Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 34, 24 August 1889 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kayla Purdy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXVIII, HELU 34    HONOLULU, POAONO, AUGATE 24, 1889        NA HELU A PAU, 2247

 

HOOLAHA LOIO

NILLIE M. LOWREY

Notart no ka Lehulehu, A HE

Luna Hoolalo Palapala a me na Palapala Hoohiki

Keena Hana me W.R. Kakela Loio ma ka auau makai o ka hale Lua, Ho@ 2241 3y

 

CECIL BROWN

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

Ma Apena hoolalo Palapala no ka Mokupuni o Oahu

Keena Hana: Ma alanui Kaleps @

 

E G. HITCHCOCK (AIKUE HIKIKOKI)

LOIO A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI

E ohi ia no na Bila Alo me ka awiwi HILO, HAWAII 2114 1yr

 

JAMES M. MONSARRAI (MAUNA KEA)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala

            E hana ia no na palapala kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaia ma ka moraki ma na waiwai paa.

            KEENA HANA: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai Alanui Kalena.

 

WILDER & CO. (WAILAMA)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale o na ano a pau, a me na me na pono a pau o ka hale.

            Kihi Alanui Moiwahine me Papa

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilinahama Ma

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papa Honolulu

 

GEORGE P. KAMAUOHA

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai

A HE MEA 

ANA AINA

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii 2001 1y

 

WILLIAM C. ACHI

Loio a Kakaolelo ma ke kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni, a he Boroka ma na waiwai paa.

            Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu

A ROSA (AKONI)

LOIO HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala

KEENA HANA: Ma alanui Kaahumanu

 

OLELO HOOLAHA

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia, e kuai kudala ia aku ana na Lako Noho Lio kahiko o Kahamaile i waiho ia mai iau i Iune 25, 1888, no ka hoomaemae hou ana, ina e ulu ole ia mai iloko o na la he 30 mai keia la aku o keia hoolaha.

                                                                        GEO. W. YARICK

                                                Wailuku, Maui, Mei 1, 1889 2234 @

 

HALEKUAI BIBI HONOLULU (Hope o Wa @)

HELU 6 ALANUI MOIWAHINE, MAKEKE MA ULAKO @

Na Bibi momona,Hipa,Puaa me ia, na lako ai ulu & co.

            O na kauoha a na ohana a me na moku mai e hooko koke ia no me ka eleu a me ka hiki@.

            O na holoholona ola no na moku e hiki no ke hooko koke ia

Telepone Helu aia       2185 @

 

UMEKE POI! UMEKE POI!

            Ua loaa mai he mau Bakeke Umeke Poi o kea no hou, i hawele ia me ka apo hao, a o ka ai e komo ana iloko o keia ano umeke, oia ka helu ekahi o ka mikomiko, aala a me ke onaona.

E kipa mai ma kahi o KAKELA ME KUKE

Alanui Moi. 2221-3m

 

HE KAAO

NO

HAPAIKALA

Hapaikamahina

KA HUA OHIA ANIN

LOAA MA KA

Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke

Aupuni o ka Lihilihi

O na Manu

Kokua ia e HELEPAINA kona Pokii

 

Unuhi ia e Moss Mau

 

            ia wa i hele aku ai ke koa opio a kikeke aku la ma ka puka o ka paalii a ia wa i ninau mai ai ke koa kiai:

            Owai mawahi?

            Pane aku la ke koa opio, owau no ka hua ohia hemolele.

            Heaha kou makemake? Wahi a ke kiai puka i ninau mai ai.

            Makemake au e ike i ka Moi, wahi a ke koa opio i pane aku ai.

            iloko o ia wa i hele aku ai ke kiai puka a ku ana imua o ka Moi, a pane mai la ka Moi:

            Heaha kou makemake?

            Pane aku la ke koa kiai, he kanaka aia mawahi, a ua makemake oia e ike ia oe.

