Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 41, 12 October 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA-Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia e Afoss Afa'u I ka hooki ana iho o kahi pahu dainmn.i i kana mau kamailio, huli papu i i 1j ke L-oa o|»i<. itr.ua o ke anaina 0 n.i moi a pau e m-ho aku anu me na h. >!)i-nia maleahehi nui <"> ka niakaleho, ' e ak-* ana e lohe i ka leo o ka kakou ' L'U. . 1 Nh ke kuUna hoomahie a kaili puu- | .v:r, 'uinou hoomaikai aku la ua opio [niuwai nei a kakou imua o k:i , ;>• i 'I-r. I)«k..ra a tne ka ohana alii, ī I ••i u« !.i imi u.i ke an.ima na i 1 i n • hch;rn -hie, <j h«'ike :rai ara i. • '«> <. sv* jHUiW.ii, uī» piha a 'nu wj1 v ; awalio kona nauoii, a Me ia ano * »»>e i kuluiiu hei, i.a haawi aku la na i na ana nnua o ke anaina. Anwe ! nani ke eehia a me ka ilihia , 1 p.ihol i iho maluiii o ke anaina hoio- , _>Kua; ua meha lakou, ua holo puni ae | la hoi ke anu maeele o ka inakau a iv,e , ka weiiweli maluna o na mea a pau, a , ke naka haalulu la na kuli o na moi a | pau. No keaha mai hoi keia makau < honua wale iho no ? No ka aahu a me ke kulana kapukapu o ke koa opio, ua kohu akua lapu ke koa opio imua o lakou, oiai ua oi ae ko ke koa opio kulana i ko iakou. Puai mai la nt huaolelo waimeh mai ke koa opio mai ika i ana : Me ka hauoli au e haiwi aku nei i ko'u aloha imua o oukou e na moi a pau a me keia anaina nui hoi i akoakoa mai ma keia halawai, a'oha oukou a pau loa. He mea na'u i haupu mua ole eia he mea nui a he mea k. umaha hoi, ke hoo'ala ia nei e ko kakou hoa'loha ka moi Hari t)akara o R >ma nei. Aka, namuli o na kono mai iaia mai, ua hoea mai nei au inu.a o keu anaina nui hanohano me ka maopopo ole o na mea e hana ia mai ana maluna ou, a i keia m.uvtwa, akahi no au a ike me ka hoomajpopo ana i na mea a'pau. Mumuli no hoi o ia kumuhana ano nui i hv>ikc ia ae oei imoa o kakou mai kona hanohano mai, aole au i ike a hoenuopopo hoi, ma ke kumu hea U i ulu mai ai na noonoo ana iloko o kona hanohano alii, a kuahaua ae la ma na aupuni a pau, a ku ae la hoi oukou a <aalele aku la i ko oukou mau aupum me na makaainana, a no Roma nei ka pahu hopu. Ua hoike pu ae nei kona hanohano i na kumu nui o kooa hapai ana i kew hana nui, a oia ka'u e wehewehe aki nei imua o oukou. Ua haawi aku au i

ka'u mau kokua aoa i kana lei aloh* he keiki, ma ka hoopakele ina ia>a raai ka mea pakaha wale. Aole oae au i ' uunao no ia hana ana a'u. he mea ta e noai ai me m haawina e lUe iho j ta me keu a'u i lohe iho nei Ua kukakuka, a ua hooholo kkah» nei oukau a j>au, 110 ka hookau ana ' {mai m-lur»a o'u ika hanehano n>a o !ko oukou haam luo loa ana mai i kc, je*n o ko oukou mau aupuni ma ka po*j ho o ko'u luna; noUila* e wehewehe, aku au no'u iha

K< r lt c X 04?io. v> k<> u aupuni kaht "U ihi ! u ai, au t ak*» o Ao u V-ko, hc Pcre>u -.iaio au Ma ko'u lunau anj ma ka lepo o Paiani a hiki i ko'u nui ana a hiki wale h- i i ka haaiele ana aku i ka aina hanan i kela inakahni aku nei, no ka huli aua i ka oh.ina p noi o ko'u makuakane, ma no paha ke o!a nei kekahi ohan* o k-'u makuakane, a he mea ouio, ua loaa no He hookahi e ola nei, oia hoi ka luaui ponoi o ko'u makuakane, a he kupuna kane hoi no'u ma ka olelo ana.

