Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 40, 5 October 1889 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

Hoolaha Keena Kalaiaina

 

@

 

@

 

NUPEPA KUOKOA

 

NO KA MAKAHIKI             $2.00

NO EONO MAHINA                          1.00

 

KUIKE KA RULA

 

Poaono, Okatoba 5, 1889.

 

 

KA HOIKE A KA AHA KUHINA

 

I NA KOMITE

 

            Ma ka pepa o keia la, e loaa ai ka pane a ka Aha Kuhina i kela Komite o ka halawai makaainana i malama ia ai i ke ahiahi Poaha o kela pule mua aku nei, me ka lakou mau wehewehe e pili ana i na ninau a pau a ke Komite i waiho aku ai, a he mea hoi e hoomo akaaka aku ana i na poe noonoo mai ikai o ka lahui Hawaii, ua kulike ole na kalaimanao i hoolaha akea ia ae ma kekahi o na nupepa o keia kulanakauhale, ina ua oi loa aku ia mamua o ka hoouluku ana i na manao o ka lehulehu e lilo i kumu paonioni me ke kumu kkupono ole.

 

            Aole loa o makou kanalua, ua kun@ ia ka umauma o ka Aha Kuhina o ke@ a@ e na huaolelo o ke kumakaia, hoo p@meai, uhauha, @a pela aku he mau kakini punihei ana e like me na Aha Kuhina o ke au kapulu ano ole i hala aku la, aka, o ka pomaikai o ka lehulehu a me ka hooi aku i ka holomua o ka aina, oia na haawina a ko kakou Aha Kuhina o keia la e lawelawe nei ia Hawaii ma ka papa like e ike ia mai ai kakou e na kini o na lahui malamalama o ka honua.

 

            He hookahi a makou mea mahal@ ua apo mai ka Aha Kuhina i na Komite o kela halawai, aole ma ke ano he @emi a hoopalaimaka, aka, ma ke ano mau no e like me ko lakou lilo ana i mau alakai no ka lahui, a he mau hooia ana kela, aia no he makee aloha aina i kuni paa ia ma ko lakou umauma e hoomau aku i ke onipaa a me ke kuokoa o Hawaii nei.

 

            E like no me ka makou hoaiai ana aku i kela pule, he mea hiki ole ke kumakaia ia ko kakou kuikahi e ka malu o ka mana hookahi, ke ole na wahaolelo o ka lehulehu e hoomana aku ma ke kanawai no ia hana ana.  O ke kuikahi o kakou e ku nei i keia manawa, oia no ke kuikahi i kilokilo ia e kekahi mau loea kakaolelo poo ole a haiki o ka noonoo, e lilo ana kakou ia Amerika, a pela wale aku na kualehelehe ana.

 

            I haawina kupono no ko kakou kuhihewa, e nana aku i na hana lokomaikai a Amerika i kela paemoku nawali wali o Samoa i kailiku ia ma ka ikaika e kekahi o na aupuni mana nui o Europa, ua kii aku oia me ka makemake e hana ia ka pono a me ke kaulike, ua loaa hou ka pono ma ka aoao o Samoa mai na hoopakele ana a kela aupuni makamaka a hoaloha pili kokoke o kakou.

 

            Ke kahea mai nei ka nupepa Hilo Record, no ka hui ana o ko laila ahaelele e noonoo i na alii e holo ana no ia mau noho i keia kau koho balota ae.  Ma kana mau hoaiai ana i na kanaka kupono o ia mokupuni, ua waiho ia ae keia mau inoa penei:

 

            Lunakanawai Wight o Kohala; W H Richard, C Notley, W H Horner o Hamakua; Sam Parker o Mana; Mr. Kennedy o Hilo; a me H S Townsend me W F Allen o Honolulu.

 

            Ma ka hoike a na Ana-aina o ka hui alahao o Dilinahama, ua hai ae laua i ke kupono loa o ke kukulu ia o kekahi mahiko nui ma na apana o Honouliuli a me kekahi mau kula laula e ae, nona ka iliaina o 14,000 eka.  O ka wai i manao ia, oia no ka eli ana i mau lua@ @ @ ma @ @ a me @, @ me ia e hoohana ia aku ai no ka hoopulapula ana i ka ulu o ke ko

 

            Ke paa pono ke alahao e hoomoe ia @ kela mau apana, @ hooma@ ia aku ko kakou launa kuikahi ana me A@ e  @ aku ana na apana o Ewa, oia ka @ ka Gala hou o ka @aemoku o Hawaii nei

 

            I  @ ka @oana nei ka hoi kuu ana o ka Ana Euane@o o Oahu.  Ua hoi aku nei na Kah@ no ko lakou mau @.  He wa hana aku keia a hiki i ka malama o Ape@, 1890, oia ka wa e @ @ ai  E ka@u na anoano, e @ a e @kahe ka wai me ka hoomanawanui, a me ka manaolana.  A na k@ kina ka hua e haawi mai.