            Pane mai la ka Moi, e kii aku oe iaia a e hookomo mai iloko nei, malia he manao kona. Ua kii aku la ke koa kiai a hookomo mai la i ke koa opio iloko, a lawe aku la iaia a hiki imua o kea lo o ka Moi.

            i ka hiki ana o ke koa opio imua o ka Moi, he mea hookahaha i kona ma nao ka ike ana mai i keia keiki i haiamu ia kona mau helehelena e ka nani, a o kona aahu hoi he aahu no ka poe ilihune loa.

            ia wa i ninau mai ai ka Moi i ke koa opio, heaha kou makemake o ka hiki ana mai imua ou?

            i ke kuu ana iho o na olelo a ka Moi, komo ana kana mau keiki a me kana kaikamahine i nalowale no ka Manawa loihi.

            i ka ike ana mai o ka Moi i kana kaikamahine, ua hele mai la oia a puili ae la ma ka ai o kana kaikamahine aloha a uwe iho la laua me ka ehaeha nui o ka naau.

            iloko o ka wa a ka Moi i uwe ai a nui, ua lohe mai la ka ohana alii i keia leo uwe iloko o ka rumi hookipa, a ia wa i hele mai ai lakou a pau e nana.

            i ka hiki ana mai o ka ohana alii ma ka puka o ka rumi hookipa, ua ike koke mai la lakou i ke kaikamahine alii e noho ana iluna o ka uha o kona makuakane, a ua hele mai la lakou a pau a komo iloko.

            i ka pau aa o ka lakou uwe ana, ua ninau aku la ka ohana alii i ke kaikamahine alii, i ka iI ana aku:

            i hea i nalowale ai iloko o keia mau mahina loihi?

            Pane aku la ke kaikamahine alii, ka i no hoi i lawe aihue ia au e ke keikialii powa Vabine i ka po o maua i mare ia ai. Ua hoike piha aku la oia i kona moolelo mai ka mua i ka hope.

            i ka lohe ana o ka ohana alii i ka moolelo o ke kaikamahine alii, ua ninau mai la lakou:

            Nawai oe i hoopakele mai nei mai na umi welawela a Vabine, ka weli o na pae mauna o Roma nei?

            Pane aku la ke kaikamahine alii, na kekahi keiki opio au i ike ole ai mamua, a e haiamu ia ana kona mau helehelena e ka ua a me ka nani, a he aikane aloha hoi oia kau kane nei.

            iloko o ia wa i huli ae ai ka ohana ma ninau aku la i ke keikialii o Inia, auhea ko aikane, ka mea nana i hoopakele ko wahine mai kea lo mai o Vabine, ka mea i kau ia ka weli ma na aupuni a pau loa o kea o nei?

            ia wa i pane aku ai ke kaikialii o Inia, e hoomanao oukou, o keia keiki opio nona na helehelena a oukou i ike ole ai mamua, me kona aahu weluwelu o kea no o ka poe ilihune loa, i helu ole ia iwaena o ke kulana o ka poe kiekie, oia kau aikane, ka mea nana i hoopakele mai kuu wahine mai kea lo mai o Vabine, a na ianei no hoi i luku aku me ka weliweli nui kanaka o Vabine hookah, a ua lilo oia he pion a keia keiki.

            i ka lohe ana o na mea a pau e noho ana iloko i na olelo a ke keikialii o Inia, a huli mai la lakou a pau a nana mai la i ke koa opio, a he mea kahaha i ko lakou manao ka ike ana mai aole he kahiko kaua ko keia keiki e noho nei imua o ko lakou alo.

            Ua ku mai la ka Moi iluna, ka makuakane ponoi hoi o ke kaikamahine alii, a pane mai la:

            Mai hoopunipuni mai oe e kau hunona imua ou a me ka ohana alii e noho nei,oiai, pehea makou e hooaiio ai i kau mau olelo na keia keiki i hoopakele kau wahine mai i na lima mai o Vabine, ka powa kaulana hoi o na kuahiwi o Roma nei, olai aole ona mau hiohiona ikaika e hoike mai ana imua ou a me ka ohana alii e noho nei, oiai he keiki keia na kekahi mea ilihune loa, aole au e manaio i kau mau olelo e kau hunona.

