Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 49, 8 December 1888 — Page 2

Page PDF (1.95 MB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

I na Poe Heluhelu.

            Ke kau leo aku nei makou i na luna a me a lawe pakahi o ka nupepa Kuokoa, e hoomakaukau a hoouna mai i ka papa inoa o na poe a pau e lawe ana i ka p@pa no keia makahiki, i hiki ai makou ke hoolawa aku e like me na kauoha e ioaa mai ana, oiai, e oki aku ana makou i na inoa o ka poe e noho aie nei i ka pepa.  E hoouna mai ia makou i ka pule hope o keia malama e like me ka hiki.

            E haawi manawalea no makou i na poe a paa e lawe ana i ka pepa a hookaa mai i kona ola i keia mahina.  e loaa no iaia ka pepa haawi wale o ka malama o Dekemaba a hiki i ka pau ana o 1889.

 

Nupepa Kuokoa.

No ka Makahiki……………………………$2 00

No Pon@ Mahina………………………….1 00

Kuike Ka Kula.

Poaono, Dekemaba 8, 1888.

 

Ka P@ha@ha Kupololei o ke "Kuokoa."

            Ua haawi ia mai ko makou inoa hanohano hou e ka Nupepa Elele o ka Poaono i hala, o ka "P@h@piha Lihilihi Kupololei o ke Kahunapule o ka Euanelio."  Ina aole makou i ku maluna o ke kahua oiaio no ka paio ana i ke kum@hana ano nui a kela Ahahui Kalaiaina i kukulu ai i kela pule aku nei ma ka lakou halawai mua loa no ka wehe ana i ka hana o ke kau holo balota o ka makahiki 1890, in a ua hoole ia mai ka oiaio o ka makou mea i kamailio ai i ka Poaono mua i hala.  Aohe o makou manaoio i ka lawe ana mai i ka Euanelio a ka Haku i mau kumu paio kapono e kamailio ia ai ma na nupepa, ke ole ia kanaka e lilo i kalaiaina naauao no ka aina ma ka hooholomua a me ke kaulike; aohe o makou manaoio i ke kanaka e hoao wale no ma ka he'e ana i ka halepule a e poolelo me ka paulele ole, ke ole oia e lilo ma ke kulana hana o ke kanaka hookamani; aohe o makou manaoio no ke kanaka e kukahekahe a e kakau ana paha @a na nupepa ma ke kokua ana i kahi aoao hoolala aupuni  e like me ka mea maa mau i ike ia ma ko na aina e, ke ole ua kanaka la e uku ia e kekahi mau ahahui.  O keia wale no ka makou pane kupono e panai aku ai no na manao pili huikau a ka Elele i hoike ae ai i ko makou lilo ana ma ka papa eka hi o ka L@hi@hi Kuikapololei, in a o ka pololei io iho la ia a makou i hoohalike aku ai i ke ano koho luna oihana aupuni ana ma Amerika.

            Ua olelo hou mai ka Elele no ka maopopo ole ia makou o ka maikai o keia kumuhana e like me ko Amerika, oiai he 300 a oi ae nei makahiki o ka loaa ana iaia o kela pomaikai o ke koho aua i na Luna Aupuni mai ka Peresidena a hiki i na makai ku@huina ma ke alanui.

            Akahi no oukou a hai mai i ka oiaio o kela halawai i malama ia ai ma Manamana i kela pule mua aku nei, oiai ua pani ia na Elele kakau nupepa mai ke komo ana aku e hoolohe i ka moolelo o ka halawai.  Ina aole makou e kuhihewa ma ka nana ana i ka moolelo o Amerika Huipuia mai ka hookumu mua loa ia ana o @ona kuokoa i kela kaua o Enelani i ke keneturia umikumam@h@ku i hala, a i ka la 4 o Iulai, 1870, i piha ai ka haneri makahiki o kona noho aupuni kuokoa ana nona ponoi iho, kona mau luna aupuni nona ponoi iho, ua piha anei ka 300 makahiki o ko Amerika noho aupuni kumukanawai ana nona iho ma ke koho ana i na luna aupuni?  Ua manao makou, ua kuhihewa ka Elele i ka hookomo ana ia 200 makahiki manuwahi hou iho, a oia ka makou i kanalua ai, e lilo ole ana i kahi poe o oukou ka Lihilihi Kuikapololei o ke Kuokoa.

