Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 41, 12 October 1889 — Ka Olelo Ao a ka Lunakanawai Kiekie Judd imua o ke Jure, KA Ka Hihia a ka Moi Kue ia Albert Loomens [ARTICLE]

Ka Olelo Ao a ka Lunakanawai Kiekie Judd imua o ke Jure, KA Ka Hihia a ka Moi Kue ia Albert Loomens

i £ •' : .V y ' '~ r - * kt J*rt I • o :•; *».. e f •*; *<- *» o'-kon, c ! » - . a♦ i ko «■/■/•.. . : ' o.ohe a«-hclc j - »* i - v • T3 . Ti r :e j- '«••••>. ro kc-1 »; ••;•»« v , w ' r.C r -* •" > '•» } • r: ') *!. { , «i r.4 r ;i c '• «so cu | :: ī ■ ~j i. "• ; : Hj ;; a c l '• ; ar.a ! | . i ;■ ,• .3 K : .■ , t h'>:tr.a-'»; j ;; c"•:•■■.,*.r.ō 1 . kc t*e r.c: j - , i \ <k,' ; - r.\ r- ,i j ka '/■ ',2 r: .i r "• ; a ; :t kt k -i r.a _ \ <> ka ac.j c i ;a ! <• ■• .;*•■ .Ke %■■ k.. ; • o '* e auyur.i e • «•:. > .ii. A j '.••: r/r he- r;.ca r. ;; ; . ; r . .<•,■; ht ; o i r r.n '. •;.< .}•• ? .1 i (•.«'. i' : i'-J ke r.oh'< i . , ; ii r-cl ' •< •• nr* J. t ■■> k ! <•;.•; ;»ur.i y>.vi- ; :h> ■, oir.<j rac. >.1 < .. t: a'>■"><n '» kei < a ; . ;<'.r i kah? i ».'> . '..neU lliii'i a*.C ••. " ;• ri.4;<a. [»•' r.'.i <>'*.>' ukou 5 < ';••.$? <, ke kokua i ka A' a H-»oko ! u., k?.- Kah-.a ta ouk' u i ;>'.c kiure I «: . r i hsh:a e luwe ia mai ar.a i'i.ua o ! , , • ! | l- 1 r.o u kara.ua i*;. kc rnj< [»o i f r,- i r.-'» n r.ukou kr ;»n-i '<<. U' ". o n.- j ; • . k- 1 w;i. Ile hih:a nui ke-a. a ' | . a n nu j a K a keta o kekuhi j ,' t i la iim ka aina e i hoo- -. ;.... •/ > i.i o ka hewa kqv. • - h. u.-, i ho'. n j* ;,' i«"> ia e k-» k.»k-)«. : 1 ' !.. ~<) r.. i -Ai, <~;a ka hewa ekahi o ke : . '»<)•, .t ' e I e w.i | u hoi i !. >«' n;a<>{.( • :.i, 1; ' ku i k i h< •! w .•) .i w .• ha .r.o !< :< .) i; .i • ni I t "*'.i !>nriifj)a e ae ;• ! n } ■■ rew;» j. ; h- i i h-»ino int j.j. 1 1; ■ . i, i ! < ki tr.ea r . n.i e h:"'! oiI . . k ~ t. }; 'i..» i i o k?' i ! i kjt>.! % >. a «;.<• ka waiw.-i, a o k' n c.« <.i aku .; < '-.i i:■alea'".;'.' '< a i ni kanaka a!': .. . ; ,i .i ; .11 o ka ruu,k .hu'i pu i.i <• j i r. '< r ;i \ ♦ <.r> A' !c tv 1 1 t'!>: | ' !i '.1 .I<U I » l i, iU.I O oukou t'l nujI e k.'.n-'AA! tu> ka 11 un ki{/i, .1 !-.• •; ;,' ". r.i: t htit.h«?!u aku :a <»u* i •: 1 t.a n ' nei a aneane aku e i ; s 1 1 ka 1 au ana I i'\i Ki' 1. Ma ktia ke h. akaka 1.1 nei j-.c •.n 1 o ke ki}• 1. (>:.i. no ka (ihu'nu !,.:.(( h« j'.;u 1 ke ko A.n m h< a!n ana, a ! ' • (• : . -;t < j 1 ole 11 ke k.o;a ( r, !■:• ,\'i A: | uu:. a i (-!e ia iiia k. h • ; i. [ u ira aku u e na enuni o • \ ; ,ui 11,e ke k..kua aua a haaw: . 1 r a i ! a n.t a e o'.uoiu ai iakou, i hana ; •.. '• ..'-x .h; <.i!i ,k.i e n;»ho ana uiulaa» | k . <■ : .> ke A':| uni ; f'\' k' 2 (.) k 1 tu h > tna!ai<> o ka 1 .. ke A".;.utii, eia r,o ka hoi-lohe , , k s . .t k•• j.» t <. L e 1 h< mali: ,1 .. t u, . u>a ;a e ke Au;-w.t . ke Au : •. ' : !i i:' a t u..»i.t:ii.. ia .