i ka w aka Moi e kamailio ana imua o ke keikialii o Inia, kaulana pono aku la na maka o ke keikialii o Roma a me kona kaikuahine hoi i lawe aihue ia ai e Vabine maluna o na helehelena nohea o ke koa opio, a i ka noho ana iho o ka Moi ilalo, ua ku mai la kana keiki ponoi iluna, a pane mai la:

            imua ou e kou makuakane a me kou ohana e noho nei, ke hoike aku nei au imua o oukou, he elua ou manao i keia wa, manaio au i na olelo a ke keikialii o Inia, oia keia, o ka mea nana i hoopakele mai ia makou ekolu mailoko mai o ka poino, he keiki opiopio loa oia i like kona mau helehelena me ko keia keiki e noho nei imua o ko kakou alo, a ke manao nei au oia no keia, oiai aole he keiki i oi aku ka ui a me ka nani e like me ke keiki nana makou i hoopakele, hookahi wale no o keia keiki e noho nei imua o ko kakou alo.

            A ua ano kanalua no hoi au ma kekahi, i pane hou aku ai ua keiki nei, oia keia, o na kahiko o kela keiki nana makou i hoopakele mai a Vabine mai he kahiko ia no ka poe kiekie loa e like me ko kakou ano, e kau ana he 24 medala hoohanohano a me 3 hoku alii ma kona umauma, a o na kahiko hoi o keia keiki e noho nei imua o ko kakou alo aole i like me na kahiko o ka mea nana makou i hoopakele , aka ua manao no au me ka oiaio oia no kaia keiki, oiai he keiki oia i piha i ka mana a me ka ikaika, a ua lohe mai au mai ke keikialii mai o Inia i kona moolelo piha, a ina he makemake ko oukou e lohe i kona moolelo, e kono ae oukou i ke keikialii o Inia a nana e hoike mai i ka moolelo piha o kana aikane.

            Ua apono mai ia na mea a pau e noho ana iloko o ke keena hookipa, a ia wa i noho iho ai ke keikialii o Roma ilalo, a huli ae la ka ohana alii a noi aku la i ke keikialii o Inia e hoike mai i ka moolelo piha o kana aikane, a ua hooko ia aku no hoi ia noi e like me na mea i hoike ia ma na helu i hala.

            Iloko o keia wa aia no na manao hoomaloko ke lualai la me ka ohana alii, a no ia mea ua huli ae la ke keikialii o Inia a pane aku la i kana aikane, i ka i ana aku:

            Ia oe e kuu aikane aloha, ka mea nana i hoopahaohao mai iau a me ka ohana alii iloko o keia bora, ina ua komo ke aloha iloko o kou puuwai i keia bora nou, kau aikane, e like me kou imi ana iau ma Inia oiai au e moe ana maloko o kou keena no ke aloha wahine, nolaila, ka noi aku nei au i kou hanohano e hoike mai oe i kou kulana i pau ko lakou nei pohihihi nou.

            I ka lohe ana o ka kakou koa opio i na olelo a kana aikane, ua ku ae la oia iluna a haawi aku la i kona aloha imua o ka ohana alii, a pane aku la:

            Ina he mea oluolu ia oukou e ka ohana alii o Roma nei, e haawi mai hoi oukou i wahi rumi kaawale o ko oukou halealii nei no ka oukou kaawa e komo aku ai maloko o ia rumi no na minute 5, ina he mea oluolu ia ia e ko oukou ihiihi e na alii hanau o ka aina.

            Iloko o ia wa i kuhikuhi mai ai ka Moi i kekahi rumi o ka halealii, a pane mai la i ke koa opio: E komo oe ma kela rumi.

            I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a ka Moi, ua ku ae la oia a hele aku la a komo iloko o ka rumi a ka Moi i kuhikuhi mai ai iaia, a ia wa oia i wehe ae ai i kana buke aniani, a huki ae la i na kui he 12, a ia wa no i oili mai ai kona lio a ku ana imua o kona alo pane mai la.

            Heaha ka makemake o kuu haku opio i kahea ae nei i kana kauwa?