            Aole kakou e hiki ke hoohalike aku me Amerika ma ke koho ia ana o kona Luna Aupuni Kiekie, oiai, he aina ohana alii ko kakou a he aina makaainana ko lakou ma ka hooponopono aupuni repu@alika.  O ke koho ia ana o ka Peresidena o Amerika, oia ka makou i olelo ai aia no ia malalo o na lilo nui mai kona pakeke ae, a i ole, mai na lilo mai paha o kekahi mau ahahui i kukulu ia.  I ke kau i holo moho Peresidena ai o Mr. J. G. Blaine me Kilivilana, ua kaahele ia e ia na mile he iwakalua tausani a oi, mai na mokuaina o ka hikina a ke komohana, a nawai i uku keia mau hoolilo?  Aole anei mai kona pakeke ponoi ae ia i lu ai no kakahi heluna mahuahua?  Ma ko makou ano kamaaina i ka moolelo o Amerika ma kona kulana holomua a me ke kaulike, he hookahi wale no kanaka i kaulana mai ke kulana o ke kanaka oki wahine a i ka noho Peresidena, oia o Aberahama Linekona.  Heaha kana i hana ai?  Oia ka mea nana i hookui ke kaulahao i moku o na mokuaina o ka Hema malalo o ka hookauwa kuapaa, a i holoi aku hoi kela inoa weliweli i kau ia maluna o ke kanaka a ke Akua i hookomo mai ai i ka nani makamae o ka uhane ola, a na ia mea hookahi i hoolilo i ka hookupu a ka mea kumupaa (ina he kanaka kekahi i holo kue aku iaia no ua oihana ia) i mea ole i ka manao lokahi o ka lahui.

 

            O ka ae ole ia ana o na hoa kakau nupepa e komo iloko o kela halawai, aole makou i olelo no ka makemake ole i ka ae ia ana o na poe kakau nupepa e komo, aka, he hana naaupo loa ia o ke paniku ia ana o ka pono o ka lehulehu e ike i ka holomua o ka oukou hana ina he poe enemi kekahi i ka hui.  Ke ole makou e kuhihewa he ahahui keia i kukulu ia no ka pomaikai o na mea a pau i manaoio he kaulike ka ae ia e haawi ana i ka lahui ka pono koho kuleana o na luna aupuni ma ke koho balota.  Aohe like o ka oukou hoohalike me ko na hui malu e ae e ku nei, no ka mea, he mau ahahui ia i hoala ia no ka pomaikai o na poe kakaikahi o loko wale no o ka hui, a aohe o lakou holo balota no na kau Ahaolelo e like me oukou.  E nana aku no hoi i na hui Malu Masona, na hui Poola, na hui Kinipopo, na hui Mahiko, na hui Mokuahi, na hui Alahao a me kekahi mau hui e ae, aole loa lakou i hoolala, aole i ake, aole i kamailio no kekahi mea pili i ka Ahaolelo e hiki mai ana maloko o ka lakou mau halawai mua loa no ke koho i na luna nui, ke ole lakou e nana i ko lakou pomaikai iho, ko lakou kuleana a me ka lakou hana ponoi, a auhea iho la ka like o ko oukou manao kuhihewa e punuku i ka waha o ka papapai a e like ka hui Kalaiaina Hawaii me kela mau ahahui?  O ka hololea o ka oukou hana, aia no ia ma ke kokua ana aku o ka lehulehu ke loaa ka ma nao o ka lokahi ma ka heluna o na tausani a me na haneri e loaa ana.

 

            O ke koho ana i na luna aupuni e like me ko Amerika, ua olelo makou, aia no ia malalo o ka noho mana ana o na kanaka ia lakou na kumupaa mahuahua me ka nana ole ia o na lilo.  Ua ninau mai ka Elele pehea e maopopo ai ia makou?  Eia ka makou pane: E nana aku no hoi ia Amerika i keia la a me kakou nei i ke au ia Kipikona ka onou ia o kekahi mau kanaka i maopopo ole i na kanaka kuaaina o ko laua wahi i noho ai ma ke keena o ke Kuhina o na Aina E a me Loio.  He hana kela a ke kanaka hookahi malalo o ka noho mana ana o na kumupaa mahuahua, a ua hiki ole i ka Moi a me Kipikona ke hoole ina ua kue ia i ko laua lunaikehala a me ka ole.  E manaoio anei ka Elele, aole e puka mai ana kekahi mau hana o ia ano i ka wa koho o na luna aupuni mai ke kulana kiekie a ka haahaa ma ko lakou mau apana iho mai na kanaka kumupaa mai e holo ana no ia mau oihana aupuni?  E puka io anei kekahi kanaka Hawaii ke holo balota oia no ia keena oihana kiekie ma ka apana o Honolulu, ina he kanaka ilihune oia a pi paha i ka lu ana i kekahi mau kenikeni mahuahua?  Mai manao kakou, he poe Hawaii kakou, a no kakou ka aina, a no kakou wale no ka mana i keia manawa?  Aole!  O kakou a me ka poe o na aina e i loaa ke kuleana o ke koho balota, o lakou pu kekahi e komo mai ana a lawelawe pu no ko lakou pomaikai i kulike me ko lakou makemake.  A oia ka makou e kanalua nei, aole no i ku loa i kahi o ka maikai a me ka holomua ke kahua a ka Ahahui Kalaiaina Hawaii i kukulu ai, e liilo ai i kiahoomanao kaulana na kakou e nana aku ai - oia ka pilikia nui loa o ka lahui Hawawaii malalo o ke kumukanawai hou e ku nei i keia hora.

