Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 6, 9 February 1889 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA

NO KA MAKAHIKI            $2.00

NO EONO MAHINA            1.00

KUIKE KA RULA

Poaono Feberuari 9, 1889.

 

KA LA NOHOALII

            O keia Poalua ae, Feberuari 12, oia ka piha ana o na makahiki he umikumamaono o ka nohoalii ana o ka Moi Kalakaua ma ka Noho Kalaunu o Hawaii nei, e malama ia ana ka la, he la kulaia lahui a puni ka paemoku. A oiai eia no @ iloko o na la Kuwaena e ke hola ana o ke kanaka, ke noi ae nei makou i na Lani.-

            "E ola ka Moi i ke Akua"

 

KE OLA O KA MAI LEPERA

            O ke ola o ka mai lepera, oia ka mea a keia lahui i ake nei a e loaa na lapaau ana e mama ai na poe i loohia me keia mai luku weliweli e pahola nei ma na ipuka hale o Hawaii nei a o ka mea hoi @ kakou i @, e kanikau a kumakena i ka ohana a me ka hoaloha e hookaawaleia aku ana no ka panalaau o Kalowao. Ua nui ko kakou mau hao ana i na makahiki i hala ae nei e loaa na lapaau a me na kauka makaukau a @ kaulana no ko lakou akamai no ka hoola ana i na mai nae i keia la, aia no kakou ma ia aoao mau o ka hiki ole ke hoola ia keia kupueu hana ino lahui.

            Ua ike iho makou maloko o kekahi leta i pai ia e Mr. Ed. Cl@fford i kona hoaloha ma Honolulu nei, he kanaka i kaahele a i hoohala i kekahi manawa loihi ma kekahi mau aina i puka ai o keia mai @, ua hai mai oia , aia ma Karakata, Inia, e loaa ai ka laau i kapaia he Gurjun Oil. Ma kona ike a me kona kamaaina, a me kona hai pu ia mai e kekahi hoaloha ona i hilinai ai, ua hoola ia kekahi poe mai lehulehu i hoomaopopoia he lepera, a i pukamaka hoi ko lakou mai ma ka lima a me na helehelena no kekahi mau makahiki ekolu a me elima, ua loaa ke ola ia lakoue ma ka lapaau ana me keia ana aila.

            He nui na lawelawe no ka lapaau ana me keia ano laau, he hamo ma ke kino no ka hora a oi ake, a he elua mana o ka la e hamo ai. Ua hoomakaukau ia he laau no ka inu ana mai loko mai @ o keia laau hookahi, a ua loaa koke ka oluolu i keia poe mai lapera no kekahi mau makahiki i hala ae.

            Aole @ ia no ka loaa ole o ka laau, no ka hoouna ana i Ladana no ka uku he 8 peni no ka paona a me ka hoohui ana me ka wai lemi e like me ka @ ke inu ia a hamo ia, e loaa no he mau hoao ana, ina no ka holopono a me ka hiki ole, e ike koke ia no ia mahope iho o ka hala ana o kekahi mau pule, i ke ano oluolu mai o na lala a me na helehelena o ka mea mai.

            He hana nui keia hamo ana maluna o ka mea mai, aka, oia wale no ke ala hele e hiki ai ke pani ia ka puka nui loa ana aku o ka mai, a me ka laau e inu ai, oia ka mea e pepehi i kahi a ka mai e nui ana iloko o ke kino o ke kanaka.

            He kono ka makou i ka Papa Ola e nana ae i kela mau olelo a Mr. Ed. C@@fford no keia laau kupanaha Gurjun Oil, a malia, o na @ ana a na ohana lehulehu i ko lakou mau pilikana a me na hoaloha, e kono pu ia no hoa o ka Papa Ola e imi aku i na hookele ana e loaa ai o keia laau a hoao ae i kekahi o ko kakou mau poe lepera e noho mai la i ka panalaau o Kalowao, e loaa io anei kekahi mau pono no kahooluolu ana aku i ka nui o ko lakou mau pilikia a me na ehaeha a keia mai luku @ weliweli?

 

HALE NAUA.

            I ka Poakahi nei, ma Halealii Iolani ua malama ia ka makahiki eluao ke ku ana o ka Ahahui Hale Naua, me kekahi anaina hoike i ke kulana o ka hui, paina a me ka hulahula.

            Ma ka hora 7, ua komo aku ka huakai o ka hui no ka rumi kalaunu, kahi hoi a na hoa i kono ia no ia ahiahi, oia ka Ohana Alii, na Karikela, na hoa o ka Ahakumal@, na kapean a me na aliimoku o na mokukaua e ku nei iloko o ke awa. Na ke Kakauolelo Mrs. Ulukou a me ka Puuku Mrs. Kahalewai i hoike aku ke kulana o ka ahahui no ka makahiki i hala, a na Hon. Antone Rosa i heluhelu aka kekahi palapala ma ka aoao e pili ana i ka hooholomua i na lawelawe ana o ka hui.

