Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 46, 16 November 1889 — Page 1

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  ko'u tita Jessica Ann Kuuipo Trippett o Arizona

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVIII, HELU 46.        HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 16, 1889.        NA HELU A PAU, 2259

 

HOOLAHA LOIO

 

NELLIE M. LOWREY.

Notari no ka Lehulehu,

- A HE: -

Luna Hooiaio Palapala a me na Palapala Hoohiki

Keena Hana me W. R. Kakela Loio na ka aoao makai

o ka Hale Leta, Honolulu

2241-3y.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKU AMA KE KANAWAI?

he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA:  Ma alanui Kalepa.

tf.

 

 E G. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKE).

LOIO A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aie, me ka awiwi

HILO, HAWAII.

2114-1YR.

 

A. ROSA.

(AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Luna Hooiaio Palapala.

Keena hana, ma alanui Kaahumanu.

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

- A HE MEA -

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2001-1y

 

WILLIAM C. ACHI.

Loio a Kakauolelo ma ke kanawai mua o na Aha a pau

o keia Aupuni, a he Boroka ma na waiwai paa.

Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa,

Honolulu, Oahu.

2241-3m.

 

ENOCH JOHNSON,

(ENOKA.)

He Loio a Kokua ma ke Kanawai,

Luna o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.

Keena hana me Mr. P. Numana,

Helu 44 Alanui Kalepa.

2258 1y

 

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

tf

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilinahama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu Honolulu

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

            Mea kuai papa a me na lako kukulu hoi o na ana a pau,

a me na me nu pono a pau o ka hale.

Kihi Alanui Moiwahie me Papu

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala

pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie maka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA:  Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai,

Alanui Kalepa.

 

HALEKUAI BIBI HONOLULU

(Hope o Wm. McCandles.)

HELU 6 ALANUI MOIWAHINE, MAKEKE

MA ULAKO EO.

Na Bibi momona, Hipa, Puaa me la, na laai ulu & co.

O na kauoha a na ohana a me na moku mai hooko koke ia no me ka eleu a me ka hikiwawe.

O na holoholona ola no na moku e hiki no ke hooko koke ia.

Telepone Helu 303.

2135-tf

 

KE KIU PAHAOHAO

- KA -

Ipo Aloha o Parisa

- A O KE -

Ahi Lalapa o na La Inea o Farani.

He Moolelo Eehia no ke Au Uluku o Europa.

Farani!  Iloko o na popilikia a me ka ehaeha kuhohonu!!

Parisa!  Iloko o na uluku manaonao o na kipona o ka poino!!

Iloko o Parisa e hookahua ia ai ka kakou moolelo.

MOKUNA II.

KA HALE O M. EPONA

     "Auwe, ua eha ia au," a hina iho la ia mai ke alapii iho a ka papahele, a o kahi ohe nana e paa ana ma kona lima ua lele aku la i kahi e.

     Ua kani mai la he pu, o ka lua ia a laua i lohe ae, a o ka pu no hoi ia a De Vina i lohe alua ai oiai lakou ma ke alanui, a ua pakele ke ola o Anete, no ka mea, ua ki ia mai ka pu iaia, a ku mai la kahi ohe nana e paa ana ma kona lima.

     "Ua eha anei oe e kuu Anete?" wahi a Helene Vakala me ka hapai ana ae i ke kino o Anete.

     "Aole," wahi a Anete, "ua hikilele a piha au i ka makau me ka weliweli.  Ua kokoke loa kela poka ia'u, ke manao nei au mai Le Ribou mai kahi i ki ia mai nei."

     "Na Zabaka aku la no kela pu i ki mai la."  "Ua olelo mai ke kupua Ekelemo ia kaua e nana makaala i ka hoailona, aole nae i manao e hoomakakiu ana kaua ia loko o kona rumi me ka ohenana.  He kiai maikai o Zabaka.  He hiki wale no iaia ke ki mai la a make oe, aka, i ao wale mai la no nae kela ia oe.  Aole pono ia kaua e hoaana hou aku imua ona.  Aka, pehea la kela poe i haalele aku la i ko Akefota hale?"

      "He poe koa kela, e ka madame, ke lohe aku nei au i ka nakeke o na elau pu, a me na pahikaua a me ka like o na kupuai wawae," wahi a Anete.