 

Ko Lokahi.

            O ka lokahi, oia ka papale mahiole kapakahi Manuia o Keokoi ka moku a ka Elele e kalahea nei i na aumakua, eia ka la hookahakaha nui a hiki mai i ka makahiki me kanaiwa, a oia ka la a me ka po a ua poe aumakua la e paio ai me kekahi mai ahulau nui e pahola mai ana maluna o ka aina, a e hookaawale ia ana kekahi mau keena o ka Halemai Moiwahine i wahi no lakou e lapaau ia ai mahope koke iho o kela mai ahulau.

            E liek me ke kumuwai i kaupale ole ia kona mau ka'eka'e, e holopapa aku no ka wai iloko o na kahawai lehulehu ma na kula akea, pela makou e hoohalike nei i ka Ahahui Kalaiaina Hawaii, e lilo aku ana ia i auwai e lilo ai ka manao lokahi a lakou i kukulu mua loa ai i kinohi malalo o ka malumalu o ka papale mahiole, a o ke kahua o ka haan no ka hoomau i kela manao o ka lokahi ma ke koho balota i na luna a me na kauka lapaau o ka makahiki me kanaiwa, a me ka hoololi Kumukanawai i na luna oihana aupuni, e loaa ana i na hoa a pau o kela hui na ake ana, o lakou na poe mua e komo e na wawae iloko o ke kamaa buti no kela mau hookohu, me ka nana a hoomaopopo ole ia o ke ana kiekie o kona kupono ma ia wahi, e like me na mea i ike ia i keia la, aia he mau hoohalahala i ike ia ma na nupepa namu o kakou, owau ma keia wahi, a oiala ma kela wahi.  O keia mau pikokoi ana o na ano i'a lehulehu ma ka ipuka o ka makaha, oia ka m@a maa mau ma na ahahui o na aina e, a ua hiki ia lakou ke hai mai - ua hilahila ka La i ka nana ia aku e kanaka, a ua pee malalo ae o ka honua.  Eia ka olelo a kahiko: - He auwai ka manao o na @L@ - a he lokahi ole mawaena o na ilio elua i ka pauku iwi hookahi.

 

            E like no me ka makou i olelo mua ai, e oi aku ana na kuia e loaa i na kanaka Hawaii ma keia kumuhana a ka Elele e hapai nei e @koho ia na luna aupuni mamua o ko keia wa e hele nei.  Aole na kanaka kumupaa nui e nana wale mai no ina i ike oia he pomaikai a he mana nona e rula ai no kona pono iho a me na hoaloha, e @uana oia'i kekahi mau kenikeni mahuahua no ka puka o kona aoao.  Ua makaukau an@i kakou me ia mau haawina, a ma ko kakou inoa maikai e loaa ai ka lanakila?  He kuhihewa nui ia mahope aku ke ike kakou i ka la mua loa o ke koho balota luna aupuni.  A lilo wale ka hoi ko kakou mau pono koho no ke dala uuku a me ka omole gini, no ka noho lunamakaainanan o $250 iloko o na malama ekolu, aiwa loa aku hoi keia he noho luna aupuni me na loaa mahuahua iloko o na makahiki eha a ewalu paha.  E hoomau ia ana anei ka lokahi anan o keia hui kalaiaina mamua o ka hiki ana mai o kahi la no lakou e mokuahana ai mai ka opa pu ia aku e na kanaka kumupaa nui?

 

He puupuu ikaika.

            O kekahi o na mea ano nui a makou i ike iho ai ma na pepa o na aina e, oia no ke komo poo ana mai o ke aupuni o Amerika a kaili ia ae la na waiwai a pau o ka Ekalesia Moremona ma Loko Paakai, a me kekahi mau waiwai e ae i pili i ka hoomana.  Na ka Aha Hookolokolo Kiekie keia kauoha ma o ke kanawai la, -e hoopau loa ia ko lakou hookahua ana ma Loko Paakai ma o ka lakou uhaki kanawai i ka laahia o ka mare me na wahine lehulehu, he mea hoi na kekahi aupuni naauao e kue ole ai i ka wa kupono ole ina he mea hiki ke pale ia ka hookahe ana i ke koko ma kekahi mau lawelawe ana o ka malie, a oia ka mea i noonoo nui ia i kekahi mau makahiki i hala ae nei no ka hiki mai o ka la e hoomaemae ia ai kela aina mai na hana hewa mai i ano like aku me ka hookauwa kuapaa, ano, i keia la, ua hooko io ia kela olelo e hoopau loa i kela ano hoomana ma ka lawe ana i ko lakou mau waiwai ma ka ikaika a me ke kanawai.  ma ka inoa o ke aupuni o Amerika Huipuia.