            Mahope iho o ka pau ana o na hana o ka ahahui, ua malama ia he anaina hulahula a me ka p@ina, a hoohala ia ka manawa a hiki loa aku i na hora aumoe.

            Ma keia Poalua iho ka la @ o Feberuari ka la kulaia aupuni hoi, e malamalama he hookahakaha o na Kaawai ma ka hora @ p. m. E hoomaka ana ka huakai mai ke Helu a mai, i alakai ia e ka Bana Puhi Ohe o ke Aupuni.

           

Kaua ma Samoa.

Komo Kino paha auanei ka Aeko Amerika.

Hana ino ia na Hae o Beritnia Nui me Amerika.

            Ma ke ku ana mai o ka mokukaua Amerika Vandalia i ke ahiahi Poaono i hala mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na mea hou e pili ana i ke kaua ma Samoa mai ka la 5 mai o Ianuari. E hoike ana ke mea kakau o ka nupepa Examiner e noho ia ma Apia me keia mau olelo:

            "Aole loa he manawa i ike ia na hoopilikia ana o na kanaka o kekahi lahui e ma ka moolelo o Samoa, e like me ko keia mau la i hala ae nei: a aole no hoi he manawa i oi aku o ka hoopono ia o ke ola a me ka waiwai o ke kanaka kupa Amerika e like me na hana heleuluulu a na koa o na aumoku Geremania e ku la i ke awa o Apia.

            O na hana pili oihana hanohano ole a ke Kanikela Geremania i kokua ia e ekolu mau mokukaua o kona aupuni, ua hoopono ia ka waiwai o na kanaka Amerika me Pelekane, ua kipoka ia ko laua mau hae aupuni, ua hopu pio wale ia ke kanaka Amerika e maalo ae ana ma na apana aina i kukala ia ka maluhia, ua pepehi wale ia kekahi kanaka Amerika a hoopaa ia iloko o ka halepaahao, oiai oia e pale ana i kona mau waiwai ponoi iho, ua kipoka ia mai ke Kapena o ka mokukaua Beritania Ro@alika e ku la iloko o ke awa o Apia a me kona Lutanela ukali e na waapa Geremania, a o na wahine a me na keiki, aia lakou iluna o na aumoku Amerika a me Beritania kahi i hoomaha ai no ko lakou mau ola, a o keia mau mea a pau, ua lawelawe ia iloko o na la eha mamua aku o ka la 5 o Ianuari.

            Ma ke ahiahi o ka la 16 o Dekemaba, ua hoolele ia he 180 koa mai luan aku o na mokukaua Geremania Olga me Adler, a ua lohe ia ko lakou manao o ka lele ana mai, u a makemake loa lakou e hui me na kanaka Amerika a me Pelekane no ka hakaka. Ua makemake loa lakou e loaa o Mr. Cusack, he kanaka Pelekane i pai i kekahi nupepa Times ma Samoa, a ua hoopuka nae oia i kekahi manao i huhu loa ai ka poe Geremania, ua holo mua oia no kona ola i kahi o ke Kanikela Pelekane, ua komo huli aku la na koa Geremania iloko o na hale a pau mai ko na Amerika a ko na Pelekane, me ka nana ole ia o ka maluhia o ka home a me ka ohana.

            Ua huli hoi aku na koa Geremania no ka hale inu rama, a ilaila i hui ai me Geo. Scanlan, he kanaka Amerika i huli wale ia kona home me kona ike ole, ua haawi like ae lakou me na na@aina o ka huhu, oia ka wa i hoomaka ai o ka hakaka mawena o keia kanaka Amerika me kekahi o kona mau hoaloha, k@e i kela heluna nui o na koa Geremania. Ua kui ia aku ko lakou mau maka a ua hili ia aku me na laau, oia ka wa a na koa Geremania i hoomaka ai e alu me ka lakou pahi e hou ana, ua ku aku la ke kanaka Amierka no elua manawa, a ua pakele aku oia ma ka lele ana mahope o ka puka aniani, holo pololei aku la laua no ko laua mau ola iho.

            I keia hora ia la mai ai e huanaele nui, ma ke komo ana o na koa Geremania iloko o na kauhale o na kamaaina e huli ai i na kupa amerika, a me ka hakaka a pepehi wale aku no i na kanaka Samoa, o kekahi wahine luahine Samoa e pale ana no ke ole o kana mau keiki oiai kana kane ua hle no ke kaua, ua pepehi a hou ia me ka pahi, ua bili ia kona poo me ka laau, a ua haki kekahi mau iwi o kona aoao.

            I ka wa o keia haunaele a na koa Geremania e pepehi wale nei i na kamaaina, ua hiki mai i Apia kekahi mau koa o Mataafa, ua holo aku la lakou e kahaka pu me na pu a me na laau me na koa Geremania, a ma na uwao ana @ ke K@nikela Amerika i na koa o Mataafa aole e hakaka, ua hoolohe lakou i knoa leo a hookaawale aku la ma kahi o keia haunaele. O keia ka haunaele i manao ia, ina aole i hoolohe mai na koa o Mataafa i ke Kanikela Amerika, ina oia ka hookahe koko weliweli i ike ia ma kela po, mamuli o ke komo like ana mai o na aumoku kaua e ku ana iloko o ke awa kumoku.

