Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 40, 5 October 1889 — KELA KUIKAHI Pane a ka Aha Kuhina KA Komite o ka Halawai Makaainana I MAI AMA IA I KI Ahiahi Poaha, Sept. 26, '89 [ARTICLE]

KELA KUIKAHI

Pane a ka Aha Kuhina KA Komite o ka Halawai Makaainana I MAI AMA IA I KI Ahiahi Poaha, Sept. 26, '89

Kon:; Ij A ! K. Kiulukou, I. F. ( o!burn, a me kekah; poe e ae. K na Keonimana Ma ko oukv>u ano he K<;rnite mai kekahi hi!awai akea o na inakaainana Ha«raii, ua r.mau mai oukon i na Kuhīna o ka Moi e hoike aku i kekahi mau tnta e pili an.t i ka laleou hana no ka launa mawaena o keia A ; puni me A*flcrika Huipuia. N'o ko makou hoomaopopu he kuleana ko na makuainana t' ike i ke kumuhana a na l/jna Hooko o ke Aupuni, uu lilo 1 me.i hauuli i na Kuhim ka hoike ana aku la oukou, ua loihi ae nei ka manawa a iakou i noonoo at i ke kupono o ka h akea hou ani ae i ko kakou launa kuikahi ana me Amerika, i mea e k>>k<ia ai a e hoomahua hua ia ai na pomaikai pili k.ilepa a pili aupuni i loaa i na aupuni a ei.ia i keia manawa mamuli o na ku:kahi e paa nei. (> ka hoj ena o ka noonoo ana i keia mea no aneane hookahi makahiki e ka Aha Kuhina, ua kauoha ia aku nei ko kakou K'.hina Noho ma \Vysinet«> na e hoon.a »p--; u ma i.aiia he ae ke Aununi o A nerika llinpiMa e noonoo i kekahi mau kunr h.ma e loaa ai na mea i hoike u ae n<.i maluna, 3 ina e ike oia he ae ia n >, alaila, e kauoha ia aku oia e hoomaka ke kuka ana ine ia Aupuni no ka hana ana i kuikahi e 1 >aa ai na mea i hr ike la malalo iho n- i. Ma keia hoakaka ana ae la maluna e pili ana i keia kumuhana, ua akaka aole he mau mea i waiho ia mai a i ae ia e Ainenka Huipuia, a aole no he kuikahi i waiho la aku imua o ka Moi no kona kakau inoa ana.

He nui na kumu nann i koi mai i ka Aha Kuhina e luna e !ike tne ka niea i hoike ia maluna, a tna e hoike paka hi ia aku ana ii mau kumu a pau me ka wehewehe ana o ia rnau kumu, e oi loa aku ana ia niamu.i o ka mea kupono nn keia pane. Penei ka hoakaka pokole ana no na kunui ano nui iwuena o ia nuu kumu : Ak-ihl- U.i hoike maopopo mai ka moolelo o ko kakou mau mea 1 hooulu nui īa Hoko o na makahiki he i ; i haia ae nei i ke ano nui maoli o ka pono i loaa iko kak iu mau oihana kalepa numuli o ke kuik.ihi e paa nei. Oka hoomah .alu.a u ana o ko kakou mau waiw.n kalepa i hooiii la i na aina e mai ka $».241,041 00 iloko o ka nuknliiki 1876. ahiki 1 ka $11,707,598.00 īioko o ISSS, ciji e pja ana ia k«ikahi, no na pomai'oi e pili ana i 1 ko kakou poe kupa a me na mea no a p.iu e noho an.i maanei. he mau hoike no ia 0 na k kua nm 0 ua kuikahi la i ko ka .0.: nuu oihana a me