 

            Aole keia he mau hana hookamae a me ke kali aku no kekahi wa okoa, aka, he hana keia i lawelawe maoli ia no ka hulihia a me ka hoapono ole ia o keia hoomana i ku loihi ma Amerika no kekahi mau makahiki loihi, a o ka hoopai i loaa ia lakou ma keia uhaki kanawai, o ke kailiku ia o ko lakou mau pono a me na kuleana me ka ui a me na ninau hou ole ia aku.  O keia ka puupuu ikaika loa i loaa i kekahi hoomana iloko o keia keneturia e hele nei, a he moolelo kupanaha hoi o ke ana ia ana o kona haulehia ma kela aupuni kuokoa a mana nui o ke ao nei.

 

He kahakii akamai.

            Ua hele kino aku makou e ike i ke ki@ a Jos. Nawahi, Esq., o Hilo i pena iho nei, o ke kii o ka luapele o Kilauea a me Waikiki mai ka nana ana mai Le ahi mai, he hookahi a makou huaolelo e puana ae, -he kanaka Hawaii piha noeau ia i ke pena kii i loaa ka makaukau ma ka hoao ana nona iho o ke kulana kiekie loa.  He mea e hookahaha ia ai ka manao o ke kanaka malihini, ka loaa ana o keia haawina kamahao ia Mr. Nawahi i ano like aku me ko na haole i ao maoli ia ma keia lala hoonui ike o ke akamai.  Eia kana mau kii ke hoikeike ia nei ma ka halekuai buke o Huita, a he mau leo o ka mahalo ka na malihini e olelo ai no keia kanaka Hawaii noeau ma ke kiina o kana hulu balaki o ka palanehe i na wai like ole o ka inika.  Way-up.

 

Na aumoku kaua hou o enelani.

            He wahi aupuni uuku wale no o Enelani, a he uuku kona mau puali kaua e hiki he hoohalikelike ole aku me kekahi o na mana nui o Europa, aka, ma kona ikaika kaua ma ka moana, aohe ona lua malalo iho i ka malamalama o ka la.  E like me ke akea o kona mau hooponopono aupuni kuwaho ana, a me na nune nui ana o na mana o Europa iloko o keia mau makahiki pokole i hala ae nei, ua hai ae o Haku Kamilton, ka Haku Ekahi o na Adimarala maloko o ka@a haiolelo ma Glasgow, ua makaukau i keia malalma o Dekemaba, he 29 mau mokukaua hao hou, o 100,000 tona, no ka hoopuipui ana aku i ka ikaika o Enelani ma ka moana, ma ka hoopakele ana i ka aina makuahine a me kona mau panalaau lehulehu, a me kona kalepa moana.

 

Na anoai o Kawaikoolihilihi.

E ka Nupepa Kuokoa-Aloha oe:

            E ae mai ia'u e hooili aku i ka'u wahi ukana maluna o kou kino, a nau ia e kowelo ae imua o na maka o kou mau tautani poe heluhelu, mai ka Ua Kanilehua o Hilo a ka wai iniki p@u o Kemamo.

 

Na Make.

            Ma ka al 28 o Okatoba i hala M. H. 1888, e naue nei, ua ki@ mai la na lima menemene ole o ka @oake ia Mrs. Pachel Kalau @., a lawe aku la i kahi mau o ke kino.  Ua haalele iho oia ia'u a me ka maua kaikamahine a me ka ohana no a pau, a eia makou ke noho nei me ka u me ke kaumaha nona.  Ua banau ia oia ma Kapuaika@la, Ewa, i ka M. H. 1853, a o ka nui o kona mau la ma keia ola ana, he 35 makahiki, 9 malama, 27 la a me 7 hora.  Ua mare ia oia me a'u i ka la 16 o Maraki, 1872 a mai ia manawa mai ko maua noho ana a hiki i ke kaili ia ana o kona aho, he 16 makahiki, 3 mahina, 29 la a nalo aku la oia, a he hoahanau oia no ka ekalesia o Ewa nei.

 

Na Hanau.

            Ma ka l@ 12 o Novemaba nei, ua oili mai la he pua rose mohaha maikai, na Mrs. K. Kahaunani me Harisona Molina k., no ke au hooulu lahui la o Kalani Kaulilua.

 

Na Hana Kamahao.