            Ma ka hora 10 o ua po nei, ua ho@una aku la o Kapena Hand o ka mokukaua Bereitania Ro@alika i kona Lutanela, e lawe i kana palapala i ke Kapenea kiekie o na aumoku kaua Geremania Adler, e hai aku ana iaia me na olelo oolea, -"Ina aole e hoihoi ia mai kela poe koa Geremania hoohaunaele iuka o Apia, iloko o hapalua hola, alaila, e hoolele ia ana na koa Beritania malalo o ka ikaika me na mea kaua no ka hoomau aku i ka maluhia. Ina e make a eha paha kekahi poe koa Geremania, aole e pili ka hewa i na koa Beritania ma ia mau lawelawe ana."

            Ua ae mai ke Kapena o ua moku Geremania nei, a ua kauoha ia lakou e hoi iluna o ka moku iloko no o ia p@.

            Ua hoouna aku ke kanikela Amerika i kekahi palapala kue i ke Kanikela Geremania, e hai aku ana iaia-O na hana hoohaunaele maluhia a na koa Geremania, he hana hoohilahila oihana koa ia a me ka hoohaahaa i ka inoa lahui o kekahi aupuni nui, naauao a me ka malamalama o ka honua nei.

            Mai Apia, ua holo aku na moku Geremania Adler me Eber no ke kipoka ana i na kauhale o na kanaka o Mataafa ma Lotogo, ua hahai ia aku keia huakai e ka mokukaua Amerika @ sika a loaa aku ilaila, a e makaukau ana lakou no ke kipoka.

            Ua holo aku ke Kapena Amerika e ike i ke Kanikela Geremania iluna o ka Adler, a kue aku la oia i keia mau hana ma ka inoa o Amerika @ oiai, aole o na kamaaina wale ke hoopilikia ia, aka, o ka waiwai a me na home o na kupu Amerika kekahi e hoopoino pu ia ma ia kipoka ana.

            Ua pane ia mai keia mau olelo a ke Kapena Amerika e ke Kanikela Geremania, me keia mau olelo, -"Aole oia e hooponopono no kekahi ninau hooki kaua, me kekahi Kapena moku Amerika."

            Oia ka ke Kapena Amerika i pane aku ai me keia mau olelo, - "Pehea oe e kamailio nei pela e ke Kanikela Geremania, a o oe hookahi wale iho no, a o ka ekolu hoi o na mana nui i hana kuikahi me ke aupuni o Samoa, e lawe anei oe i ke kulana hooki kaua me kou ui ole mai i na Kanikela Amerika me Beritania, na kanaka no laua kela mau mana nui elua?"

            "Na ko'u aupuni ia e pane mai," wahi a ka pane a ua Kanikela Geremania la.

            Ma kekahi la ae, ua hoi ae na moku Geremania a hiki i Laulii, ua kipoka ia aku la na kauhale, o na kamaaina, a he elua hae Pelekane e welo ana maluna o ka waina o na kupa Pelekane, ua ku aku la i ka poka a ua nahaha liilii na kauhale.

 

            NA MANAO ULUAOA MA AMERIKA.

            O keia mau hana hoohaunaele a pili makamaka ole a na koa Geremania i na kanaka kupu Amerika e noho la ma Samoa, me he mea la, ua hoala ia ae ka lahuikanaka o Amerika holookoa mai ka hiamoe ae, a he hookahi leo hooho like nei mai kela kapa o ka moana Atelanika a i keia kapa o ka moana Pakipika, e kipaku aku i na mana Geremania mai loko aku o Samoa, a i ole e hana ia pela, alaila, he kukala kaua ka Amerika ia Geremania, maluna o kek kahua, e nana ia ka pono o na kanaka kupa o na lahui e, a e malama ia ka maluhia o kela mau mokupuni malamalama ole a me ka nawaliwali.

            Ua hoike pu ae o Harisona i kona manao, oia ka Peresidena i koho ia mai nei, ua pane ae oia me keia mau huaolelo oolea: "Aohe o'u manaoio no ke kaulana o Amerika, a ae aku kakou ia Geremania a o kekahi lahui e aku paha, e hele hookano ae maluna o ko kakou mau poo."

            Ua hoike pu ae o Akukana Kenela R. H. Orton o ka mokuaina o Kaleponi, ua lekhulehu na poe i noi aku iaia no ka hoopaa ana i ka wa e kukuala ia ai ke kaua me Geremania, ua hiki ke hoala ia kakahi puali koa o 10,000 iloko o na la he kanakolu a hoouna aku i Samoa.

