Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 50, 15 December 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Jan Pappas |
| This work is dedicated to: | Jon Yasuda |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa.
No ka Makahiki.-------------------$2.00
No Eono Mahina.------------------ 1.00
--- KUIKE KA RULA. ---
Poaono, Dekemaba 15, 1888
NA UKU HANA
No kekahi mau la i haia ae nei, ao he paha he wa i ike ia ka nune a me ka hookeke ana i na uku hana e like me ko keia au e h@le nei. O na Pake, na Pukiki a me na Iapana, na poe hoi i komo mai iloko o ka aina nei a noho hana ma na mahiko no kekahi mau makahiki, a i ka wa e pau a@o ko lakou mau hana malalo o ka aelike, ua hoala ae lakou i mau hale hana a lawelawe ponoi, a oia ka mea a kakou e olelo nei i keia mau la--ua pau loa ka hana i ka lilo i na malinini a @ele kakou na kamaaina i na hale oihana ole a me na hana lawelawe lima ma ka hana la a me ka hana pule.
Eia iloko o keia kulanakauhale nei kekahi hui kue Pake, aole nae no ke kue aku i ka 'akou hana a me na lawelawe ana i keia manawa, aka, he hui keia e hiki ai ia lakou ke hoohaiki aku i na hana pili kalepa a na Pake i ka Ahao'elo. He mea mua mau ma na hana kalepa a me na lawelawe hana, e paio ana kekahi mau hui me ka hoe@i ana i ka auhau o na waiwai kuai, a he mea auanei ia e heonawaliwali aku ai i kekahi aoao ma ka hoomau ana aku i ka holomua o kana mau hana.
Mawaena o kekahi mau hui e lawelawe hana nei, ua nui na poe limahana e hoomaha nei i kekahi manawa, mamuli no ia o ka hiki ole i na haku hana ke apo aku ia lakou no ka hana i lo; a mai, n@ ka nui a me ka manawa o ka ae ike i hooholo ia, ua hiki ole i ka haku ke hoomau i kona mau limahana a hala ka he@doma a me ka malama e like me ke kiekie a me ka nui o ko lakou mau ukuhana.
O ka makia o kekahi mau hui l@lii i lilo i mau hui nui a alakai, ua hookah@a ia lakou maluna o ka papahele o hookahi mamala olelo- "ka hana malalo o na loaa puka nuku." I ka wa a ka Papa Hoonaauao i hoolaha ae a@ kela pu@e aku nei no ke k@hoko@o i ke kukulu ana i kekahi halekula ma ka apana o Kaanapali, Lahaina, e ike iho ana kakou i ka like ole o ka mea koho kiekie a me ka mea koho haahaa me ke kewa nui hamaina o eha haneri dala a oi. No ka haole anei o ka mea koho kiekie a he lahui e ae ka mea iaia ke koho haahaa ?
Ua haawi ae o G. W. Lincoln i kana koho he $1690, a o Anaru me Kaaumeana i ka laua koho no ia hana ho@kahi no he $1265, a oia ka mea koho haahaa loa, ua haawi ia aku la ka a@ke hana e ka Papa Hoonaauao i keia mau keiki Hawaii elua a mikiala hana. Nolaila, o ko kakou poino i keia manawa, aia no ia i ko kakou mau lima ponoi iho ma ka hoohemahema a me ke koi i na uku kiekie loa iloko o ka wa pakalaki a me ka nele hana, aole wale i na poe hana lima akamai, aka, i na poe e ae a pau e noho hana nei malalo o na haku i haawi i na kohoko ho ana e like me keia.
KA OIHANA MAKAI KIU.
He mea na makou i makemake e hoomaikeike aku i ko makou mau poe heluhelu i ko kakou oihana makai e ku nei no ka malama maluhia, mawaho ae o ko lakou ku ana e lawelawe i ka hana a me ka hookolo aku i na mea huna i manao ia e ulu mai ana he pohihihi a he mau olia ma ia mua koke iho, o ka hana ia a ko lakou mau noonoo e makaala loa ai a lawelawe i na hana me ke akahele.
Ma ka nana ana i na moolole makai kiu o na aina e, he mau hana ka lakou i lawelawe maoli ai iloko o ka pilikia a me ka make, aka, o na uhaki kanawai a pau i hana ia, ua hooko ia ko lakou loaa ana ma ka hanu a me ka hookolo a na makai kiu a ahuwale ka lakou mau hana puuwai elele imua o na ahahookolokolo, a ua kau mau ia ka weli o keia poe makai e na poe e haihai ana i ka mana o ke kanawai.