ke kalepa an3, a me na |K)maikai i ioaa ia kakoti ma ka n< h> aupuni ana, a he nnu hoakaka hou ana no ia i ka mea i ike mua ia. o.a hei Kei.-?. aile no e loaa ana kc'sabi pon>aikai i Kekahi poe e hiiinai ana rn.il.jna o k- hana me ka ioaa pu oie aku o ia uuu pono i kiehuiehu a pau. Mamu'.i o na * olelo o ke K ikahi Panaihke me Amir.ka Huipuia e paa nei i kiia manana, ua htki no e hoike ii ka nunao e hoo' fr a\i sioko o hookahi makah ki iho o ia hoike ani. ke (\au na makahiki eiinu mai keii manawa aku Oke kowa mawaena o 1883 »me 1887, a iloko o ia ua hik» ke! ia ke kuikahi ma ka hoike ana i ka manio e hana pela iloko o hookā hi makahiki, oia ka onea nana i hoike i na boptna maikai ole i loaa i ko kakou mau oihana ka'epa, o ke kaukai ana aku mai kekahi makahiki a i kekahi makahiki no ka hoomau ia o ko kakou auna kuK.iN ana, maluna o na mamo akaka t !e o k \ Ahaolelo o Amenka. Mimu'i •ke akaka ole e pi)i ana 1 ka htK>ai iu u o ke kuikahi, ua liio ia i mea hookanalua i ka manao oka poe d >la nui. a he n;ea no hoi e kaohi ai 1 ka hoohaea 'u ana ona puu dala mahuahua īloko o kekahi mau oihana e hlo ana 1 mea mau, a he nui ia mau oihana e manao ia nei e hapai ae 1 makemake u a i kupooo e hooiilo ta na liio he oui 1 kim hi o ka hoomaka ana ae.

I Mc ka e ; trn4 wae no j T-'txhtki akih i koe • ho'tri- ia <c kuikahi. n.e .vc co iu» » aa oiei t hala n\ i ka booniiopo~ po iho e he-ala hoo u i::i r.i kae ika h'o ir\ * <a k .» ii'e.u m, A r.cri<i Haipuia e h,c r iu i *c k-.ki- j h; i ka piu ani o n rua4ih:k; j noi-īi.i. he mea raauao ka hoocr,akau- j kau e ana i'.oko o ka ia ; omaikai noi 'a e hui rooi ana traho*< j K ua —N!a kii rc»ho h [»e ini »bc r.ei o ka Aha »!<io o Amt:ri«a Huipuw. :a h~-ea ae he inanao iu;u e hcerr.i i m «i.::e maluna o na ko. aa a me ka haa*j ani i miu uku kekui no na k-> paa i ham u nia O ka ho uena, ini e haru ii ana pe!i, alnii, e hoemi ii ana ka waiwai o ni kopaa Hawau a hoopomi:kji i na k"»p«a Amerika, a he mea hei e hoemi nui ia poma:kai i ke kuikahi e {>aa nei i keia maniwa no ka loaa hou ole o kekahi pono mamuii o ii hani. Ke manioio net nukou o ki hana kupono i ke Aupuni Hiwaii, oia no ki hooikaika iku a loaa mai i Vo kakou miu waiwai ka'epa ni }>ono i iike me ko ni waiwai Atueriki roa na uku kokua me na pom;nkai. Ekulu— l'a haiki ke Kuakahi e paa nei. He nui na waiwai Amt nki e uku nei i na dute ke komo mai iloko o keii Pae Aina, a peia no hoi me na waiwai o kakou e hookomo ia nei mamuli 0 ke Kuikahi iluko o na awakumoku o j Amenki fluipuia ua hoohaiki ia ma! ka hana ani i ke Kopaa, Laiki, Maia, lii B;bi a me ka Aila Bibi. He nui na mea i hiki e hana ia maanei rne ka holop>nj, ma'.una o na aina 1 kupono ole no ke kanu ana i na mea i ae ia e hookomo aku malaio o ke kuikahi ina e loaa ana he makeke no u mau mea Ina o hiki ana ka hana ia ana o kekahi aelike maw.iena o na aoao elua, a mamuli o ia mea e hookomo ia ai na waiwai kalepa o kekahi aupuni iloko o kekahi me ka uku ole i ke dute, e loaa ana he mea nana e hoala a e paipai ae i ka hoala ia ana o na oihana hou he nui wale iloko o keia Pae Aina, a e loaa ana ka hoomahuahua nui ia o na waiwai lawe i na aina e a me na moku holo pili aina a i na aina e; ka mahi ia ana a me ka hoowaiwai ia o kekahi mau aina e waiho wale mai nei; a mamuli o keia mau mea ka pomaikai e loaa ana i na auo oihana a pau, a he |pomaikai like n;> hoi ke loaa ana ia Amaika Huipuii mamuli o ka hoomahuahua ana o kakou i ko kakou hookomo ana i na waiwai Amerika i mea e lawa ai na mea i makemake ia no kakou. Ke manao nei makou o ka waiwai e loaa ana i na Aupuni elua, e oi loa aku ana ia mamua o ke p >ho ma na dute e kau ia nei i keia wa.