                       

Ka Lono Hope Loa ma ka Mokuahi "Mariposa."

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mariposa, ua loaa mai keia mau mea hou e pili ana ia Samoa.

            Ua hiki mai nei o Mr. Klein a holo loa aku la no Kapalakiki, oia ka haole Amerika kakau nupepa i alakai ai i na koa o Mataafa ma Vailele, a make ai kekahi aliikoa Geremania. Ua huli ia mai naei oia e na koa Geremania e pepehi, a pakele mai nei oia no kona ola iho.

            Ua pau mai nei i ke ahi kekahi mau halekuai a me ka home o ke Kanikela Geremania.

            Ua kukala ae na mana kaua Geremania i ka hoopau ia ana o na kanawai lahui, a eia o Samoa malalo o na kanawai koa penei:

            KUAHAUA KAUA.

            Ma ke kauoha a ke Aupuni Imeperiela o Geremani, ke kukala ia aku nei ke kaua iloko o na mokupuni o Samoa. O na poe e kokua ana i ka aoao kipi o Mataafa, e hoopai ia no lakou malalo  o na Kanawai Koa. Ua papa loa ia ka hookomo ana mai i na lako kaua, a e huli ia no na moku a me na waapa e na mana kaua Geremania.

            Ua hai pu ae ua Kanikela la, aohe manao kanalua o Geremania no ke kukala ia o ke kana mawaena o Enelani me Amerika.

            Ua haawi ae nei o Enelani a me Amerika i ke kauoha i na moku kaua a pau o ka Pakipika, e holo pololei aku no Samoa.

            Iloko o na pule elua e maopopo ai ke kulana aupuni o Samoa me na mana nui, a e ike pu ia ai hoi ke kui lima pu ana o ka Aeko me ka Liona me ke kukala kaua aku ia Geremania.

 

HOOLAHA HOU

E hamama ka Papa Inoa a hiki i Maraki 15, 1889.

 

Hui Alahao a Aina o Oahu

KAUPALENAIA

I Kukuluia malalo o na Kanawai o ke Aupuni Hawaii nei.

Kumuwawai. $700,000

E hoopuka mua ia no na lilo aina o ka Hui, me 15 mile Alahao a me na lako hoohana.

He 5.250 Mahele         $100 Pakahi

            E paa ia no na waiwai e na hoa o ka Hui a hiki i ka wa e hooko pono ia ai o na @ona.

            E hoopuka ana ka Hui he $300,000 ma ka 7 pa keneta B@na, he hoopaa a moraki i na waiwai o ka Hui. E hoopuka ia na Bona no ke koho akea ia mai ma ka $25, $100, $500 a me $1000.

O na mahele i koho ia, e uku ia no penei: He 20 pakeneta i ka wai i noi mua ia i @ a mahope aku, e uku ia ke koena iloko o eha manawa penei: Aperila 1, Mei 1, Iuna1, me Iulai 1, 1889.

            Ua mana ia e hoopuka aku i na Dala Aie ma o na Bona malalo o keia mau papa A. B. me C. O ka huina o ka papa hookahi he $100,000. E hooko ia no e ka Hui keia papa A i na manawa mahope aku o elua makahiki, a aole hoi e oi aku mamua o ka umi makahiki mai kona la aku i kakau ia ai. Papa B. Mai ka eha makahiki a ka umi makahiki. Papa C.  mai ka eono makahiki a ka umi makahiki. E @ ia ka puka o ka huina dala i hookomo mua ia, a uku ia i ka la 1 o Ianuari me Iulai o kela a me keia makahiki.

           

NA LUNA O KA HUI.

HON W.R. CASTLE             Peresidena

HON. J. L. DOWSETT          Hope Peresidena Ekahi

HON. C. W. WILDER           Hope Peresidena Elua

GEO. C. WILLIAMS, ESQ   Kakauolelo

HON. M. P. ROBINSON      Puuku

HON. W. F. ALLEN              Luna Hooia

NA LUNA HOOHANA.

S. C. ALLEN,            R. LEWERS,              THOS. R. WALKER.

 

Papa Inoa.

            E ike ia no ka papa inoa ma ka Baneko o Bihopa, Baneko o Spreckels, a ma ka rumi oihana o ka Hui, papahele elua o ka hale pohaku hou ma kekahi aoao mai o ka Hale Leta. E loaa no ke Kakauolelo a me ka Puuku mawaena o na hora 9 me 12, a.m. 1 me 4 p.m. o na ia noa a pau, koe ke Sabati.

            Ua pai ia na palapala o ka Hui no na ahahui e lawe ana i keia mau Bona i ka wa e paa pono ai o ke alanui, a i kakau inoa ia e ke Kakauolelo Mr. Geo. C. Williams. I ka wa e ku ai o ka ahahui, e hoouna mai ka papa inoa i ka Puuku, a oia ka manawa e hai ia aku ai no ka hookomo ana mai i ka haawina mua o ka mahele. O na poe i hoopaa mua ole mamua ae o ka la 15 oMaraki, 1889, e kapae ia. E haawi ia ka makemake o ka mea lawe Bona, ina no ke kuai aku i ka aina a no ka hoolimalima paha.

