Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 18, 4 May 1889 — HE MAU HUNAHUNA NO KE KAHUA MAI LEPERA O KALA WAO ME KALAUPAPA. [ARTICLE]

HE MAU HUNAHUNA NO KE KAHUA MAI LEPERA O KALA WAO ME KALAUPAPA.

NA HANAI A KA PAPA OLA I NA MAI.

He haawina like o ka ai a me ka i-a a me na haawina e ae ka i na mai makua; a 0 kahi haawina aole i na keiki; e like me keia mau kuhikuhi penei: He 21 paona paiai no ka pule ika niai hookahi, 7 paona io pipi; ina e haalele i Ka paiai a ma ka berena ka makemake, alaila, B*3 paona, a ma aole kela kela mau ai elua, a i laiki ka ai e manao ai, 9 paona no ka mai hookahi, a ina ma ka palaoa maka, he 12 paona.

Ma na ai hope ekolu, e komo ana iloko o ia mau mea he hookahi paona kopaa. O keia mau haawina ai no ka pule hookahi ia; e ohi ana i ka Poakolu 0 kela a me keia pule, a o ka pai kalo nae e ioh mau ana kona wa ohi e like me ka manawa e hiki mai ai ma ka waapa a me na moku. Mamua koke aku nei no nae ka pau ana o ka lawe ia ana mai o ka ai ma ka waapa no ka nui hoohalahala o na mai no ka hoopae ia ma Waikolu, no ka loihi a me ke ino o ke alanui a me na pilikia eae e hookui mai ana. aka, i ka wa nae 1 ka waapa ke kii o ka ai, ua iawa ke kii ana 0 na mai i na la noa, a i ktia wa hoi he nioku, a e hoopae fa ana ma Kaiaupapa, e ohi la ana ma ka Ia §sbati, ma 0 ke ku ahiahi oka moku i ka la ho mialoio, a aole hoi e hiki 1 ka mea poioii ke hoio ae i ka L laahia, o ka poe menemene no nae ia ia ua kaii no a hiki i ka noa ana. 0 ka io pipi no ka i-a maa mau ina manawa a pau. Eiua no la e haawi ia ai, o ka Poakolu a me ka ma ka uoni pipi a oi e pepehi la ai, * ina no ka iawa ole e panai ia mai no ke kamano, a ina no ka ono i ke kamano i ka wa nui o ka pipi, e leaa no ke ae ia mai e ka iuna nuL 1 ka wa e lawe ia mai ai ©ka i*a V j oia ke akule, e haawi ia no i na mai ma ka 7 paona o ka mea hookahi, ke ike ia me ua iawa.

O na waiu pipi kekahi e haiwi wale ia ana i na kakahiaka a pau ke makemake la, na ka nui no e kii i kahi uwi ai, he i a i ole 2 paini o ka mea hoo* kahl O kekahi mau haawina paa niaa i na mai o ka haawi mahina, be 5 paona baakai t 12 sopa, 4 poke kukaepele, 1 kuaka aila, a me ka biia aHualu. O ka eha poke ahi, aole no e haawi ia i na keiki, a o na makua wate no ke haawi i na biia dala. Aole he lawa kupono 0 keia rnau