Eha —1 keia manawa, o ko Hawaii Pae Aina wale no ka uoe moku ma ka moana Pakipika e kuokoa nei a e hooponopono nei iaia iho. Ua ano eko iakou kulana, aole o kakou ikaika mamuli o na koa a manuwa paha e hiki ai ia kakou e hoomau aku i ko kakou kuokoa ini e kue ia mai e kekahi au puni uuku ioa i iako i na pono kaua inoana; a i keia ia aoie i ioaa ia kakou kekahi hooia ia mai e hoomau ia ko kakou kuokoa, ina e kue ia mai kakou e kekahi aupuni e, mawaho ae oka hookuu ana mai o na mana nui ia kakou pela a me ko lakou lili kekahi i kekahi. lioko no o na makahiki i kaahope ae nei ua ulu nui no ka man.io hoohui aina iloko o na Aupuni o Europa i kuleana nui ma Polinesia a mamuii o ia hana ua hikiwawe loa ka pau ana o ka hapanui o na mokupuni o ka moana Pakipika ika hoohui la. Iloko oka makahiki i hala ae nei ua ike aku nei

kakou i ko Samoa hoonele ia ana i ka mana hooponopono iaia iho. O na hana o kona aupuni i keia manawa aia no ia naaialo o ke apono ia ana e na a Aupuni o Amerik;i Huipuia, Heritania a me Geremania, a ina aole i loaa na kokua maikai ana a ke Aupuni o Ame nka laia he mea mao|>opo i kua manawa t ua liio o Samoa i ka hoohui ia mt hookahi a oi ae paha Aupuni o Europa. Iloko o ka makihiki i haia ae nei ua lilo ka ninau e pilii ana i ka hoolilo apa i meka hoohui ana i ka Pae Aina Hawaii a me Sanx>a i mea noonoo nui la e kekahi mau a.upuni i kuieana ma ka moana PakioikiL Ke manao nei ka Aha Kuhma o ka hana p >ao a keia Aupini, a me ko kcla a me keia lahui a me na oihana a

pau iloko o keia Aupuni, e oi loa aku ana ko hkou vono ina e hoomau ia aku kona noho ku<>koa tn%, me ke kau ole mai o kekahi lioomalu a hooponopono ana o kekahi aupuoi e. Pda oo i keia a pela oo a mau loa aku e hooikaika mau aoa na Luna Hoopoaopoao o ke Aupuni e hoomau ena ke ano kuokoa i keia kulana o ke Auponi a e hooikaika pu aoi lakou e loaa eaai oa ana a ooe oa ae ana mai no ia mea, e hoopau loa ia ai ke kamailio ana o ua ninau ta iwaena o na kalai hoopooopono Aupuana okeao nei He loihi loa ae nei ka manawa o ka maa ana o na Aupuni o Eoiopa e haoa

!i r.« kuikahi pono like rnt r.a aupum c ! kokeke oiai aoa i roea e pale aku ai i ke . kaua u mai a » mea e ioaa ai k* ooho mi'uhia aoa o oa pono ka'epahikt rrui ka minawa, ma ka manio o |ni K.'jhir.a. e ; ~n.o ai ; h.ihii aku ka I keu n-.ahope o ke;a kuaiu alikai i hina I awu u no ka manawi loihi a e haiu i ikuikahi {onolike me kekahi aupuni >}nui. Ina he mea pono e hana u ke-