 

Olelo Hoakaka.

            Ua hoala ka Hi no ka hoomoe ana i Alahao mawaena o Honolulu me Ewa, mokupuni o Oahu, a e hooloihi aku ke makemake ia ma kekahi wahi o ka mokupuni, ma ka aoao komohana-hema o na kuahiwi o Koolau, a komohana o Honolulu, a e hoohana ia ka laina i ka wa e makaukau ai me na pono a pau i ae ia e ke Kanawai o 1888, ia B. F. Dillingham, me na pono o ke Alahao Mahu o Puuloa no iwakalua makahiki me ka auhau ole ia.

            O keia malalo iho na waiwai e hoopaa ia no na Bona ihoopuka mua ia nona ka huina o $300,000.

            He 15 mile alahao, me 30 paona o ke kaola hao kila hookahi, me na lake e ae, oia na ka mahu elua me 19 kaa, he 6 mau wahi hoomaha, ka kuleana o kahi e hoomoe ia, 30 mile i pa ia, 2010 eka aina he maikai na palapala, 18,000 eka aina hoolimalima no iwakalua makahiki, 16 mile i pa uwea ia, 1000 poo bipi, 50 lio a me ka mokuahi Ewa @ holo mau nei no Ewa.

           

KA AINA.

            He mau aina keia o hookahi me hapa mile i ke alanui Aupuni, a ke ku nei ka Hale Hookolokolo o Ewa ma ia kahua. O na aina i hoolimalima ia, ua piha ka 3 mile e huli pono la i ke kaikuono o Puuloa, a e hana ia aku ana na kauhale ma ka aoao akau, a hoolako ia me ka wai e ke Aupuni. E hoakea ia na alanui, a e @ ke alahao mamua o keia mau aina. Ua like no ka waiwai o keia mau aina e like me Kulaokahua he mau makahiki i hala ae nei, aka aole makou e manao koke aku pela.

            Eia ka ninau nui: E pomaikai anei ke alahao ke hoomoe ia ma ia mau wahi? Eia ka makou hoakaka:

Raiki me ka Pale e ulu nei ma Ewa, he 6000 tona no ka makahiki, ma ke $1.25 pakahi............. $7,500 00.

60,000 Ah..i Maia malalo o M. P. Robinson, ma ka 10 keneta...... 6,000 00. Na Ukana e ae...... 2,500 00.

Na Ukana e halihali ia i kela mau apana, e olelo ia he 60,00.... 4,000 00

Na Ohua - Ua hai ia mai makou e Sing Chong a me kekahi mau hui e ae, aia he hookahi taosani poe mahi raiki ma Ewa, e holo mai  ana lakou i Honolulu nei he hookahi manawa o ka pule, ina he $1 no ka makahiki, ua like me ka hapalua o ka lakou koho..........26,000 00.

He 2000 poe ma Ewa e holo mau mai i Honolulu no ka mahina, ke lawe ia ma ka hapalua o ko lakou heluna........12,000 00

He 25,000 kanaka o Honolulu, he elua hoolo ana a ka mea hookahi no ka makahiki, no ka papa 1, 2, me 3, ma ka $1.25........ 62,500 00

Na poe kaahele me na mokupuni, ma ka $1.25.........12,500 00

                        Na loaa i hoohana ia........................$133,000 00

            Aole makou i helu i na ukana o Moananlua, a o keia mau huahelu, e hooiaio aku no makou e makou e like me na mea i lawelawe ia e kekahi mau hui Alahao e ae e ku nei ma Amerika.

 

                                                  NO KA MILE ALAHAO.              HUINA LOAA.

                                                Mile Kuea.           Na Kanaka.            Mile Alahao.  Poo Hookahi.

Mokuaina Nui Enelani                           11.0                         650                     $8,420           $13 10

Mokuaina Waena                         8.60                      775                    14,000              18 50

Mokuaina Hem                           25.7                    681                      4,550               @ 29

N. W. Mokuaina Kikowaena         9.90                  351                       6,520            17 60

Mokuaina Komohana                   61.9                      310                       6,420             16 10

Mokuaina Pakipika                    181.0                       261                       7,500              23 15

Huina ma Amerika                       29.0                      481                       7,690             14 50

 