 

            Mai @ @ o kekahi @ mai Waikapu mai, ua olelo ia, ua hele ae kekahi lunakahiko ma na alanui me ka ona, a he h@a ka ua lunakahiko la no ka ahahui @ne holu o ia wahi.  Auhea oe e ka mea kakau, ua hele aku anei oe e ao i kou hoa kanaka?  Ua wikiwiki paha @e e hoolaha me ke akea no ka hewa o ka hoalauna.  He oiaio no, ua ulu ka ona ma kekahi mau apana, a ua komo iloko o na ekalesia me na ahahui.  He mea kaumaha ia no ka poe aloha aina a aloha lahui.  O ka hoonaauao aku ka mea e pau ai.  Ina e naauao ke kenaka e pau no ka ona, aohe ona o ke kanaka naauao.  O na ahahui @bine bolu kekahi mea hoonaauao nui ma keia mea  A o na ekalesia kekahi.  Malia paha ua hele hewa a ona keia lunakahiko no ka loaa ole o kekahi kahu kupono nana ia e alakai a e kukulu paa ma ke kahua hoole waiona.  E hoomanawanui, a e ao aku i na hoa kanaka.

 

            O ke kuamuamu ia o ka poe maikai, aole ia he mea hou.  He hana ia i maa i ka poe kolohe mai ka wa kahiko loa mai.  ela i kuamuamu ai o Simei ia Davida i ka wa kahiko.  Penei kana olelo hoino i palapala ia ma Samuela Elua 16:5, 6 a me 7.  "Puka mai la iwaho kekahi kanaka no ka ohana a Saulo, o Simei kona inoa, ke keiki a Gera; hele mai la oia iwaho a kuamuamu mai la i kona hele ana mai.  Nou aku la ia ia na pohaku ia Davida, a i na kauwa a ke alii o Davida, ma kona akau a ma kona hema ka poe kanaka a pau, penei ka Simei i olelo ai i kana kuamuamu ana, E puka ae iwaho, e puka ae iwaho, e ke kanaka koko, ke keiki a Beliala," a pela aku.

 

            Me he mea ia eia no iloko o Honolulu kekahi poe a Simei e kuamuamu nei.  I ka wa a ko lakou kupuna kahiko i kuamuamu ai ia Davida, pane aku la o Abisai i ke alii penei:  "No ke aha la e kuamuamu mai ai keia ilio make i kuu haku i ke alii.  E hele ae paha au i o a e oki ae i kona poo."  Aka, ua papa aku o Davda iaia, mai hana aku pela.  E waiho malie aku no iaia, a e kali aku no ka manawa e ike lea ia ai ka hopena o na hana.  Aole no e nele ka hoonaukiuki o keia poe, aka, he manawa wale no ko lakou a e pau ao ka hana ino.  He hana mea ia.  O ke kanawai kahiko, e hana ino aku e like me ka hana ino ia mai.  O ke kanawai hou o ka malamalama, e aloha aku i ka mea hanaino mai.  Aole o ka hoolohe aku, a ae aku, a huli aku mamuli o ka lakou.  E aloha aku a e hoole aku nae i ka lakou.  O ke kuamuamu, oia ka hana a ka poe naaupo loa.

 

            ME H@ MEA LA, he Akua ka ehiku o ka la i kekahi poe.  Ua pai ia a kiekie, ua hookapukapu ia a ihiihi, a o ka mea nona ka la ka Haku Oiaio, ua lilo ia i mea haahaa malalo iho.  Nui ka malama ana i ka ehiku o ka la, a o ka inoa ihiihi o ka Haku, oia ka i hoohiki ino ia me na olelo lapuwale.  Pai ia ae nei na hora he 24 me he Akua la, a o ke kanawai o ke Akua no ka noho ana maemae me ka hoopono, keehi ia iho la ilalo  Lilo ka iwi i mea nui, a o ka io hoi ua kiola ia  Heaha la ka hopena o na alakai ana e like me ia ke ano?

 

HALAWAI EUANELIO

 

            Ma ka Poakolu nei, ua malama ae ka Ahahui Euanelio ma Kaumakapili i ka halawai hapalua makahiki, a na ka Rev E S Timokeo o Waialua i wehe i ka haiolelo mua, a ua koho ia o Rev. S Kapu o Hauula @ Peresidena, a o S Paaluhi o Kalihi i kakauolelo.