| La noho pu au rae la no kekahi mau puie, a mamuli o na mamo ohohia | hauoli i komo mai iloko o'u no ka hele makaikai ana ma kela a me keia aupuni, ua hoea aku au ma Ke aupuni o luiia, me ka makaikai ana i kona mau kualono uliuli a me ka nani o kona kulanakauhale, a ua hoomau ia la ano han» e a'u ma ka hoohal* manawa ana un na utulaau kanaka ele. Me ia mau ano ih i la i halawai ai au me ka mea i hlo ai he kumuhana nui a kakou i ike a i lohe iho nei mai ko kakou makamaku nei.

Ua lohe pu iho nei au i ko oukuu mau manao mai ka mua a ka hope e piii ana i ke kumuhana haawi e a o ko oukou mau auouni ma ko'u lima, a ma ia kumu, ke ninau hou aku nei au ia oukou, ina paha he manao io ko oukou e waiho mai i ke e-a o ko oukou mau aupuni ma ko'u lima, he— Aole i pau pono aku na huaolelo a ke koa opio, ua uluaoa ae la ke anaina me na leo e wawalo ana me ka hauoli : Oia ! Oia ko makou makemake nui, me oe ke e-a oko makou mau aupuni a hiki i ka hopena o keia o!a ana. i ke akakuu ana īho o na )eo oke anaina, poha hou aku ia ka leo waipahe o ka kakou koa opio ; Nani ko oukou oh< hia a me ko oukou hau jli ana, me na huaolelo o ka lokahi, e hookau mai ana i ka hanohano malnna o'u. Aole au i manao ela we mai i ke ea o ko oukou mau au-w'.-ni nv. ke ano paKah.i wale, aka, o ka ;..-'.uhia a nie ka ri<>ho hke iwaeiia o : ko'u makeniake nLii. Mamuīi im hoi o ktia haawina i kau iht> iuuiuna o'u mai V.• oukou har.uhano mai, ua kau pu iho ke koikoi o ka hana maluna o'u, eia hoi ko'u kiai «na i ka maluhia o ko oukou inau aupuni aiamui: o na haunaele kuloko a me na hana pakaha wale ana paha o waho inai, a he mea pono, e hooholo ia keia nuu mea me ka maikai a me ke akalu le, i ole e ulu mai kekahi kue iwaena o oukou, a o ka mokuahana no ia.

O ka mea i holo i kou manao, e hana aku oe pela, a o ka makou no hoi ia e hooko ai, wahi a ke anaina me ka leo o ka hauoli. v Me ka Una hauoli o ko'u manao, ke lawe mai nei au i ka oukou makana a papahi iho maluna o'u; a oiai o Pabni ko'u one hanau, pela auanei e lilo ai oia ke poo o ko oukou mau aupuni a pau. Mamuli hoi o keia kuka maikai ana o kakou, ua hauoli au i ka hai hou ana aku ia oukou, o ka haoohano o ka noho moi a nie na alakai ana i ko oukou mau aupuni, maluna iho no la o oukou a kau aku i ka oukou mau maino; e ai i na poenaikai o ka aina, a 0 ka roea nui wale n j a'u e kauoha aku nei ia oukou, oia ka noho aloha ana o kela a me keia anpuni, e ike aku kekahi aupuni i kekahi me ke aloha, e waiho i na hana pakaha wale; a o ka'u kauoha hope ia oukou, e hoomanao iho o ke aupuni o Palani, oia ke poo o na aupuni a pau, ma ke ano oke one hanau ia o ko oukou makamaka opto ntL Ao ke aupuni o oukou e kue | ana i keia enea a'u e hai aku nei e ala iuai no auaoei ka oukou mau olelo paa 1 hoike iho nei, a nahu mai me ka eha eha, a e ike no auanei oukou, he mea hewa ka keia mea a'u i hana iho nei, a pela aku; nolaila a i hoi ako oukou i ko oukou mau aupuni pakahi, e hoomanao i ka'u inau i'o la oukou, a owau pu hoi kekihi e kaana like i oa mea e