•■>ll, i i'\ ; Kr v (> ua L<naka <» na auu e j; i", -<";m < i\* i.i, ma ua kaua a kaua ; 'e ; /;t 1 kora A'.'p .111 ine ke:a Aupuni, e r; •! > n »a ; ? k.i maiu nuilai'uo keia Av.; i.,m .... i t>:a e n ho ana ~ar.ci, a , ;.») «■ .1 e uo'io a".\ maa:ui ;ua e hai a o:.1 i n.i hjna ku 1 <e ki; i. a'aiia, he ki ; i iu> ia nor.a. i K ;• >r •> p.iha . u ke hoakafca aku, he |f'ui jr.o o n 'iio'na ma'u malaio o ; ke ..uj v.ni, v.»u hoi he ano kupa ma kj j h.uuui ana, a he an.» p;!t ku!. ko. (> !ke k ;j a tv v ke' a u> h inau, ota ka noj h m. i ku;>a o ke kanaka 1 hanau la ilok > <> k i .una e nuiama ai i ka n.aiuhu ;o k ui i aiu.i, a o ke ano ku!okoh(>i, ou 'n»ka i:u!.i!na ana i ka nia'.uhia i 111 : aku uuhma o kt-!a a ine keia kanaka e 1 ! n !•;. ara i uko o ke aupuni e inaiama ; ai a e i .u kt> ai 1 na kiuoha a ke kanaI v»a:. kv t waie aku no na E e!c Nui a me i r.a Ki.huu o na aiiu e. «uaiaoie !akou i : u .1 n a'.ih» o iui k.irawai o ke Aup.:ni. j Aka aae, ai ie i he-ike la iho nei imua o • v. V u. ua p;!t i keu nu a ke--1 o iu 1» e 1 ia mawaho ;o n » kanawji. N\>i.jt a, ke kauoha nei ! iu u euk ii', ma na ruea e pili ana 1 {<"ru iv. h > ar,a maiaio o ka nuna o ko v; kanawai, e minao oukou, oui j hv ka .aki oia e noh > an» i'oko o keia !.\v.jH:t.i Ano la e kiina.'iio hou aku au r:o ka Pauku 5. a j er.et kona heiuhe..; ana i T\i ki >. U ke ano o ke kaua 1 mai r\ v\\ kz V«i. Vu n ia o *cu Moku•u ou no ke komo aua o ka poe e lawe ia«e nia ia kaua li ko o «ekahi har,a 1 e: aku numua o ka inea pono, ira| k.i i ana n aoii ana a 1 ole u ma ke ko- ■ |kua ar..i t na m»a r ioaa »1. ae hooma- • Wa .kau a ai. a 1 oie la ka laweiawe īna :i ka u." * a a : eie »a ta hara ana u; h». • • h. a m .ka kau e h.ki ai e hana :.ik'i n eka ,ka ka. ma ka noho ana aku ■ i 1 ka nur,j«i ; hana u at ua" ha tu a 1 oi aku nu" v o ka »ma jcno, a « < > :a nvj kt v * .1 *na t j n.a ktka-, h: ar.o e ae • .= ». īa 1 iv.cj ki lua ht wa n amua o ka hina heea ana. j | 6 I mea e *« ke e h<na u na fuua ika'ka. a 1 t>2« u e n anao ia e hana 1 mea e hoepau u ai ko ke A 11 noh,a!n ana, a 1 o'e !u e maike eia, a i oie la ma keano kuej

; **. , « . v t i C;.j tc ar.o kue|l . k 1 :r • rv• • l:- kt A'm A r r *r-e ka 1 rrana •. a » o\< »a no *>t it«.&>u e; p: 1 ana 1 kekahi mu <11 a eihana |i raha 0 ke Aui 1 , *■-'* ia e atia! • ki .» i. h.< ;•*« ia ana a ' ► ana j.jha •. r-j a o; : i».ki'r.i K.ara*a' ;.'ra. * 1 ok ta e p;ii. ,ira i ru kar.«k« i a e ka o ka < ; * j'.ehu : ehu. 1 p.'t ■ e 1 k'kah; tnarao a i kuoia e ;;; ara i kekahi p« wale r,<*\ af>»e nae ; ke Alo, a i ia ī kekahi arara ho« k#hs ;ar.a Ke r.'unao r e; a : : Tia e nsaefcpo f,*~r.o at la < •-'*< *j. v ;cr. :; paha au e | '/.:i.>aku I ka >4 r.uamua rr.a Beri hin a. eia h- t kahi 1 ieaa n.ai ai o ka jhj;-ir.u; -j ko kak- u nuu kanawai. ua iU'-'ikaka u ke <;; ; he >r. 1 wa'e ana no |: na rrei e m*>ke 21 *a .