Ma ko kakou oihana makai e ku nei i keia la, ua hoonoho ia ke kanaka a hoopau ia no ke kupono ole ma ia mau wahi o ka hilinai, a ua ohi ia na kanaka ma ka mea hiki ana ke loaa. O na kanaka no lakou na lala o ka ikaika a me ka eleu, o lakou na poe i kupono ma keia mau wahi o ka malama maluhia o ka lehulehu, a o ka lakou hana o ka maki mai kahi kihi a i kahi kihi alanui, aole o ke ku ma kahi hookahi a ike ole i na mea e hana ia ana mahope o kona kua.
Iloko o keia makahiki e pau ana i keia mau pule iho, he eh@ mau pepehi kanaka i lawelawe ia, he huina oi mahuahua mamua o kekahi mau makahiki i hala aku la. Eia ka pepehi kanaka o kela Pake hana poi o alanui Alapai ke hele laula nei aole i loaa, a ua poina loa paha na mana aupuni i ka noii aku i keia kolohe nui o ka lawe ola. He mea hiki ke olelo ae i ka hemahema a me ka hoopalaleha o ko kakou oihana makai iloko o keia wa e ulu nui nei o keia hana weliweli. Ina o kela hana pepehi kanaka malu a ma kekahi o na kulanakauhale nui o Amerika, he mea liilii wale no ia ma ka hookolo a me na hoo@i ana i kahi mea; a ma ke kulanakauhale hoi o Parisa, he wahi i olelo ia, he pepehikanaka, aihue, a he wahi e nahoahoa ai o na po@, e loaa no ke kanaka malihini poino iloko o na minute pokole, kona inoa, kana hana, a me kona wahi e noho a e hele aku ai i ko laila oihana makai me ka eleu loa. Heaha ko kakou me na lawelawe ana o ka eleu e like me ko kela mau aina ?
Nolaila, he mea pono e loaa na makai kiu no ko kakou oihana makai, a e haawi ia he mau hora kula no na makai Hawaii ma na haawina o ke alahele mua o ka wiwo ole me ko lakou mau umiumi e kahi ia a olohe, no ka mea, oia ko lakou rula mua loa o ka hoomaka ana e lawelawe i ka oihana.
KE ALAHELE I KA LUAOPELE
O ke alanui kaa maikai, oia ka makemake nui o @na poe kaahele makaikai a puni ko kakou @ kupuni he mau makahiki he iwakalua @ oi i hala ae nei. A oiai, eia i Hawaii nei ka luapele kaulana loa a puni ka ao nei, ua lilo ko kakou mau mokupu ni i mea kamailio nui ia ma na aina e, a ua lehulehu na poe kaahele honua i kipa mai i Hawaii nei, a o ka luapele o Kilauea kahi mua a lakou i makaikai aku, a ike i kona mau pa@a a ke kupa naha, a o ke alahele a na malihini i pi@ai iloko o na ululaau a maluna o na a@ pele, oia kekahi o na huakai maluhilu hi@loa a ke kanaka e hele ai iloko o ke ia mau makahiki he iwakalua i hala ae nei.
Ua wehe mua ia ke alanui kaa i Kilauea e ka Hui Hooholo Moku Pihaina ma ke ala ae o Punaluu, a @a nui na poe makaikai i kipa aku e ike i ua Madame wahine la o Kilauea iloko @ kona Par d@ o ke ahi mau loa. Aole i loihi loa ae nei na ia, na wehe ae ka hui hooholo moku o Waila ma i alanui mai Keaahou aku a hiki i Kilauea, he hoopekole ana mai i na mile he kanakola e hele ai mai @ aku a i ka 14 mile mai ka@ m@ o Puna.
Ua hooholo ia e ka A@ i pau aku nei, he pu@ dala mahuahua no kekahi alanui kaa mai Hilo aku a Kilauea, a oia ka makou e kali nei me na manao o ka pihoihoi, aia no he la a hiki mai no ka wa e wehe ia ai ka hoomaka ana i ke alanui kaa o Hilo. E kali kakou me ka mahe a me na ma naolana hoohauoli, i ka la e pau pono ai kela alanui a helepono na mea a pau, e lilo aku ana o Hilo i wahi e kipa mau ia ai e na poe puni makaikai kaa hele o ka honua nei, ma kona kaikuono akea, kona mau luh@ehu o ka lehua a me kona mau ea oluolu o ka noho ana.
KE KUNU KALEA.
[Kakau ia no ke KUOKOA]
O ke Kunu-Kalea, ka mai e la@a nui nei mawaena o na keiki, a ua nui na keiki e make nei i keia kunu. Aia ka pilikia mawaena o na keiki liilii loa, e laa na bebe ai waiu mai ka hanau ana mai a i ka makahiki hookahi.