            Aole he mea e kanalua ia ai me he mokuaina hookahi kekahi o Amerika Huipuia kahi o na kanaka, e like me nui o na lahui o ia mokuaina, i oi ae ko lakou holo ana e like me ko na kanaka o keia pae moku, ina i like ne mea lako i loaa ia kakou e like la me ko lakou: Aka ke kalwe nei makou i ko makou alakai mai ko na mokuaina hema mai o Amerika Huipuia, kahi i noho ia e na poe ilihune o na haole a me na paele. E ike ia auanei ua mahelehele like ia na alahao ma kahi o 682 kane, wahine a me na kamalii no ka mile alanui hookahi, e uku ana lakou i na loaa i na hui alahao ma ka $5.20 no ke poo o ka lahui holookoa. Ina e hooholo ia na he alahao umikumamalina mile ka loa e pau auanei ma keia aoao o ka mokupuni kokoke o 2000 kanaka i ka mile hookahi, a he mea maikai no kakou ke olelo, ua hiki ia kakou ke hooholo ma ia alahele a me ia hoonaninani e like me ka poe "keokeo oki loa" a me na paele o ka Hema. Ina e ae ia ana keia, alaila e hoonui ia 3000 me $5@ a e puka mai auanei na loaa he $150,000 no ka makahiki - au e ike iho ai, ua oi aku na loaa mamua o ka makou i koho iho ai maluna ae, he $23,000, a aole hoi i helu ia na poe makaikai a i ole ia na poe paha o na mokupuni e mai. Ina aole oukou i maopopo ma ka makou mau koho mua ae nei o na loaa, a ke manao la no paha ua kiekie loa ia koho ana alaila koho iho i ka pahalua o ia he $66, 500 na loaa a pau.

 

NA LILO.

            O Mr. C. H. Khugel, kekahi o na ana aina alahao akamai loa, ua hoonohonoho iho oia i na lilo o ka hoohana ana, me ke komo pu o na lilo o ke ala, na kaa, a ua koho pu ma ia koho ana i na lilo ma na huahelu kiekie ma keia aina me ke komo pu o ka lanahu ma ka $15 o ke @ a ua hooholo ua hiki ke hoonana ia ke alahao ma ka Ekolu holo ana o ka la, a no 365 la i ka makahiki, ma ka $2,000 a oi iki o ka malama, e olelo ae paha i $25 o o na lilo apau no ka makahiki. E hui i ka ukupanee o na bona ma ka 7 keneta no $300,000 loaa he $21,000 ukupanee, alaila hui a pau, hiki i ka $46,000 no ka makahiki. Malia paha o olelo mai oukou uuku loa na lilo. Alaila e pakui mai oe ke oluolu i 50 hapa haneri o na lilo i koho ia, alaila e hiki ana i ke $58,000 na lilo , koe nae he $30,000 o na loaa mahope o ke oki ana i na lilo me ke akahele mailoko mai o na loaa a pau ma ka hapalua. Oiai, aohe a makou waiwai e haawi aku ai no kek huai o na bona wale no, aka, e ike ia no he hoopukapuka makepono no ka poe akahele. Ke hoolala nei ka Hui no ka aina i makemake ia e kuai a e hoolimalima paha, @ ana a @ no ka makaukau e kuai aku ina i makemake ia, ma ka manawa e paa ai ke alahao. O ka poe uuku o ke dala a i makemake e hoopukapuka ma ka aina, ke makemake nei makou e noi aku, e hookupu mai lakou no ka bona, me na hooia a ka Hui e haawi ia nei, o ua mau bona la e hoi ia e ka Hui ma ka waiwai io no ka hookaa ana ma ka aina, hoolimalima, na holoholona ola, a waiwia e ae paha o ka Hui i loaa no ke kuai, hui me ka ukupanee e kokoke mai ana e hookaa maluna o ua bona la i ka wa e haawi ia aku ai i ka Hui no ke kuai.

            O ka nui o na apana aina e mahelehele ia aku ai e oi ana paha mamua o ka 1,000: o ka nui o ka apana, ma ke 75000 kapuai, oia paha 15,000 kapuai kuea pakahi. O ke kumukuai, mai ka $100 a pii aku o ka apana, e like me ke kulana o ka aina. O ka hookaa ana he maalahi loa, malia paha aole e oi aku mamua o ka hapakolu ma ke dala maoli, o ke koena iloko o elua aelima makahiki, me ka ukupanee he 7 keneta o ka makahiki.

            O ka poe e huai ana i ka aina mai ka Hui aku, e loaa ana ia lakou na palapala holo @ mau ma na uku kuikawa, ka mea a makou e manao nei e pau pono an me ka hoohalahala ole.

            Ua pau i ke ana ia ke ala e moe ai ke alahao a hiki i ka Hale Hookolokolo o Ewa. Ua pau kekahi hana o ka @ i ka lawe ia, o ka aelike no ka hoomoe a me ka hoolako ana i ke alahao mawaena o ka Hui a me Mr. B.F. Dilingham, e kakau koke ia ana, a  oia ka wa e @ ai ka hooholo ana i ka hana imua no ka waiwi ana e paa.

            O na kope no ka Hoolala Hana a me ke ano o ka palapala noi no na Bona, e loaa no ma na Banako i hoikeia mamua a ma ke Keena o ka Hui.

            Honolulu, Feberuari, 1889.

 

KE ANO O KA PALAPALA NOI NO NA BONA.

1889.

