Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 46, 16 November 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA- Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana-i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana-i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

j Unuhi ia e Moss Ma'u ! I kauoha ia aku nei oukeu e hele mai imua o'u i keia la, no ka inea, ua makemake au ia oukou a pau e pii aku e kukuiu i haie no ka haku opio o kakou i uka o ke • kuahiwi o Farani nei. Ia wa 1 ae mai ai na kamana i na olelo a ka moi, a me ka eleu nui i hoomakaukau iho ai lakou i na mea a pau, a i ka makaukau ana ua hoomaka aku la lakou e pii no kahi e noho mai la ke kamaeu. I ke komo ana aku o lakou iloko o ka ululaau me ka hana o na kanaka i ke alanui, a i ka hiki ana aku ike aku Ia lakou i keia wahi maikai, a ia wa i ike mai ai na makua o ke koa opio 1 keia poe e pii aku nei, a ia wa i hoi aku ai laua a ku ana imua o ka laua keiki a oleio aku Ia : Auhea oe e ka maua keiki, he poe kanaka ae keia e pii mai nei i uka nei. Pane aku la ka laua keiki, e kii aku ia lakou a lawe mai imua o'u. Ia manawa i hele aku ai ka niakuakane oke koa opio a kahea aku la, a ia wa i ike mai ai na mea a pau i keia kanaka e heie aku nei, a ia wa i pane aku ai lakou, auhea U ke koa opio e noho nei i uka nei ? Pane aku la ka makuakane o ke koa opio, aia no ika hale. Ia wa 1 hele aku ai iakou nei a hiki 1 ka hale, a ia wa i hemo mai ai ka puka a oili mai ia ke koa opio, a ia wa oia i ike mai i na kanaka me na lako hale a pau. Ia wa i hoomakaukau iho ai na kainana e kukulu i ka hale o ke koa opio a iloko ona la elima o ke kukulu ana, paa iho la ua hale nei, a kapa iho la ke koa opio Ika inoa o ua hale nei, "Ka pa kaua hui o ke kuahiwi o Farani. H Ia wa 1 hoi aku ai na mea a pau no kai o ke ku'.anakauhale, a noho iho la la no hoi lakou nei no ko lakou home kuahiwi. Oiai lakou e noho nei i ka home kuahiwi, ua hiki mai la ka leka o na aupuni nui e noi niai ana ia Farani e ae aku e kaua lakou me Pelekane, a ia wa i ike iho ai ka moi 1 na manao o na aupuni a [uu, nolaila, ua hoomakaukau iho la oia e [>»i i uka o ke kuahiwi e hai aku i aeia mea imua o ke koa opio.

la wa 1 pii aku ai ka moi a me na poe a pau e ukali ana mahot>e ona, a i ka hiki ana aku o Ukou nei, ia wa i ike mai ai na makua o ke koa opio i ka moi a me kekahi poe e ae e pii aku ana. la wa 1 hoi aku ai Uua a hai aku U 1 ke koa opio no keia mea.

Ia wa 1 hikl aku ai ka moi i ka hale 0 ke koa opio, aiiwai |uika mai ai ke koa opio a ike mai U i ka moi a haawi mai la i kona aloha i ka moi, a peU no hoi ka moi i haawi aku ai i kona aloha 1 ke koa opio, a u wa i komo aku ai Uua iloko o ka romi hookipa, aia *ai haawi aku ai ka moi i na leka a na auponi a pau 1 ke koa opio, a heluhelu iho U oia. A 1 ka pau ana o kana nana ana, U wa i paoe aku ai oā imua o ka moi, i ka i ana ako : laaua ou e ka moi t eta ka'u kauoha U oe, e hoi aku oe a kau leka aku i na i auponi a pao e hai aku U Ukoo e kali ko Ukou mau manao peU a hiki i ko'u wa e hiki aku ai ilaila. la wa i ae aku as ka moi i u otdo a ke koo opio» 1

ia \va oi.i l hoi ak.: ai no li.r, oke vi:'a nikauhale. a noho iha la no hoi ke koa opia no kona home kuahiw.. Maanei e ka mea heluhe'u e waiho kaua i ke kamaiho ana i na mea e ae .1 l>au, a e hoohuli ae ko kaua alaheio no ka kaua euen e noho mai la t koni ho nie kuahiwi. Oiai, i ka hala ana ae 0 kekahi miu la, ua ulu ka manao o ke kna op-o e hele aku i ka makaikai ma ka lewa, a la wa i kii aku ai oia i kana mau mea mana a lawe mai la, a la wa 1 wehe ae ai oia ina kui he 12 e hoopaa ana i kona lio, a ia wa no i oili ae ai kona lio a ku ana imua 0 kona alo, .1 pan'mai la : Heaha ka makemake o kuu haku 1 kahea ae nei i kana kauwa nei ? Pane aku la ke koa opio, ua makemake au ia oe e hele kaua i ka nukaikai ma ka lewa. Pane aku la kona lio, ae, aka, e halawai aku ana kau? me Kinikula i ka lewa, oiai ua makaukau kela e noho mai la, a e kali wale ana no ia oe 0 ka maalo aku a 0 kona hoopoino mai no ia ia oe, no ka nien, ua nui kona inaina nou e noho mai la. Pan« aku la ke koa opio, e hele wale no hoi kaua e hoao me la. Pane hou aku la ka lio, ina pela, alaila, e pai mai oe ma kuu pej)eiao akau a i hemo aku kekahi kapa kiln, alaila, e komo iho oe nou a hele aku kaua. I ka lohe ana o ke koa opio i na oleIo a kona lio, ua hooko aku la oia me ka hakaha ole, a ia wa i oili mai ai ke kapa kila a waiho ana imua oianei, a komo iho la keia a paa, hele aku la e ike i na makua, a i ka pau ana o ka ike ana i na makua, ua huli hoi mai la oia no kahi o kona lio e kali aku nna iaia.