\f» ». 1 mamuii ! j r.i ī; kr.i: * j: z*2. he '.ehulehu wa?e |e r aua iua kar»aw«i ncr, ir*a ua hana eekahi kanaka 1 kekahi mej. ina no ao'.e e pi.» ana i ke kino o ka Mu. a'*J n*.e, nu ke ano e piii ana t kor.a hci,^r.o:<.no aui uru ana, ua h<>oho!-j r,a ahahv. koiukoio. he tr,ea 1-.1 paha :a e ho».-{-. inj ai 1 kt.na >'<!a ma *<. ar.o hoo:or.opono at.puni, a e raa-!-uo u r.o u ui iike rne lea hana ana i r.« mea e p. ir.o at ke ol.i 0 k.i Moi. a r.',!ai'j, t.a hoo e 1 la ua kanawai r.ei e na ka'uwui a ka Ahaoiei.» 1 keia mana wa 1 keia manaw.T, a ma ia mta o ke ■<ar.-wāi 1 kcij wa e piii ana i ke ktpt. ui.< n0 ka hana ana e hoopau ai i ka n hoaiii ana, a e hoopoino piiikmo ai :uha i ka MOl. a o ka iaweiawe kaua an.» paha e kue <ku i ko ka Moi Au;u:.i. Ua i' aa na mea 1 oieio ia iho nei i keu'» 'u e [ii . na 1 ra huaoielo e kue jna i ke Aupum o ka Moi, a ke hoike aku nei au u oukou, ua iike no a 'ike ma no ua hana īa na hana tne ke kue 1 ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina, a i ie [>aha e kue ana 1 ke aupuni. tne ka oleio o'e ne i ke Au;-':ni o ka Moi Aohe nuu n:ea ano nui 1! ko o kaoie!o a ka ioio e > ana, n > ka rnea, ua hoakaka ke Kemukanawai o ka 1864 n > ka M'.; ke Aui ur.t, <•» ma ke Kana wai oka 1807 aohe 1 < !c!.> no ka M<»i ke aupunu a n. 'ioiaaohe mana o ke kaiuwni e k>: nt 1 no ke kipi. a no la mea he nuikeiiiake au e hoakaka ia t)ukt u 1 ke kuuiu 1 jia rv.ai ;>i keia iike o!e. L'a I na a'u nu kekahi wahl }> ;ke kahik ) !oa 1 hoakaka la ai ke Kumukaiu.w.o o ka 1840, oia hoi ka wa a ke ai puni liuko o na la kinohi i hoomaka ai ke kakau ana 1 na kanawai .'iia ka j>ai.i[>aia, a ma ia manawa he ieluii'.hr w.ile tu 'I.ii nui o ka mana ma ij nu!u ia a 1 nui hoi o ko lakou pt e kanaka ai aio maiaio inai 0 lakuu, a i..-» ho.'Lika ia ko l.ikou mau mana uakahi a n»a keia wahi he mt>o!t-lo p. kole k..i hoike :a. ke heiuheiu nei ,iu ma ka aor,<> uiuikuinainakahi o ka L>'.ue Hook: "'Eia ke anoe» ka ana o na 'I.ii a tr.e ka h<'Upum.pono ana i ka aina O K.<u.eh.m:eha 1.. (»ia ke j>oo 0 ke Aupuni, .i nona nonaama a {>au mai Hawau a Nuhau. aoie nae n« na ponoi, no ra kanuka no, a me na a!ii, a o Kamehanuha no ke poo nana e olelo 1 ka aina." Aiaiia, hele aku la na oleio mah 'pe aku e hoakaka ana i ka Mana Kumukanawai o kh Moi :ua kahi e oieio ana, "eia hoi ko ke Alii Nui wahi." Oia ka mea maiuna o na kanaka a pau, a n e na 'Lu a j.au, a eia hou aku no, "Nona no ke Aupum." laia na koa a me na mea kaua o ke Aupuni, na pu. na pa kaua, a me na mea kaua a pau. laia lea waiwai t> ke Aupuni, ke kaia o ke kino, ka auhau o ka ama, a me na ia hana ekoiu t> ka malama e like nae me ka oieio o ke kanawai." Ma keia mea i hooliio la ai oia ke poo o ke Aupuni, a ua hoomau ia keia mau huaoieio nu na Kumukanawai a r>au a hiki waie mai nei i ka iSS;. Ke manao nei au, o ka poe nana i hoo!a!a ke.a