 

            Ua hapai ia mai na hoike kiha@ai lehulehu a ua komo pu mai no na olelo e pili ana i na kulana haunaele i ala iho nei e hookeemi ana i ka nee ana o na hana ekalesia

 

            A ua hoike pu ia ae, ua kaapuni iho nei kekahi komite o ka hui kokua kahu a ua hoopaa aku, @ uku ia na kahu ekalesia Hawaii ma ka $300 o ka makakkhiki.

 

            O ka ulu mai no hoi kekahi o na hana a kekahi mau mahiko ma na la Sabati a ua wehe ia i puka no kekahi mau iino lehulehu e ae e hiki mai ana.

 

KELA KUIKAHI

 

Pane a ka Aha Kuhina

 

@

 

Komite o ka Halawai Makaainana

 

I MAI ANA IA I KE

 

Ahiahi Poaha, Sept. 26, '89

 

KOPE @

 

Ia A. Rosa, @ L. Kaulukou, @. F. Colburn, a me kekahi poe e ae:

 

E na Keonimana

 

            Ma ko oukou ano he Komite mai kekahi halawai akea o na makaainana Hawaii, ua ninau mai oukou i na Kuhina o ka Moi e hoike aku i kekahi mau mea e pili ana i ka lakou hana no ka launa mawaena o keia Aupuni me Amerika Huipuia.

 

            No ko makou hoomaopono he kuleana ko na makaainana e ike i ke kumuhana a na Luna Hooko o ke Aupuni, ua lilo i mea hauoli i na Kuhina ka hoike ana aku ia oukou, ua loihi ae nei ka manawa a lakou i noonoo ai i ke kupono o ka h@akea hou ana ae i ko kakou launa kuikahi ana me Amerika, i mea e kokua ai a e hoomahua hua ia ai na pomaikai pili kalepa a pili aupuni i loaa i na aupuni a elua i keia manawa mamuli o na kuikahi e paa nei.

 

            O ka hopena o ka noonoo ana i keia mea no aneanbe hookahi makahiki e ka Aha Kuhina, ua kauoha ia aku nei ko kakou Kuhina Noho ma Wasinetona e hooma @popo ma paha he ae ke Aupuni o Amerika Huipuia e noonoo i kekahi mau kumuhana e loaa ai na mea i hoike ia ae nei maluna, a ina e ike oia he ae ia no, alaila, e kauoha ia aku oia e hoomaka ke kuka ana me ia Aupuni no ka hana ana i kuikahi e loaa ai na mea i hoike ia malalo iho nei.  Ma keia hoakaka ana ae la maluna e pili ana i keia kumuhana, ua akaka aole he mau mea i waiho ia mai a i ae ia e Amerika Huipuia, a aole no he kuikahi i waiho ia aku imua o ka Moi no kona kakau inoa ana.

 

            He nui na kumu nana i koi mai i ka Aha Kuhina e hana e like me ka mea i hoike ia maluna, a ina e hoike paka hi ia aku ana ia mau kumu a pau me ka wehewehe ana o ia mau kumu, e oi loa aku ana ia mamua o ka mea kupono ma keia pane.  Penei ka hoakaka pokole ana no na kumu ano nui iwaena o ia mau kumu:

 

            Akahi - Ua hoike maopopo mai ka moolelo o ko kakou mau mea i hooulu nui ia iloko o na makahiki he 15 i hala ae nei i ke ano nui maoli o ka pono i loaa i ko kakou  mau oihana kalepa maluli o ke kuikahi e paa nei.

 

            O ka hoomahuahua ia ana o ko kakou mau waiwai kalepa i hooili ia i na aina e mai ka $2,241,041.00 iloko o ka makahiki 1876, ahiki i ka $11,707,598.00 iloko o 1888, oiai e paa ana ia kaikahi, no na pomaikai e pili ana i i ko kakou poe kupa a me na mea no a pau e noho ana maanei, he mau hoike no ia o na k@kua ana o ua kuikahi la i ko kakou mau oihana a me ke kalepa ana, a me na pomaikai i loaa ia kakou ma ka noho aupuni ana, a he mau hoakaka hou ana no ia ia ka mea i ike mua ia, oia hoi keia, aole no e loaa ana kekahi pomaikai i kekahi poe e hilinai ana maluna o ka hana me ka loaa pu ole aku o ia mau pono i ka lehulehu a pau.

 

            Mamuli o na@ olelo o ke Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia e paa nei i keia manawa, ua hiki no e hoike ia ka manao e hoopau iloko o hookahi makahiki mahope iho o ia hoike ana, ke pau na makahiki elima mai keia manawa aku.

 

            O ke kowa mawaena o 1883 a me 1887, a iloko o ia manawa ua hiki ke hoopau ia ke kuikahi ma ka hoike ana i ka manao e hana pela iloko o hookahi makahiki, oia ka mea nana i hoike i na hopena maikai ole i loaa i ko kakou mau oihana kalepa, o ke kaukai ana aku mai kekahi makahiki a i kekahi makahiki no ka hoomau ia o ko kakou launa kuikahi ana, maluna o na manao akaka ole o ka Ahaolelo o Amerika.

