Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 39, 28 September 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA- Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia e Moss Mau I ka noho ana iho o ke koa opio, ku ae la ka moi a kono aku la i ka haku nui e lawelawe ia na hana hai pule maluna o ke pio, a mahope o na hana haipule, ua haawi ia he mau leo himeni i kulike me na hana e mahma ia ana no ke pio. Ua ku i ke anoano a me ke eehia ka leo o na mele i mele la mai e ka papa himeni, a ua holo ae hoi ka lia maeele 0 ka makau maluna o ke kmo o Va hine no na haawina ehaeha o ka make e kau aku ana maluna iho onn; aka, o ka uku panai ia o ke koko o na kanaka uhane ola ana hoi i pakaha wale ai. A 1 keia manawa, ua kokoke mai kona sekona hope loa. 1 ka nau ana o na hana a ke kahunapule, uhi ia īho la ke puloalou maluna oke pio, hookomr «•? iho la ke kaula ma kona oua-i, a iK.ko o na minute o ka ilihia, aia ke kino o Vabine kelewalewa la iluna o ka amana, a i ka haalele ana mai o ka hanu ola i kona kino, hookuu ia iho la ofa a hookomo ia iho la iloko o ka pahu. Ua hoolewa ia aku kona kino no ka ilina e na koa o ka moi, a o ke anaina kanaka hoi aole lakou i ae e komo pu iloko o na hana hoolewa o Vabine, no

ka mea, ua lilo oia he enemi ino loa ia lakou. Mahope iho o ka hala ana aku o ka huakai hoolewa o Vabine, hoike mai la ka moi i kona manao imua o kona mau makaainana ma o Bulionababela )a ka īlio kupua, oia hoi, mahope iho oka hala ana o na mahina eono mai keia la aku, e haawi ana ka moi he oapaaina nui, a ke hiki mai ia manawa, e kono ia na mea a pau mai ke kiekie aka haahaa, ka mea waiwai a ka mea ilihue, e hele mai a pau ba no ka hale* alii no ka ahaaina e malama ia ana.

Mahope o ka pau ana o ka haiolelo a ka moi, ua hookuu ia ke anaina no ka hoi ana i ko lakou mau home iho, .i he mea poina ole hoi i ko lakou mau waha ka olelo ana i ke koa opio a me kana ilīo punahele, oiai he mea malihini loa ko lakou ike ana » kekahi ilio he hiki ke olelo i ka olelo a ke kanaka. a he kupua maopopo ke ana Ua puka pu ae no hoi lakou he mau olelo e pili ana no ke kot ooio . Ina o ke kane kela a ke kaikamahine alii i mare ai. ina ua pono loa. He mea oiaio no ia. uatomo io no ru kuko o īa ano iloko o ka puuwai o ke kaikamahine alii, aka, no ka kakou Hapa» aole i komo mai kekahi manao kuko iloko o koni puuwai no na lede maka onaona o Roroa. Mahope iho o ka hiki ana akn o ka ohana ahi ma ka hale alii, ua hoomakaukau ia mai la kekahi papaaina i luluu i na mea ai ono o kela a me keia ano. A i ka makaukau oonoana, kani mai la ka bde ama, a o*u nui aku U ka ohana aUi ma ka papaaina oo ka hoopiha ana i ka houpo lewalewa, a o ke koa opio kekahi iwaena o keia. Ua kooi loa ia ** 0 ** o**® l