Jvumukanawai, a i heoloii 1 keia mau huaelelo ma ke Kumukana wai o ka ii>S;, ua manao iakou ualawe ano e kekahi poe i ka nunat>, a ua iehuiehu ioa ka p<-e hoomaepopo oie i ke ano maoh o keia mau ( leio, nol3iia, ua hool >ii ia e lak«>u. Eia no kekahi kanawai ke ku nei i keia wa e olelo ana "e ohi u a e hookaa ia aku 1 ke Ahi, a 1 oie paha 1 ka M i. kekahi auhau kuni, " a ua oleloia la auhau kino e ka poe ike kanawai ole, no ka Moi oonoi ia loaa auhau, oiai no hae. o ka manao maoii 0 ua kanawai la, e ohi ia ua auhau kino nei no ka waihona dala o ka Moi- oia hoi ka waihona dala o ke Aupuni. I ka wa i kapa a ai kekahi mokukaua Btr.tama "Ko ke Alii Moku/' o ke ano o u aole o ko ka Moiwahine • V.tor.a waiwai ponoi ia, a he kuleana la hoi kona e kuai aku i kekahi mokukaua a la»e hoi i ke kumu ioaa 1 mea e kuai aku ai 1 inau aahu nona. aole U. M fe mea la he karru,!to ano ' O'.i patu lf » u oukou e na ket;n:ma. njka ke nurao nei au he mea kupon » e :ke ai oekou i ke ano o kehi olelo ; "kue 1 ko ka MOl Aupuni," o ke aoo o u % ro ke Aupuni Hawaii | Ant\ heaha ia ke aupum> He mea paakik» ka «ehewehe i>-4o.ci *na i ke iniuk.' aupuoi. aka ke manai nei au, ua ksia u u ka haioa e akaka ai kooa ana, " w «a keU apana a ka lehulebu oana e hoopooopooo na hana a

ki iehaiehu bj«xkoa. oe* r«-:ho"iu alii. k-i «rari . Hf rcea kupvoo k.t nofwra ■»- i k* inea, iaa «eie ke •utoet keU * iaie keii kar.jka e 'iie' eee k.-n* * i w ; buuhu i pc< « i * S i!" ktii a o>€ kea i * n pMv.. i l o . ; ka «a e wai? :j a* > ,1 ** u k; | , khulehu h* f» k * *. * ■ ? * ki • naka z>sci*r*\ * b* ra *i■ 1 | Mhi. liiiia, o Ukou ke ivp :ni He , tnea hiV» ke *a»h«. ia kiii *« oko o r.a ; |n--ahc*e kja*i r, a he n «.m hiks ke nu ; | helefc«'e hoo ia i ka>w'-- ; • a i*a ma kaht ; »i.ho 21 e- ka nurj, eu, no ke Aupuni» A .he p* 'o;ei ks o e | ana, o ke aupum oia wiie r.o r.a ke- n -; mana eha 1 kapaia r.a Kuh:ra. n- ka| mea f he miu Ijlj e ae kah? o k-.* A- p.i j ni. Aka, o bkru no ka nuw ho:kc —j 0 lakou na luwi ho< ko ano v.':: - | Aununi. i Aro, e weh-jwcbe ae au i ke ano ; ka'u e o'eio nei ma kekah: o> - h> v r | hahke: E lawekakou i he uhane kona i : ok'~» ih> ora. nia ke oki ana aku a kaawale kona '! r r.i a we ka wawae paha. :cle i hcer. ? :na> kena ane uhane a me kona :kc a !V.e kona noonoo He »rea h»ki u ov ke oki aku i kona mau -i:ra e.ua a me r:. wawae eiua, .'«ka, e n.au ai.a n.> lc«:>r.a ano kanaka, .) he ola r.u iiokn or.a Pela no me ni K jhina, ir.a e pe[ ehi i. 5 ka hapalua o na K;.h'.n3, a. ie 1.1 he mea e emi pa hapaiun a: ke au; ur,-. :. ina e pepehi ia he ha; aha o n;1 Kuhin.i aole ia he mea e enii ai o ke ."i 1:* >( 1 r.» ma ka pa-hapaha, e niāu ana n - ke auL-uni. Pela n<> h;-i ira e j lu.m ia - pau loa na K;:Kim. e n au ana r.o ke aupuni. K aro e ae ana no, aka, .*<.■!