 

            Mamuli @ ke akakka ole e pili ana i ka hoomau ia o ke kuikahi, ua lilo ia i mea hookanalua i ka manao o ka poe dala nui, a he mea no hoi e kaohi ai i ka hoohana ia ana o na puu dala mahuahua iloko o kekahi mau oihana i lilo ana i mea mau, a he nui ia mau oihana e manao ia nei e hapai ae i makemake ia a i kupono e hoolilo ia na lilo he oui i kin@ h@ o ka hoomaka ana ae.

 

            Me ka maopono @e elima wale no makahiki akaka i koe @ ka hoomau ia ana o ke kuikahi, me ka ike no hoi @ na mea i hala ae, a me ka hoomaopopo iho e hoala hou ia ana na kue ikaika ana e ka poe @ @ @ kakou ma Amerika Huipuia e @pau i ke kuikahi i ka pau ana o na makahiki elima, nolaila, he mea n@uao ka hoomakaukau e ana iloko o ka la pomaikai no na la e hiki mai ana mahope.

 

            Elua - Ma ka noho hope ana iho nei o ka Aha @elo o Amerika Huipuia, ua hoea ae he manao ikaika e hoemi i na dute maluna o na ko@aa a me ka haawi ana i mau uku kokua no na kopaa i hana ia ma Amerika.  O ka hopena, ina e hana ia ana pela, alaila, e hoemi ia ana ka waiwai o na kopaa Hawaii a hoopomaikai i na kopaa Amerika, a he mea hoi e hoemi nui ia ai ko kakou pomaikai i ke kuikahi e paa nei i keia manawa no ka loaa hou ole o kekahi pono mamuli o ia hana.

 

            Ke manaoio nei makou o ka hana kupono i ke Aupuni Hawaii, oia no ka hooikaika aku a loaa mai i ko kakou mau waiwai kalepa na pono i like me ko na waiwai Amerika ma na uku kokua me na pomaikai.

 

            Ekolu -- Ua haiki ke Kuakahi e paa nei.  He nui na waiwai Amerika e uku nei i na dute ke komo mai iloko o keia Pae Aina, a pela no hoi me na waiwai o kakou e hookomo ia nei mamuli o ke Kuikahi iloko o na awakumoku o Amerika Huipuia ua hoohaiki ia ma ka hana ana i ke Kopaa, Laiki, Maia, Ili Bibi a me ka Aila Bibi.

 

            He nui na mea i hiki e hana ia maanei me ka holopono, maluna o na aina i kupono ole no ke kanu ana i na mea i ae ia e hookomo aku malalo o ke kuikahi ina e loaa ana he makeke no ia mau mea.

 

            Ina @ hiki ana ka hana ia ana o kekahi aelike mawaena o na aoao elua, a mamuli o ia mea e hookomo ia ai na waiwai kalepa o kekahi aupuni iloko o kekahi me ka uku ole i ke dute, e loaa ana he mea nana e hoala a e paipai ae i ka hoala ia ana o na oihana hou he nui wale iloko o keia Pae Aina, a e loaa ana ka hoomahuahua nui ia o na waiwai lawe i na aina e a me na mokuholo pili aina a i na aina e; ka mahi ia ana a me ka hoowaiwai ia o kekahi mau aina e waiho wlae mai nei; a mamuli o keia mau mea ka pomaikai e loaa ana i na ano oihana a pau, a he pomaikai like no hoi ke loaa ana ia Amerika Huipuia mamuli o ka hoomahuahua ana o kakou i ko kakou hookomo ana i na waiwai Amerika i mea e lawa ai na mea i makemake ia no kakou.

 

            Ke manao nei makou o ka waiwai e loaa ana i na Aupuni elua, e oi loa aku ana ia mamua o ke poho ma na dute e kau ia nei i keia wa.

 

            Eha - I keia manawa, o ko Hawaii Pae Aina wale no ka poe moku ma ka moana Pakipika e kuokoa nei a e hooponopono nei iaia iho.  Ua ano e ko lakou kulana, aole o kakou ikaika mamuli o na koa a manuwa paha e hiki ai ia kakou e hoomau aku i ko kakou kuokoa ina e kue ia mai e kekahi aupuni uuku loa i lako i na pono kaua moana; a i keia la aole i loaa ia kakou kekahi hooia ia mai e hoomau ia ko kakou kuokoa, ina e kue ia mai kakou e kekahi aupuni e, mawaho ae o ka hookuu ana mai o na mana nui ia kakou pela a me ko lakou lili kekahi i kekahi.