     "He poe koa anei?  Auwe, a hea la pau na uluaoa ana a na koa iloko nei o Parisa.  Ua hele au a pakui i ka hohono pauda, a ua eha ko'u mau maka i ka ike mau i na aahu koa, na hoailona hoi o ka luku a me ka powa.  Ano, e nana hou aku oe e Anete, mai hopohopo ia Zabaka."

     A i ko Anete hooko ana aku i keia kauoha a kona haku, ua lohe aku la ko laua mau pepeiao i ke poha hou ana mai o kekahi pu; a o keia pu, mailuna mai o kaupoku o kekahi haie e pili koke mai ana, he mau kapuai wale no mai kahi o ka puka a laua nei e okuu ana, a i ko laua nana pono ana aku ike aku la he kanaka e kokole hele ana iluna o kaupoku, a e nana ana i ka poe i haalele iho la i ka hale o M. Akefota.

     Lele ino mai la o Anete i hope me ka makau, a pane awiwi ae la ia Helene Vakala:

     "E madame:  aia he kanaka iluna o kaupoku o keia hale ae nei.  ua ki pu aku nei i ka poe e hele la ma ke alanui.  Ano, a'u e nana aku nei iaia, ke hoi hou ae nei iluna, a ke hele mai nei ianei."

     "E hoi koke mai oe iloko nei ano. A A heaha kela mea nakeke?  Aole anei he kaa?"  wahi a Helene Vakala.

     "Ae; he kaa; ke ike aku nei au Ua aneane loa - a ano, eia ianei.  Ua ku iho la i Le Ribou.  Ano, ke holo hou ala.  Ua lohe aku la anei oe i kela leo uwe?

     Ua hala e aku la nae o Helene Vakala mai ka aoao aku o Anete mamua o ka pau pono ana o kana mau olelo.

     Ua lohe aku la ua Helene Vakala nei i kela leo uwe.  He leo ano e, me he la, he leo no kekahi mea e paa ia ana, he leo inaina, a ua hoomaopopo iho la kona puuwai mamuli o kekahi kahoaka, he leo kela nana i lohe mua, he umikumamawalu makahiki i hala ae.  I kona hoomaopopo ana i ua leo nei, ua puoho pu ae la kona leo, he leo hauoli nae o ka lanakila.

     Me ka awiwi oia i iho aku ai a iho i na alapii a hiki i kona rumi, kau ino ae ae la i ka papale i kona poo, wehe mai la i ka ipuka, a i kona hoea ana aku i ke alanui, ike koke aku la oia i ke kukui ulaula ka lua hoi o na hoailona i olelo ia ma ka mokuna ekahi, e kau mai ana ma kekehi o na puka aniani o Le Ribou.

     "O Vitoa Beremota!"  wahi ana, i kona manawa i ike aku ai i ua kukui nei, a holo aku la ia i kahi o ka puka pa ma kekahi aoao mai o ke alanui.  "Ua paa mua aku nei oia i ke pahele ia; a o Farani Eduina aku koe," a hiki aku la ia i ua puka nei.  "E wehe ae, e hemo keia puka, aole loa e hiki ia'u ke kali: e komo aku au iloko ano," wahi ana me ka hoonaueue i ua puka la.

     "E akahele, e akahele e ka madame, o lilo auanei na mea a pau i mea ole," wahi a Anete, oiai, ua ukali mai la oia mahope o kona haku a loaa mai la.

     "Eia ka bele, e hookani aku kaua, o ka Ekelemo kauoha ia kaua.  Ke hopohopo nui nei au ua heleuluulu loa oe.  O ka mea i hooholo ia, e kali kaua a hiki i ko Vitoa Beremota a me Farani Eduina paa pu ana," wahi hou a Anete.

     "Aole o'u manao no ia mea.  E komo aku au iloko ia Vitoa Beremota - ka lapuwale!  Aia iaia ka hoike.  Oia hookahi ke kanaka i ike i ka mea nui a'u i ake nui ai e ike a i imi ikaika ai no umikumamahiku makahiki i hala hope ae nei - a o ua kanaka nei, o kuu enemi hoi, eia malalo o ko'u mana i keia manawa.  E uwi no au mai kona mau lehelehe mai - ae, mai kona puuwai mai au e uwi ai a kahe mai.  A-ha, ano, ua lilo oia i pio na'u.  He umikumamahiku makahiki i hala hope ae, o kona manawa ia, a ano, ua hiki mai ko'u manawa.  E wehe i keia puka!"