            Ma ka po o ka la 25 nei o Nov. ua pii ae la ka ena o kau wahi taata a me kekahi lede, a haawi ia iho la ka melu o kiwilakapeu, o ke kumu mai o keia okaikai no ko hoolalahu o kahi lede me ka ulua, a ma ka ia 27 nei, ua holo mahuka aku kahi lede me kahi puolo i ka lima, a aole i ike ia kona wahi i hele ai.  Ua lawe malu aku oia mai ka pa hale noho aku o James Campbell he lio he noho a me ke kaulawaha, a o ko na hoa i hele pu mai ai he kane, a ke hopu nei i ka puu o ka hoka.  Ke ahai la ka pupuhi a ke hoa, o ka ihu o ka lio ke awa, ua manao wale ia nae, aia oia i ka ehukai o Puaena, no ka mea aia ilaila ke koolua o ka Ua Haao, he mau malihini laua no ka moku kaili la.  Ke hooki ei au i ka oni ana o ka maka o ka'u peni ma ka ili o keia kalana, no ka L. H. ko'u aloha, a no na boys oniu hua metala ko'u mahalo ana. 

            Owau no me ka haahaa.  B. K. K. Kawaiakaliula.  Honouliuli, Nov. 27, M. H. 1888.

 

Hoolaha Hou.

            Aha hookolokolo apana eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Nahalepohaku (k.) o Koloa Kauai i make kauoha ole.  Ma ke Keena Imua o ka Lunakanawai Kaapuni.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala noi a Mamaki (k.) makuakane ponoi o Nahalepohaku (k.) e hoike mai ana o Nahalepohaku no Koloa, ua make kauoha ole ma ia wahi ma ka la 27 o Sepatemaba M. H. 1888, a e noi an@ e haawi ia ka Palapala Hook@hu Luna Hooponopono Waiwai ia Luka, no Niihau.

            Ua kauoha ia o ka Poaono, ka la 5 o Ianuari, M. H. 1889, ma ka hora 10 a.m. oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ka Kuokoa nupepa ma Hono ulu.

Kakau ia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina,

            Nov. 27, M. H. 1888.  Jacob Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.  2210 3-t

 

            Aha hookolokolo apana eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka waiwai o James Hobbs o Hanalei Kauai, i make kauoha ole.  Ma ke Keena Imua o ka Lunakanawai Kaapuni.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Eme Mahikoa (w.) kaikamahine ponoi a James Hobbs e hoike mai ana o James Hobbs no Hanalei, i oleloia, ua make kauoha ole ma Lihue, Kauai ma ka la 9 o Iulau, M. H. 1888, a e n@i ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. Mika, no Koloa, Kauai.

            Ua kauohaia o ka Poaono, ka la 5 o Ianuari, M. H. 1889, i ka hora 10 a.m. oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua a ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa nupepa ma Honolulu.

Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae

            Aina, Dekemaba 1, M. H. 1888.  Jacob Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.  2210 3 t

 

Hoolaha Hoohui.

            Ua hoohui ae nei ka poe nona no inoa ma lalo iho nei ma ka Hui Lawaia ma Ewa, Oahu, ma ka inoa o Wing Lee, Co.

            Asam………………….Honolulu.

            Fook Tow……………..Ewa.

            Ah Choy…………………."

            Ah Fong…………………."

            Ah Sing………………….."

            Ting Sea…………………."

Honolulu, Dec. 1, 1888.  2210 2-@

 

Hoolaha a ka luna hooko Kauoha.

            Oiai ua hoolaha ia ma ke kanawai ka mea nona ka inoa malalo iho, i Luna Hooko Kauoha no ka Palapala HOoilina a Kauoha hope lao a Charles Brenig no Honolulu, Oahu, i make, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau he m@ koina ko lakou ma ka waiwai o Charles Erenig nei i make, ina na hooapa ia ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e waiho mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, me ka hooiaio pono ia iloko o na malama @ mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku.

            O ka poe a pau i aie i ka waiwai i oleloia e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma kona Keena ma Aliiolani Ha'e.  Honolulu, Oahu. 

            Hanaia Honolulu Nov. 10, 1888.  S. B. Dole, Hooko Kauoha 2206-5t

 

Hoolaha o ka aha kiekie.

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  M@ ka hanan o ka waiwai o Samuel H. Kahumoku. o Honolulu, Oahu i make.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me @ pepa hoike a William H. @.  Lunahooponopono, e noi ana e apono ia na hoolilo he $273.0@ a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $135, a e noi ana e nanan a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma @a ano.

            Ua kauoha ia o ka Poakahi, oia ka la 31 o Dekemaba, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka ma ke keena hookolokolo ma A@ Hale, oia kahi a me ka manawa i koho @ no ka hoolohe ana i na noi ia, a me ka papa hoike i olelo ia, a o ka poe a puu i pili malaila e hele mai a e hoike @ ke kumu, ina he kumu io ko iakou e ae ole ia ai @ nei la.

            Kakau ia ma Honolulu, Novem. 26, 1888.

            Na ka Aha:  Henry Smith, Hope Kakauolelo.  2209-3t.

