Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 6, 9 February 1889 — Kaua ma Samoa. Komo Kino paha aunei ka Aeko Amerika. Hana ino ia na Hae o Beritania Nui me Amerika. [ARTICLE]

Kaua ma Samoa.

Komo Kino paha aunei ka Aeko Amerika.

Hana ino ia na Hae o Beritania Nui me Amerika.

Ma ke ku ana mai 0 ka mokukaua Amenka \"andalia 1 ke ahiahi Poaono i ha'a mai Kapaiakiko mai, ua loaa mai r.i nn.ea heu e pili ana i ke kaua tna Sirr.oa tnn ka !a 5 mai o lanuan. K hoike ana ka mea kakau o ka nupej«a txamincr e noho ia ma Apia me keia mau olelo : "Aole lea he manawa i ike ia na hoopilikia ara o na kanaka o kekahi iahri e ma ka moolelo 0 820:02, e )ikc nie ko keia mau !a 1 hala ae nei: a aole no hai he manawa i oi aku o ka hr>n j,om, la o ke ola a me ka «aiwni o ke kanaka kupa Amtr.ka e i:ke me na hana heieuluuiu a r.a koa o na au'noku Citremania e ku !a 1 ke awa o Apia. O na hana piii eihana hanohano ole ake Kanikela Geren:ania ik« kua ia e ekolu miu m >kukaua o kona aupun:, ua hoopomo ia ka waiwai 0 na kanaka Amerika me Pelekane, ua kipoka ia ko !aua mau hae aupuni, ua hopu pio waie ta ke kanaka Amenka e maalo ae

ana u>a na apana aina i kukala ia ka māiuhia, ua pepehi wale ia ktrkahi kau.ika Amenka a hoopaa ia iloko o ka hak-paahao, eiai oia e pale ana i kona mau waiwai ponoi iho, kij)oka ia mai ke Kapena 0 ka mokukaua Berit.inia R-jialiki e ku 'a iloko 0 ke awa 0 Apia a me koni Lutanela ukali e na waapa (itrcmania, a o na wahine a me na keiki, aia lakou ihina o na iiumoku Amerika a me lU'rit;:nia kahi i hoomaha ai nu ko lakou mau oia, a o keia mau mea a pau, ua laweiawe ia iloko o na Ja eha mamua aku o ka Ia 5 0 lanuari. Ma ke ahiahi o ka la 16 o Pekemaba, ua heolele ia he iSo koa mai luna aku o na mokukaua Cieremania 01ga me Adk r, a ua khe ia ko lakou manao o ka lele ana mai, ua n.akemak» ira lakeu e hui me na kanaka Amenka ame Pelekine no ka hakaka. Ua makemake le a lakou e loaa o Mr. Cusack, he knnaka Pelekane i pai i kekahi nupepa Times ma Samoa, a ua hoopuka nae oia i kekahi manao i huhu 1 m ai ka poe Gereman*a, ua holo mua < ia no kona ola i kahi oke Kawike'a Pt-lekane t ua k( mo huli aku la na koa Gcre<. ania iloko ona liale a pau mai ko na An»ttika a ko na Pelekane, me ka nann ole ia o ka maluhia o ka home a me ka (hana. Ua huh hoi aku na koa Geremania no ka hale inu rama, a ilaila i hui ai me Geo. Scanlan. he kanaka Amerika 1 huli wale ia kona home me kona ike o!e, ua haawi like ae lakou me na naraina o ka huhu, oia ka wa i hoomaka ni o ka hokaka in.<waena o keia kanaka Amerika me kekahi o kona mau hoa-li-h.i, kue i kt!a heluna nui 0 na koa Geremania. Ua kui ia aku ko lakou mau m;.ka a ua hih ia aku me na laāu, oia ka wa a na koa Gcrtmania i hoem;.ka ai e alu me ka lakou pahi e hou ana, ua ku aku la ke kanaka Amenka no elua manawa, a ua pakele aku oia Ima ka lele ana mahope 0 ka puka aniani, holo pololei aku la laua no ko laua mau ola iho.