     Lalau ino aku la ua Helene Vakala nei i ka poepoe o ka puka kahi i paa ai o ka bele a huki ikaika mai la.  A ia manawa i kani ai ka bele, ia manawa hookahi no i hemo mai ai ka puka o ka hale o M. Akefota; a puka mai la he kanaka mai laila mai.  Pa mai la ka malamalama o ke kukui mai ua puka la a iluna o keia mau wahine, a nee aku la laua ma kahi pouliuli i ike ole ia mai e ke kanaka i puka mai la.

     Aole loa i kaalo ae he mau minute kakaikahi mahope o ke pani ana aku o ua kanaka nei i ke pani puka, a kaha aku la e hele, ua lohe koke ia ae la he leo nui me ka moakaka iluna o  ke ea meha o ia po e pane ana:

     "Na powa!  I hope, i hope."

     "E make, e make!"  wahi a kekahi mau leo i pane koke ae ai.

     O kela kanaka i oili mua mai la mai ka hale mai o M. Akefota, aole i kawa aku kana wahi i hele ai, ua lele aku la he ekolu mau kanaka kino nunui maluna ona mailoko mai o ka pouli, a mahope aku o kona kua

     O kekahi o keia poe, ua lele aku la a paa ka pua-i o ua kanaka nei, aka, ua hina koke aku la nae oia i ka honua, oiai, o kela kanaka hookahi he eleu, a ua huli koke ae la kona kino a halawai mai la kana puupuu me ka ihu o ka powa.

     "E make, e make," wahi hou a ua poe nei i hooho leo nui ae ai, a hoomaka aku la e lele iluna o ua kanaka nei me na pahi mamua a mahope mai.

     Aole no nae i nele ua kanaka nei me ka pahi; ua hemo ae la mai kona puhaka he wahi puhaka, a ua hoomaka aku la ia e paio me ka hahana a me ka ikaika, he ekolu mai lakou la a hookahi wale no keia.

     Emi malie aku la ia i hope, mamua o na pahi a kona poe hoa paio, a e hahau ana a e pahu ana ia i kana pahi, me ka hahana, oiai, ua moku mai la oia ma kekahi mau wahi, a ua wela kona puuwai me ka noonoo ole ae ina he make a he ola kona hopena. 

     "Ka poe hohe wale, pehea la oukou i aa ai e alu mai ia'u?"  wahi ana - "kemakemake nei oukou e powa i ko'u ola."

     "Alaila, e haawi pio koke mai," wahi a kekahi o na kanaka.

     "E kuu haku, e holo kaua mai keia wahi aku," wahi a Anete imua o Helene Vakala.

     Ua kuli nae na pepeiao o kona haku a ua like kona mau kapuai me he la ua kakia paa ia ma ia wahi.

     "E nana aku i kona alu ia e kela poe e Anete," wahi a Helene Vakala.  "E hoomaopopo aku, ua kulike ole kona ikaika me ko kela poe lehulehu.  Ua ano nawaliwali oia.  A he mau se kona wale no koe a e poino ana oia.  Ano, e kokua au iaia!"  A i kona hoopuka ana ae i keia mau huaolelo hope loa, ua lele aku la ia me ka mama iwaena o na kanaka e paio nei.

     Ua okupe iho la ua kanaka nei iloko o ia manawa a hina iho la, a lele aku la kana pahi mai kona lima aku.

     Me na leo hooho i lele aku ai kona mau enemi, aka, aole i haule aku ka pahi a ua kanaka nei i ka ili honua, ua hopu koke ia aku la e ka lima akau o Helene Vakala, a iloko o ka imo ana o ka maka, ua haule aku la ka mua loa o na powa iloko o ka lepo.

     Ua loaa aku la i ke koena iho o ua poe nei he hoa paio a lakou i moeuhane mua ole ai, a lohe aku la ko lakou mau pepeiao i ka leo hooho imua o lakou:

     "E make e ka poe powa!"