I "*■** j asu rr i q ko ke koa epio ai pu ?ra ! , p; 22.r.a. a e haawi u ana na 'eo {kanaenae no ke ola oke koa c>pi » E j inu ana a e ki'<e ana na kiaha, e hoo-» jnuu ana i na kohi kelekeie a ka puu- i | '«eolu, ua unua mai na ono a mua o ke j .alo, aohe mea e hoohalahaia ai. ! J Mahope iho oka pau ana oka pama. ■ ! u«i hoonaia ia he raau hora ma ka h > •! iuana ana a me na hoohaii kaniailio! ana. A iioko okawa a ka ohana aiii' e n-nea ne», ua ku ae ia ka kanou koa j a noi aku ia i ka oluolu o ka moi a me | ka ohana alii no ka hoakuu ana mai| iaia e hoi no kena aupuni, a iioko o na; • kukai oleio (i)aikai ana, ua ae la oia e hoi e iike me kana noi. Ia me ke kali hou ole aku o ke koa opio i manawa hou, ua oili mai la oia me kona hiehie nui i ukaii ia hbi e ka moi a me ka ohana alii a hiki i ka lanai, wehe ae ia oia i kana buke aniani a huki mai la i na kui he 12 i hoopaa ia ai o kona lio, a i ka imo ana a ka maka, haa ana ua iio nei iniua 0 ke koa e |uo a me ka ohana alii me ka hiehie niii, a i ke ku pono ana iho o kona mau kapuai 1 ka honua, ua pane mai la oia : Heaha ka makemake 0 kuu haku i kauoha ae nei * kana kauwa? E hai mai a e hooko no au. 1 kauoha aku nei au ia oe e hoi kaua no Percsia i keia hora, a oia ka kona lio i ae mai ai. Kau ae la ke koa opio maiuna o kona lio, haawi na aloha lulu lima, a ia wa i hoohuli pono ae ai oia i kahi a ke ao opua e kau mai ana, a iioko oka maka, ua naio aku ia ua koa opio ia me kona lio iioko o na ao poiohiwa o ka iewa, a e motio poiolei ana hoi ko laua alahele no Pcresia ka pahu hopu I ka haia ana aku hoi o ke koa opio, ua hui ae ia ka o'nana ain nie na kamaiiio e piii aua i ke kamahu> lua oie o keia iio ma ka hiki ana laia ke kamaiiio ika oleio ake kanaka. Oka palua keia o na mea kupanaha a lakou i ike ai, a he mau kauwa hoolohe loa no hoi i ke koa opio; a wahi hou a lakou i puana ae ai, o ka naita opio o Peresia ka moi nui 0 ka honua a me ka lewa a puni, ka mea hookahi i loaa ka niana kupanaha l'»a. A oiai hoi ke koa opio e kakeie la i kona lio no Pcresia, a iloko o na sekona pokole, hiki uku ia oia i Peresia, a ma ka hale nlii hoi o kona kuounakane Mentti i hookun iho ai na kapuai o kona iio, a iaia i lele iho ai, k<>ihoi ae i i ua koa onio nei i kona lio iiokoo ka buke, a hoi ioa no hoi oia no koha run»i, n.e na manao nune iloko ona no na mea i hana ia ma Roma. E w-aiho kakou 1 ke kamaiho ana no ke koa opio, a e huli hou ae kakou a kamaiiio no ka ohana alii 0 Roma. Ua haia he mau hora loihi oka noho ana o ka ohana alii njawaho o ka lanai o ka hale alii, e kamaiiio ana no ke koa opio, ua huli hoi aku la ka ohana aiii no ka rumi hookipa, a maiaila i hoike mai ai ka moi 1 kona manao e haawi ana oia i ka mana o kona aupuni maiuna o ke koa opio, a koe ka inoa moi maluna ona. oke kiai ana ika maluhia ke ulu mai kekahi kaua kuloko ko o niau hana pakaha e ae paha iloko nei o ka aina a hala ioa aku ma na pa-

lena waho o ko'u aupuni, ua ili ke koikoi a pau maluna o kela naita opio ka mea hoi nona na helehelena nani a'u e poina ole ai, a o ka hoopakele hoi o kuu milimili—kuu kaikamahine aloha. Ku tki iho la ua moi nei no kekahi manawa e noonoo a e kali ana hoi i ka pane nui kana aliiwahine mai a me k.ma mau keiki, ina paha ua kulike ko lakou manao ine kona, a he mea oiaio, ua lokahi ko lakou manao ma keia kumuhana

Nolaila, wahi hou a ka moi,* he mea maikai ko kakou lokahi pu ana ma keia

kumuhana, a o ka nui wale no i koe iloko o ko'u puuwai, oia ke kono ana aku i na aupuni a pau e hoolokahi pu ka manao ma keia kumuhana, oia hoi ka waiho ana aku i ka mana a pau maiuna o ke kua opio, a pela i hookuu ia ai ka lakou mau kuka ana me na manao maikai a hauo*L I kumu e hooko ia ai keia manao o ka moū ua kuahaua aku la oia i na aupuni a pau e hele mai ike aupuni o Roma no kekahi mea nui i ake ia e hoike aku imua o lakou, a i ka piha ana o na mahina 6 mai keīa la aku, ou ka manawa no ka hooko aoa i ua kumuhana la.