O ka hana kupono wale no i ka wa e hoomaka mai ai ke kunu, e lawe a i ole e k@ koke i laau kunu, mai kali a ike i ka hoho o ka puu o na keiki, alaila, wikiwiki ka huli i ke ola, he hana hemahema loa ia.
He paakiki a lohi maoli ka haalele ana mai o ke kunu i ke keiki, aia wale no me ka hoomanawanui e loaa ai ka palekana.
O ka hana kupono loa a ke Aupuni (Papa Ola) e hana ai no keia pilikia, o ka hoolaha ae ma na nupepa i na loina o ka malama ana, oiai, he naaupo ka hapanui o na Hawaii ma ka lawelawe ana a me ka malama ana i ka lakou mau keiki, a oia ano palaleha kekahi kumu e poino nui nei na keiki.
He kunu oolea maoli keia, aole paha kau kunu i ike ia ka pilikia e like me keia. Ua hooikaika na kauka a hiki ole kekahi poe ke hoola ia, me he mea la, aole he laau no keia mai mawaena o na keiki liilii loa.
He nui na hooikaika ana o kekahi poe e huli i mau laau ma o ka maa i na laau paaoao, e laa ka popolo, ka mo le o ka moia lele, he mau laau hanai keia maloko, aole lakou i manao, he laau maoli keia no ke kunu, aka, he mea hoohemo i ka lepo, hoohemo male a hoomoe i ke kunu, a ma ka olelo a kekahi, he nui ka poe i oluolu.
He hookahi mea kupono e hana ia, oia ka malama ana, he mea ole ka laau a ke kauka, ina aole e malama ia na loina o ka laau, a me ka malama ana i na keiki i ka wa mai.
O ka hoopaa i ke keiki i ke kapa mehana kupono no ka wa huihui a anu paha, oia kekahi mea kokua loa i ke pale ana aku i ka pii mau ana mai o ke kunu, ina ua nele na kapa mehana, e aho e hoopaa mai i na keiki iloko o ka hale.
He mea pono e hoomaopopo ka lehulehu aole no ka laau ke ola i na wa a pau, aka, mamuli o ka malama kupono ana i na loina o ke ola kino.
O kekahi mea kupono e hana ai no keia kunu, oia ka makaala mau i ka wa e kunu ai na keiki, ina ua ikaika maoli ke kunu i ka wa e kunu ai, alaila, e paa ia ke kua me ke a@o, a hiki i ka wa e pau ai ke kunu ana, pela i ke ao a me ka po, mai hiamoe naaupo, no ka mea, ina e ikaika loa i ka wa e kunu alaila, e paa loa ana ka hanu, me ka ha pai, paa ma ke alo a ma ke kua, hoonana, a ina e poha ka male, alaila maha, a ina aole, ua paa loa ka hanu no kekahi manawa, a i ole ia, ua make loa no.
O ke kiai mau me ka hoomanawanui no ke aloha a me ke minamina no kau keiki, oia kekahi laau kupono loa no keia a he nui no na keiki i pomaikai malalo o keia mau lawelawe ana me ka lawe pu mai hoi i no laau.
O ka awili pu me kekahi mai e ae, kekahi mea pilikia, he mea pono e ki@ koke i laau e hookaawale i kela mai. O ka hemo mau a me ka oluolu maikai o ka lepo, kekahi mea maikai loa i loaa i ke keiki ka ikaika maikai. He nui no na @ea kupono e kamailioia, aka, ua lawa ma ka hooko ana i na loina o ke ola kino.
He mau laau no kekahi e lohea ia mai nei mai kekahi poe mai mawaho ae o na kauka, alaila, he mea pono e hoike ae ma na nupepa, oia wale no ka hana aloha no keia wa pilikia.
KA KAKOU MOOLELO HOU.
I keia helu o ke KUOKOA. ke paho@a ia aku nei kekahi o na moolelo kaulana i hoolahaia ma na aina e, a i loaa ai he pomaikai i ko makou poe heluhelu, a ua lawe mai makou a unuhi, a oia keia e hoea aku nei malalo o ke Poo--"Nede Nikona" a me ka moku Kipi kaulana oia ka "Alabama"--e ike ia no ma kekahi kolamu o ka pepa o keia la.