     Lele aku la o Helene Vakala imua o lakou e paa ana i ka pahi a ke kanaka i okupe ai a me ka pahi a ke kanaka ana i pepehi aku la a make, he pahi ma kela a me keia lima.

     Hahau aku la ia ma kela aoao a me keia aoao, a o ka ikaika a me ka eleu o kona mau lima, he mea kamahao loa; e iniki ana ka oi o kana mau pahi i na kino o ua mau kanaka nei, a ua hoomaka aku la e emi hope.

     Iloko o keia manawa ana e paio nei me ka ikaika, ua lohe aku la ia i ka leo o Anete i ke kahea ana mai:

     "E madame, o Farani Eduina keia kanaka!"

 

MOKUNA III.

KA HALE O KA WAHINE KILOKILO.

     Ano, e ka mea heluhelu, e hoaui ae ko kakou manawa, a e kamailio kakou no ka home o Ekelemo, ka wahine kilokilo a pahaohao me na hana kupua a eehia, a me ke ano o kana mau lawelawe ana ia mau mea.

     E komo aku kakou maloko o kekahi puka pa [pani hao, a komo loa aku iloko o ua hale nei i kapaia o Le Ribou ma kekahi wahi puka uuku, a hehi aku la maluna o kekahi keena loihi olowi, i hihi ia e na punawelewele, a i poni ia hoi me kekahi ea polopolona.  Hele aku la kakou a hoea i kekahi ipuka hou, a komo aku la i kekahi wahi e hoopowehiwehi ia ai ka noonoo a me ka ike o ke kanaka mamuli o na kuono pouliuli a me na kikeekee i hoomalamalama omilumilu ia e na ihoiho kukui hjoopipi.  A i ka hoea ana aku i kekahi kihi, hiki aku la i kahi o kekahi mau keehina alanui pii e moe ana iluna, i uhi ia na kaola aoao me na apana eleele o ka hoailona o ka make, a i kamoe kikoola ia hoi a puni me na apana iwi kanaka.

     I ka hapalua o ka piina ana'ku o ua mau alapii nei, huli iki ae la i ka akau, a pii hou aku la iluna, a maluna iki aku, oaa aku la he puka - he puka nui kaumaha, i hana ia a paa pono me na kui kolu, a maluna pono, e kau ana he poo bipi keiki, a mailoko ae o ua poo nei, e a powehiwehi ana he ula ahi lenalena.  A maloko aku o keia ipuka nui kamahao, ke kuono hookipa o Ekelemo, ka wahine kupua kilokilo, ka lua huna pahaohao.

     He wahi lumi uuku keia, i hoonani ia me na lako hale maikai, a e kakau ana na kii nani ma na paia, a ma kekahi aoao o ua wahi lumi nei, he puka pi'o, i huna ia me na uhi lihilihi, a mahope aku o ia wahi, ka rumi kupua a kilokilo o Ekelemo.

     Maloko o ia rumi e ike ia ai kekahi mau mea hoopahaohao a hoomaka'uka'u, na kii laau akua, na mea hoomanamana a kilokilo, a e kakau ana na pahikaua na koi, na laau kauwila, a me na hoailona o na kahua kaua o ka wa kahiko.

     (Aole i pau.)

 

HE KAAO

- NO -

HAPAIKALA-Hapaikamahina

KA HUA OHIA NANI

I LOAA MA KA

Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana-i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia e Moss Ma'u

     I kauoha ia aku nei oukou e hele mai imua o'u i keia la, no ka mea, ua makemake au ia oukou a pau e pii aku e kukulu i hale no ka haku opio o kakou i uka o ke kuahiwi o Farani nei.  Ia wa i ae mai ai na kamana i na olelo a ka moi, a me ka eleu nui i hoomakaukau iho ai lakou i na mea a pau, a i ka makaukau ana ua hoomaka aku la laku e pii no kahi e noho mai la ke kamaeu.

     I ke komo ana aku o lakou iloko o ka ululaau me ka hana o na kanaka i ke alanui, a i ka hiki ana aku ike aku la lakou i keia wahi maikai, a ia wa i ike mai ai na makua o ke koa opio i keia poe e pii aku nei, a ia wa i hoi aku ai laua a ku ana imua o ka laua keiki a olelo aku la:

     Auhea oe e ka maua keiki, he poe kanaka ae keia e pii mai nei i uka nei.  Pane aku la ka laua keiki, e kii aku ia lakou a lawe mai imua o'u.