«. ia he kumu e wuw-ihi »a ai ka lium.i paa o ka iehukhu, a e f!a an.i no l'. aupuni. Ke o!e!o nt J au i n'.ea e niki ai 1.; oukou ke ho«miaop<|»> 1 ke anv\ ua hiki no ke wa;hn i.i nui ka ho. pun" ke kipi, ina n > nae ;.o'e o ka hoo ai; ana i ka noho ana Aiii, a t» ka hr-u-o mo ana {)aha i ke o!a o ka M w ka ir.e.« 1 manao ia. a ke ao aku nei 4.1 ia oukou, o na hana a i-au i ikeia n«) ka i'.M ana, hoomakaukau ana, a hana r.r..i me ka ikaika, a 1 ;>!e hoo,.iko ana paha 1 na iako e hiki ai ke hana me ka ikaik.i i inea e hoopa:i la ai kekahi kan.iwai i ae ia e ka lehukl.u, a i o'e e hnu a;s i paha ina ke a'i" 'me aku i ka 'nnn.i o ke Aupuni o k.i M.u, a!a ia he ki;>i no ia mau hana. L'a hoakaka la iho nei imua o oukou e ka iuio nana 1 kain.iilio iku nei n.i o!eio inn ka ,v■*■> Aupuni. oia hoi ka hihia i kapaia "n;i Moi k'ie ia Lii mens" .«o'e 1 maiiio i\ nu ia mai: olelo <' ka Mi-i ; euv i :;»a<'iī. aka. o ka Moi ma Ke ano iie pani a he hope n > ke Aupuni. Ma na Aupuni Kepuhaiika ua hana ia na paiapaia hoopii hoahewa ma kainoa o ni kanaka, p.»ia ma A*nerika iluipuia, e 'uke aia me na kanaka o ka u. ki,aina o Nu loka, a i ele o na kanaka }»aha o ka mokuaina o Kakp ni. nia Her ( tania hoi, ua hana ia o ka Mo;wa hine kue ia mea, a pela aku, a ma keia aupuni hoi he aupuni n:aialo 0 kt kumukanawai. a i kaupalena ia hoi o ka mana Moi, ua 'noakaka ia na ileio "o ka M >i" kue i kela me keia mea i hoopiiia mai, no ke kue ana i kekahi o na kanawai O na kumu i hooiaio ia nui e ka aoao aupuni, aole i hooie ia. Ke manao nei nae.au. o kekahi mau kumu e pili ana i na har.a ano nui o ka mea 1 hov'pii w, a i ae ole ia mai hoi e ia, a i kue ia mai e kekahi aoao, eia no nye o na hana ano nui e piii ana i na mea i lawelawe ia a hc.om.7ka ia ma ka ia to 0 lulai a mamua aku paha, a i hoiolea hoi ma ke kakahiaka o ka ia 50'n lulai, aole i hoole ia mai e ka aoao pale. Ua kukuiu iho nei i hoike ma ko lakou aoan i ke kanaka e olc!o ana oia ke poo nana i hooni a 1 lawehwe 1 keia mau Aoie no i hcK)ie mao'.i 0 Mr. Wiiiki ki i na kumu ru.i a ke Aupuni i hoao ai e mai i ko lakou manawa i waiho mai ai i ka kou hihia, nola;!a ke oielo aku nei au ia oukou e na keonimana, o na kuinu nui iioko o ktsa hihia, aole i hooie iki īa e ka aoao j.aie. aka, ua waiho mai nei lakou roa ko lakou aoao he olelo hoike a lakou e o!eb nei ua hooiaio ia, a ma ia mau kumu i lilo ele ai keia hihia he kipi, no ka mea, ua hana ia ka keia mai/ ham me ka ike no a rae ka ae ana mai o ke Ahi ka Moi He mea kaumaha nui keia ta kakou a pau, ka puka ana mai o keia mau olelo hoike i.oko o keia kihia. aka. ua manao nae au he kupono ke ae aku e lawe ia mai ua trau olelo heike nei. oiai ua nai 10.1 ni olelo hoike o ia *oo i puka mai mailoko m%i o kekahi mau hoike e ae, a no ka nui K a hoi o keka hi mau kumu i puka mai e alakai u ai ke kiure e nunao |>eia maoii no ka ouK)om mea i hanau, nolai'a, ua nunao tu e pono ke hoike pau la mai ka obio O ki oiaio a me ka ouk> ole o keia mao olelo. oa otkou u e na k*>nimana e nonnoo a e hoike mai, o ko'u j manao nae, a pela pu no hoi ka manao | o ke kanawai,, ina no e n.aaao ana c<_-: kou o ka .Mw pa no kekahi 1 hui pu | iloko o keia mau hana, a ua ae ioj no ia i kekahi poali kanaka me na »ea