Ke hoakaka pokole aku nei makou i kekahi mau mea e pili ana i keia moolelo penei:
Iloko o ka makahiki 1860, e hoomanaoia, ua ala ae la ke kaua kuloko ma@ ko o ke aupuni Rupubalika Nui o Amerika Huipu@a, mamuli o ke ala @ ana mai o na mokuaina o ka Hema i ke Aupuni, no ka hoao ana oia aupuni e kinai i ka hookauwa kaapaa ia o na Paele e ko ka Hema poe. Ua kamaaina no paha i na makamaka na mea e pili ana ia kaua a me ka hopena lanakila i lo ia i ke Aupuni makua.
Iloko o na la o ua kaua nei, ua nui na naauao a me na loea i hoao a i imi i na mea a me na mea e haulehia ai ke kulana aupuni o Amerika, a ua hoomaopopo ia, ua komo pu o Enelani ma k@ haawi malu ana i na kokua ma ka aoao Hema.
O ka oihana Kalepa o Amerika, he laula a palahalaha, e pahola ana ma na wahi a pau o ka honua, a iloko o ka la hookahi, aia he mau tausani o kona nau moku Kalepa e au ana i na kailoa, e lawe ana hoi i na ano waiwai like ole no ka hoolawa ana aku i ko na aina e. O ka hoopoino ana aku i keia oihana nui, oia kekahi kumuhana ano nui i manaoia e na enemi he kumu ia e hoonawaliwali a e hoopoino nui ai i ke aupuni Amerika, a e loaa ai hoi he pomaikai a he lanakila i ka aoao Hema.
Nolaila, i ka M. H. 1862, ua hooho lo iho la ke aupuni kipi o na mokuaina o ka Hema e kukulu ia i mau moku kaahele moana o ke ano holo loa, i hiki ai ke holapu i na moku Kalepa o ka Akau. Ua haawi koke ia ke kauona no keia hana i kekahi kanaka akamai a kaulana ma ke kukulu moku o Enelani, o John Laira kona inoa, a he Hoa no hoi oia no ka Hale Ahaolelo Makaainana o ia Aupuni. Ua kukulu ia keia moku a paa, ma ka la 29 o Iulai, 1862, haalele aku la ia Enelani malalo o ka hae Beritania, a i hoohana ia hoi e na kanaka Beritania.
A i ka hiki ana i Ports Praya, he mokupuni Pukiki, ua loaa mai la mailuna mai o kekahi moku Beritania na lako kaua o ua moku nei, a ilailia i hoolawa ia'i me na kanaka hou a me ke Kapena, a ilaila i kau ia ai ka hae o ka aoao Hema iluna o kona kia, a kapa ia iho la kona inoa o ka "Alabama."
Mai ia manawa mai a hiki i ka la 19 o Iune, 1864, ua holapu aku oia i na aumoku Kalepa e holo ana ma ka moana Atelanika a me na moana o Eurpoa, a ua kau ka weli ia o ia mau moana mamuli o na hana puhipuhi-ahi a ka ahikanana Alabama, ka mea nona ka mele ia e kekahi poe penei:
"Hu ka makani i ka Alebama,
Ke kaupu holapu la o ka moana,
Nana i eku aku na alekai,
Kau ka weli i na enemi."
Ua hana ia keia moku me ke akamai loa. I keia la, he mokuahi kona ano, i ka la apopo he Kalepa, a i kahi la aku he Kuna, a i kahi la aku e holo wale ana no aohe kia. Ua hanaia keia i ku
mu e noonoo ole ia ai, a e loaa ole ai ai hoi ke imi ia'ku. O kona holo he kamahao. I keia la, aia oia i kekahi awa kahi i ku ai ma ke ano he Kalepa, a ia po iho oia e mio iho ai, a i kekahi la ae aia oia he mau haneri mile ka mamao. Ua nui a menemene kana mau hana weliweli, a ma ka heluhelu ana o na makamaka i keia moolelo e hoopuka ia aku nei ma ke KUOKOA, e ike ia ana ka oiaio o ia mea.
Ke hoomanao ae na makamaka, aia i kekahi makahiki i hala hope loa aku nei, i ka wa a na moku okohola e nanea ana i ka lakou hana ma na welelau anu o ka hau ma Alika a me Oko@, ua oili aku a he kupueu iwaena o lakou, a hoohehee ia iho la na apana hau me na ahi Ia'apa wela ana i puhi aku ai i ua mau moku nei.
O ka moku kipi o ka Hema "Kanadea," ke kokoolua a hoahauau ponoi h@i o ka Alabama. Ua pon@ia ka Alabama no ka moana A@ ka, a o ke "Kanadea" no ka Pakipika.