     Ia manawa i hele aku ai ka makuakane o ke koa opio a kahea aku la, a ia wa i ike mai ai na mea a pau i keia kanaka e hele aku nei, a ia wa i pane aku ai lakou, auhea la ke koa opio e noho nei i uka nei?

     Pane aku la ka makuakane o ke koa opio, aia no i ka hale.  Ia wa i hele aku ai lakou nei a hiki i ka hale, a ia wa i hemo mai ai ka puka a oili mai la ke koa opio, a ia wa oia i ike mai i na kanaka me na lako hale a pau.

     Ia wa i hoomakaukau iho ai na kamana e kukulu i ka hale o ke koa opio a iloko o na la elima o ke kukulu ana, paa iho la ua hale nei, a kapa iho la ke koa opio i ka inoa o ua hale nei, "Ka pa kaua hui o ke kuahiwi o Farani."

     Ia wa i hoi aku ai na mea a pau no kai o ke kulanakauhale, a noho iho la la no hoi lakou nei no ko lakou home kuahiwi.

     Oiai lakou e noho nei i ka home kuahiwi, ua hiki mai la ka leka o na aupuni nui e noi mai ana ia Farani e ae aku e kaua lakou me Pelekane, a ia wa i ike iho ai ka oi i na manao o na aupuni a pau, nolaila, ua hoomakaukau iho la oia e pii i uka o ke kuahiwi e hai aku i keia mea imua o ke koa opio.

     Ia wa i pii aku ai ka moi a me na poe a pau e ukali ana mahope ona, a i ka hiki ana aku o lakou nei, ia wa i ike mai ai na makua o ke koa opio i ka moi a me kekahi poe e ae e pii aku ana, ia wa i hoi aku ai laua a hai aku la i ke koa opio no keia mea.

     Ia wa i hiki aku ai ka moi i ka hale o ke koa opio, a ia wa i puka mai ai ke koa opio a ike mai la i ka moi a haawi mai la i kona aloha i ka moi, a pela no hoi ka moi i haawi aku ai i kona aloha i ke koa opio, a ia wa i komo aku ai laua ilioko o ka rumi hookipa, a ia wa i haawi aku ai ka moi i na leka a na aupuni a pau i ke koa opio, a heluhelu iho la oia.  A i ka pau ana o kana nana ana, ia wa i pane aku ai oia imua o ka moi, i ka i ana aku:

     Imua ou e ka moi, eia ka'u kauoha ia oe, e hoi aku oe a kau leka aku i na aupuni a pau e hai aku ia lakou e kali ko lakou mau manao pela a hiki i ko'u wa e hiki aku ai ilaila.  Ia wa i ae aku ai ka moi i na olelo a ke koa opio, a ia wa oia i hoi aku ai no kai o ke kulanakauhale, a noho iho la no hoi ke koa opio no kona home kuahiwi.

     Maanei e ka mea heluhelu e waiho kaua i ke kamailio ana i na mea e ae a pau, a e hoohuli ae ko kaua alahele no ka kaua eueu e noho mai la i kona home kuahiwi.

     Oiai, i ka hala ana ae o kekahi mau la, ua ulu ka manao o ke koa opio e hele aku i ka makaikai ma ka lewa, a ia wa i kii aku ai oia i kana mau mea mana a lawe mai la, a ia wa i wehe ae ai oia i na kui he 12 e hoopaa ana i kona lio, a ia wa no i oili ae ai kona lio a ku ana imua o kona alo, a pane mai la:

     Heaha ka makemake o kuu haku i kahea ae nei i kana kauwa nei?

     Pane aku la ke koa opio, ua makemake au ia oe e hele kaua i ka makaikai ma ka lewa.

     Pane aku la kona lio, ae, aka, e halawai aku ana kaua me Kinikula i ka lewa, oiai ua makaukau kela e noho mai la, a e kali wale ana no ia oe o ka maalo aku a o kona hoopoino mai no ia ia oe, no ka mea, ua nui kona inaina nou e noho mai la.

     Pane aku la ke koa opio, e hele wale no hoi kaua e hoao me ia.

     Pane hou aku la ka lio, ina pela, alaila, e pai mai oe ma kuu pepeiao akau a i hemo aku kekahi kapa kila, alaila, e komo iho oe nou a hele aku kaua.