e tnai t ** ha.eaai, * t -*wej ' t *» "iar.a hoomalu o ki -na ko >4u*o iima, 10 ua laaiu nei h< \ wa? u no ke aupem, a me ka hale au- ! pr-u hvt, ou no hoi kekahi wa»wai : lt te rs<.i*irn. a ?ne kona ae o'i hoi » '•»* j ; ;oc einaki nei e hiie mai 1 ko ii | ! k u wa e kauoha -kli ai iiia, * * ■ i i j 1 k«. na p*-hnia maiaio o kekah» ku im-iuiuwai hoi. i'aila ma no na ma ! r.20:.> ouk 'u he oy ke» mau oieio, | a'a;;a. he k pi no ia Ina piha o ka Moi U ke noi au 1 ke ; Akua i t- * ae mai ta me*) e 1 U kja h t «a no kekahi kinmu nui e . ?r.'' ka pepehi kanaka. «e hoike j wa'.e aku *na r.o au ma ke ano hooha- ! Lke» aiaiia o ke kanaka i kokua pu m e |ia i'e'eo o ki hewa pepehi kanika. e j; ?\ ana no iaia ka hewa maia'o o ke «.anawai. ' A-.>!e o ra i>i!i ana o ka hewa i ki | M - . he mea u r.o ua kanaka la e hooU u ;a ai; ao!e hiki ke hoopai »a ka ! ma ua hewa ia, aka, o kom kokov iko o ka pe[*hikinaki ke hoar.cwa u ana, a peia pu hoi n»a keia hih:a. ina e manao ana ke kiure o ka Moi i>u kekahi Uoko o keia hana kipi e k. e i Aupuni, aole ia he mea na 01;k vj tna ka oukou oielo hooholo e oie- .; iho ai, aoie i piii ki hewa kioi i kal :ua 1 hoopiiia. A e iisce no me ia 1 u iho nei, aole? hiki 1 ka Moi ke hj...'pau 1 kekahi kanawai, aole hiki iaia ke kaia 1 kekahi mea me ka ae ule o ka Ah ikukamaiu, aoie hoi e hiki iaia ke o ; a e mam ia, aole hoi e hoopau 1 '«ekahi kanawai i kuiono na ka Aha--0 eio e har.a, a (;ia wale no ma ke alan. i maa inau e hana ia ai. Aole hiki 1 ka MOl ke hoopau i kekahi Kumukan.ovji, .1 e haiwi mai i Kumukanawai hou, koe wa!e no ma ka manawa ulia ar;o t. Ke manao nei au he mea kul ono la'u ke olelo maanei, oiai ua kiuiehu w.iie ka hoopuka ia ana 0 keia mea maanei, a ua ;vika [nnepine no hoi mak)ko o na nupepa Hawaii, oia hoi o ke Kumukanawai 0 iSS- ua lilo wale no ia i kanawai mamuli o ka ae hoiookoa ana o ka li'iu'ehu. Ua liio hui ia i kumukaiuwai uuoii mamuli o ke kakau inoa ana o ka Moi mahope o ke ao ana a na Ku•iina;aua iilo hoi 1 kumukanawai ma ke ano kanawai mamuli o ka hoohiki ana a na luna aupuni a pau, a 0 na poe j pau i koho ina ka la koho baleU ua houhiki lakou e malama ia mea, a ma ia mea 1 li!o ai i kanawai no ka aina. Aka nae, o na lawelawe kipi ana i ianakiia oie, he kipi no ia i na wa a piu. Ke manao nei au he inea mao Pv"-po lea ia. Ua hoilee mai o Mr Wihkoki ma kana v;le'o, ua hoomakaukau oia i Ku inukanawai hou, a ua lawe oia a hiki i ka halealii malalo o kekahi puali kana ka i hooiako ia nie na mea kaua, a me kona o'.elo pu hoi o kona makemake e h ioko aku i ua kumukanawai