O keia wahi hoakaka pokole no keia moolelo hou a kakou, a ke h@oia aku nei makou, aia iloko o na meheu e loaa ana na mea nana e hoopihoihoi@ ka noonoo o ka mea heluhelu, a e hoomanao mau ai hoi i na weli a me na poin@i hanaia e keia hokapu @ o ka moana.
HOOLAHA O KA AHA KIEKIE.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MARTHA KALEIKINI KAPENA o Waialua, Oahu, i make.
No ka mea, ma ka la 10 o Dekemaba, 1888, ua waihoia mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo ia @ o ka palapala ka@ha hope loa a Martha Kalekini Kapena i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e h@o a keia palapala kauoha e hoopukaia hoi ka p@la, ala luna @ ia Iosua Haalou, ua waihoia mai e ia.
Nolaila, ua kauoha o ka POAKAHI, oia ka la 31 o DEKEMABA, 1888, i ka hora 10 o kakahiaka ma ka keena hookolokolo o ia aha ma Aliiolani Hale, Honolulu, @ ka la a me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooke.
Kakauia ma Honolulu, Dek. 1, 1888.
Na ka Aha :
HENRY SMITH,
2211-3t Hope Kakauolelo.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o SAMUEL H. KAHUMOKU, o Honolulu, Oahu i make.
Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a William H. Tell, Lunahooponopono, e noi ana @apono ia na hoolilo he $275,03, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $135, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma a ano.
Ua kauoha ia o ka POAKAHI, oia ka la 31 o DEKEMABA, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka keena hookolokolo ma Aliiolani Hale, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakau a ma Honolulu, Novem, 26, 1888.
Na ka Aha :
HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo.
2209-3t.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JOHN BAKER, o Lahaina, Maui, make.
Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a William O. Smith, Kahu Malama Waiwai o ka mea i hai ia ae la malama, e noi ana e apono ia na hoolilo he $555 72, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $631.50. a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma ia ano.
Ua kauoha ia, o ka POALUA, oia ka la 18 o DEKEMABA, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia
Na ka Aha :
HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo.
Honolulu, Nov. 7, 1888. 2206-3t
HOOLAHA HOU
MA KE Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAUMIUMI k., no Alakahi, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o Eleakala k., kekahi o na hooilina o na waiwai o Kaumiumi k., no Alakahi, Hilo, Hawaii, i make, e olelo ana, ua oo oia i keia manawa a no ia mea ke noi nei e hoopili ia mai ka waiwai iaia, a e hoopau ia ka malama ana o ka lunahooponopono waiwai. Nolaila, ua kauohaia ka lunahooponopono no ia waiwai e waiho koke mai i kona hoike hope imua o keia aha, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, i ka Poalima, oia ka la 25 o Ianuari, M. H. 1889, i ka @ora 10 kakahiaka, oia ka manawa e nana ia ai kana mau hana, me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko
Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 8, 1888.
2211-3t
MA KE Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAIHE w., no Manoloa, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia mai ka palapala noi a Iosia k., kekahi mea i pili, e noi ana, e hooholo ia na hooilina a e hooponopono ia ka waiwai o Kaihe w., no Manoloa Hilo, Hawaii i make. Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili o ka Poalima, oia ka la 25 o Ianuari, M. H. 1880, i ka hora 10 o kaka iaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 8, 1888.
2211-3t
MA KE Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KUAIOHOLANI k., no Maumau. Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala noi o Kuaioholani k., kekahi keiki a ka mea i make e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Kuai oholani k, no Maumau, Hilo, Hawaii i make, a e hooholo ia na hooilina o ia waiwai. Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka Poalima, oia ka la 25 o Ianuari, M. H. 1889, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi @a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 8, 1888.
22ll-3t
HOOLAHA HOU.
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o k@ Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai KAH@OKUI @ Wah@, Kauai, @ o ka Lunakanawa: K@ ke Keena.
Ma ka heluhelu@a me ka wa h@ana mai o ka Palan@ia Nei @ Ka@ K@ kaikuaana p@ o Kah@ ke malama o Kahook@ Wahiawa, @ ua make k@ ma Waimea, Kauai, @ ka la 22 o Feberua@, M. H. 1888, a @ ani e haaw@ ka palapala hookohu @ ponopono waiwai ia A. K. Mi@a, no K@.