     I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a kona lio, ua hooko aku la oia me ka hakalia ole, a ia wa i oili mai ai ke kapa kila a waiho ana imua oianei, a komo iho la keia a paa, hele aku la e ike i na makua, a i ka pau ana o ka ike ana i na makua, ua huli hoi mai la oia no kahi o kona lio e kali aku ana iaia.

     Iloko o keia wa i kau ae ai ua eueu nei maluna o kona lio, a hoomaka aku la e lele iloko o na ao o ka lewa, a ia wa a laua e hoomau nei i ka lele ana imua ua ike aku la ka lio ia Kinikula e lele mai ana imua o laua nei, a ia wa i pane ae ai ka lio i kona haku:

     E hoomakaukau oe nou iho i keia manawa, no ka mea, eia ae ka enemi mamua o kaua e hele mai nei, nolaila, e makaala loa oe nou iho i ko kaua wa e halawai aku ai me ia.

     Oiai laua nei e hoomau ana i ka leie ana imua, e kilohi ana i nani o ka lewa a me na aupuni a pau malalo o ka honua, ia wa i ike ia aku ai ka punohu uwahi e lele mai ana mamua o laua nei, a ia wa i pane ae ai ka lio i kona haku:

     Auhea oe, auhea ko eke kalnea?

     Eia no, wahi a ke koa opio.

     E wehe ae oe a paa ko lima, no ka mea, o keia punohu uwahi e hele mai nei, o ke pihi helu ekahi ia o kona kuka puapua moa, e kii mai ana e pepehi ia kaua, nolaila, e makaala loa oe no kaua, wahi a ka lio.

     Pane hou iho la ke koa opio, auhea ka hoi ua keiki nei?

     Pane ae la ka lio, aia no mahope mai o kela uwahi e hele ai la.

     Pane iho la ke koa opio, e lele aku kaua ilaila i ike aku ai au iaia.

     Ia wa i lele pololei aku ai laua nei imua o kahi o ka punohu uwahi e lele mai ana imua o laua nei, a ia wa i pane ae ai ka lio imua o kona haku:

     E paki iho oe i ka ohe pa miliona o ka ike i lilo ai ia i anuenue, alaila, loaa ka mea nana e pale aku ke pihi uwahi o ua keiki la.

     Ia wa i hopu iho ai keia i ka ohe a paki iho la, a ia wa i lilo ae ai ka ohe i anuenue.  Ia wa i hookui aku ai ke anuenue me ka uwahi a puka ae la i ka lewa, a lilo ae ke anuenue i ua koko mamuli o ka mana o ka ohe i pa-miliona ia ka ike.

     Ia wa i halawai aku ai ke koa opio me Kinikula, ke keiki o ke aupuni keleawe, a ia wa i ike mai ai o Kinikula i kona enemi, a ia wa i pii ae ai ka inaina o ua keiki nei, a hoomaka mai la e lele maluna oia nei

     Oiai, eia no ua koa opio nei ke hoolai nei maluna o kona lio, ia wa i hoomaka mai ai o Kinikula e uhau i kana pahikaua maluna o ke koa opio, a pela no hoi ke koa opio i uhau aku ai i kana pahikana maluna o Kinikula, a hookui ae la ka laua mau pahikaua i ka lewa, a helelei iho la na huna ahi mai ka laua mau pahikaua mai, a pela mau laua e hakaka nei, a no ka ike o Kinikula i ka hoohoka ia o kana mea make, nolaila, ua hoomaka ae la oia e wehe i kona kuka puapua moa, a ia wa no hoike koa opio i hoohamama aku ai i ka waha o kana eke kalena imua o Kinikula, a pohloa ana oia a me @ @ @ puapua m@ iloko o ke eke kalena me ka ike ole o ke koa opio, a ia wa oia i ninau aku ai i kona lio i ka i @ aku:

     Auhea iho nei ka hoi o Kinikula?

     Pane aku la ka lio, aia iho no hoi iloko o ko eke kalena.

     I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a kona lio, ua hoomaopopo iho la oia aia io no iloko o ke eke kalena a hoopau ae la oia i kona manao.

     Ia wa ninau hou aku la oia i kona ilo, ahea hou aku kau ae hele ai?