r » hooholo like ia āi ni poniaikai o ko oukou mau aupani pakahi. Ma ka hooki aoa ae i keia mau wehewehe ana imua o ookou, ke haawi aku nei au i ko'u aloha nui ia oukou a pau ioa— Aioha oukou. 1 ka hooki ana iho o ke koa opio i mau bu*olclo iinua o ke amiiu, h .kui iho U na wanae o ke anaina. , na Uma, puia ae b Iu kwa » na | tco huio o ka hauoU, 3 ua hui aku hui , uui ka aba me ka hauoii no na oick> a ' ke koa opio, 1 e iohe pu la ana na leo

o k'- 4n-;na c hv.«>puka ar,a i na huao!t! > h<v,ijna manao. I:. oU mau *oa oe e ke koa opio, a e noho aiu auar.ei oc malun.i •) na auouni a pau o ka honua a :»e na 10 poiohiwa o*a leira. Hurr>' o Hapuikala Hapaiktmahina ka u. a o o< aaanei ka mikou mea nu? e ;>v>iua ole ai"i rva la a pau o ko makou u'a ani. I ka hoi hou ana mai o na e*>eu o ka maluhia niuiun.* o ke anaina. ua ku ae ia o Bulionababela ka ilio ku[>ua a wahaoUlo hoi no ka moi Hari L>jkara, a haawi aku la i na hooinaikai ana i ke anaina ;i pane aku U Ke hai ia aku nei ka lohe imua o oukou, aa loihi na hcra i hoehala ia e kakou nia ke kamailio ana i ke kumuhana a ka moi Hari Dakara i k*uoha aku ai la oukou e akoakoa mai. A oiai ua hooko ia ko oukou makemake raa ka hui pu ana mai me kuu haku opio, a ua kuka a ua hooholo lokahi pu hoi e hookau aku i ka hanokmo o ke e-a oka aina ma kona lima, a nana hoi ke kiai ana i na poino a pou e k.iu mai ana maluna o ko oukou mau au* puni, nolaila, ua manao ko oukou hoa moi, ua lawa iho la ko kakou kamailio ana no ua kumuhana la f a i keia manawa, ma ke kaueha a ka moi H?ri Dakara, ke hookuu ia aku nei keia anaina no ka hoi ana aku e hoon:h.i i ka lua o ka iuaina ma kahi i hoomakaukau ia o na mea ai, a e hauoli ho- kakou e like me ka hiki, no ke ola o ke koa opio, | ka noho kuikahi like a me ka ne ho'na aloha ona aupuni a pau ma ke ano i hook'ihi manae, hoo'««hi puuwai, a i hookahi wai o ka iike. Puia hou ae la !ewa i na leo ho ho hauoli o ke anaina, a i ke kuu an.i iho, ua huli hoi aku la ke anaina no kahi i hookaawale la ona mea ai. Aiko la kou hoea ana aku, aia he 200 a oi 0 na papaina i heomakaukau la, a e luhiehu ana hoi na mea ai ono > kela a mt keia ano, a hookahi wale no mea i koe 0 ka hoopiha aku i ka houpo lewalewa. Ua hoopiha pu ia 113 papaaina a pau ena kanaka, a ke ai a ke inu nei hoi na luoi n pau me ka hoopuka ana i na huaoUlo hoohiluhilu no ke ola o ke koa opio, a he mea hoi na lakou i hau oli loa ai ka pulama ana mai i io in a o kn kakou koa, oiai tia lilo oia he mea nui la lakou a pau. Ua papahi { u aku no hoi lakou i na inoa heohan • hano he nui maluna oke koa opi.» f 0 he mea hou ano nui loa hoi keia imua o lakou a pau. Oiai ke anaina eai nei ma ka papaaina, ku ae la kekahi o na keikialii a haiolelo mai la imua o ka lehulehu me