 

            Aha hookolokolo kiekie o k@ Hawaii Pae Aina, Ma ka hoo ponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Julia Powell o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a William A. Powell, kane a ka mea i make e hoike ana ua make, kauoha ole o Julia Powell ma Honolulu i olelo ia i ka la 13 o Iune 1888 a e noi ana e hoop@ka ia @ a palapala hookoh@ Lunahooponopono waiwai iaia.

            Ua @auo@aia o ka Po@ono, ka la 15 o Dekemaba, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, ma ka hale hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na m@ a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.

            Kakauia ma Honolulu, Nov. 27, 1888.  Henry Smith, Hope Kakauolelo 2207-07.

 

            Aha hookolokolo kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka haan o ka waiwai o Frank Antone o Waiau, Ewa, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Kuhino, kaikamahine a ka mea i make e hoike mai ana ua make kauoha ole o Frank Antone ma Waiau i oleloia i ka la 13 o Novemaba 1888, @ noi ana e hoopuka ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia A. Kauhi o Ewa.

            Ua kauoha ia o ka Poakahi, ka la 10 o Dekemaba 1888, ma ka hora 10 kakahiaka oia ka manawa i kohoia no @a hoolohe ia i ua noi la, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele ami ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.

            Kakauia ma Honolulu, Nov. 17, 1888. 

            Na ka Aha: Henry Smith, Hope Kakauolelo.  2208-3t

 

            Aha hookolokolo kiekie o Ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o John Baker, o Lahaina, Maui, make.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a William O. Smith, Kahu Malama Waiwai o ka mea i hai ia ae la maluna, e noi ana e apono ia na hoolilo he $555 72, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaiai he $631.50, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e @aiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma ia ano.

            Ua kauoha ia, o ka Poalua, oia ka la 18 o Dekemaba, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawaai koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia

            Na ka Aha: Henry Smith, Hope Kakauolelo.  Honolulu, Nov. 7, 1888.  2206-3t

 

[Poo Aupuni.]

            Iloko o ka aha hookolokolo

            Kiekie o ke Aupuni HawaiiL

            Kalakaua, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina, Moi:

            I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope, me ka mahalo:

 

            Ke kauoha ia aku nei oe e kii aku ia John Lycett, ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakau ia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke kau o Okatob@ o ua Aha @ malama ia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Moku puni o Oahu ma ka Poakahi, la 1 o Okatoba e hiki mai a@ ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Ella Lycett, k mea hoopii, e like me ka mea i hoak@ka ia iloko o kana palapala hoopii i pakuiia.

            A e hoihoi mai oe i ka palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.  Ikea ka Mea hanohano A. F. Judd, Lunakanawai Nui o ko [Sila] makou Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, i keia la 31 o Augate, M. H. 1888.  Henry Smith, Hope Kakauolelo.

 

            Ke hooia nei au, o ka mea maluna ae he @ope oiaio no ia o ka Palapala Kii ma ia hihia, a ua kauoha ua Aha la i keia la e hoolaha ia ia mea, a e hoopanee ia ka hihia a ke kau ae o Ianuari e hiki mai ana.

            Kakauia ma Honolulu, Okatoba 2, 1888.  William Foster, Kakuolelo.  2203-6t

 

Aha Fea Nui.

Malalo o ka noho p@u ana a ka Moiwahine.  E wehe ana ka "Ahahui Hooulu a Hoola Lahui" he Aha Fea Nui, no ka pomaikai o ia Ahahui, ma ka Poaono, Dekemaba 22, 1888.  ma ka Halepaikau o ka Pualikoa Honolulu Raifela ma Manamana, (kihi o na Alanui Beritania me Puowaina.)  O na lede a me na keonimana e makemake ana e kokua ma na hana ku i ke aloha, e oluolu e hoouna ae i ka lakou mau makana ma kekahi  @umi e pili ana me ke Keena Puuka.  Grace Kahalewai, Kakauolelo.  Honolulu, Oct. 17, 1888.  2203-3m

 

Hoolaha Hou.

            Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o k@ Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o Kalelohi @ no M@.  Kauai i make @ ole.  Ma ke keena i@ o ka Lunakanawai @.

            Ma @ heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o Koani @.  Lunahooponopono o ka waiwai o Kaleiohi @ no M@, @ noi ana e apono ia na h@olilo he $30, a e ho ke ana o na mea i loaa mai iaia he $30, a e noi ana e nana a @ ia kela mau mea.  a e kauoh@ ia e mahele i na waiwai o waiho ana ma kona l@ma i na mea i k@leana malaila, a e hoo@o@ ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia @.

            Ua @, o ka Poaono, ka la @ o Iaunuari, M. H. 188@, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o na Lunakanawai @a ma ke keena ma ka Hale hookolokolo, ma K@ kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a p@ i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai @ olelo ia.  A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke Kuokoa, he nupepa i pai a hoolaha ia ma Poaolili, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Ko@o@, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 24 o Novemaba, M. H. 1888.  Jacob Hardy.  Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.  2109 3t

 

Kuai kudala a ka hope ilamuku o ka apana o Koolauloa, Oahu.