I keia hora ia Ja mai ai he hiunaele nui, nia ke komo ana o nakea Geremania iloko o na kauhale o na kamaaina e huli ai i na kupa Amenka, a me ka hakika a |>cpehi wa!e aku no i na kanaka Sainoa, o kekahi wahine luahine Samoa e pale ana no ke ola o kana n aukeikioiai kana kane ua hele no ke kaua, ua pepehi a hou ia me ka pahi, ua bili ia kona poo me ka laau, a ua hAi kekahi uuu iwi o kona aoao. I ka wao keia haunaeie a na koa Gcremama e pepehi wale nei i na ka* maaina. ua hiki mai i Apia kekahi mau koa o Mataafa, ua hoio aku la lakou e hakaka pu ire na pu a roe na laau me na koa C>ereniania t a roa na uwao ana a ke Kanikela Amenka i na koa o Maaoie e hakaka, ua hoolohe lakou i kona ieo a hookaawale aku mai kahi o keia haunaele. O keia ka haunaele i manao ia, ina aole i hook>he onai na koa o Mstaafa i ke Kanikela Amerika, ina oia ka hookahe koko weliweii i ike la ma kela {>o, uiamuh o ke komo )ike ana mai o na aumoku kauaeku ana iloko o ke awa kumoku. ' Ma ka hora ro o us |x> eei, ua ho'uaa aku ia o Kapena Hand o ka mukukaua ! Beritania Roialika i kona Lutineb. e i ' lawe i kana paiapala i ke Kapena kie* kie o na aumoku kaua Geremania Ad lcr, e h&i aku ana iaia me na oielo oolea, * % Im *o!e e hoihoi ia mat kela poe koa Crcremaoia hoohaunaele iuka o Apii, ileko o haoalua hora, alaila, e hooltle ia ana na koa Beritan<a malaio o ka ikaika me na mea kaua oo ka hoomau aku i ka maluhia. Ina e make a eha p«ha kekahi poe koa Geremanta. aele e pili ka bewa i na koa Berīunia >oa ia mau lawelawe ana." Ua ae mai ke Kapena o ua oioku

G*reroania nei. n 1 n 'akou £ hoi iiuna o ka mrka o la po. Ua hoouna aka ke kanikeia Amer.ka t kekahi pa!a;ala kue i ke Kamke'a Geremania, e hai aku ana tsia l O na hana hoohaunaele maluhia a m koa Geremania, he hana hoohiiahila oihara koa ia a roe ka hoohaahaa i ka inoa uhui o kekahi aupuei nui. naauao a roe ka malamaiima o ka honua nel' M-i Apia, ua bo-Io aku na meku Geremacu Ad;er ine Eber r,o ke kīpoka ana i na kauhale o na kanaka o Mataaia ma Lotogo, ua hahai ia aka ke;a huakai e ka mokukaua Amenka sika a loaa aku IUiU, a e mikauka u ana lakou r.o ke kipoka.

Ua holo aku ke Kapena Amenka e ike i ke Kamkela Gcremania iluna o ka Ad'er, a kue aku la oia 1 keia me. hana ma ka inoa o Amerika Huepuia oiai, aole o na kamaaina wale ke ho;>piiikia ia, aka, 0 ka waiwai a rae na home o na kupa Amerika kekahi e hoopoino pu la ma ia kipeka ana. Ua Dane ia mai keia rr.au olelo a ke Kapena Amenka e ke Kaoikeia Geremania, me keia mau olelo, u Av'e oia e hooponopono no kekahi nīnau hooki kaua, me kekahi Kapena mok u Amerika.'' Oia ka ke Kapena Amerika i par.e aku ai me keia mau olelo, "Pehea oe e kamaiho nei peia e ke Kanikela Geremania. a o oe hookahi wa:e iho no, a o ka ekolu hoi 0 na mana nui i hana k::ikahi me ke aupuni o Simoa, e lawe anei oe i ke kulana hooki kaua me kou ui ole mai i na Kanikela Amenka me Beritania, na kanaka no laua keia mau

mana nui elua?" | 4, Na ku'u aupuni la e pane raai," 'wahi a ka pane a ua Kanikela Geremaj nia la. Ma kekahi la ae, ua hoi ae na moku Geremania a hiki i Laulii, ua kipoka ia aku la na kauhale o na kamaaina, a he elua hae Pelekane e welo ana nialuna oka aina ona kupa Pelekane, ua ku aku la 1 ka poka a ua nahaha liiiii na kauhale. NA MAKAO ULL'AOA MA AMERIKA. O keia mau hana hoohaunaele a pili makamaka ole a na koa Geremania i na kanaka kupa Amerika e noho la ma Samoa, me he mea la, ua hoala ia ae ka lahuikanaka o Amerika holookoa mai ka hiamoe ae, a he hookahi leo e hooho like nei mai kela kapa o ka moana Atelanika a i keia kapa o ka moana Pakipika, e kipaku aku i na mana Geremania mai loko aku o Sa. moa, a i ole e hana ia pela, alaila, he kukala kaua ka Amerika ia Geremania, maluna o ke kahua, e nana ia ka pono o na kanaka kupa o na lahui e, a e malama ia ka maluhia o kela mau moku puni malamalama ole a me ka nawaliwaii. Ua hoike pu ae o Harisona i kona manao, oia ka Peresidena i kuho ia mai nei, ua pane ae oia me keia mau huaoleio oolea: "Aohe o'u manaoio: no ke kaulana o Amerika, e ae aku; kakou ia Geremania a o kekahi lahui e j aku paha, e heie hookana ae maluna o j ko kakou mau poo." j Ua hoike pu ae o Akukana Kenela' R. H. Orton oka mokuaina o Kaleponi, ua lehuleha na poe i noi aku iaia no ka hoopaa ana i ka wa e kuKala ia ai ke kaua me Geremania, ua hiki ke hoala ia kekahi puali koa o 10,000 iloko o na !a he kanakolu a hoouna aku 1 Samoa.