,hjukwitu ai!j, o, rue ke kukiepele i na nui, a o ka :\>eoi ioa jku o ki pili |kui, ou no i'.ihune. Kliii no mau !una n:uu e haawi i ke ia mau mea a me ko laaa nuu koko* hana, a na ka pa;* ola no e uku ma ke dala ma ka mahina, koe nae ka htk dala alualu, na ka hope iuna mn no u e h.uwn, mai ka mua o ka mikahiki a 1 ka pau ana, e like rne na kuhikuhi haa wina dala mainua ae nei, a 0 ka waiu bibi hoi, he luna haawi otv\a no la me ka mea uwi waiu. E hoomanao oe 0 la mea e heluhelu nei, aole no e ioaa «nle tnai ana keia mau haawina a pau i hai i« ae U nu luoa, ke ole e loaa ana ka helu mea kala ia oe. O keia mekala, ua like no me na me kala o na iiio 1 hoopaa ia t na helu mai ke kahi aku a hiki aku i na heiu haneri, e like me ka nui o na mai e noho nei a e komo hou mai ana ianei. 0 keia ka makana mua loa e haawi ia mai ai ia oe e ka mea mai. oiai oe akahi a pae mai i ka aina i weii la e ka kou. Mahope iho »10 o ka hoopaa ia ana o kou inoa i ka buke a ka ho()e luna nui, na kauoha koke ia mai la na mai e kii aku ) ka mekala e kii koke aku ma kona hale oihana mauka o Kalawao, o kau ai ia a o kau 1 a iia a pau kou mau la o ke ola ana niaanei, i nele oe i keia mea, e kii koke oe e pono ai. ina e loaa la oe, me ia mea oe e haawi aku ai i ka iuna haawi ai a me i-a, a ina ua hauie a nalowale e pono oe e hai koke aku i ka hope luna nui a nana la e kena ae i ka mea nana e kuni hou iho 1 ka helu ou i naiowale, me kou uku pu aku i ke kenikeni i ka mea nana e kakan i ua mekala nei.

>!a na wahi haawi ai a me io bipi, ua nui no ka pilikia o na inai nawaliwali, no ka hookeke o ka po«? nui ikiika e ake ana o ka loaa mua mai o kana, e hea ana kela a me keia mea me ka leo nui, e hai ana i ka helu mekala i lohe ia mai e na luna e noho ana ilo ko o ka hale, a o na kanaka hoi a pau mau-aho mai o kauwahi puka uuku i hoohamama ia o ka hale, no ka h ūke helu mekala wale no„ a ma ka puka ko mo e haawi ia mai ai. Kia kekahi pilikia ma ia wahi, ina he mau la ua ka wa e haawi nei a e ho ke ia ana hoi e ka ua tnai ka hale aku, e hiu ana ka makoni kiiioopu o Uai koiū me ke anu maeele, a e ko ana ka wai huihui o na kahawai, e j>oi ana na nalu ahiu o Kaiaehala, nana e kuekaa ke aianui heie a e opa pu ia mai ai ka lio a noho ana i ka lae kahakai, e nou noua ia mai ana hoi e ka makani hoo lehua a me kawaihanau, na inakani paio lua e puehu lele iiiiii ai na hale o Kaiaupapa, a hiki aku la i na «ahi haa wi ua make mai ia i ka opiii

Me ia opiii no a ku aku ia rna na wahi puka hea mekala nei e haukek e ana me ka nau o na kui e kaukai aku ana o ka loaa koke mai. Aoie no hc wahi e hoonulumalu ai o ke kiuwahi haawi, e kanahai ae ai ke anu i ka mea n.ai, a hoi wa!e i ka haie me ia maeele, a hoopumehana aku i ka huluhulu moe po, a ina no ke anu a pumehana a oia mai, aule ana ole'o ana. a ina no ka moe a moe a kau a hooilo aku oia hoi ka make, aole hoi he nleio ana, ua make aku ia no la, a alaila, ua kapaia ia make e na kamaaina i hala, he wli huluhulu, e kuhi aku no oe e moe mai ana eia ka ua pau ioa no ka hanu. Aole nae he ike ia o ke:a inau haa wina pilikia t keia mau makahiki e ree nei, aka, i na makahiki mamua ae ka ike nui ia o ka ino a me keu make walohia. He ua no a me ka makani e loaa ai ka make wiii huluhulu i na mai o keia wa, ina ao'.e i ae la mai e ka papa oia na kokua pili pono i ka mea mai e ko mo roai t aka. no ka ae u a iawa pono oa mai ano nawaiiwaii, ka mai boi e kii ponoi ai i miia mau mea ai, u loaa mai keia aha p ino koke ana. Ina hoi ua heie me keia mau pUikia a ioaa mai kahi haawina paiai, pouo ; loa, a ioa ua p*tu e a kaht ia ae hoi hoi hou, poioo hou no. Oia ka hanari ka wa na ka waa:* e aloalo ka ai mai na kahawai mai o Ha lawa, Waiiau a me Peiekunu, a i keia wa hoi, ua pau ia ano pakelokelo a na kahi mokuahi hoi e lawe mai nei nie ka eieu. {Adt