            Pane aku la ke koa opio, he makemakemake au e haawi mai oe i aahu alii nani loa i oi aku mamua o na aahu alii a pau o na Moi o ka honua nei.

            Ia wa i olelo mai ai kona lio iaia, e pai ae oe ma kuu pepeiao akau, alaila e kahea ae oe penei:

            Ma ka mana o Bulionababela, ka ilio kupua o na kuahiwi o Lebanona, makemake au e kii aku oe i ka aahu alii o ke keikialii Anemila o ka aupuni Mafila nou iwaena o na hoku o ka lani, a e ike no oe i ka hooko ia o kou makemake i keia wa.

            I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a kona lio, ua hooko aku la oia e like me na mea i kauoha ia mai iaia, a he Manawa ole ku ana o Bulionababela imua o kea lo o kona haku me ka aahu alii e paa ana ma kona waha, a haawi mai la i ke koa opio. Kahiko iho la ke koa opio iaia, a i ka makaukau ana, ua puka mai la oia me ka hiehie nui a ku ana imua o ka ohana alii e kali ana iaia.

(aole i pau)   

 

KA NANEA KAMAHAO

O KA UI

NOHEA GULA

(He Kaao Bulegaria)

MOKUNA II

 

            Ia Manawa, ua hoike aku la ke keikialii i na mea a pau imua o kona makuahine, a me kela mau olelo a ka luahine, aole loa oia e mare a loaa he kaikamahine puupaa i hanau ole ia e ka wahine.

            Kulou iho la ke poo o ka makuahine ilalo a ea ae la, a pane mai la:

            “E kuu keiki-owai la ka mea i ike i kahi e loaa ai o ia kaikamahine- he kaikamahine puupaa hoi i hanau ole ia e ka wahine? Ina oia hookah iloko o kea o holookoa nei, alaila, owai e ae ka mea i ike. O ka la wale no. E pii ana oia ma na welelau o ka lani a ma kahi kiekie loa a e ike ana hoi i na wahi mamao loa, a ina he kaikamahine poopaa kekahi o ia ano, alaila, ua ike oia. Nolaila, e hele oe, e kuu keiki, a i kahi a ka la e napoo aku ai, alaila, e ninau aku oe iaia i kahi o ke kaikamahine puupaa i hanau ole ia e ka wahine, i hiki ai ia o eke kii a mare aku i wahine nau.”

            Mamuli o keia mau olelo ao a kona makuahine, ua hoomakaukau iho la ke keikialii o kana huakai, a i ka mohala ana mai o na kukuna o ka la i kekahi kakahiaka ana ae, haalele aku la i kona home mahope, a huli aku la ke alo no ke ala ana e imi aku ai i kahi e napoo ai o ka la. Ua hele aku oia no na la lehulehu, e pii ana maluna o na mauna kiekie a e iho ana ma na awawa, e komo ana iloko o na waoakua a e au ana iloko o na muliwai, a ua lehulehu kana mau mea nani a kupanaha i ike ai, a ua halawai no hoi me kekahi mau ano lahui like ole he lehulehu wale.

            Pela oia i hoomau aku ai a hiki i kekahi la, ua hoea aku la oia i kahi e lohe ana kekahi muliwai nani, e luluu ana naau a me na pua o na laau ma kona @ kue, a e kahe palanehe ana kona @ me ka mahe.

            Ka ihola ke keikialii e makaikai ana a e mahalo ana hoi kena mau onohi maka i ka nani huia o na mea a pau imua o kona oiai maka, a oiai oia e mahalo ana, aia hoi, ike aku la oia i kekahi pua hipa me ko lakou mau hulu e lohe ana ma o a maanei, e hoomoana ana lakou ma ia wahi, a i ko ke keikialii nana pono ana aku a halo aku la mahalo o na lau laau, ua hoohauli ia kona puuwai i ka ike ana aku i ke kanaka kahu hipa e hiamoe ana mahalo o na malumalu o na lau.