            Ma ka mana o kekahi palapala hooma@ waiwai mai ka aha apana o Koolauloa, Oahu, ma ka la 2 o Novema@a 1888, @ ku@ ana ia Ahuna k., ka mea hoopii ia, no ka pono o J. M. Monsarrat (Maunakea) ka mea hoopii na ka huina dala he $119.00.

            Ua hoomalu au, a e waiho aku ana i ke kuai kudala ma ka hora 12 awakea o ka Poaono la 12 o Ianuari, 1889.  Ma ka puka pa @ ka halekuai ma Punaluu, Koolaul@a, i olelo@a@ e lilo no i ka mea @oho kiekie na pono a me na kulana a pau o Ahuna ka mea hopiiia.

            O ka waiwai malalo nei ke ole e uku e ia mai mamua !a huina dala i olelo ia maluna, a me ko'u mau lilo.

            Eia ka waiwai e kuai kudala ia aku ana; @ ka laiki ili (paddy) a pau e waiho ana ma kekahi hale o ka mea hoopiiia ma Hauula, Koolauloa, no kanakol@ paha tausani paona (30,000) a oi aku a emi mai paha.

            Kuike ke dala i ka mea e lilo ai, na lilo a pau o na palapala me ka mea kuai mai.  H. Kauaihilo, Hope Hamuku o @a Apana o Koolauloa.  Kapaka, November, 23, 1888.  2200-4@

 

Hoolaha Hooko Moraki.

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekeahi palaapala moraki i hana ia mawaena o Kehaunu (w.) a me kana kane mare o Kaalaea, Oahu, o ka aoao mua, a me Mrs. L. B. Coan o Honolulu o Oahu, o ka aoao elua, ma ka la 14 o Okatoba 1884, i ka@au @ope ia ma ka buke 91, aoao 28@, a mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka hookaa ole ia o ka uku panee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei e hooko ana oia ia mana ku@i.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, mahjope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas Morgan ma Honolulu, ma ka la 3 o Dekemaba 1888, hora 12 o ia la.

            Aia ma kahi o W. @ Kakela na hoakaka no keia mea.

            Hana ia i keia la 3 o Novemaba 1888.  Mrs. L. B. Coan, Mea Moraki Mai.

            Penei na aina i moraki ia:

            O kela mau apana aina e waiho ia ma Kaalaea, a i hoakake ia ma ka Palapala Sila nui helu 2927 Kuleana helu 7705 ia Kelohalua nona ka ili he 4 eka me 4-100 o ka eka; p@la pu no hoi me kela aina i hoakaka ia ina ka Palapala Sila nui helu 988 Kuleana 5799 ia Kane, nona ka ili he 2 eka me 65-100 o ka eka.  2205-4t

 

Hoolaha Hooko Moraki.

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Nahaku (k) a me kana wahine mare, o Kaanapali, Maui, o ka aoao mua, a me Phillip Butler, o Kohaia, Hawaii, o ka aoao elua, ma ka la 15 o Maraki, 1884, i kakau kope ia ma ka buke 83, aoao 477 a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka hookaa ole ia o ka ukupanee; noalila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, ai@ mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku ana na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 3 o Dekemaba, 1888, hora 12 oia la.

            Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

            Hana ia i keia la 3 o Novemaba, 1888.  Phillip Butler, Mea Moraki Mai.

            Penei na aina i moraki ia:

            O kela mau apana aina a pau i hoakaka ia a hoike ia e like penei:

            1. O kela apana aine i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3925, Apana @, 44-100 o ka eka, e waiho la ma Honokawai, Maui, i hoolilo ia @. A. Nahaku ma kekahi palapala, i kakau kope ia ma ka buke 50, aoao 350.

            @. O kela apana aina a pau i ike ia oia ka Apana 4, e waiho la ma Honokowai, Maui, 71-100 o ka @a, i hoolilo ia ia Keliiokahekili ma kekahi palapala a i kakau kopeia ma ka buke 40, aoao 184.

            3. O kela apana aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui 444, ia Kaiama, i hoolilo ia Keliiokaheko'i ma kekahi palapala a i kakau kope ia ma ka buke 59, aoao 415.

            4. O kela apana aina a pau i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 618;.  Kuleana Helu 3766 ia Akaka, 25-100 o ka eka, e waiho la ma Ho@o@awai, Maui@ i hoolilo ia ia J. A. Nahaku ma kekahi palapala a i kakau kope ia ma ka buke 33, aoao 344.