n?i nu ki ikaika, aka, he mea inaopopo mak« mo ie'o, aoie keia kumukanawai i ku kiia in, a aole ona mana i keia wa, a aoie no hoi i hoopau ia ke kumukanawai o ISS 7. He mea no hoi i akaka ma ka mooleio, aoie i holopono keia hana kipi. Ina e manaoio oukou i ka oielo hoike a keia poe kanaka, ua kai huakai iakou a hiki i ka paalii me na lako ka ua, a ua lawe lakou i ka mtna o ka paalii a me ka hale aupuni, me ka manao e hoo;jau.a e hoole paha t ke kumukanawyi 0 keia aupuni o 1887, aole he wahi e pakele ai mai ka oukeu hot>holo ana i iMelo hooholo hoahewa. A ina e maopopo ana ia oukou o ka mea hoopiiia kekahi i lawelawe ma ia hana, aole no ona wahi e pake'e ai mai ka oukou olelo hoahew* malalo o ka paiapala hoopi'. Ina oukou e manaoio i kana olelo ponoi, oia no kekahi ma ua mau hala wai nei, a ua maopopo no hoi iaia ke kumuhana, eia hoi, he kipaku \ hw pau i na kuhina.,a me ka imi ana i ku mukanawai hou, (a aole hoi i ae ia ka Moi ma keia kumukanawai e ku nei e hoopau wale aku i kona Aha Kuhina) a me ka maopopo no hoi iaia ua imi ia na mea kaua i mea e hooko ia aku ai keia man hana, a oia pu hoir kekahi 1 hele pu iloko o keia huakai kanaka me ni mea kaua a komo iloko o ka paiii a kamailio pu me ke aiakai o ua hana nei, me ke kue ole aku i ua mau hana la, a ua hoao oia e imi i mau lako ai na ua p e nti r —ina oukou e manaoio ua hana ia keia mau mea, a ua hooiaio ia ia mea e na hoike elua, aole he wahi e pakeie ai mai ka oukou hoahewa ana iaia. E heiuhelu hou aku au ia onkou e piii ana i ke kanawai kipi ; Pavkv 7. O ka mea kokua hewa mamua o ka hana ia ana o ka hewa kip», ua pl'i iaia ka hewa kipi, a ua hiki no e hoop:i ia oia a , h jokoJokolo ia a ho3jai ii no ia kipi ana, ina no aole i h >ahewa »a ka poe nana i hana maoli i ka hewa kipi. a i oie ia aole i hiki el hoopii u lakoa Ina no aoie i ahewa ia na mua ik>ko o ka hewa, alaili o ke kanawai o keia Au;>uni, j pela no hoi na kanawai o ke ao hvlookoa, ua pt)i no i na poe kokua hewa, mamua o ka hana hewa ana i ka he»a kipi ke kioi maoli, a ua hiki hoi j lakou ke hookoiokolo ta a ahewa 'u, oiai no nae aoie i ahewa ia na mua, «

•u- noaMM ■ «* " ■ . , , . < *. >f. <* * . 1 kaa>ik«, iO*<- ■■ " ' . ; . ho*ne«a « n-.- k:- '• - U1 *•*r" ' " l "' j mol> o U c'« •■• "•' 1 e "! 4 ': 01 iku P»lu e 5*' 1111 14 he " ! . , i »1 «. 'K' W.< ; H,> >juM -Wi ; 'i' v J 1 ' ' f . , t \» i ht' * l * > : ' Ii c ;<e ..»? na ??t -•'* • « •• ,a nc !ai-.-*u nohoi k«kihi oke « ina " J ' e wiiii itu .»* hc»iy-ji Ca hke ti ki tr.ea t i l <c i ro j * ke!« ol« e hn u m*» >k«j KiJainJ o ka MoV <>»•«■•'•' A <J I mol hol >■ ht Kihim i r«na*J.| n oUi>». « Rc'. »••> •■** » «» h! | 0 ke kiinawii » mea oie ' E i.a «eoniaiani. he r'-Ar.a .>*•'' *1 1 j keia. Ca iuaopo,x'» : <a .\Ma *<•;> : i»ea, a ke hilmai nei ka Ahi. ;:a h - m.' j he ikahe'e wjk ».i ina !■ n*e - I P iu ilok > v keii hiht.i. ;; e fcaa*-i ana . o»k >u i ko o>'.koa r. ■ >;kv.> aka •«. e t. j ptli jni ia niea L * hOiO -ui a'. j ehoike «a oukvu i ke hiir me ka :v.ea i loaa ia J- E u*c ol*'< ?; 1 ke ka nwai nui ka aha a<u, a :r.a ua h<swa au he aha no kekahi nana au e hcK'p)lo:ei. aka. o na weluwehe akaka ._> ke kanawai kipi. ua hotke pau ta tku nei e a'u. Keheluheluia ra hihia o Amenka Huipuia ; "O ka hele r ; « a" a » c r - l | :nea kaua iloko o V{.kan! j v, a!i k.i:i."»kj hoonohonohw>ia, e han.i •• n.t t na !"> t- ; ..ue me ka hori > ir.o i kt s aku ai i kekahi lur.a au|'»:ni e ha.. e e ! k.ina oihana, i biki ». 1: ke hooko n kekahi kanawai o ka Aba« V<\ u.« \ i': ta i ka hewa kipi. i O ka lawe awe wale ana ju> i V« ' ■ i| hana. elike me ka wawahi r.r.a i *>> i.i' pa aupuni, ht:n iii«t nna i k..h) i( r. o k- J < ikm » \ -:a j ;li w.ile r.o la Ika hi:.. . • . tie ta lie kipi. n>"> ka mea a »ie ta ne hini e kue ana i ke .r> p;;ni aia a he hannkue i keknhi niah• 'e, 0 ke aupuni, a i o!e n > ka Vooj>au ana paha i kekahi K.niaw u a e kt:e nna paha i ka !ehaīe*b.u ho!oo\oa a i l.e au puni piha, alaila he kipi m. Oka heo haunaeie e kue ann i kekn' i li nn nwi o kekahi mahtko, aole ta he kipi. oiai no heak.». kna ia no kekahi poe nie ke kue i ke kanawai. a !i!o paha ihaunaele hv)okahe koko. l"a hiki no i na hakakn me n.i ke hana ia ine ka piii o!e no i ke k• pr. Aia n iiana ia ka hana me ka manao e kue i ka pono o ka !ehulehu, a i >'!c pnha me ka ikaUa e kue i ke au|>uni, a 11 leekahi :n..Ve"e piha o ke Aupuni. | Ina e miopopo ana ia oukou ua hiki iaoukou ke hoopuka i o!e!o hooho! i e like me i.i mamuli o keia mau olelo hoike, al. il i. e h .opuka no oukou i n!eb I ho(»lu»i > pe:». o ke koikoi o ka ke kan.'wni l ann me ke koikoi oka ina no e !v' !o«i ia ;.k'i nnn ma ko kahinn.i o'<«<j. a le me owkou in. Aoie oukou lie pee l.ina kanaw.nole i.o hoi oukou na oukou i hanwi mai ke kanawai. lu- kiure wa!c r.o <>nk<, a o ka oukou hina wa'e no o ka imi t ka c;ai<> o nn n.i a i puka mai. a'u i luuke nku r.ei ia \ikou he ir.ci kupono ke h 'oiaio ia u>. i tloko o kvia hihm. e kue ana i ka iawehala n.e ke kanaiua ole. E pono e hoomnopopo oukou ij ke ano o in nn n oia hoi ke kana!ua: o| ke kan..!ua kup >no, oia no ke kr. ' na!ua i hiki ke h. omaopopo ej ia na ku'iii;. a at»!e hoi )ie kanalua ko-i ho uale; a ir,a he nm> Vr.t a!ua kupono ko oukou no ka laweiuwe ana .. keia kannka iloko o nn hana a'i; i o:e!u aku nei ia oukeu he kipi, a!ail.* e ha. - wi oukou iaia i ka {x rn- jk.ii o ur kuM!.. lua la. Mai hoala ouk< u i r.a n .uun kanalua koho wale; aia a he n.au k;»r.alua i puka mai mai luko mai «> r,a f»'c lo hoike E hoomaopopo t ukou er - keonimana, ina he eiwa o oukt u e !u--aa ka olelo hooho!o. ua !awu ma kei kanawai. Ekoho oukou i lunjho<>nia lu no oukou nana e kakau ma!alo iho o ka olelo hooholo. Eh >i oukou e noonoo i ka ouk -u o!e!o h >oho o