 

            Iloko no o na makahiki i kaahope ae nei ua ulu nui no ka manao hoohui aina iloko o na Aupuni o Europa i kuleana nui ma Polinesia a mamuli o ia hana ua hikiwawe loa ka pau ana o ka hapanui o na mokupuni o ka moana Pakipika i ka hoohui ia.  Iloko o ka makahiki i hala ae nei ua ike aku nei kakou i ko Samoa hoonele ia ana i ka mana hooponopono iaia iho.  O na hana o kona aupuni i keia manawa aia no iamalalo o ke apono ia ana e na Aupuni o Amerika Huipuia, Beritania a me Geremania, a ma aole i loaa na kokua maikai ana a ke Aupuni o Amerika iaia he mea maopopo i keia manawa, ua lilo o Samoa i ka hoohui ia me hookahi a oi ae paha Aupuni o Europa.

 

            Iloko o ka makahiki i hala ae nei ua lilo ka ninau e pili ana i ka hoolilo apa a me ka hoohui ana i ka Pae Aina Hawaii a me Samoa i mea noonoo nui ia e kekahi mau aupuni i kuleana ma ka moana Pakipika.

 

            Ke manao nei ka Aha Kuhina o ka hana pono a keia Aupuni, a me ko kela a me keia lahui a me na oihana a pau iloko o keia Aupuni, e oi loa aku ana ko lakou pono ina e hoomau ia aku kona noho kuokoa ana, me ke kau ole mai o kekahi hoomalu a hooponopono ana o kekahi aupuni e.

 

            Pela no i keia manawa, a pela no a mau loa aku e hooikaika mau ana na Luna Hooponopono o ke Aupuni e hoomau ma ke ano kuokoa i keia kulana o ke Aupuni, a e hooikaika pu ana lakou e loaa mai na hooia ana a me na ae ana mai no ia mea, e hoopau loa ia ai ke kamailio ana o ua ninau la iwaena o na kalai hooponopono Aupuana o ke ao nei.

 

            He loihi loa ae nei ka manawa o ka maa ana o na Aupuni o Europa e hana i na kuikahi pono like me na aupuni e kokoke mai ana i mea e pale aku ai i ke kaua ia mai a i mea e loaa ai ka noho m@luhia ana o na pono kalepa.  Ua hiki mai ka manawa, ma ka manao o na Kuhina, e pono ai e hahai aku ka kou mahope o keia kumu alakai i hana mau ia no ka manawa loihi a e hana i kuikahi ponolike me kekahi aupuni nui.  Ina he mea pono e hana ia kekahi kuikahi o keia ano, alaila he mea pono e imi aku ma kahi i waiho ai o ko kakou mau pono nui.

 

            O ke kokoke mai o Amerika Huipuia, o ka launa oluolu a aloha ana mai ka manawa mai o ko kakou hoomaka ia ana e hoonaauao ia, oia kekahi mea nui iloko o ko kakou launa ana me na kanaka Amerika, a me na kukai kalepa nui ana i loaa mamuli o ia noho ana, he mau mea keia e kuhikuhi moakaka mai ana i kela aupuni nui oia k@ kakou hoa kalepa i oi ae ka maikai, a me ko kakou hoa kalepa waiwai nui a kokua hoi ma na mea hooponopono aupuni.

 

            Ua alakai ia makou e na makemake nui e hooi ae i ka ikaika a e hoakea aku i na hui kalepa oluolu ana nana i kokua mai i ko kakou pomaikai lahui, a e hoopaa a hoomau loa aku i ko kakou noho aupuni kuokoa ana mamuli o ka hana ana i kekahi kuikahi pono like e loaa mai ai ka hooia maopopo a akaka ana o kekahi hoa'loha ikaika aole oia e kue mai, aole hoi kekahi mea e ae e kue mai i ko kakou noho kaokoa ana, me ko kakou kuokoa a me ko kakou mana e hana a hooponopono ia kakou iho.  Ua kauoha aku makou i ko kakou Luna ma Wasinetona e hoomaopopo aku ina paha e ae mai ana ke Aupuni o Amerika Huipuia e hana i kuikahi i mea e loaa ai keia mau mea mahope iho nei:

 

            1  E hoomau aku i ka mana o na kuikahi a pau e paa nei mawaena o na Aupuni elua a hiki i ka manawa e ike like ai laua a elua he mea pomaikai e hoopau, a i ole ia e hoololi paha i ua mau kuikahi nei, a o kekahi paha o lakou.

 

            2  O na waiwai kalepa o na aupuni a elua i hookomo ia aku iloko o kekahi mamuli o ke Kuikahi Panailike me ke dute ole, e haawi ia i ua mau waiwai la na uku kokua, na hookuu ana a me na pono e ae me he mea la he mau waiwai ponoi no ia i hooulu ia a hana ia aha no ka aina i hookomo ia aku ua mau waiwai la.

