Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 14, 6 April 1889 — Page 3

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Paka Westin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KELA ME KEIA

______

 

   Hele kauna ma keia la.

_____

 

   He pepeha kakana ma Koloa, a ua ia ka Hope Makai Nui i ka pahi.

___________________

 

   I keia Poakahi ae e ku mai a ka @@@ mai Kapa@akik@ mai.

______

 

 

   @@@ @@ pau ia ae nei ke keena @@ha@@@enaa o ka Papa Ola.

______

 

   He ma@ a ka wlae mai no keia o ka @@@ ea nana e lawe mai ka uwea m@e @@na.

___

 

   Ma paha ae ke papu wai o ke kii o @@@@@@@ a Ema me Kula i ke Sabati i @@@

_______

 

 

   He mau pau mare ko Kaawa, K@@ @@@a, @@@@ paa loa ia aku ana na @@@ keia p@le ae.

______

 

   P22a pono na halepule o Kawaiahao @@@ Ka makap@ i ka hoike o na Ku@a paha@'i.

________

 

   I keia a e halulu mai ai ka Alameda n@@ na Panalaau o ka Hema a hoio @@@ mo ka Ip@@a Gula.

______

 

   Pohala hou ia ana ke kau makalii o @@ kakou mau ahahui kinip@@po a i keia mahina ae e uniki ai.

_______

 

   I h@@ hoomaha aku ana o Lunakanawai P@k@ kona no ekolu mahina ma Amerika a me Kanada.

______

 

   Ua puka kewa aku ko makou helu i ka pule i hala he helu 12.  He helu @@ ka pololei.

_______

   N@@ na poe eepa o ka Poakahi nei i puni i na palau ia.  Huhu kahi poe, nunupuu kahi poe, lehelehe puna kahi poe.

_____

 

   Ua hoopomaikai ia mai ka home o P Moton a me kana wahine i ka poakahi nei, he keikikane nui nepunepu momona.

 

______

 

   Ua puka ae ka hoolaha koho a ake Kuhina kalaiaina no ke alanui patai o ka puu kiekie launa ole mai o Puowaina.  H@@rah.

 

______

 

   Ua hawi ia aku e ka Loio Kuhina kekahi olelo ao i ka makai i ka wa a ke sela manawa e o'o nui ana i kona ho ku ka huelo.

 

______

 

   ua hookohu ia aku nei o H.S. Kam@@, i Lana Dute no ke awa o Mahukona, ma kahi o Charles K. Stillman i waiho mai.

 

_______

 

   Ua nau ae nei ko Mr. Deverala noho luna nui ana no ka Home Lunalilo.  Ua nui ke aloha o ka ohana ilihune i kona waiho ana aku.

 

______

 

   I ka Poaha o ka pule i hala, ua naha ia kekai keiki Pukiki e ka hoki mauka o Kalihi a peku ia aku.  Ua lawe loa ia ae oia no ka Halemai Moiwahine e lapaau ai.

 

________

 

   O ka Poakahi nei, la hoopunipuni o aperila, oia ka piha ana o na makahiki o ke keikalii Bisimaka i ke 74, kela hookele aupuni kaulana loa o Europa nana i hapai ae ia Gemania iloko o ka mana a me ka ikaika.

 

_______

 

   Ua noi iho me ka Agena o ka hui aiahao i ke aupuni, no ka ae mai i ke kuleana o ka hoohana ana i kekahi o na kaamahu ea mama a nakeke ole mai Uuelalni mai, no ka huki i na kaa ohua holooholo o Honolulu nei.

 

_______

 

   Ma ka halawai ana a ka hui kinipopo Hawaii i ka po Poakahi nei, ua koho ia na aia oihana o ka hui:

   P. J. @esta, Peresidena

   Morris Keohokalole, Kakauolelo

   G.L. Desha, Puuku

 

______

 

   Wahi a George Hancroft, kekahi o na kakau noolelo kaulana o Amerika, i ka wa a kekahi wahine hanohano i hoouna aku ai i ka palapala kono iaia e hele mai i ka ahaaina hoomanao o Keoki Wasinetona, ua hai aku oia i ua lede la penei  "aohe au e hiki ke hele aku, oiai, eia me a'u ke kaumaha o na paona he 8 o makahiki o na la elemakule".

 

_______

 

   I keia wanaao ma ka home o Mr. James Auld ma Peleula, ua kuu aku la ka luhi o Mrs. Nancy Wirt. (Naki Pauma, iloko o na makahiki he 58 o kna ola ana.  Ua hoomailo ka mai iaia no kakahi mau la loihi i hala ae nei, a ua hoao ia na lapaau a me na hoopakele ana i kona hanu, a kuu mai la me ka waiho pu io i ka ohana ka u ana aku iaia.  I keia auwina la e manele ia aku ai kona kino wailua ma ka ilina o Kawaiahao ma ka aoao o kona kaikuana i hala e aku.  Aloha ino oia.

 

Ka Poni ia ana o na Peresidena mai kahiko mai.

 

______

 

Kakalia Taylor/

 

   Maraki 4, 1849---O kona hoohiki ia ana, oia kekahi o na huakai hanohano loa i ike ia ma kulanakauhale o Wasinetena.  Ua puka ae na koa a ua kipu aloha mai na papu.

 

Millard Filmore.

 

   Julai 9th, 1850---Mamuli o ka make ana o ka Persidena ua hoohiki ia o Hope Peresidana Fillmore me na houhiwahiwa ole.

 

Franklin Pierce.

 

   Maraki 4, 1853---Ua hoohiki ia o Peresidena Franklin Pierce ma ka hale aupuni o Washinetona.  Ua olelo ia kana huakai, oia ka oi aku o ka hanohano ma na hoookiwahiwa puali koa, a m ka huakai no ka Hale Keokeo, ua iho mai ka ohu o ke kuahiwi a ua pani ia ka malamalama o ka la.

 

James Buchanan.

 

   Maraki 4, 1857---Ua laukanaka ke kulanakauhale o Wasinetona i na poe makaikai mai na wahi a pau o ka aina.  Ua like no na hoohiwahiwa ana me ko ka mua.

 

Aberahama Lakekona.

 

   Maraki 4, 1861---Ua hoohiki ia o Aberahama Linekona, ke kanak nana i rula aku ka hookauwakuapaa mai oko aku o Amerika, a nana no hoi i hookui hou ke kaulahao moku mawana o na aupun elua.

 

   O na lono o ke kaua, oia ka lohe e pahola nui ana ia mau la, a ua noho na mea a pau iloko o ka makaala a me ka makaukau.

 

   Ma ke alanui kahi a ka Linekona e hele aku ai, ua ku laina ia na koa no ke pale aku i na ulia o ka manawa e pha ae ana.

 

 

   He mahina wale no a oi kona mau la o ka noho Peresidena ana, ua poha ae la ke kukala kaua a na mokuaina o ka Hema i ka Akau, ma ka ninau lahui o na kauwakuapaa.

 

   Ko Aberahama Linekona koo elua ia ana.

 

   Maraki 4, 1865---Aole i pau ke kaua huhmahi o ka aina, ua hoohiki hou ia o Linekona ma ka uoho Persidena o Amerika.

 

   Aohe i piha laukanaka ke kahu he aupuni i na poe makaikai, mamuli o na manao pihoihoi o ke kaua huliamahi e pahola ana.

 

   Ua poai ia o Linekona ma ka hele a me ka hoi ana mai i ka Hlae Keokeo, a ua malama ia he anaina ike i na luna aupuni i ke ahiahi.

 

Andrew Johnson

 

   Aperila 15, 1865---Mamuli o ka make ana o Aberahama Linekona i ka poka a ke kanaka lokoino Booth i ka hora 7:20 o ia kakahiaka, ma ka hora 10 ae, ua hoohiki ia ka Hope Peresidena ma Kirkwood House, a no ka buke Baibla ole, ua hoouna ia kekahi aliikoa e huli Baibala, a i ka loaa ana, ua lawe ia ka hoohiki no ka noho Peresidena.

 

Ulesia S. Kalani.

 

   maraki 4, 1869---O ka la i hoohiki ia ai o Kenela Kalani, oia kekahi o na la haaheo loa ma na hoohiwahiwa.  E like me kona kaulana iloko o na kahua kaua, pela ka hauoli o ke ohohia nui ma ka puuwai o ka lahui holookea, a ua kapaia aku oia, ka Hamare o ka Ilio Bulu nana i kuipalu aku ka maka o na mokuaina kipi a kauwakuapaa o ka Hema.

 

Ko Ulesia S. Kalani koho elua ia ana.

 

   Maraki 4, 1873---Ua hoohiki hou ia o Kalani no ka manawa elua, a ua hooi ia aku na hoohiwahiwa ana i kko ka mua.  Ke hoikeike o na ahi kao i ke ahiahi ma Hale Keokeo.

 

R. B. Hayes.

 

   Maraki 5, 1877---Ma ka haule ana o ka la 4 o Maraki i ke Sabati, ua hoopanee ia kona hoohiki ana a ka Poakahi ae.

   Ua manao ia ma ia la, e ulu mai ana he mau haunaele nui e keakea ia ai na hana o ka la, a nolailal, ua hoomakaukau ia he mau pualikoa no ka hui ana aku me ka enemi e hola ana i ka haunaele kuloko.

   Ua kukui lima pu aku o Kalani me ka Peresidena hou no ka hale aupuni, me ka hoohanhano ia e na koa a me ka lehulehu.

 

James A. Garfield.

 

   Maraki 4,  1881--uaa hoohiki ia oia ma Wasinetona iloko o ka ulumahiehie o ka lehulehu, a ua olelo ia kana huakai no ka Hale Keokeo, aneane kanakolu tausani kanaka i hahai aku mahope ona.

 

Chester A. Arthur.

 

   Sepatemaba 22, 1881---Mamuli o ka make ana o Gafila i ka poka a ke kanaka lokoino Guteau, ua hoohiki koke ia oia mahope o ka make ana o ka Persidena ma Nu Ioka.

 

Gerowa Kalivilana.

 

   Maraki 4, 1885---O ka la o Kalivilana i poni ia ai, oia kekahi o na la maka kanaka nui lo i akoakoa ae ma wasinetona, no ka ike i ka pni ia ana e ka Persidena Damokarata mua mahope iiho o ke kukala kaua iloko o iwakalua makahiki.

 

____________

 

NA MAKAI KIU

 

---------------o---------------

 

Amerika a me Europa.

 

_________

 

HE KANAKA OPIO I HOOPUNIPUNI OIA KA HOOILINA O KEKAHI WAIWAI

      HEWAHEWA I WAIHO IA IO E KEKAHI KANAKA MAKA HANOHANO

      MALUNA O KANA KEIKI.

 

_______

 

   Mahope iho o ka hoolohe mua ia ana o keia hihia, me ka hoole pu o ua Dedarita nei i na kumu a pau ona i hopoou ia ai, ua kauoha ia oia e hoopaa ma ka hale paahao no ke kali ana a hookolokolo ia imua o ka aha kiure, me ka hoole ia o ka hookuu ana iaia malalo o ka bela, oiai, ma ka manao ana o ka lunakanawai, ina e ae ia ana oia e haawi bola, o ke dala ana e uku mai ai no ia mea aole nona ponoi, aka, o ka waiwai no ia o ke Kaukaualii wahine Unica Vona Hohenetofena.

   I ka hiki ana mai o kona mamwa e ookolokolo ia ai, a i kona wa i ku ai imua o ka aha, ua hoohikilele ia oia ma ka ike ana aku e noho mai ana mawaena o na hoike kekahi elemakule nona ka inoa o Suleze--he elemakule keia i kamaaina iaia a me kona ohana i kona wa e kamalii ana, mamua ae o kona hele ana i Amerika--a me ka wahine (Alice) ana i ike pu ai me Tome ma ka hale hookio o na kaamahu ma Hamebuga, a maope mai ma Bamebuga, mahope io o kona ku ana mai Amerika mai.

   I ka wa a ka lunakanwai i ninau aku ai iaia no kona inoa ponoi, pane mai la u Dedarita Mumana nei me ke ano haakei"  "owau no ke keikikane hookahi a hooilina ponoi o ke kaukaualii make Kuno Vona Hohehetofena; o ke Kaukaualii opio Kurete Vona Hoheneetofena no ko'u inoa, a owau no hoi ka ona ponoi o na waiwai i hooili ia mai maluna o'u mahope iho o ka make ana o kuu makuakane."

 

   Ninau hou mai la ka lunakanawai:  "He hiki no anei ia oe ke hooia mai o oe io no ke Kaukaualii opio Kurete Vona Hohehetofena, ka hooilina ponoi o ke Kaukaualii make Kuno Vona Hohenetofena?"

 

   "Ae, he hiki no,"  wahi a ka haina.   "Mamua o ko'u holo ana i Amerika, ua haawi mai kuu makuakane ia'u i na palapala a pau e hiki ai ia'u ke hooia ia'u iho, ina e kue ia mai ana ko'u pono."

 

   "Le lijo oa meo,"  wai hou a ka lunakanawai, "ua lawe mai oe i ka inoa o ke Kaukaualii Kuret vona Hohenetofena a kau iho maluna ou i kumi e loaa ai ia oe kakahi waiwai nui i kueana ole ia oe ke lawe mai a lilo nou.  Peha kau pane no keia?"

 

   " ke hoole nei au no ko'u hihia ole malalo o kela mau kumu hoopii a ielua; aole loa he oiaio o ia mau mea!"  wahi a Dedarita, me ka leo haakei.

 

    "Ua pau oe,"  wahi hou a ka lunakanawai ia Dedarita.  I ka pau ana o keia mau huaolelo, huli ae la ka lunakanawai a pane aku la i ka elemakule Suleze penei:  "ua olelo oe ua kamaaina oe ia Dedarita Numana i kona mau la opiopio; he hiki anei ia oe ke hoike oiaio mai, me ka hoohiki ana, ina ke ike nei oe ma o keia kanaka la, e kapa nei iaia iho oia no ke kaukaualii Vona Hohenetofena, o Dedarita Numana ia, aole paha?"

 

   I ka pau ana o keia mau huaolelo a ka lunakanawai, he mea maopop loa i ka poe e nana aku ana ia wa ua uluku o loko o kahi elemakule; maluna o kona mau helehelena e loli mau ana kona ano--no kekahi mau minute e haikea ana, a no kakahi hoi e pii mai ana ka ula--a mahope haliu ae la kona mau maka iluna me he la ae nana ana i ka lani, a pane ae la:  "Oia no!"  hapai ae la oia i kona lima a kaou iluna, a hookiki iho la e hahai aku ana oia i ka oiaio wale no.

 

   I keia wa, kauoha mai la ka lunakanwai iaia e hahai mai i kana ike me ka moakaka lea a me ka pokole e hiki ai iaia, a pane mai la ka elemakule Suleze:  " He kanaka malama kihapai au mamua no Mr. Dedariat Mumana, ke makuakane o keia kanaka opio e olelo ia nei no ka pepehi kanaka a me ka aihue.  Ina wau i halawai me keia kanaka opio ma ke alanui, me ko'u hoike ole ia mai mamua, e ike ana no wau me ke kuhihewa ole o Dedarita Numana opio no keia.  Aka, i kumu e maopopo lea loa ai,  a noai paha ua kuhihewa no wau, ke hoike aku nei au i kekahi mea a 'u i hoomaopopo lea loa ai e pili ana no keia kanaka opio e hoahewwa ia nei a oia keia:  I kekahi la, oiai keia kanaka opio ma kahi o ka umi o na makahiki, ke hoomanao nei au i kona hoao  ana e lele maluna o kekahi auwaha, a ma ia hana ana pela, ua hina iho la oia ilalo a haki kona lima.  ua hoopololei hou ia no kahi i haki ai a ua ola, aka, ma kahi o ka haki ua waiho iho kekahi moaii poepoe, a i hoomaopopo loa au ia mea mamuli o kona hele mau mai e hoikeike ia'u, a no ia kumu ua hoala ia mai ko'u mau manao  ake e ike ina e pau wale ae ana no ia mea mahope mai.  Aole wau i ike ina ua pau paha i keia manawa aole paha, aka, ina aole, he hoailona oiaio loa ia e hoike mai ana aole wau i kuhihewa i ka olelo ae o Dedarita Numana no keia."

 

   I keia wa h oike ma la na helehelena o Dedarita Numana u aloaa pono oia, a i ka manawa a ka lunakanawai i kauoha ae ai e lawe ia mai kekahi kauka no ka nana ana, panae ae la ua Dedaraita nei me ke ano hikilele:  "He makehewa ka lawe ana mai i kauka: ke hoike ae nei au ia'u iho  o wau no o Dedarita Numana."

 

   I ka puka ana o keia mau huaolelo mai ka waha mai o ka mea i hoopii ia, o ka wa no ia i lohe ia ae ai o kekahi leo uwe mai waena mai o ke anaina kanaka.  I keia wa hoomaopopo ia ae la ka mea nona keia leo  uwe, a ike ia aku la mai ke Kaukaualii wahine Unica mai I hele mai oia ilaila me ka manaioio o kona kaikunane ponoi no keia, a me ka manaolana pu hoi e hemo mai ana no oia mai na lima mai o ke kanawai, me kona kanlua ole no ka hewa ole o keia kanaka ana e manao loa nei o kona kaikunane ponoi no ia, a i kona lohe pono ana mai ka waha mai o ka mea i hoopii ia aole ia o kona kaikunane aloha, ua uwe ae la oia a mauleaku la.  Ua hapai ia oia a kau iluna o kona kaa e ku ana mawaho, a hoihoi ia aku la no kona home kakela.

 

   I keia wa pane mai la ka lunakanawai ia Dedarita: "Ina o oe io o Dedarita Numana, pehea la i loaa ai ia oe keia mau pepa e hoike ana i kou ano o oe ke Kaukaualii Kurete Vona Hohenetofena?  A aia no hoi ihea ke kaukaualii oiaio i keia wa?"

 

   "Ua make ke kaukaualii i Amerika," wahi a Dedaita.  "Na;u ia i lawelawe i kona mau la hope, a mamua koke iho o kona make ana ua noi mai oia ia'u e lawe i keia mau pepa, e kanu wau iaia malalo o ko'u inoa a e lawe mai i kona waiwai no'u, oiai aole ona makemake i kona makuahine kolea, ka mea ana i hoino loa ai, ekomo mai a e lawe ae i ka waiwai ana i manao ai ua holapu ia e ia."

 

   I ka wa a ua Dedarita nei e hai ana i keia mau huaolelo hope imua o ka aha, ua hoike mai kona mau helehelena me ke mea la o keia mau huaolelo hope ana i hoike mai nei he hiki ke hikinai ia ko lakou oiaio.

 

   I ka pau ana o keia mau huaolelo a Dedarita ku ae la kekahi o na kaikunane o Alice iluna, a i ka ike ana mai o ka lunakanawai iaia ninau mai la oia ina he makemake kona e pane, a ia wa pane aku la ua kaikunane nei o Alice penei:

   "Ae, e ka mea hanohano, he makemake au ehoike aku i ka aha ua loaa i ko'u kaikuahine na ike a'u e manao ne ina e ae ia mai ana e hoopuka, e loaa auanei ke kumu maikai loa nana e hooiaiio mai o keia kanaka opio e ku mai ne (Dedarita), oia kekahi o nakanaka lapuwale a hoopunipuni loa, a ke ku nei hoi oia imua o ka aha me ka hoohenehene pu mai i na kanawai o ka aina, a no ia kumu aohe ona wahi kuleana iki e hiki ai ke manao mai e hoopakele aku ana ka aha iaia"

   Noi ma la ka lunakanawai ia Alice e hai i kana ike, a me keia nei kana moolelo:

   "I ko'u uli hoi ana mai ne mai Amerika mai no Europa nei, mahooope o na makahiki lehulehu i hoohala ia ai e a'u malaila, a oiai au maluna o ka moku a'u i kau mai ai, ua hookamaaina au me kakahi elemakule a'u i manao ai he luina moku kana oihana.  He nui wale kana mau hana lokomaikai ia'u--ua kokua ia wau e ia i ko'u manaawa pluea, a ma ia mau hana ma kikai ana ua komo mai na hoomanao ana iloko o'u aole wau i nele i na lima aloha nana e kokua mai i ko'u ma manawa kupilikii.

   "No keia mau hana maikai a ka elemakule, ua komo mai iloko o'u na manao laoha nona, a ua hilinai aku hoi au maluna ona me ha la he makua ia no'u.  O ko'u hoa kamailio mau ia i na manawa a pau, aka, i kekahi ia ike iho la au i kona ano kukule mai me he la e noonoo ana no kekahi mea ana i kaumaha ai, a ninau aku la au iaia no ia mea.  hai mai la oia ia'u i keia moolelo a'u e hoike aku nei, me ko'u hoike pu aku aole oia i hai e mai ia'u i ua moolelo la aia  wale no a hiki i ko'u wa i hoohiki paa aku ai imua ona aole wau e hai i kakahi mea okoa aku, a eia ua moolelo nei:

   "Ke ike nei paha (e," wahi a  Tome ia'u, "aole he luina moku ka'u oihana e like mekau e ike mai nei ia'u i keia wa, aka, ua hoano e wau ia'u iho penei i kumuy e hiki ai ia'u ke hahai mahope o kekahi kanaka a'u e manao nei ua hana oia i ke kaaraima pepehi kanaka i kumu e lilo mai ai iaia kekahi waiwai nui.

   "A me keia nei ke ano o ua karaima la:  O ke Kakaualii opio Kurete Vona Hoenetofena, ka mea nana i hana i kekahi hana maikai loa maluna o'u, a a;u hoi e noi ae nei i na Lani e hoopomaikai mau loa aku iaia, u a hiki ole iaia ke noho maikai me kona makuahine kolea malalo o ka malu hookahi, a no ia kumu ua holo aku oia no Amerika me kakahi aikane ana, o Dedarita Numana ka inoa.  Aole i loaa i ke kaukaualii makua a me a'u na hilinai ana maluna o keia aikane a Kurete no ka pono o ke kaukaualii opio a hooholo iho la maua e holo wau e hakilo a laua.  O ke kulanakahale o Kalivilana, ma ka mokuaina o Ohio, ko makou whai mua i noho ai; mahope mai ma Sana Lui, a he maikai wale no ia e hele nei.  Ma keia wahi hope he kiai h ale ka'u oihana ma kekahi hotele; o  Kurete a me Dedarita ua noho paahana laua maloko o kekahi mau hale kalepa nui malaila.  Ma ka'u ike aku, he mau hoaloha maikai loa laua ia wa, a e ano apu aku ana lo'u mau manao hilinai ole maluna o Dedarita.  I kekahi la loohia ia iho la o Kurete i ka mai, a lohe mai la au mahope mai ua holo aku laua no Aletona, ma ka mokuaina o Ilinoi, no ka hoomaha a me ka hoolanalana ana.  Ua mahalo wau i keia mau hana a Dedaita ia wa, oiai mamuli o kana hoopaipia ia Kurete i holo pu ai laua ilaila.  He mau la mahope iho o ko laua holo ana no laila, ike iho ka au maloko o kakahi o na helu kahiko o ka nupepa Herald o Nu Ioka i kakahi olelo hoolaha e noi ana ia Kurete e hoi koke i ka home, oiai ua make aku knoa makuakane, a oia iho ka ka hooilina o na waiwai a me ka inoa hanohano o ka ohana Hohenetofena  Oki iho la au i kaolelo hoolaha mai ka nupepa mai a hookomo iho la iloko o kekahi leta a hoouna aku la ia Kurete, a no ka loaa ole mai ia'u o k ahaina o ua leta la, ta Aletona e huli ai iaia, a i ko'u h iki ana malaila lohe mai la au ua make a ua kanu ia o Dedarita Numana, a ua haalele mai ke Kaukaualii Kurete ia laila.  O na mea a pau a'u i lohe ai mai ke kupakako o ka hotele a laua i noho ai ma Aletona, ua hoike maopopo ia mai ia'u aole o Dedarita Numana, aka, o ke Kaukaualii Kurete kai make a kanu ia; a ua hooiaio loa ia mai ia hoohuoi ana o'u ma ka'u mau mea i lohe hou mai ai mahope mai mai na poe nona ka halkuai kalepa a Kurete i hana ai ma Sana LUi, a i hele aku oia ilaila  e ohi ai ke koena o ka uku hana o Kurete no ka hoihoi ana kau ia mau mea a me ka nuhou kaumaha o kona make ana i kona ohana i koe ma Geremania.  Noonoo iho la au aole i make mai maoli o Kurete, aka, u ahoopoino maoli ia oia i make ai, oiai ke ike la au i keia mau hana hoopunipuni a Dedarita, a hooholo iho la au e uhai mahope ona.  Maloko o nu Ioka, wahi a Tome i hai mai ai ia'u, me ke kukulu pu o na waimaka, ua hooponiaikai ia mai au ma ko'u ike pono ana ia Dedarita Njumana a kapa ia ana o ke Kaukaualii Vona Hoenetofena, a e kau ana hoi ua ioa nei ana i aihue mai maluna o kapapa inoa o na ohua e holo ana maluna o ka mokuahi no Germania.  Hoano e iho la au ia'u iho a lilo i sela moku, a loaa oho la ko'y kulana luina maluna o keia moku.  Ke manao nei au e uhai aku iaia a hiki i ko'uy wa e ike ai iaia e hoopai ia ana no ka pepehi kanaka, aihue a me ka powa."

   "I ko makou ku ana mai ma Hamebuga," wahi hou a Alice, ua kuhikuhi mai o Tome ia'u i ua kaukaualii hoomeamea nei, a i ka wa a Tome i kuhikuhi mai ai ia'u e ai ana ua kaukaualii nei maloko o ka haleaina ma kaho hookio o na kaahi.  Mai laila mai ua kau hou o Dedarita maluna o ke kaa'hi; ua hahai ia mai oia e maua o Tome a hiki i Bamebuga, a ilaila au i ike ai iaia i ka lele ana iho mai luna mai o ke kaaahi me Miss Romebuga a ee aku la maluna o ke kaa o ke Kaukaualii wahine Unica Vona Hohenetofena.

   "I kekahi la ae, hai mai la o Tome ia'u ehele ana oia e halawai me ua kaukaualii hoomeamea nei make kakeia.  Ua kaohi aku wau iaia aole make hele o hoopoino ia mai auanei oia, aka, ua akaaka mai oia ia'u a hele aku la, a o ka nalowale loa no ia a hiki i ka loaa ana aku nei o kona kono make iloko o ka loko wai--ua hele pololei aku oia iloko o ka waha o ka make."  I ka pau ana o keia mau huaolelo a Alice, palulu ae la oia i kona mau maka me ka hainaka, a uwe iho la, a mahope o ka hala ana o kakahi mau minute, pane hou mai la oia:  "O ka pau ae la no ia o ka'u mau mea i ike ai."

   Haawi mai la ka lunakanawai i kona mahalo ia Alice, a ia wa huli ae la oia a pane aku, la i ka mea i hoopii ia" "E dedarita Numana, ua lohe ae nei  oe i na olelo hoike i waiho ia mai nei, a me he ia ke ike maopopo nei no ie ua @ iho mai na Lani ma o Tome la. i@@@ mea au i hookau kau ai i kekahi @@@ina i @inoino, nana e hai aku i keia moolelo weliweli ia Alice Bogela: he mea oiaio no, he mau olelo hoike keia i waiho ia mai me ka ike maka ole ia o kau mea i hana ai, aka, he mea kanaloa ole ia'u ka olelo ana ae ua hiki no ke hooiaio loa ia mai kou hewa maopopo ma ka hookolo ana aku i ka meheu o keia karaima au i hana ai ma Amerika, oiai ua waiho ia mai la na kuhikuhi na maopopo loa imua o'u.  E hala ana kekahi manawa loihi ma ka hana ana pela, a o ka pomaikai wale no eloaa mai ana ia oe ma ia hana ana oia no ka hooloihi ana kau i kou hoopaahao ia ana, a me ka luuluu o ka auamo ana i ka noonoo no ka hopena e kau ai ana maluna ou mahope aku au no hoi e ike nei aole oe e pakele ana.  A nolaila, ke noi aku nei au ia oe, no kou pono iho a no ka pono o ke kanwai, e hoike piha mai oe i kou hewa; a noai paha e loaa auanei ia oe ke kau wahi pono mai ke kiure mai."

   I keia wa, me ka haikea o na helehelna, ku ae la o  Dedarits iluna a pane mai la me ka leo i hoopuu ia e na waimaka:  "E ka m ea anohano, ua makaukau au ano e hoike i ko'u hewa.  Ke ike nei au, mamuli o na olelo hoike a leia wahine opio, ua haule pu ko'u manaolana no ka pau loa o na hoike e kue mai ana ia'u m aka make ana o Tome."

   Ma keia wahi hahai mai la oia i kana mau mea a pau i hana ai--kona hanai ana i Dedarita i ka laau make i kumuy nona e make ai a hiki iaia ke hoopunipuni oia ke kaukaualii oiaio, a plea wale aku, e like no e na meaa mua i hoike ia ae nei, a o ka panina hope o kana olelo oia no keia:  "E kala mai ke Akua ia'u:  a na ke kiure e aloha mai ia'u."

   Ua hooholo lokahi ka aha liure ua ahewa lakou ia Dedarita Numana no ka hewa he pepehi kanaka ma ke degere ekahi, a na ka aha i pahola mai ka hoopai e li ia oia a make.  Na ka Emepera i hoololi ae ia hoopai no ka hoopaahao a pau ke ola, a i ka manawa i kakau ia ai i keia moolelo a makou e unuhi aku nei, ua hoopiha ia ka mea i ahewa ia i na manao hoahewa iaia iho no ke karaia papalua ana i hana ia.

 

                                                                                                             (Aole i pau.)

_________

 

HE KAAO

 

-----NO----

 

 

 

HAPAIKALA-

 

Hapaikamahina

 

_____

 

KA HUA OHIA NANI

 

I LOAA MA KA

 

Piko Ui nana i Kakele ke

 

Aupuni o ka Lihilihi

 

o na Manu.

 

_____

 

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

 

______

 

Unuhi  ia e Moss Ma'u

 

   Ua haawi mai la na makaainana i ko lakou hoomaikai i ka moi opio hou, a huli hoi aku no ko lakou mau home pakahi.

   Iloko o ia mau la, u makaukau ae la ka kakou koa no ka huli hoi ana i kona aina i Pelukia.

   Ua kauoha pu ae ka Opela i na makaainana, e hele mai lakou e ike iaia, oiai, o ka ike hope ana no ia i kona mau helehelena.

   Ua akoakoa mai la i ka haealii na keonimana a m ena leke o ka aoao palupalu.

   Pehea iho la kou manao e ka mea heluhelu e nele ai ko kaua hoopuka i na olelo o ke mele,

 

                               Aloha oe, aloha oe

                               E ke onaona o Perukia

                               Mai awihi wale ko maka

                               O kukala ia ke kaua kuloko.

 

   I ka wa a na makaainana e haiamu nui ana maloko o ke kuea nu o ka pa alii, ua puka mai la ka moi Opela a hai i keia mau olelo:

 

Ia oukou e na kupa, a me na kanaka kokoi o ke aupuni o Sekotia nei, aloha oukou:

 

   Oiai i keia hora kakou e lohe ai k ka haiolelo a ko kakou opio, ka mea i hooili mai i na pomaikai a pau maluna o kakou.

   Nolaikla, e hoolohe kakou a pau loa i kana mau olelo i like pu kona waiwai io me kekahi popo kaimana i anoi nu ia e loaa.

   Nolaila, e hoolohe kakou iaia i keia manawa.

 

   Ua noho iho la ka Moi ilalo me na leo o ke ohohia.

 

   Oiai ia mau minute e meha ana, ua ku ae la ke koa opio iluna, kunou i ke anaina kanaka nui e hai e malule ai o na huapala, poha aku la kona leo i na olelo o kana

 

Haiolelo.

 

Ia oukou e na poe koikoi o ka aina a me na kupa, Aloha oukou:

 

   Oiai i ka la apopo, e haalele ana aaau ia oukou a huli hoi aku no ko'u aina o Farani, nolaila, ke kauoha nei au ia oukou a pau, ina e hoopilikia ana keia moi i ko oukou noho oluolu ana a me ka maluhia, na'u no e hoopau iaia mai ka noho moi.

   E hoolohe oukou i kona leo, a o ka mana hooponopono aupuni, eia no ia me a'u.

   O ko'u inoa i lohe oukou, oia ka inoa kaulana o

Hapaikala-Hapaikamahina.

 

   O ko'u mau manaolana a pau, oia no ka hoohui i ka mana hooponopono au puni o ke ao holookoa malao o ka malu o Farani.

   Nolaila, ke haawi aku ne i ke aloha hope ia oukou.

 

   Ua haawi ae la na kanaka i na leo huro o ka hauoli e hoowawalo ana i ka lewaluna me he kupinai la o ka pali o Kaholo.

   Ua hoi aku la na kanaka i ko lakou mau home iho, paina a pau, hiamoe.  O na leke hoi hele lakou no ka lele baluna a hiki i ke ao ana.

   I ke ao ana o ia po, o na baluna e lele ana no me ka manao ole ae ua ao, ua hopu i alakou a hoopaiia ma ka hewa, he hiamoe loa.

   I ka hodra 8 o ke kakahiaka, ua kauoha ae ka Moi i kona Puuku, e hoomakukau ia ka mokukaua Kahikinanui no ka hoihoi ana aku i ka kakou koa no kela kapa mai o Europa.

  Ua hele aku ka Puuku a imua o ka Akimalala, a i kona lohe ana i ke kauoho, ua ae koke mai la ia no ka hooko ana.

   Huli hoi aku la ka Puuku a hiki i ka paalii, hai i ka Moi ua makaukau ka Akimalala.

   Ua hele aku ka Moi imua o k koa opio, a pane aku la:

   Ua makaukau ke alanui nou e hoi ai.

   ua komo aku la ke koa opio iloko o kona rumi noe, a kahiko iaia a paihiihi.

   Komo no loko o ka lumi kaunu, a haawi ia he mau olelo hoolanalana i na luna aupuni.

   I ka pau ana o keia halawai ike, ua puka aku al ke koa opio iwaho, kahi a ke kaa alii e kali mai ana iaia a lawe no ka uwapo.

   Ua kau like aku ka moi Opela me ka kakou koa, a ua ukali aku hoi na kanaka koikoi o ka aina i keia huakai hope loa.

   He 40 paa lio nana e huki ana i ke kaa alii, a ua like me na lio he kana walu ka ikaika piha e kauo ana i ke kaa alii.

   O ke kahu lio, oia ka mea nana e hookele nei ke kaa ua hoike ae oia i kona akamai piha ma ka lawe kiana ana i ke kaulawaha.

   E poha ana kana huipa ma ka hokua o na paa lio e kanaha, a e holo ana ke kaa me ka mama nui, a nona keia mau hooheno.

 

OLELO HOOLAHA

 

   Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ua hookohu pono ia mai i Lunahooponopono no ka manawa, no ka waiwai o S. Elia Maalo o Lawai, KOloa, Kauai, i make.

   Ke hoike ia aku nei kalohe i na poe a pau a ka mea make iaie aku ai e waiho koke mai lakou i ka lakou koi i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku no.  A o na poe he aie ko lakou i ka mea i make, e hookaa koke mai lakou i ka mea nona ka noa malao iho.

                                                                                                                  JACOB KALA,

L.H. no ka manawa no ka waiwai o S. Elia Maalo i make, Waimea, Kauai.         2226-3ts.

 

MA KE KEENA O KA LUNA kanawai Kaapuni"  Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka waiwai o D. Kapahee k., no PUna, Hawaii, i make.

   Ua heluhelu ia a ua waio ia ka palapala noi a David Kapahee opio, e noi ana, e hooponopono ia ka waiwai o D Kapahee k., no PUna, Hawaii, i make, a e hoonoo aku iaia i Luna hooponopono no ia waiwai.  Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau ke pili, o ka Poalua, oia ka la 30 o Aperila, M. H. 1889, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, i ka hora 10 kakahiaka, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe aku ia noi ana me na mea kue ke hoike ia.

                                                                                                                    F.L. LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu

   Hilo, Hawaii, Maraki 21, 1889                                                                             3ts.