            Hele koke aku la ke keikialii ma kahi a ke kahuhipa e moe ana, a i kona kokoke ana aku, ua hoomaka mai la ka ilio e hae iaia, a na ia mea i hoopuoho koke ae i ke kahuhipa, a huhu ae la ia i ka ilio, a i ka lohe ana o ka ilio i kona leo, ua moe koke iho la oia ilalo.

            Hele mai la ke keikialii a hiki imua o ke kahuhipa, a hoomaopopo mai la, he kanaka ua hina ia kona lauoho a me kona umiumi, aka, he kino puipui a he oiwi ikaika hoi kona.

            “Aloha oe e Dado,” wahi a ke keikialii.

            “E kauhola mai ke akua maluna ou i ka no

hona hauoli, e ke kama wiwo ole,: wahi a ke kahuhipa. A ninau hou mai la oia: Heaha ka mea nana i alakai mai i kou mau kapuai i keia wahi? He kakaikahi lo aka poe i hele huakai mai ma keia ala.”

            I na manawa, ua hoomaka aku la keia e hahai i na mea e pili ana i kana huakai, mai ka mua a ka hope. A olelo aku la e imi ana ia i ka La, e ninau aku i kana mau olelo ao.

            “Pane mai la ke kahuhipa, i mai la: Ua hiki. E au aku oe i keia muliwai a i kou hiki ana ma kela aoao, alaila, e pii aku oe i kela puu e ku mai la, a aia mahope aku o ua puu la, he aina palahalaha, a iwaenakonu o ia wahi, e ku ana he inahinaai, a aia iloko o ia mahinaai ka hale o ka la, a iloko oe o ia hale e hoohala ai i kou po. O kela wahi, e ke kama maikai, he wahi hele ole ia e kanaka, aka, oiai ua hoomaka oe i kau huakai, hele ia, a e hana e like me k aka Haku i ao ai ia oe.”

            “Na ka Haku e haawi mai i ke ola maikai ia oe e Dado, a e hooloihi ia kou ola maalahi ana, no kou hoike ana mai iau i kahi o ka hale o ka la.”

            “E hele iloko o ka maluhia, e ke kama opio,” wahi a ke kahuhipa, a i ko laua kaawale ana, ua hoomaikai mai la iaia ma ka olelo ana mai: “Na ka Haku e kokua ia oe, e kuu keiki, e loaa kela mea au e imi nei.”

            Ua au aku la ke keikialii a kaa ma kela aoao o ka muliwai a pii aku la i ka puu a nalo ma kela huli.

            Huki ae la ua elemakule nei i kana ohe i pena ia me na waihooluu like ole, a hookani ae la e like me ka mea i maa mau i na kahuhipa no ke kahea ana i ka lakou mau hipa e houluulu mai i ka wa a na kukuna o ka la e alu aku ana e napoo malalo o ka ilikai o ke komohana.

            A i ka lohe ana o na hipa i ka leo o ka ohe e hoehoene ana, ua puoho like ae la lakou, a kuehuehu ae la i ko lakou mau hulu, kakani ae la hoi n abele liilii e lei ana ma ko lakou mau ai a babaiaholo aku la hoi mahope o ka meheu o kahi a ka leo o ka ohe e pae mai ana. Ia Manawa, he elua wale no makoi hoohuli pipi (ox goad): i koe a napoo aku ka la.

           

            O kea no o ka huaolelo Dado, he kupunakane. O ka inoa ia o ka poe elemakule a pau i ka poe opio.

            O keia kanaka pahaohao a kahuhipa umiumi keokeo hoi, ua hoike pinepine ia iloko o ke kaao maloko o o na inoa Dado, a o Gosopoda a o Kupunakane Haku, ka Haku i hoano e ia. Ua kulike kona kuiana me Dannesa ma kea o a kuhikuhi ana i ke kanaka i na hana pii i ke oa. He kokua lokomaikai mau oia ma ka haawi ana i na kuhikuhi a me na kokua i kanaka mailoko ae o na pilikia.

            O ka makoi hoohuli pipi (ox goad) na hoohana ia e ka poe noho kuahiwi aole no ka hoohuli pipi, aka, he mea ana aia no hoi i kahi manawa, a me ke ana i ke kiekiena o ka la maluna ae o ka ilikai. A pela i ana ia ai ko ke kahuhipa Manawa i huli hoi ai me kana mau hipa.