Ua kauohaia e na POAONO, ka @ 12 o IANUARI, M. H. 1880, i ka hora 10 oia ka manawa i @ h@ ka hoolohe ana @ moi la, imua o ka Lunakanawai ia ma ke Keena. Hook@ keia A@ m@ K@a a ma ia manawa a ma @ wah@ ai na mea a pau i pili e hoike i ke kumu, ina he kumu @ nei ia. A o keia kau @ hoo@ia ma@ olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KEOKOA nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma K@, Kauai, k@ Hawaii Pae Aina. Dekemaba 3, M. H. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2211 3t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI
Oiai ua hookohu p@ ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono no ka waiwai o Mach@o o Kapala@, Honolulu, Oahu, i make. Nolaila, ke hai ia aka nei ka lohe i na poe a pau ina he mau koi ka lakou no ka waiwai o ka mea make e hoike koke mai me noa h oiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a e ole, e hoole mau @ ia aku ana: a o ka poe hoi a pae i aie i ka mea make, ke kauoha ia aku nei lakou e i ku koke ae ia Raymond Reyes, ka lunahooponopono waiwai o Machado.
RAYMOND REYES,
Lunahooponopono Waiwai o Machado,
Honolulu, Dekemaba 15, 1888,
2211-4t
HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
Oiai ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono no ka waiwai o Frank An'one no Waiau, Ewa, mokupuni o Oahu i make, ke kauohaia nei ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai of Frank Antone i make, e waiho mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke keena o Cecil Brown, ma alanui Kalepa, Honolulu, Oahu, me ka hooiaio pono ia, ina ua hoopaaia ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia, a o ka poe a pau i a e i ka waiwai i oleloia, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho.
A. KAUHI.
Lunahooponopono Waiwai.
Hanaia ma Honolulu, Dekemaba 12, 1888,
2211-5t
Hookapu Aina
Na Moku Manu,
Mawaho ae o Mokapu, Koolaupoko, Oahu.
Ke papa ia aka nei na mea a pau, aole e komo aku ina Moku Manu, Mokulua, oia na moku i oleloia maluna ae, a o ka poe e malama ole ana i na kauoha a keia hoolaha, e hoopii'a ma ke Kanawai.
J. A. CUMMINS,
(Keoni Kamaki.)
2212-3m
KUAI KARISIMAKA.
Ma keia Poaono Dekemaba 15, e kuai makepono aku ai a wau i na waiwai a pau o ko'u halekuai e ku nei ma ke alanui Nuuanu Helu 48, e hoomaka ana mai ka hora 4 a hiki i ka hora 9 o ke ahiahi.
Mamuli o ka oluolu o TOMS K. NAKANAELA ESQ. Ke kakauolelo o ka "Hui Kala: aina Hawaii" ua ae mai oia e kokua ia'u ina ke kuai ana aku i ko'u n au waiwai a pau me ka makepono loa. Nolaila, ke kona aku nei au i na Keonimana a me na lede o ka "ua kakalahale nei," e kipa mai e ike no oukou pakahi.
Owau no ko oukou makamaka oiaio,
LAI TING.
Honolulu, Dec. 13, 1888.
OLEO HOOLAHA.
E ike a @anei na kanaka a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo ke hoike aku nei au, o ka mea a mea paha e @ ana kuu mau Lio elua, oia hoi keia: 1 lio (k) ulaula lae kea, eha wawae keokeo, ha @ ano e; 1 lio (k) hakeakea, hao ano e, a he 8 kekahi hao ma ka a-i. E hoihoi mai a loaa au m@ Kaalaea Mill, Koolaupoko, a i ole, ma ka Hale Wil Raiki o Aki ma Ewa, e uku no au 1 lio he $ 6,00.
AKANA PAKE,
Kaalaea Mill, Koolaupoko,
Dec. 10, 1888. 2211-6t
KUAI KUDALA A KA HOPE
ILAMUKU O KA APANA O
KOOLAULOA, OAHU.
Ma ka mana o kekahi palapala hoomalu waiwai mai ka aha apana o Koolauloa, Oahu, ma ka la 2 o Novemaba 1888, e kue ana ia Ahuna k., ka mea hoopii ia, no ka pono o J. M. Monsarrat (Maunakea) ka mea hoopii no ka huina dala he $119.00.
Ua hoomalu au, a e waiho aku ana i ke kuai k@ dala ma ka hora 12 awakea o ka Poaono la 12 o Ianuari, 1889. Ma ka puka pa o ka halekuai ma Punaluu, Koolauloa, i oleloia, e lilo no i ka mea koho kiekie na pono a me na kulana a pau o Ahuna ka mea hoopiiia.
O ka waiwai malalo nei ke ole e uku e ia mai mamua ka huina dala olelo ia maluna, a me ko'u mau lilo.
Eia ka waiwai e kuai kudala ia aku ana; o ka laiki ili (paddy) a pau e waiho ana ma kekahi hale o ka mea hoopiiia ma Hauula, Koolauloa, no kanakolu paha tausani p@ona (30,000) a oi aku a emi mai paha.