• E haawi pu ia ana no hoi kekihipapaaiha nui e lawa ai no h<x>kahi pu'e ke hiki ii ia no ka. hoohanohano ana i !ka mea nana i hoopakele ka'u kuka- | mahine aloha mai ka 'im.i mai o kela i keiki alii powa Yabine, a i kau ia h?i [ma ka amana no kana hewa i hana a-, i a noUila. ke kono la aku nei na nvSi, ; ' n.i 'noeilina kalaunu, na kauk*uali' a me ka poe hanohano o na aupuni a i pau o ka honua, e ku a e hele ma«, mai i noho aku kekahi o oukou, me ka ma|halo,—Hare D*kara, moi o Roma. | Mahope iho oka loaa ana aku ona i ku<>haua a ka moi o Roma i na moi a pau o keia a me keia aupuni, uarpiha 'oa ia lakou i ka a ke ninau 'a hoi kela a me keia, heaha la keia ku muhana ano nui a ka moi o Roma e kono ia mai nei na aupum a pau e helt aku e kuka pu ? Hauoli nae na moi a pau no keia kono a koe hookahi, ou ko Pelekane, na hilinai no īa maluna o kona ikaika iho. I ke kokoke ana mai o ka )a e hoohui ia ai na moi & pau ma Roma, ua ku ae la lakou a hele aku la e like roe ke kono a ka moi Hare Dakara o ke aupuni o Roma, ao ke aupuni hoi o Roma iloko o na hoomakaukau ana no na dono ahaaina ke hiki mai ua la nei e haaawi ia ai na haawina ano nui maluna o ke koa ooio. He mau pule i ka moana, aia hoi ua ku aku la na aumoku i ke awa, a e luhiehu ana na kia o na moku i na hae o na ano like ole, a e kani kupinai ana hoi ka leo o na pu aloha aina, a he la piha kanaka loa no hoi ia o ke kulanakauhale alii, e laa na kamaaina e ake ana e lohe a e ike maka hoi i na mea hou ona aina mamao. Ua lilo keia hoea ana mai o na moi o na aupuni a pau he mea hauoli i ka moi o Roma, a ua heokipa mai oia i na malihini e like me ka hanohano i loaa ia lakou. Ua hookaawale ia he mau hale alii no na moi a pau, a ua kupono hoi 1 ka manao o na moi a ioi aku hoi ka nani iko lakou mau hale alii ponoi; a pela pu no hoi na hooilina kalaunu, na maka hanohano, a me ka poe makaikai, ua hookaawale like ia lakou a pau. I ka hiki ana mai i i ka la i hoolaha ia ai no ka malama ana i kela kumuhana a ka moi o Roma i hoolala mua ai, a o ka piha ana hoi ia o ke 6 o na malama a ka moi i hoolaha ai, ua piha u ka lanai i hookaawale ia ai no na hana e malama ia ai. F. kai hele ana na koa a me ka lehulehu ma na alanui o ke kulanakauhale, e hauoli ana me ka maopopo mua ole o ke ano o keia halawai ana, aka, ua hoomau no na makaainana i na hoohauoh ana. I ke kani ana o ka hora g ponoi, ua meha na mea a pau, aohe hamumu, a me ka hauwalaaau, a aia hoi na pepeiao ke hoolono ana o ka lohe ia o ka manao nui o keia halawai o ke kahea ia ana. I ka wa e makaukau ana ka moi o Roma e ku ae a hoike mai i ke kumu nui ana i makemake ai e kuka pu me kona mau hoa moi, huli ae la oia me ka manao e ike i ke koa opio iwaena o ke anaina, aia hoi, kaomi iho la kekahi lima ma kona poohiwi. Puiwa ae la oia me ka hu\i ana ae e nana, eia ka o ke koa opio no. Ku ae la ka moi a haawi aku la i na hoomaikai ana, a hoonoho iho la i ke koa opiu ma'una o kekahi noho, 'aia hoi ike mai la ni inoi a pau i keia ke | iki ui a ka launa ole rae kona kahiko i hiki ole ke koho ia kona kumukuai, no ka mea, aole i ike ia kekahi aahu ano e loa o ka nani e like me kona, a ma lalo hoi o kona mau kapuai, e moe ana kekahi ilio keokeo nui. Ua hoea mai ke koa opio ma ka manawa i wehe ia ai haiawai, a e like no hoi me ka haawina kamahao i loaa iaia, pela no kona komo aoa me ka ike

ole ia mai e na inea a pau, oia kona aahu ana rae kona kapa pouli. Oiai ke koa opk) e noho hoolai aoa maluoa o kooa noho, aia na maka o ka iehulehu ke nana pono roai la iaia me na manao kahaha oo keia ke'ki alii maiihim nona hol ka ut i oi ae 1 ko na ui a pau o ka honua, a ke ike ia aku la ho» ke o» a me ka aloalo ana o na ma» ka o ke anama no ke ake e ike lihi 1 na hekhelena nohenohea o ke koa opia He mea e ka lik> loa o na manao o ke anaina ma ka nana ana i ke kot opio, a o ka hana a lakou t hele mai ai, aohe hoomaopopo ia. Ua kuko paha. {MJi i /ait)