                                                            (Aelai pau)

NA MEA HOU WAIOHIA O HONOKOHAU MAUI

 

Ka make ana o Miss Kapuanani Epenima Nakooka

 

            Ua hanau ia o Miss Kapuanani Eperaima, ma Honokohau nei, i loko o Nov. 9, 1870, na Nakooka me Mrs. Pumauna Nakooka, oia ka elima o ka laua mau hua, a i ka la i hanau ia ai o Miss Kapuanani Eperaima, Nakooka e like me ka ia i hoike ia ae nei maluna, ua hoomaka mai ka mai ia Mrs. Pumauna kona makuahine. A he hookah pule o Miss Kapuanani iwaho, ua haalele mei la kona makuahine i keia ola ana, a ua kaa aku ka malama ana o ke keiki ia Eperaima ke keikeina o Nakooka, ua hanai ia me ka waiu o ka pipi a hiki i kona nui ana, a ua olioli hoi ka naau o ka mea nana i hanai, eia ka e haalele ana i Wailua na hoaloha, he kaikamahine maemae o Kapuanani, he onaona kona mau maka ke nana aku, i like me ka maka o ka Anetelelope, a ua like hoi ka oioi o kona mau lihilihi me ka pua rose o Salona, a e like hoi me ka lilia o na awaawa kona mau helehelena ke ike aku. A nona nei lei ahihi.

 

He nani ia la he mohala ka pali o Kokomo,

I hui main a Haiku elua,

Oiaio ola paha e, e pawai ana e kepa kaua.

 

            A ua hoomaka ka maiio ana o ka mai ma kona kino a puni i ka malama o Maraki mai, ano kukule wale mai no, a hiki i ka malama o Iune, ua kalele ikaika lo aka mai i kona nui kino, a maka pule mua o Iulai ka pii ana o ke kunu a me ka nae, a me ka wanaao Poalima a ao ae Poaono, i haalele mai ai kona uhane i kona home, nolaila, ua make oia ma ka la 6 o Iulai, 1889, a o ka nui o kona mau makahiki ma keia ola ana, he 9 makahiki 7 malama a me na la he 28. Auwe, aloha mo.

 

Ka Make ana o Miss Kealalaina

Kapele, Kauhi

 

            Ua hanau ia o Miss Kealalaina Kapele Kauhi, ma Honokohau nei no, na George Kauhi me Mrs. Poibe Kauhi, a o ka eha hoi o ka laua mau keiki, ua hanau oia ma ka la 9 o Maraki 1889, a ua make ma ka malama l Iulai la 18 a o ka nui o kona mau la ma keia ola ana, he elima malama a me na la 9.

           

Paina Luau ma Kapawai o

Pahukawa

 

            Ma ka la 20 o Iulai i malama ia ai he paina luau ma kappa o ka wai o Pahukawa, e na ilipuakea o Maleka a me na hapa ilipuakea, i hui pu ia me na ili ulaula o Hawaii nei, mai ka malu ulu mai o Lele. O Pahukawa, he kawa lele ia no ko Honokohau nei mau iwa, a ua lilo hoi nan a ilipuakea e lele mai ma ia la, mamua o ka paina ana, ua lehei kawa ua mau ilipuakea nei i ka wai hui o Pahukawa, a ma ka nana aku i ka poe lele kawa ma ia la, o na ilipuakea o Maleka ka haahaa loa, a he keu lakou a ka poe oki loa ma ka lee kawa, aole no e loaa main a hapa ilipuakea a me na ili ulaula, ke oki pau ma ia mea he hele kawa, ua wehe ia ka paina me na  pakaukau i lulu i na mea ai haole a me Hawaii, oia ka poi puaa a me na io mua, palaoa, meaono, pai a ne ka ai a na keiki o ka aina pua, mahalo i ka nui o na mea ai, ua ai a lawa ua inu a kena i ka lokomaikai o ilipuakea o Maleka.