Ia G. C. Williams, Esqr. Kakauolelo Hui Alahao a me Aina,

            Aloha: Ke makemake nei au e kuai i na Bona o kou Hui e like me na olelo hoakaka ma ka oukou Papa Hoolala, i kakau ia ma Honolulu, Feberuari, 1889, penei:

                        Huina dala i makemake ia e uku $....

                        E hoopuka ia ma na Papa           $.....

                        Ke ano o na bona i makemake ia $.....

            Ke hoouna pau ia aku nei maloko o keia palapala, he $....., oia ka iwakalua hapa haneri hookaa mua e like me ke kuhikuhi.    Kou Oiaio.

            N. B. - O na holo palapala ana a pau e kakau ia i ke Kakauolelo o ka Hui, oia o Mr. Geo. C. Williams, Pahu Leta Helu 98.

            2219-4t

Ka Waiwai o ka HIlinai

A AYER Laau Sasaprila, kai kaulana a @ nei ia no ka hoomaemae koko, ma na @ a pau o ka @, ke aneane 40 makahiki i @ ae nei, a ea lawelawe nui ia @@waena o na oihana noeau. O keia

 

LAAU SASAPRILA, no loko ae ia o ka aa Sasaparila Honedura moali; ua loaa k@ mana hoomaemae ma o ka hui pu ia ana me kekahi mau aa laau e ae, a me kekahi mau mea no loko o ka honua a me ka hao.

 

HE koko inoino a nawaliwali anei kou? ua awili pu anei me na ano mai ikaika? a ua hui pu anei me na waiwai awaawa hoopehu Na keia

 

LAAU e hoomaemae ia maumea ino a pau, a maikai. O na kauka lapaau a pau o Amerika ike ke ano o ka AYER SASPARILA, ua olelo lakou, aole he mea maikai e ae no ka hoomaemae koko ana mai na mai i awili pu ia, aka o keia wale no. No ka

 

HOOMAEMAE ana i ke koko, a me ka hoo@anua pono ana i na mea a pau ma kekahi mau ano @ ikeia, o ka AYER SASAPARILA wale no ka laau nana e hoomaemae hkalia ole mamua ae o kekahi ano laau e ae. O ke

 

KOKO ino hakuhaku, a nawaliwali hoi kona holo pono ana ma ke kino, e hoomaemae ia a e hooikaika pu ia no hoi ma o ka ai ana i keia LAAU SASAPARILA A AYER. He maalahi a he

 

MIAKAI loa hoi keia Laau, aole no ka hoomaemae wale ana no i ke koko, aka, no ka hookaawale pu ana kekahi i na ma'i, hoomomona hou ana i ke koko ino, a me ka hooikaika pu i kona holo pono ana @ @ aa. He lehulehu wale na hooia ana mai na wahi a pau o ke ao nei i hoohana mau i keia laau mamua o kahi mau laae e ae.

 

A HILINAIIA no ka ikaika kupono o ke ola kino, ma ka maemae ana o ke koko, hoomake pu ia na ma'i a pela aku. He nui na laau hoomaemae koko i hoolaha wahahee wale ia malalo o na inoa lehulehu, aka, o na hilinai a me na hooia wale no a ke ao holookoa, maluna o ka

Ayer Laau Sasaparila.

I HOOMAKAUKAUIA E

Kauka J. C. A@er & Co. Lowell. Mass.

HOLISTER & CO.

Na A ena ma ke Paeaine Hawaii.

Helu 100,        Alanui Papu, Honolulu

2086 tf

 

KUAI KUDALA A KA HOPE ILAMUKU O KA APANA O KOOLAULOA, OAHU.

            Me ka mana o kekahi palapala hoomalu waiwai mai ka Aha Apana o Koolauloa, Oahu ma ka la 12 o Ianuari, 1889, e kue ana ia Aarona (k.) ka mea i hoopii ia no ka pono o Ah Nipa ka mea hoopii, no ka huina dala o 27.

            Ua hoomalu au a e waiho aku ana ma ke kuai kudala ma ka hora 12 awakea o ka Poaono, Feeruari 16, 1889, ma ka puka pa o ka halekuai ma Punaluu, Koolauloa, i olelo ia. E lilo no i ka mea koho kiekie na pono a me na kuleana a pau o Aarona ka mea hoopii ia, maloko o na waiwai malalo nei, ke ole e uku e ia mai mamua ka huina dala i olelo ia maluna, a me ko'u mau lilo a pau.

            Eia na waiwai e kuai kudala ia aku ana: 1 waa lawaia, 4 lio, 2 hale laau, e waiho ana ma Haleaha, Koolauloa.

            Kiuke ke dad i ka mea e lilo ai, na lilo a pau o na palapala i ka mea kuai mai.

                                    H. KAUAIHILO,

                        Hope Hamuku o Koolauloa.

            Kapaka, Ianuari 5, 1888.

2217-4t

 

KUAI KUDALA A KA HOPE ILAMUKU O KA APANA O KOOLAULOA, OAHU.