kihi kuikahi o keu ano, alaila he mea ! pono e iie: aku mi kain i wiiho ai o ! ko mau pono nui. ! O ke k <vke mii o Araer.ka Hui |pc!j, o ka launa o!uo»u a aloha ana I ma» ka nsar.i«a rnai o ko kakou hooj maka īa ana e hoonaauao ia, ou k«rka jhi mei nui ko kakou iauna ar.a [oie na kinaka Amer:k3. a me ru kukai kaUpa nui ai.a i leaa n amuli o ia noho ana, he mau mea keia e kuh kuhi n oakaka mii ana i kela aupuni nui oia ke kakou hoa kalepa i oi ae ka maikai, a n:e ko kakou hoa kalepa waivai nui a kokua hoi ma na mea hooponopono ii'puni. I a alakai u makou e na makemake nui e hoei ae i ka ikaika a e hoakea aku i na hui kalepa oluolu ?na nana i kokua mai i ko kakou pomaikai lahui, 2 e hooDJa a hoomau loa aku i ko kakou noho aupuni kuokoa ana mamuli o ka hana ana i kekahi kuikahi pono like e loaa mai ai ka hooia maopo(K> a akaka ana o kekahi hoa'loha ikaika aole oia e kue mai, aole hoi kekahi mea eae e kue mai i ko kakeu noho kaokoa ana, me ko kakou kuokoa a me ko kakou mana e hana a hooponopono ia kakou iho. Ua kauoha aku makou i ko kakou Luna ma \Vasinetona e hoomaopopo aku ina paha e ae mai ana ke Aupuni o Amerika Huipuia e hana i kuikahi i mea e loaa ai keia mau mea mahooe iho nei : 1 E hoomau aku i ka mana o na kuikahi a pau e paa nei mawaena o na Aupuni elua a hiki i ka manawa e ike like ai laua a elua he mea pomaikai e hoopau, a i ole ia e hoololi paha i ua mau kuikahi nei, a o kekahi paha o lakou. 2 O na waiwai kalepa o na aupuni a elua i hookomo la aku iloko o kekahi mamuli o ke Kuikahi Panailike me ke dute ole, e haawi ia i ua mau waiwai la na uku kokua, na hookuu ana a me na pono e ae me he mea la he mau waiwai ponoi no ia i hooulu ia a hana ia paha no ka aina i hookoino la aku ua mau waiwai la.

3 hoomaopopo no ka hookomo ana iloko o kela a me keia o na aupuni elua, n.e ka uku ole i ke dute, i na waiwai a pau o kekahi, me ke koe no nae o ka opiuma, na waiona alekohola i oi ae ka īkaika mamua o 18/ degere alekohola, a me na mea a pau i papa ia e ke kanawai ma kekahi o na aupuni elua. 4 He hooia maopopo a akaka loa ana mai no ke aupuni o Amerika Huipuia, i ke kuokoa kaokoa, me ka mana e hooponopono ke aupuni Hawaii iaia iho n.a kona mau palena a pau loa, a me kona mana maluna o la mau palena a pau I mea e hiki ai i ke aupum o Amerika Huipuia e hana pela me ka ulu ole ae o na hihia me na mana e ae, eae kakou aole e hana i na kuikahi me na aupuni e ae, me ka ike ole o ke aupuni o Amerika Huipuia. Ua oi ae mamua o hookahi makahiki ka loihi o ka manawa i [noonoo akahele ai na Kuhina 1 na kumu lehulehu e kokua ana a e kue ana i na kumu i waiho ia aku e noonoo ia, a ua kuka pu lakou me kekahi poe e aku, i pili a i pili ole me ke aupuni, a ua noonooia na mea i waiho ia mai, a ua apono ia kēkahi a ua apono ole ia kekahi.

O na hoakaka ana i na kumu a manao paha, a me na kope o kekahi kuikahi i olelo u oia ke kuikahi i oi ae na mea i hoakaka ia mamua o na mea i hoike *a maiuna i pai ia be oiaio a he poiolei oie. Ke manao paa a iokahi nei na Kuhina. ina e ko ana na mea i hoike mua uae nei maluna, he mea ia e hoomahuahua loa ana i ka waiwai o ka aina a e hoomau ia ai kc kuokoa o Hawaii nei, a me ka raana hooponopono aupuni o ka Moi a me kona mau hope maiuna o ka Nohoalii o kona Aupunl Ua loaa ia'u ka hanohano, Ma o ka Aha Kuhioa, O ka oukou kauwa hooiohe, JONA AUSTIN, Kuhina o ko na Aina E. Keena o ko na Aina E, Okatoba 4, 1889.