 

Ka Hoike ana o ke Kula Olelo Beritania o Honokohau

 

            Piha makou na makua i ka olioli i na keiki a makou i ko lakou akamai ma ka olelo haole a me na buke haole ma ka olelo haole me wehewehe mai ai, a e kakou ai ma ka papa eleele e like me na kula mahuahua ae e like home na kula hanai, oia paha na kula o Lahaina a me Lahainaluna a me ia mau kula kuu ike ana i na keiki i ka eleu ma ka olelo haole, a me ka hana ana ma ka papa eleele, aia ka e loaa ana i na keiki hoaimu a kuku kappa o ua pali po nei i ka ohu, ua eleu maoli no ma na mea i ao ia lakou.

            Maanei, ke hooki nei au i na huna wai o Pahukawa, me ka lunahooponopono a me na keiki oniu hua meiala kou welina.

Sam L. K. Waioluopahukawa

Honokohau, Maui, Aug. 5, 1889

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o J. Nakea me Kahikina kana wahine mare o @ S. Kona, Hawaii o ka aoao mua, a me N. J. Malone o Honolulu, Oahu o ka aoao elua, ma ka la 23 o Dekemaba, 1884 i kakau kona ia ma ka buke oi, aoao 378 me 379, a mamuli o ka uhane ana o na kumu aelike o kea moraki, oia hei ka uku ole ia o ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea no n aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, aia ma hope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku ai na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan ma Honolulu, ma ka la

26 o Augate, 1889

Hora ia o ia la             Hanaia i keia la 30 o Iulai, 1889

N. J. MALONE

Mea Moraki Mai

 

            Penei na aina i moraki ia:

 

            O kela aina a pau e waiho la ma Oomakaa i oleloia, i hoike ia ma ka palapala sila nui helu 5050 kuleana helu 10515 ia Nakea, non aka ili o 3 me 90 100 eka.

            Kela mau wahi i hoike ia ma ka palapala sila nui 1568 (G) ia Kiekie non aka ili o 59@ eka e waiho la ma Oomakaa i olelo ia.

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o J. K. Hoopai o Honolulu, Oahu o ka aoao mua, a me William Dean o Honolulu i oleloia o ka noio elua, ma ka la 23 o Dekemaba 1884, i kakau kope ia ma ka buke 89 aoao 493, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole la o ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku ai na aina i hoike ia ma la moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la

26 o Augate, 1889

            Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

            Hanaia i keia la 23 o Iulai, 1889

WILLIAM DEAN

Mea Moraki Mai

Penei na aina e kudala ia ana.

O kela aina a pau ma ka palapala sila nui 977 L.C.A. 7174 @ ia Kauhi i non aka ili o i me 88-100 eka e waiho ia ma Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, a ua hoolilo ia ua mau waiwai la ia J. K. Hoopai, ma ka palapala hoolilo a R. Kaai i kope ia ma ka buke 85 aoao 444.

A pela no hoi me kela mau apana ai na a pau i hoike ia maloko o ka palapala sila nui 2407 I. C. A. 8290 ia Kinona, non aka ili o 1 72-100 kaulahao e waiho la ma Palolo, Oahu.

2244-4

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Ekekela Kaulili a me kaulili kana kane mare, o Kainalu, Molokai, o ka aoao mua, a me H. N. Casete, Kahu Malama Waiwai, o Honolulu, Oahu, o ka aoao elua, ma ka la 11 o Dekemaba 1883, i kakau kope ia ma ka buke 87 aoao 189, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole ia o ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, aia ma hope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la

26 o Augate 1889,

Hora 12 o ia la

 

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 23 o Iulai 1889

H. N. CASETE Kahu

Malama Waiwai          Mea Moraki mai

 

Penei na aina i moraki ia:

Kela mau apana aina a pau e waiho la ma Kainalu, Molokai, i hoike piha ia ma ka Palapala Sila Nui 3005. L. C. A. (G) ia Kahiko non aka ili o 10 eka, i hoolilo ia ia Ekekela i oleloia ma ka palapala a Kahiko i kope ia ma ka buke 80 aoao 357.

2244 - 4