 

            3  E hoomaopopo no ka hookomo ana iloko o kela a me keia o na aupuni elua, me ka uku ole i ke dute, i na waiwai a pau o kekahi, me ke koe no nae o ka opiuma, na waiona alekohola i oi ae ka ikaika manua o 18% degere alekohola, a me na mea a pau i papa ia e ke kanawai ma kekahi o na aupuni elua.

 

            4  He hooia maopopo a akaka loa ana mai no ke aupuni o Amerika Huipuia, i ke kuokoa kaokoa, me ka mana e hooponopono ke aupuni Hawaii iaia iho ma kona mau palena a pau loa, a me kona mana maluna o ia mau palena a pau.

 

            I mea e hiki ai i ke aupuni o Amerika Huipuia e hana pela me ka ulu ole ae o na hihia me na mana e ae, e ae kakou aole e hana i na kuikahi me na aupuni e ae, me ka ike ole o ke aupuni o Amerika Huipuia.

 

            Ua oi ae mamua o hookahi makahiki ka loihi o ka manawa i noonoo akahele ai na Kuhina i na kumu lehulehu e kokua ana a e kue ana i na kumu i waiho ia aku e noonoo ia, a ua kuka pu lakou me kekahi poe e aku, i pili a i pili ole me ke aupuni, a ua noonoo ia na mea i waiho ia mai, a ua apono ia kekahi a ua apono ole ia kekahi.

 

            O na hoakaka ana i na kumu a manao paha, a me na kope o kekahi kuikahi i olelo ia oia ke kuikahi i oi ae na mea i hoakaka ia mamua o na mea i hoike ia maluna i pai ia he oiaio a he polelei ole.

 

            Ke manao paa a lokahi nei na Kuhina, ina e ko ana na mea i hoike mua ia ae nei maluna, he mea ia e hoomahuahua loa ana i ka waiwai o ka aina a e hoomau ia ai ke kuokoa o Hawaii nei, a me ka mana hooponopono aupuni o ka Moi a me kona mau hope maluna o ka Nohoalii o kona Aupuni.

 

            Ua loaa ia'u ka hanohano,

                        Ma o ka Aha Kuhina,

                                    O ka oukou kauwa hoolohe,

 

                                                JONA AUSTIN,

                                                Kuhina o ko na Aina E.

            Keena o ko na Aina E,

            Okatoba 4, 1889.

 

HALAWAI HUI.

 

            E noho ana ka Hui o na Ahahui Imi Pono Karistiano o na Mokupuni o Maui a me Molokai ma ka Luakini o Wainee, Lahaina, ma ka Poaha, Okatoba 31, A D 1889.

                                                            S. W. Abraham Kaleihoa.

                                                                                    Kakauolelo.

            Waihee, Maui, Oct. 1, 1889.

 

            Ua paa ae nei o L Alo o ke alanui Nuuanu no ka ohumu ino me na poe hoala kipi o ka la 30 o Iulai i hala, a ua hookuu ia oia ma ka bela o elua tausani dala.

 

HAIOLELO A R@ INO KALINO

 

IMI A O NA

 

AHAHUI EUANELIO O HAWAII

 

SEPATEMABA, @, 188@

 

Mareko 15:38 Nahae ae la ka @a ku o ka luakini i elua, mai luna a hala Halo.

 

            Mahope iho o ko Iesu make ana, @ ka wa hoi i ai i ai kana aho, he nui @ mea kupaiana@a i ike ia ia @ anawa, ke ala ana mai o na haipule.  Ka @ @ ana o ka honua, ka @hae ia ana @ @ pohaku, a o kahi mea k@panahu i @ ia ma ka luakini o Jerusalema ka ua hae ana o ka paku o ka @, kahi e hookaawale ai i kahi heano a me ka hi hoano loa, Puk. 16:31-33.

 

            He paku nani keia i han@ia @ e na mea kumukuai nui, i kupono hoi no ka hoomaemae ana i kahi e launa mai ai ke Akua me na kanaka ma o ka@a kau wa la, a ua lilo nae ia nani i mea ole i ka wa a ko ke ao nei i hoomainoino ai i ka hiwahiwa a ke Akua hoano mau loa ia maluna o ka laau Kea.

 

            O ka nahae ana o ka paku o ka lua kini, he hoailona no ia e maopopo ai ua hoomakaukau ia ke ola mau loa no na kanaka a pau a e hiki ana hoi ia lakou ke komo aku iloko o ia wahi ma ko Iesu koko.  Heb. 10:19-20  Ma ka aoao hou e ola ai ana i hoomak ukau ai mawaena o ka paku, oia no @ na nino @ho, a i ka loaa ana ia kak@ e na hoahanau ke komo ana iloko o kahi hoano ma ke koko o Iesu.