Kuike ke dala i ka mea e lilo ai, na lilo a pau o na palapala me ka mea kuai mai.
H. KAUAIHILO,
Hope Ilamuku o ka Apana o Koolauloa.
Kapaka, November, 23, 1888. 2209-4t
HOOLAHA A KA LUNAHOO-
PONOPONO WAIWAI.
O NA poe a pau he mau koi ko lakou i ka waiwai o KAPIHI (w.) i make, ke kauoha ia aku nei lakou e hoike koke mai ia'u iloko o na mahina eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia.
W. O. SMITH,
Luna Hooponopono Waiwai a me ka Pala-
pala Hooilina i huiia o Kapihi (w.) i
make.
Honolulu, Nov. 19, 1888. 2208-4t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
E ike auanei na poe a pau o Waialeale o Kapaa, Kauai, i make e hoike mai i ko lakou mau pila i hooiaioia, e hana ia na mea a pau iloko o na mahina eono mai keia la aku.
C. H. WILLIS,
Lunahooponopono Waiwai.
Kapaa, Nov. 24, 1888. 2209-4t
HOOLAHA HOU
AHA Hookolokolo Ka@puni Apana Eha o @ Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono @. Ma ka waiwai o Kale@h@M@ Kauai i make @. Ma @ka Luna@wai Ka@puni.
Ma@ he anela a me ka w@ ka papa hoike o K@ Lunahooponpono ka waiwai. @ @@ $30, a e hoike ana@ $30, a e noi ana e nana a @ ia ke @ mea, a e @ ia e mahele @ malaila, a e ho@k@ mau hope mai k@
Ua k@hala O@ONO, ka la 3 o IANUARI. M. H. 188@ ma ka @ o ua L@nawai ia ma k@ ma ka Hale Hook@ a me ka manawa i k@ ia no @ ana i ua nei ia, a me na @ a o ka poe a pau @hoike i ke @, ina he k@ e ae ole ia ai @ ke mai ai na hoike o ea mea @ wa @ k@ o ka waiwai @@@@A @ ma ka olelo Hawaii, e pai ia m@ k@ KUOKOA, he nupepa pai a @ aha@ ma Honolulu, i ekolu @ale mamua ae o ka manawa ; olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia m@ K@, Kauai, k@ Hawaii Pae Aina, i keia la 24 o Novemaba,M H. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakauawai @ Apana Eha.
2109-3t
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka h@ ka waiwai o NAHALEPOHAKU (k@ o K@a Kauai i make @ ole. Ma ke Keena Imua o ka Lu@akanawai K@apani.
Ma ka heluheluia a me ka w@ mai o ka Palapala noi a Mamaki @ makuakane ponoi o Nahalepohaku @ ana o Nahalepohaku no Koloa, ua make kauoha ole ma ia wahi ma ka la 27 o Sepatemaba M. H 1888, a e noi ana e haawi ia ka Palapala Hook@hu Luna Hooponopono Waiwai ia Luka, no Niihau.
Ua kauoha ia o ka POAONO, ka la 5 o IANUARI, M.H. 1889, ma ka hora 10 a.m. oia ka manawa i koh@ia no ka hoolohe ana , ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o e keia Aha, ma Kolea, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ma he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ai ua noi la. A @ keia olelo kauoha @ hoolaha@a ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ka KUOKOA nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Kolua, ko Hawaii Pae Aina.
Nov. 27, M. H. 1888,
JACOB HARDY,
Lunakauawai Kaapuni Apana Eha,
2210 3-t
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o JAMES HOBBS o Hanalei Kaua , i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o ka Lun Kanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Eme M@h@k@a (w.) kaikamahine ponoi a James Hobbs e hoike mai ana o James Hobbs no Hanalei, i oleloia, ua make kauoha ole ma Lahue, Kauai ma ka la 9 o la ai. M. H. 1888, a e noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. M@ka, no Koloa, Kauai.
Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 5 o Ianuari, M. H. 1889, i ka hora 10 a. m. ola ka manawa i koh@ no ka hoolohe ana i ea noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Koloa, @ ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ma he kumu oiaio ko lakou, @ ae ole ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolah@ ma ka olelo Hawaii i eko@ ma ka KUOKOA nupepa ma Honolulu
Kakauia ma Koloa, Kauai, k@ Hawaii Pae
Aina, Dekemaba 1, M. H. 1888,
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha,
2210 3t
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o RUSSELL NEWTON, o Lahaina, Maui, i make.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o H. G. Treadway, Lana Hooponopono ka waiwai o Russell Newton, no @a, i make, e noi ana e apono ia na h@ he $198 24, a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia a a me kona mau hope @ ai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua Kauoha ia, o ka POAKAHI, oia ka la 17 o Dekemaba, M. H. 1888, ma ka hora 10 A. M., imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku oia kahi a me ka manawa i koho ia no k@ hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a i au i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ma he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia.
Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 9 o Nov. M. H. 1888.
GEO. E. RICHARDSON,
Lanakanawai Kaapuni Apana Elua.
2207-3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI
Mamuli o kekahi ma@a kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Nalua (k) o Punaluu, Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, o ka aoao mua, a me M. M. Scott o Honolulu o ka aoao elua, ma ka la 10 o Iulai, 1883, i kakau kope ia ma k@ buke 82 aoao 269, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka hookaa ole ia o ka ukup@pee, nolaila, ke hoo@aha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou a aku nei, a@a mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 3 o Dekemaba, 1888, hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 3 o Novemaba, 1888.
M. M. SCOTT,
Mea Moraki mai.
Penei na aina i moraki ia :
1 O kela mahele aina a pau e waiho la ina Kaneohe i oleloia, i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui helu 4724 Kuleana helu 1855 ia Kapuaapilau, makuakane o Nalua i oleloia, he 8 eka me 22 100 o ka @ka.
2 O kela mahele aina a pau e waiho la ma Kaneohe, i ho@kakaia oia ka Helu V ma ka Palapala Mahele i kakauia i Maraki 13, 1877, o Nalua i oleloia nona ua eka he 2 me 21 100 iaka eka. 2205-4t
HOOLAHA A KA LUNA HOOKOKAUOHA.
OIAI ua hoolaha ia ma ke kanawai ka mea nona ka inoa malalo ino, i Luna Hooko Kauoha no ka Palapala Hoo@a a Kauoha hope lao a CHARLES BRENIG no Honolulu, Oahu, i make, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau he mau koina ko lakou ma ka waiwai o Charles Brenig nei i make, ina ua hoopaa ia ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e waiho mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, me ka hooiaio pono ia iloko o na malama eono mai keia ia aku, o hoole mau loa ia aku.
O ka poe a pau @aie i ka waiwai i oleloia e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma kona Keena ma Aliiolani Hale, Honolulu, Oahu.
Hanaia Honolulu Nov. 10, 1888.
S. B. DOLE,
Hooko Kauoha,
2@-5t
HOOLAHA HOU
Benson, Smith & Co.
Na Mea L@k@ ia @ K
a me K@
Na Laau Lapaau
@
HEIU 113 ME 115, ALANUI PA@
@ANA AGENA NO NA
Laau Lapaau Kuluwai Liilii
Borei@ke & Schrecke, a me na
Wai Lukini Onaona Waianuhea
WAIALA MAILE
A ME KE
Onaona Lei Aloha !
O na lako no ka Lauoha a me ka @
me na mea hoonan@ o ka Home, e@
i na makamaka ke kipa mai ma k@
2204-tf
Kuai Hoopoho
MALALO O KE
KUMU LILO
No ko makua makemake e kaawa@
piha ku'i ana o ko makoa halekuai, nolaila, e
@maka ana ke kuai hoopoho malalo @
kumu @ mai keia la ak@, i na
WAIWAI LOLE
A ME NA
LOLE TELA
O NA ANO A PAU
Nolaila, ke kau leo aku nei makou i na Le@ a me na Keonimana, ano ka manawa e loaa ai na LOLE MAKEPONO, e wae@ kulike me ko oukou makemake.
E Kipa mai i Hookahi Manawa
ma ko makou Halekuai nei.
WING HING & CO.,
Helu 16 alanui Nuuanu, mawaena o na @
Moi me Hotele, Honolulu.
2208 @
PAPA! PAPA!
AIA MA KANI
LEWERS & COOKE
(O LUI MA)
@
E@
PAPA NOUAIKI
o kela e @keia ano
PaniPuka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe
Na Pou, Na Oia, Na papa Hele, Na Papu
Ku, A me na Papa Moe @ui loa
Na Pili o na Hale o na Ano a Pau
--A ME NA--
WAI HOOHINUHINU NANI
O NA ANO A PAU LOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE
A he hai ia kau nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia @ Makamaka
o oukou e hoolawa aku ma
mea a pau e pili ana
maka laua oihana
--NO KA--
UKU HAAHAA LOA.
E like me kaimea e holo ana mawaena
LAUA a me ka MKA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU