Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 17, 27 April 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA- Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuki ia t Sfess Miiu Ia oukou e ka poe koi koi o ka aina a me ka poe ilihune, ke kono aku nei au la oukou a pau loa e hele mai ma ko'u haleaiii nei ma ka la apopo hora S o ke kakahiaka, a e pahola aku ana au he papaahaama nui ma ke ano e īke oukou a pau he oioi aioha ia oukou e na makaainana. Fin|ta, Moi o Perusia I ka ike ana o na niea a pau i keia hoolaha, ua kali iho nei na mea a pau i ka manawa e hiki raai ana, a ua ike pu iho nei me ka hapauea Meneū a oie kakou koa opio i keia hoolaha a ka moi, ua kamaili© aku nei ka hnpauea i ka kakou koa. He mea hou keia i pane ae ai ua hapauea nei, oia hoi ke kono ana o kekahi moi 1 noho ma ka noho kalaunu e kono ana i na mea a j pau e hele aku mu kana papaaina, Mai ko'u mau la opiopio a hikt i k«'u ele-1 makule ana ma ka lepo o Perusia nei, I aole au i ike i kekahi moi e hana ana | pela. No keaha la kona mea o ka hana ana pela? | Pane aku la ko koa opio: Heaha io hoi ke kumu o kona hana ana pela?| Aka, ua kooio no ka manao iloko o ke koa opio nona no keia papaaina i hoomakankau ia ai, oiai aole ota i hooko i kana mau olelo i ke kaikamahine alil Heaha anei hoi e hiki aku ana au īlaiU ma ka hora a me ka minute i hoolaha ia mai nel Ua noho iho nei na mea a pau a i ka puka ana mai o ka ia o kekahi la ae a ma ka hora 6, ua hele mai li na uiea

a paa no ka halealiL I ke kani ana o ka hon ; ;c ua hiki mat la na katka< mihioe alii ne ka lanai ahaaina me ko iauu mau uki'i, a noho iho Ia ma ko iaua wahi i n«oroakaukau ia aL Ua heie p*j mai no hoi na hanau mua o Lipine B©iu ma. Ua n< »h.) iho b ke aniina a ka!i no ke kani ae o ka bora S ; ka bora hoi a ka M >! e hak>!elo a ; . a nnanei e hui: ae kakou a nana i <e kea opi<x I ke kani ani t> *a 7 30 oa hoomakaukau iho ia o Maneii i kooa mau aahu, a ua hmwi >ku n i oia he aahu nani 1 kana moopuna. I ko laua mikaukau ana ua hele aku a Mane?t a ksu iiuna o ke kaa. a o ke <01 opio Si.-i k aku ia ota iloko o kona keena a wehe mai la i kona pahu iawe la i kona koioka pouii, wehe ae ;a i ka omau o kana huke, a o:'.t mai ia kona lio uie kona mau poio a pau. I ka oi[i ana mai o knna iio ua pane koke tnat ia oia: Heaha ka makemake 0 kuu haku? Ua makemake au e hoike roai oe i kekahi mea kupono nana oukou e malama ia oukou 1 kuu wa e kaawale aku ai mai ka haie nei. Pane mai ia kona lia: £ pai ae oe iaa kuu i>epeiao akau a kahea ae oe me keia. E Buiionababela, ka iiio o ke kuahiwi o Lepanona, ua makemake au ia oe. Ina oia e puka mai 0 kou wa ia e kauoha aku ai iaia e maiama ia makou. Hooko aku la ke koa opio e like me ka mea i kauoha la aku iaia, a he manawa oie ku ana ua liio nei a kukuli ana. Hopu ino la ke koa opio i kana pahu a haawi aku ia me ka oieio ana: E maiama oe i keia pahu daimana a hoi mai au, a o ke kupua e hiki mai ana iiuua ou a hoao e iawe pakahu i kena paku, e paio oe no ka make a me ke ola. A ina ua ike oe ua e*i kou ikaika e hor ke ae oe ia'u i hookahi hoaiiona a hiki inai no au. Kunou aku la ka iho, a neie aku la no ke kaa. I ko laua hiki ana aku e haiolelo ana ka Moi Finita, komo aku la iaua a hele aku la no ka pipaaina. I ka ike ana mai o ka lehulehu ia Meneti me keia kanaka opio, ua kauiona mai la ko lakou mau maka maluna a ke koa opio. A oiai ua piha kui ka papaaina no[aila, aole hiki ia laua ke komo loa aku iioko, a aoie hoi e hiki 1 ka poe o ko lakou nei aoao ke ike aku i kekahi aoao. Aole no he lohe ia o ka haiolelo a ka Moi, a i ka wa i kani ai 0 ka beie, he hoailona hoi ia no ka paina ana, 0 ka wa ia i noho iho ai na mea a pau e a». No na kaikamahine alii hoi, eia laua ke noho nei me ka ai ole, aia ko laua manao o ke ake e ike i na helehelena o ka kakou koa, ka mea hoi a Lipine Bolu i ake loa ai e ike. O na akaku o ka kakou koa aia ia īmua ona, a oia kana 1 kaniuhu iho ai iloko ona me ka puana malie ana ae: Kau aku na maka e ike aku, I ka nani hoomahie puuwai, Ka hiwahiwa a nei mea nui, I hoolaa ia nou, a nau wale no. Ia Lipine Bolu i hookuu aku ae ai 1 keia mau wahi lalani kanaenae, huli ae la oia a pane aku la ia Alepa: Aole hoi he hiki mai nei o ua ui a kaua? Ina aole kaua e ike ana 1 ko na mau helehelena, o ka poho no ia o ko kaua mau manaolana. Aka, e kele oe e nana iaia iloko 0 keia puuiu kanaka malia paha ua hiki mai nei no oia, 0 ka hele nana waie aku no ia aole ia he mea hewa. Ae mai la 0 Alepa. I keia wa nae a laua e kamaiiio nei, ua lohe mai la ko iaua mau kaikuaana, a ninau aku la laua: Heaha keia a olua e kamailio nei? Aoie hoi o olua ai? £ kamailio ana maua i ka huliamahi o na makaainana mamuli o keia kauoha a kakou a he'pomaikai nui hoi ia. No ka mea, ina e ulu ae ana he pilikia a pomo ma keia mua iho, e ko* kua auanei na makaainana, oiai he hana maikai ka kakou imua 0 laKou, t wahi a Lipine Bolu. I keia wa, eia o Aiepa ke hele nana nei iwaena o na kanaka no ka kakou koa, a i kona hiki ana ma ka aoao kahi a ke koa opio e noho ana, a ua aneane hoi oia e puka aku iwaho o ka puka o ka lanai ahaaina, la wa oia i ike aku ai i ke koa opio e noho ana. Hauoii koke ae la oia, a he mea e ka pihoi - hoi o kooa manao. Nolaila hele aku ia oia a ku ma kona aoao a pane aku la: la oe e ka opio i ona ia e ka naoi a me ui, ke kono aku nei ia oe e ku ae iiuna a e hele pu mai me a'u no ka ma kou papaaina i hoomakaukau ia nou a nou waie na O keia wahi au e nobo nei aoie 1 kupooo, oiai na kou eaau heleheiena e hoike mai nei aia oe ma ke kulana kiekie. Nolaila, e ae mai i ka'u noi a e u haele ae kaua, a o kau mau raea a pau i makeoiake ai e loaa no me ka puikaika oieNo keia mau olelo maikai a ke kaimahine alii ua ku ae la ke koa opio iluna a pane aku la: E oiuolu mai i kou ihi kapu e ke kama'liiwahme opio 9 hookuu mai i ]

ka o*jVovi kauwa e nono no maanei, uī ua !awj kau kaawi ke noho toaa* r - -ne ko'a kupumkane O ko maui ini . <'c b i iike me ko oukou c na * iW noi ij, kc haawi aku nti au i ko'u mahalo ūo kau kono, a c hookuu mai i kau kauwa nei. l'a paakiki mai no ua kaikanahiae alii nei, aki r ua paakiki no ke koa opio ma ka hook anx I kj ike an.i o Alepa » ka neleana o *<orī nuwa kuloa iho U oia ilalo e noon v v> ro kana mea e hana ai» a i koeu ea ana ae iluna hooholo iho la oia e hoi a koi aku no Lipine Holu e kii mai NoUiia hui «ku la ou a iuiua o kotia pokii. pane aku la: 0 ka ui a me k& nani a'u i oleio aku ai ia o<e, ka opio hoi nona ka nohea a kaua e lu nei e ike, a nona hoi keia mau hoohiluhilu ana, ua hiki mai n«i oia a eia iioko net 1 ka lohe ana o Lipine Bolu ua ku koke ae ia oia iluna a pane aku ia: Aia oia maiiea? Aia oia mawaho aku nei o keU puu'u kanaka ma kahi kokoke i ka puka korno. Ina pela e hele ou kaua i ike aku hoi nu, o ka ike iihi wale aku no la ua iawa hoi la. I keia haele iike aku ia iaua no kahi a ke koa opio e noho ana, a i ko iaua kokoke ana aku ua ike koke aku ia o Lipiue Holu a hoomanao ae ia oia o ke keiki opio no keia nana i hoopakele iaia mai na lima mai o na powa Aole i hookaulua hou iho o Lipine Boki, aka, htie leoke aku la oia a i ke kanaka e uoho ana ma ka aoao o ke opio a t>ane aku ia: E oluolu oe e ke kanaka maikai e haawi mai i kou noho no'u. l T a ae koke aku in ke kanaka a noho iho la oia ma ka aoao o ke koa opio. I ka ike ana o ke koa opio ia Lipine Bolu e noho ana ma kona aoao, ua ku koke ae la oia iiuna a haawi aku ia i kona aloha hoomaikai, a peia no hoi o Lipiue Bolu i panai mai ai i kona aloha. A e iike me ka Alepa mau oielo i olelo ai imua o ke kanaka opio, jx;la no o Lipine Bolu i hana ai, aka, ua mau no ke koa opio ma ka hoole ana. A no keia hoole paakiki o ke koa opio ua pane hou aku la o Lipme Ho lu: E like me kou hoopakele ana u'u mai na iima mai o ka poe powa, peia au e manao nei e panai aku 1 ko'u mahalo ma ka hookipa ana ia oe inaloko nei o ko makou haieaiii, a o kou mau ono a p iu ua hiki ke hooko ia me ka hoopuikaika ole la. Mai manao pela e ke kama'iiiwahine aoie o ko'u kokua ana ia oe he mea ia nou e uku mai ai ia'u. Ua hanau ia mai au ma keia ilihonua he mea hoola no na mea a pau i komo iloko o ka pilikia e like la me oe i loaa ai ia'u. Pane aku la o Lipine Bolu: Aole au i manao e hana peia, aka, ua ake au e lawe aku a nooiauna ia oe imua o ko'u makuakaue a me ka ohana alii; aole ia he mea nui; e ae mai ana anei oe e ka nani o na nani i keia noi? Ua ae au i kau noi e ke kama'iiiwahine, e hele aku ana au me oe. Huli ae la ke koa op o a kono aku la i ke kupunakane e hele ou iaua me ke kaikamanine aiii, ae mai la oia a hele pu aku la laua. I ko iakou wa e heie nei no ka papaahaaina o na alii, ua namunamu iho ia kona kupunakane iloko iho ona pe nei: Na kuu moopuna no ka i hoopakele i ke kaikamahine aiii, pehea la oia i huna ai ia'u. I keia wa pu a ke kupunakane e namunamu nei, aia pu o Aiepa ke namunamu ia iioko ona penei: O ke keiki 10 ka keia iana o Lipine B jlu mai ka lima mai o na powa, e iilo ana ka noi ota i kane na kuu pokii. Ina hoi aole au i hoopaieu iiio la ia'u. Heaha anei hoi, ina e liio ana ( ia oe, o ka iiio kane no hoi ia i kane na kakou a pau, a ma ia hope iho e ike auanei oe i ko hoaa, a e lilo auanei oia na'u. O ko Alepa manao keia a kakou e 1 ike ae nei e ka mea heluheiu, a i mea e hoohoiopono ia ai kona manao a e hoomalielie ia ai hoi ka pii ae o na manao hakukoi o ka makahehi, ua puana malie ae ia oia i keia mau lalani me ka hookokoke ioa ana aku nia ka aoao o ke koa opio: Hiu no an a na'u oe, E iawe no au a lilo, Hiu na au a na'u oe, I A u-o iho au a paa ioa. la lakou e hele nei a kokoke i kahi • o ka Moi a me ka Moiwahine e noho ana ike niai la laua i ka iaua mau kaii kamahme e kuikui aku ana me keia keiki helehelena nani, a e ukaii aku i ana n ahope k* hapauea waiwai. : I keia wa i huli aku ai ka Moiwahi* ne a ninau aku la i kana alii kane; Ua 1 ike mua no anei oe i keia keiki ui e j 1 heie kuikui mai nei me na kaikamahi 1 ne? Aole, wahi a ka pane. 1 I keia wa > buii mai ai ke kane hoo- j 1 palau a Aiepa, a i kona ike ana i kana 1 wahine hoopalau e hele kuikui aku ana ■ me ke koa opio, oia hoi ke keikiaiii o Helene, ua piena ae ia oia me he kohola U i ku i ka o a e kupaka ana i o: > a- ianei, peia iho U ke ano o ua keiki- j aiii nei, e oni ana oia i o ianei maluna; i o kona noho. ( * Aole i nana aku o Aiepa a me Lipi-:

ne Hoiu i keia piena o ke keikiaiii aka, hele palalu aku ?a lakou me ke kuikui pu roa ke ano hooioi a ku ana imua o ka Moi a me ka Moiwahme a me ka ohana aiii a peu, a ia wa i huii pono ae ai o Lipine Boiu a pane aku la imua o kona mau makua a m< ka ohana ahi. 0 keia keiki opio heiehelena nohea e ku nei ma ko'u aoao a e ku aku oei no nv a o oukou, 0 ke keiki op#o puuwji Vv.\i ii n<ana au i hoopakele mai iieua nui o ke keikuln powa MonaUna, a'u i h nke mua aku a: u oukou. Ua pomoikai iu i kona loaa ana aku nei, a e hoike hv>u as.u au, o keu :u.\iahaiina i hoonukaukau ia. no«* u a ua hoolaa la nona. K kiiu :u.ii e ko maua makuakane aloha no ka maua roau o:ei« hoopumpuni ia ee, oiai o ko'u puuwai ua iia nona a o ka ike waie no i kona niau heieheiena ka laau waie no oke ola. I keia wa ua ike au ika iia a ko'u puuw.», i»a na ko'u manao a t'a hoi aka Eana maiie. Molaila, ke hoeiauna aku nti au iaia imua o oukoo— oia net ke koa opio puuwai koa, ka nohea hoi o na nohenohea. ka mea naiu au i heopakeie mai na iima mai o ka mea puuwai t\akaha. la l.ipme I» iu i hoo-kuu iho ai i kana kamailīo ana, ua ku uui ia ka Moi a me ka Moiwahine a me ka ohana alii a haawi mai la i ko lakou nwu hoomaikai a mahalo i ke koa opio, a i ka pau ana ua neho iho N iakou ma ka pa[\iaina, mahope iho nae o ka aaawi pu u ana mai o na kukai aioha t ka hapauea Maneti. Ia iakou e noho nei e ai, aia wale no ka maka o na kaikamahine aUi a pau maiuna o ke koa opi •, nui na kaika mahine alii i mare a hiki waie la Alepaame Lipine Boiu, e aka ana, e boomahie ana, e lou aku a e iou mai ana na kipoohiwi, e kuko ana ka naau a e ake ana hoi me ia mua e kakiwi ai ka manai, a no keia ano hana ua make loa iho la na kane mare a na hanau mua loa a me ke keikialu o Heiene i ka huhu lili, a ku ino ae la iakou a hei aku la no ka haiealii. 1 ka wa i pau ai ka paina ana ona tnea a pau. ua hookuu ia iku ia iakou e hoi, a o Meneti hoi me kana moopuna ua noho iki iho la iaua e hoonanea 1 ka hoohaihai a na kaikamaipne aiii. {AIU i fttm.)