            5. O na kuleana a me na pomaikai a pau o @a J. A. Nahaku @ @ ma i kekahi Ahupuaa.  i kapaia o Mailepai, ma ka Mokupuni o Maui, eono ka nui o na mahele o ka mea i moraki ia mai, ua like me 150 ka nui o na eka, a me na hale pu kekahi o ka mea i moraki, ia mai maluna o ua ahupuaa la i olelo mua ia ae nei.  2005-4t

 

John Mahiai Kaneakua.

            Loio a he kokua ma ke kanawai.  He mea Unihiolelo ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii.  Keena Hana, maluna no o ka B@ o @ @.  1 yr.

 

Halekuai Bibi Honolulu

(Hope o Wm. McCandles.)

Helu 6 A@maui moiwahine, makeke ma ulakoheo.

            Na Bibi momona, Hipa, Puaa me Ia, na lako ai ulu & co.

            O na kauoha a na ohana a me na moku mai e hooko koke ia no me ka eleu a me ka hikiwawe.

            O na holoholona ola no na moku e hiki no ke hooko koke ia.

            Telepone Helu 218.  2185-@f

 

Hoolaha Hou

Hoolaha Luna Auhau

            I @a wa ai ka manawa no na poe hookaa au hau a pau o keia apana i hiki ole ke kipa mai i ke Keena Ohi Auhau iloko o na wa hana@ e wehe ia ana ke keena no ka ohi ana i na auhau (mawaho ae o na hora hana o ka la) mai ka hora 7 a ka hora 9 ahiahi mai Nov. 19 aku a Dek. 1, 1888.

            O na poe hookaa auhau o keia apana @ wai @o iho ana i kooa inoa a me kona wahi noho e luaa ai ma ke keena me ka makemake e uku i kona mau auahau, e loaa no kona palapala hookaa auhau mai ka elele aku mahope koke iho a iaia e hookaa ia mai ai ka auhau, a pela e pale ia ai na loloiahili o ke ka@ ana ma ke Keena Ohi Auhau o ka hiki mai o ka manawa.  Chas. T. Gulick, Luna Ohi Auhau o Honolulu.  2208-2t

 

Kuai Hoopoho malalo o ke Kumu Lilo

            No ko makou makemake e kaawale ae ka piha ku'i ana o ko makou halekuai, nolaila, e hoomaka ana ke kuai hoopoho malalo@ na kumu lilo mai keia la aku, i na waiwai lole a me na lole tela o na ano a pau.

            Nolaila, ke kau leo aku nei makou i na Lede a me na Keonimana, ano ka manawa o loaa ai na lole makepono, e wae a kulike me ko oukou makemake.

            E kipa mai i Hookahi Manawa ma ko makou Halekuai nei.  Wing Hing & Co., Helu 40 alanui Nuuanu, mawaena o na alanui Moi me Hotele, Honolulu.  2208 @

 

He Nu Hou Heaha ia?

Ka Hoolaha a C. W. Spitz

            Aia mahea kahi i kau ai?  Ka i no hoi aia i Nawiliwili, i ka mokupuni kaili La-Auwehehene.  No 30 Wale no La  E hue pau ia aku ai o na waiwai o na ano a pau, papale, kamaa, na lole a me kekahi mau kinohinohi e ae.

            He @ini nui ko Mr. C. W. Spitz o Nawiliwili, e kipa mai ana oukou @ keia hoopakika malalo o ke kumulilo, oiai ua makemake ia ka hoakea ae no na waiwai hou e hiki mai ana.

            Ano ka manawa no ke kuai holopono.  2207-3t

 

Hoolaha Luna Hooponopono Waiwai.

            E ike auanei na poe a pau, o W. Beadl@ o Kohala, Hawaii, i make, e hoike mai i ko lakou mau bila i hooiaio ia.  E hana ia na mea a pau iloko o na mahina eono ma: keia la aku.  James Wight, Lunahooponopono o ka Waiwai.  Kohala, Okt. 27, 1888.  2205-4t

 

Mea Hana Lole.

            Ua wehe ae nei o Mrs. M B Campbell i ka oihana hana a me ka helehele ana i na lole, ma kona wahi noho ma ka helu 73 alanui Beretania.  ma kekahi aoao o ka Hotele.  O na kokua ana mai na lede maka hanohano mai ka mea i makemake nui ia, a e loaa no auanei ke ku pono o ka lole e like me ka @ini.  2203-@y.

 

Aha Hookolokolo Kaapuni

            Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Russell Newton, o Lahaina, Maui, i make.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o H. G. Treadway, Luna Hooponopono o ka waiwai o Russell Newton, no Lahaina, i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $498.24, a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            Ua Kauoha ia, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Dekemaba, M. H. 1888, ma ka hora 10 A.M., imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia.

            Kakauia ma wailuku, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 9 o Nov. M. H. 1888.  Geo. E. Richardson, Lanakanawai Kaapuni Apana Elua.  2207-3t