            Ma ka mana o kekahi palapala hoomalu waiwai ma ka Aha Apana o Koolauloa, Oahu ma ka la 13 o Dek. 1888, e kua ana ia Puukohola (k.) ka mea hoopii ia, no ka pono o Kaopa (k.) ka mea hoopii no ka huina dala o 59.

            Ua hoomalu au a e waiho aku ana i ke kudala ma ka hora 12 awakea Poaono, Feberuari 16, 1889, ma ka puka pa o ka halekuai ma Punaluu, Koolauloa, i olelo ia.

            E lilo no i ka mea koho kiekie na pono a me na kuleana a pau o @ ka mea i hoopii ia, @ o na waiwai malalo nei, ke ole e uku @ ia mai mamua ka huina dala i olelo ia maluna, a me ko'u mau @.

            Eia na waiwai e kuai kudala ia aku ana: 2 lio, 2 pipi, 1 hale laau, e waiho ana ma Kahana, Koolauloa.

            Kuike ke dala i ka mea e lilo ai. Na lilo a pau o na palapala a pau me ka mea kuai mai.        H. KAUAIHILO,

            Hope Ilamuku o ka Apana o Koolauloa,

            Kapaka, Ianuari, 1889

2217-4t

 

Benson, Smith & Co.

Na Mea Laikini ia e kuai Kukaa a me Kuai Liilii aku.

Na Laau Lapaau

O NA ANO A PAU.

HELU 113 me 115, ALANUI PAPU

O LAUA NA AGENA NO NA

Laau Lapaau Kuluwai Liilii!

Boreicke & Schrecke, a me na

WAi LukiniOnAonA Waianuhea!

WAIALA MAILE

A ME KE

Onaona Lei Aloha!

            O na lako no ka Lauoho a me ka ili, a me na mea a hoonani o ka Home, e loaa no ia i na makamaka ke kipa mai ma keia hale.

            2204-tf

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO.

            E ike auanei na kanak a pau, o ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohu pono ia i Kahunahooponopono Waiwai no Kaawalauole (k.) o Kipu@uka, Lihue, Kauai, i make kauoha ole.

             Ke hai ia aku nei ka lohe i na mea a pau i aie i ka mea make e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, a o ka poe a ka mea make i aie ai, e hoike mai i ka lakou mau bila i hooiaio ia, a o ka poe e paa an i kekahi mau waiwai o ka mea i make e hoihoi koke mai ia'u.

            E hana ia na mea a pau iloko o na mahina eono mai keia la aku. E loaa no au ma Maunakapu, Koloa, Kauai.

                                    S.K. MAHOE,

Luna hooponopono Waiwai o Kaawalauole (k.)

            Koloa, Kauai, Dek. 29, 1888.

217-3t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Kaa@waiwai o Kohala Akau Hawaii, o ka aoao mua, ia Z. Kalai no ia wahi hookahi o ka aoao elua, ( a i hoo@loia e Z. Kalai i oleloia C. F. Hart o Kohala i oleloia,) ma ka la 29 o Aperila, 1886 i kakau kope ia ma ka buke 102, aoao 72 me 73, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole i ke kumupaa me ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a i ka pau ana o na pule ekolu mai keia la aku e kuai kudala ia ana ka aina i hoopaa ia ma ua moraki nei, e like me na hoakaka ana malalo iho ma ka Poaono la 9 o Feberuari 1889, mamua pono iho o ka halekuai Hawaiian Mercantile ma Puehuehu, Kohala Akua, I oleloia, ma ka hora 12 o ia la.

            No na mea i koe e ninau ia H. L. Holstein, Loio ma ke Kanawai.

                                    C. F. HART,

                                        Mea Moraki.

            Kohala Akau, Ianuari 9, 1889.

            O ka apana aina e kuai kudala ia ana o kela mau eka he 23, e waiho ana me Waiapuka , Kohala Akau, a i loaa ia Kaaiwaiwai ma ka palapala i hana ia i Maraki 8, 1882, i kakau kope ia ma ka buke 72, aoao 430 me 431, oia kekahi mahele o ka palapala sila nui 1103 ma ka inoa o Kaea k.

            2215

 

HUI ALAHAO HAWAII.

(KAUPALENAIA.)

            Mahope aku o ka Poakahi; Ianuari 14, o na uku holo o ke KAA ALAHAO, e uku ia no ia ma na Palapala Ae Holo wale no, ma ka pepa manoanoa o elima no ka 25 keneta.

            E waihoia na Palapala Ae Holo iloko o kekahi pahu i hookaawale ia ma ke kua e na oahu e kau ana.

            He hoomama ana mai keia me ka loloi@hili ole i na poe e kau ana no na koena a pela i makemake ia ai ia mau palapala e kuai no ka manawa hookahi.

            O. G. Thiele, oia ke hele aku ana ma na Poalima me Paono no ke kuai aku oia ka la 11 me 12 o keia mahina.

            @-tf