 

            Nolaila, ua pau ko kakou hopohopo ana no na mea e pili ana ia kakou iho a me ke Aua, ua hamama ka ipuka o ke ola men loa, ua hiki i kela me keia mea ke loaa keia ola ke hele i o Iesu la, aole hoi imua o ke kahuna a me na kuahu e kau ai i na mohai aloha no ka imi ana i keia ola paku, he e hookaa wale, he kaupalena hoi, he mea e aka ka ai kela me keia mea kino pakahi.

 

            O ka paku i hana ia no ka hookaa wale i kahi hoano a me kahi huano loa he paku ia ua hiki ke ike maopopo ia me ko kakou mau maka ponoi, a @ nahae hoi ia i ka wa a Iesu i make ai, a o ka mea no hoi nana i kaupala i ka ike maopopo ana o na kanake i ke Akua i kela wa i hala, aka, he paeu @ kahi i koe i oi ae mamua o ka paku @ @ahae i ka wa o Iesi i make ai, mawana o ke Akua a me na kanaka, a h@ paku hoi keia i hiki ole ke ike maopopo loa ia me na maka ponoi, nolaila, powehiwehi paha auanei k@ kakou ike a hoomaopopo ana i ko ke Akua aloha oiai, aole he mea nana e hoom@ @ mai?  Ae, ke ole ko ke Akua loko@ @ ikai kumau ma o Iesu Kristo la.

 

            Ka paku mawaena o kanaka a @ ke Akua, o ka hewa no ia  Mamuli o ka loaa ana o keia kaup@ e mawaena o kanaka a me ke Akua, nolaila, ke pono noho nei no na kanaka me ka ma @po ole, e hou hewa ana i o a ianei, koe wale iho uo ka noonoo ana i ke ano o ka hana, a me ka hoomaopopo ana o ka lunaikehala.

 

            E like me ka haule ana o ko kakou mau kupuna mua loa i ka hewa, ua lilo ia i kaupale mau mawaena o la@, ka laua mau mamo, a me ke Akua.

 

            He paku moakakalea no keia, a o ka mea nui, oia ka hookaawale ana, ka hoolilo ana i keia paku i mea ole a hiki ke ike maopopo ia ke Akua me ka maka o ka naau.

 

            Eia ka ano o ka hana a kahi poe e ikeia nei ma ka hoon@hae ana i keia paku.  I Mamuli o ka lakou mau hana hewa ponoi imua o ke Akua, ke hele nei lakou imua o na kahunapule, a na na kahunapule e wehe i keia paku mawaena o lakou a me ke Akua, oia hoi keia olelo mai ke kahunapule mai penei:  "Ua kala ia kou hala."

 

            Malia paha, no ka Iesu olelo ma Mat. 19: 19.  "O ka mea e hoopaaia e oe ma ka honua nei, e hoopaa ia no ia ma ka lani; a o ka mea o kuu ia e oe ma ka honua nei, e kuu ia no ia ma ka lani."

 

            O Iesu wale no ka mea hiki e kala i na hala a me na hewa o kanaka, mamuli o kona koko ponoi i hookaheia ma ka laau kea.  H. A. N. p. 214.

 

                                    1

 

Iesu ke kumuwaina,

            He lala pili a@

A nona mai kuu pono,

            A me ke ola mau.

Iesu ka wai h@ola,

            Ka pun@wai maemae;

E kulou au a m@,

            I pau kuu makewai.

 

                                    2

 

Iesu ke kalahala,

            He keiki hewa wau;

A nana no e kala,

            I kuu mau hewa a pau.

Iesu ka puuhonua,

            E holo aku au;

A pee iloko ona,

            A malu no a mau.

 

            Aole loa he ola maloko o ka mea e ae, no ka mea, aole moa e ae i haawi ia mai malalo iho o ka lani iwaena o kanaka i mea e ola'i.  Oih. 4:1@. H. A. N. 125.

 

@

 

            Pau ka Levi mau oihana @ @ laila mau m@hai.  Keia ano hana @ ka hana e hia'@ loa ia noi e kahi @ panui o na kanaka  Ua lawa k@ koko i m@ kalahala no na @ kanaka.  Heaha la ka mea holo @ ma ko Iesu inoa h@ikala, i lilo i mea e maemae ai.

 

            Himeni Hawaii, 135

 

                                    1

 

He punawai i wehe ia'i,

            Ke koko o Iesu.

Malail no e pau loa ai,

            Na hewa o ke ao.

 

                                    2

 

Nui na lawehala nei,

            I hele a auau;

Ma keia punawai maikai,

            A maemae no lakou.

 

            Nolaila, uoki ka holo ana imua @ keia mau mea ae la i hoikeia, na haha napule, na kahuna lapaau, aka, imua o Iesu wale no e hele ai.  Mat 11 @ "E hele mai oukou a pau loa imua @ e ka poe luhi a me ka poe kaumaha, na'u oukou e hoomaha aku."

 

            Heaha la ka pohihihi i koe e p@ ana i keia leo kahea, keia leo hoolana ma @popo o ka Haku Iesu Ka@ 3 k@ mai noi i ka p e @ kanamaha @ hala a me n@ hewa?  E hole ik@lo i nua ona, aole ma o kahi mea oku@

 

            Ua kanahia pala kahi poe n@ k@ maopopo ole o ke ano kupono o ka hele ana aku, ae.

            O ka hele ana ma na ike ahi o ke @ nei, me ka h@ahaa no e hele ai, a @ me ke ano kookiekie.  Pela no ke @ kui ono ma ka hele ana imua o ke A@ ku kie loi ma ka lani, me ka naau hea haa, me ke aloha io, me ka manao e h@ ia mai na kaumaha; aole me ka manao e hookiekie wale no imua o ke aio o na kanaka a me ke Akua @a ke ano Parisato.

           

            E hoopaa kakou i keia manaolana a @ @ @ i lohe ai ma o Iesu Ka@ @ @ ko @ @a me ka hili ole, a nana @ @ e hookau mai i ka apono aloha a@ i ka poe e holo ku ana imua ona.  O Iesu Kristo k@ uwao no kakou a me kona makua ma ka lani.

 

            Aole kala ana o ka hala, ke ole e @ k@ ia ke koko.  Ma ko Iesu k@ @ @ @ kahe ia, i weheia ai na @p@ka o ke ola mau loa, a ua hiki i kela a me keia mea ke loaa keia olu mau loa me ke kanalua ole.

 

Hoolaha Aha Kiekie.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O K@ Hawaa Pae Aiaa.  Ma ka @ Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai i HAKLES BRENI@, O Honolulu, Oahu @ make @.  Ma ke keena, m@ ia @ makanawai P@.

 

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana @ ka papa @ S. B. DOLE, Luna H@ ka waiwai o Charles Brenig o Honolulu, @ i make, e noi ana e ae @ aku ka @ hoolilo he $13,080.66, a o na mea i loaa @ @ iaia he $13,080.66, a e noi ana @ @ @ apono ia ku'a mau mea, a e kanoha @ ia aku na waiwai a pau e waiho ana  @ i ka poe i kuleana malaila, a e @ @ loa ana iaia a me kona mau hope mai k @ kuu noho ana ma ia a@.

 

            Ua kauoha ia, o ka

 

POAHA, la 31 o OKATOBA, m@ @

 

ma ka hora 1-0 a.m. imua o ua Lunak@ la ma ke Keena, ma ka Hale Hook@ ma Honolulu a oleloia, ma kahi a m@ keh@ia no ka hoolohe ana i ua @ @ me ka papa hoike i oleloia, a o na p@ @ @ pili, olelo @ ai a hoike i ke koiau, ma @ k@ lakou e ae oie ia ae ua noi la, a ma @ @ hoike mai ai ka poe i kuleana i ka waiwai @

            Hanaia ma Honolulu, i keia la 23 o S@, 1889

                        Na ka Aha                                                                   J. H. RE@

                                                                                                                        Hope Kaka@

                                                                                                2232-@

 

            AHA HOOKOLOKOLO KAA@ Apana E@ a @ ko Hawaii @ @ waiwai.  Ma ka  @ waiwai @ LUKELA k@ no H@, Ma @ ole, ma ke Keena.

 

            Ma ka @ @ u a me ka waiho ia ano ma ka pala; @a @ a KaleW w@ wa@ mea i make, e hoike ana ua make kau @  @

 

            Lokeia k no Huelo, Maui, ma Hu@ A@g, 1889, a e noi ana e h@ @ ka palapala hookonu luna hooponopono @ @ wai iaia.

 

POAKOLU ka la 30 o OKATOBA, @.

 

ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa k@ ia no ka hoolohe ana i ua noi la @ @ Lunakanawai la ma kona keena, m@ @ hale hookolokolo ma Wailuku, a ma ia manawa a ma ia @ani no e hele mai ai na mea @ @ @ pili @ hoike mai i ke kumu, ma he k@ @ ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o k@ kanoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii W ekola pale maloko o ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

 

            Kakau @ ma Wailuku, ko Hawaii Pae Ana, Sept. 17, m. h. 1889.

                                                                                                            GEO. E RICHARDSON,                                                      Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.

                                                                                    2252 - 3t.