     Pane aku la kona lio, e hele kaua no ko'u aupuni.

     Aia maanei aku nei, wahi a kona lio.  Ae aku la ke koa opio, a hoomaka aku la laua e hele.

     Maanei e ka mea heluhelu, e haoao iho ana paha oe no keia mau olelo a ka lio no kona aupuni, a he mea oiaio he aupuni io no kona, a penei ke kumu i lilo ai i ke koa opio:

     O keia lio, ua noho loihi oia me kona haku, oia o Daimana, a hiki i ka make ana o kona haku, a noho hookahi wale iho la no oia ma ko laua aupuni, oia hoi ke aupuni Wakawaka, a no ka nele o keia lio i ka haku, nolaila, ua hele aku la oia a imua o ka ka U@ ka Lewa o ke aupuni Olinolino a nenei aku la iaia i haku nona, aka, ua olelo mai la o ka Ui o ka Lewa, aia kou haku ilalo i ke aupuni o Farani, a ia wa i hoi aku ai keia lio a noho me ke koa opio.  A oia ae la kahi moolelo pokole no keia lio

     Nolaila, e huli ae kaua e ka mea heluhelu a hooipo me ke koa opio e nauela me kona lio no ke aupuni Wakawaka.

     Ia laua i hiki aku ai i ke aupuni o ka lio, ua ike iho la ke koa opio he mea e ka nbani a me ka maikai o keia aupuni, a noho iho la laua malaila no kekahi mau la.

     I kekahi la ua haupu ae la ke koa opio ia Kinikula e paa nei iloko o ke eke kalena, a oia kana i pane aku ai i kona lio i ka i ana aku:

     Ua makemake au e puka mai o Kinikula iwaho nei i ike aku ai au i kona mau helehelena.

     Pane aku la ka lio, oia ka pono e pepehi oe iaia a make.

     Pane aku la ke koa opio, eia ka mea maikai, e olelo aku iaia aole oia e hana hou e like me keia ana i hana iho nei imua o'u.

     Ia manawa i pane aku ai ka @ @ o kona haku, eia ka mea apiki, @ @ hemo ae ana keia keiki, al@ e @ aku ana keia a loaa kona @ a @ kona makuakane e noho mai la i ke aupuni Keleawe, alaila, o ko lakou @ mai no ia e huli ia kaua, a oia @ mea i olelo aku nei ia oe e p@ keia mua aku.

     Ia wa i ae aku ke koa opio i na olelo a kona lio ma ka lehelehe wale no aole he oiaia, aka, o ka lio ua ike no @ ka hana a kona haku.  Ia wa i hamo ae ai ka eke kalena a hooholoaa @ kikoa opio ilalo, a iloko o ia wa ku ana o Kinikula imua o laua nei me na ma ka wiwo ole, a ia wa i hemo ae ai ke pihi o kona kuka a hoomoe mai la maluna o laua nei, a iloko o ka @ ana a ka maka, nalo aku la oia mai ko laua nei alo aku.

     I keia wa i nana iho ka hana o kekoa opio aole ka enemi imua o laua, ia wa ninau aku la oia i kon lio"

     Auhea iho nei hoi ke pio a kaua?

     Ia manawa i pane aku ai ka lio me ka piha hoonaukiuki i ka i ana aku Ua heo aku la kela, ua imi aku la ia Papalauahi, a o ka neo iho la ko@ a e kaua.

     I ka lohe ana o ke koa opio @ @ olelo a kona lio, ua @ iho la oia iaia iho, a uoki oe e hoaa wale ana no i kau a mea o ka hookuli i na olelo a ka lio.

     I keia wa pane aku la ke koa opio i kona lio, e hele kaua i ka makaikai.  Ae aku la ka lio, a ia wa i kau ae ai ke koa opio maluna o kona lio, a hoomaka aku la laua nei e hele.

     Oiai laua nei e lele ana i ka lewa, ua ike iho la ke koa opio i keia mea malalo o laua nei, a oia kana i ninau iho ai i kona lio i ka pane ana iho:

     Heaha keia mea malalo o kaua?

Pane ae la ka lio, he aina.

     He aina, owai ka inoa o ka aina?  wahi a ke koa opio.

     O Pelekane, wahi a ka lio.