ka pailani ana i ka inoa o ke koa opio, e pili ana hoi kekahi i ka hakaka ana o kc koa opio me na emeni, ka hoihoi hou ana mai i ka mana a me ka hoo kele ana o kc aupuni o Peresia malalo 0 kona malu, ka hoohoka ana hoi i ka ikaika oke keikialii Boma Le o Seko tia, a me ka hoouka kaua hahana ana rae Vabine. Ua haue li na mea a pau no keia mau wehewehe hoohala mana wa ana ma na mea e piii ana i ke koa opio. Ua haawi pu aku ke anaina i na mahalo piha no ka moi o Rom», no kana mau hookipa ana mai ia lakou me ka hanohano nui. a i*keia manawa, ke hiii pu nei lakou iloWo o na hauoli ana he nul Ua nui na hoa i ku e kamailio i ka lakou mau kumuhana kupono e kamailio ai, a ua piha lakou me ka hauoh nui. A mamuli hoi o keia mau hiohiona ulumahiehie iwaenao ke anaina, ua ulu ae la he wahi hoohuoi iwaena o ka moi Hari Dakara, a oia kana i ninau aku ai i ke koa opio i ka i ana aku : % E kuu haku a hoaluha opio hoi, he wahi hoohuoi ko'o mamoH o na kumu, oia hoi keia : Heaha la ke ano ona mea a ko'u mau ho* moi e kauuiUo mai la, ua hoahewa paha Ukou i ka'u kumuhana i hc»ike aku nei tmua o lakou i keta la, a i ole pana he hana e ae e poipo ai kahi okaua ? No ko'u lohe ole aku i ka lakou mea e kamailio nui mai !a ke kumu o ko'u ninan ana aku la ia oe. Ae, he mea oiaio no w, oiai aole no he mea nele i k;t maeuo ana pela; ovau no ktkahi i komo ka hoohuoi, mamuli 0 ka lohe ole la aku oka lakou mea e kamailio ana, oiai ua mamao loa mai 1 nei kaua mai a lakou mai mea ! pono wale no ia kaua, oia ko kaua j 1 hookolo ana akt't i ke?a mea i ka'u kau-j ;wa huolohe, oia pahi ka mei i: , ike a hoomaopoi'<o i na mea a lakou U i kauuilio mai

• • U nunaw.», n.e kā ho*:;. ru i• ua i nuu nuwii'iu u ka kau;» k a a ne {na kju*i ho*)l.»he. ku ari.i lle i. na hibe!a iniua o kena haku opio. a a *a > no i h. ike aku ai k? ke* oriy « ko ia. a i mau manao hoonuoi no na moi a me ke ano u kt lako»t kumuhana e h.llO e • lo a he niea r»ono iau ke hoiKe , mat i ka mea oiai<> la wa i hoike mai ai ka ilio i ke ann' 0 na hana a na moi, e hai ana hoi i ka mea oiaio wale no, e hke me ka kakou 1 ike ae nei. Ua hoike piha aku ka ilio e like me ka mea i hana ia e na ; moi a me ke anaina a pau, a \ ka \ohe| ana o ke Koa opio a me ka moī Hari Dakara, ua hoopau koke i* ko l?na mau manao hoohuoi, nokamea, akahi no a maopopo ka lakou mau hana. a ua piha loa laua i ka hauoli, a hookahi ka huikau pu ana iloko o na hauoh nie ka maikai a me ka maluhia. Ua hoohala hou ia he niau hora ma na lealea a me na mea hoohoihoi ma nao, a i ke kokoke ana,e kani ka hora 4 o ke ahiahi, ua noi aku la ke koa opio i ka moi Hari Dakara, e hookuu mai iaia mai ka hauoli pu ana iloko o keia anaina hanohano, a e huli hoi loa aku ana hoi eia no Ptresia, kahi a kona kupunakane Meneti e ka)i mai 1a o kona hoi aku. No keia noi a Ke koa opio, ua ku ae la ka moi me na hiona hauoli, lulu iima al« ha ae la laua, a me na huaolelo wai meli i piriai ia nnwaena o laua, ua ne j laelae niai la oia no ke noi a ke koa opio, e hookuu ana hoi iaia e hei me ka hoomanao pu ana n.ai nona a me ! kona aupuni Aole i hookaulua iho ke koa opio \ ka haawi ana aku i kona ae i ke noi a ka moi Han Dakara, a ua hoomaopopo pu iho no hoi oia, ua paulele loa ua moi nei maluna ona, nolaila ua hoopokole ia kona luhi ma ka hoohui i na aupuni malalo o knna mana. Mamuli hoi o keia, ua piha hou oia i ka mahalo, a no ka hoopau koke sna ae i ko laua ka*chele loa ma keia mau k imailio ana, ua huli ae la o»a a pane ( aku I.i i ka moi, hcr mea pono i ua koa j opio nei ke haawi aku i kona aloha i ke nnaina, mamua o kona hoi ana. (Ao ? e i pau.)