Iloko o keia wa 1 kau ae ai ua euai nei maluna 0 kona lio, a hoomaka aku la e lele iloko 0 na ao o ka lewa, a ia wa a laua e hoomau nei i ka lele ana imua ua ike aku la ka lio ia Kinikula e lele mai ana imoa 0 laua nei, a la wa i pane ae ai ka lio i kona haku : E hoomakaukau oe nou iho i keia manawa, no ka mea, eia ae ka enemi maniua o kaua e heh 1 mai nei, nolaila, e makaala loa oe non iho i ko kaua wa e halawai aku ai me ia. Oiai laua nei e hoomau ana 1 ka leie ana imua, e kilohi ana 1 nani o ka lewa | a me na aupuni a pau malalo o ka honua, ia wa i ike ia aku ai ka punohu nwahi e lele mai ana mamua o laua nei, a la wa i pane ae ai ka lio i kona haku : Auhea oe, auhea ko eke kalena ? Eia no, wahi a ke koa opio. E wehe aeoe a paa ko lima, no ka mea, o keia punohu uwahi e hele mai nei, o ke pihi helu ekahi ia 0 kona ku ka puapua moa, e kii mai ana e pepehi ia kaua, nolaila, e inakaala loa oe no kaua, wahi a ka lio. Pane hou iho la ke koa o|ffo, auhea ka hoi ua keiki nei ? Pane ae la ka lio, aia no rnaho(>e mai o keia uwahi e hele mai ia. Pane iho ia ke koa npio, e lele aku kaua ilaila i ike aku ai au iaia. la wa 1 ieie [x>lo!ci aku ai laua nei imua o kahi o ka punohu uwahi e leie mai ana imua o laua nei, a la wa i pane ae ai ka lio imua o kona haku : E paki iho oe 1 ka ohe pa-miliona o ka ike i lilo ai ia i anumue, alaila, loaa ka mea nana e iu!c aku ke pihi uwahi o ua keiki la. Ia wa i hopu iho ai keia i ka obe a paki iho la, a ia wa i itk> ae ai ka ohe i anoemie. Ia wa i hookui aku ai ke anuenue me ka uwahi a puka ae ia i ka lewa, a lilo ae ke anncnr.c i ua koko mamuli o ka mana o ka uhe i mitiona ia ka ike. la wa i halawai aku ai ke koa opio me KinikuU, ke keiki o ke anpuni ke leawe, a ia wa i ike mai ai o Kinikuia 1 kooa enemi, a b wa 1 pa ae ai ka ina ina o ua keiki nei, a h<x>maka mai la C kle maluoa oia nei

Oiai, eU no oa koa opio nei ke hoo Ui nei maiuna o kooa lio, ia wa 1 hoomaka o»ai ai o KinikuU e uhau 1 kana pahikaua maluna o ke koa opio, a }>eU no hoi ke koa opio i uhau aku ai i ka na pahikana nuluna o KinikuU, a hoo kui ae U ka Uua mau pahikaua 1 ka tewa, a heleki iho U na huna ahi mai ka Uua mau pahikaua mai, a pela mau Uua e hakaka nei, a no ka ike o Kimkula i ka hoohoka U o kana mea make, noUiU, ua hoomaka ae U oU e wehe i kona kuka piupua moa, a U wa 00 hoi ke koia opio i hoohamama aku ai i ka waha o kana eke kakoa imua o Kini-

k',:1.7. 4 jv»ho!.\ 4'.4 0:1 4 tvc k :: t '<■.'%a ■ «K \ iloko o kc ckc k.Jt'cr.4 :;x' ka ue o!c o ke koa v?p*l u t runjti akti .v t kona !io 1 k4 t 4t'4 : Auhea iho nct ka hoi o KimkuU ? l'ane aku U ka !u\ ata tho no h.«u ttoVo o ko eke kaleiu.

I ka lohe ana o ke k >4 opio t n \ >*h % - !o a koni lw\ ua hi"um\4o;\M'o ih Li oia aia 10 no iloko 0 ke eke k410n4. 4

hvK>|au ae la ou i kona mnuo. la wa ninau hou .*tkti Ia ou t kv-r*a 110, mahea hou aku kaua e heie ai Pane aktt la kona lio, e heie kav.a r.o ko'u au|-uni. Tane aku la ke koa opio, aia t hc.t kou aupuni ? Aii uuanei aku nei, w.ihi a kona lio. Ae aku la ke koa opto, 4 h-K>nu-ka aku la laua e hele. Maanei e ka mea heluhelu, e ha, h.\o tho Rna paha oe no keia mau oU'l» a ka lio no kona aupuni, a he mea o .00 he aupuni io no kona, a penei ke i lilo āi 1 ke koa opio ; 0 keia \to, ua noho \oihi oia me ko na haku, oia 0 Uaimana, alukiiki make ana o kona haku, a noho hook.i hi wale iho la no oia ina ko lau.i aupu ni, oia hoi ke aupuni Wakawaka, a tv < ka nele o keia lio i ka luku. nohila, u.t hele aku la oia a imua o ka ka l'i <» ka Lewa oke aupuni Olinolino a non< i aku la iaia i haku nona, aka, ua oU io mai la o ka Ui o ka I,ewa, aia kot; h.i ku ilalo i ke aupuni o Kauni, a i,\ \v.\ 1 boi aku ai keia lio a noho me kr koa opio. A oia ae la kahi moolelo p..ko le no keia lio Nolaila, e hnli ae kaua e k,t nu .1 h» luhelu a hooipo me ke kt\i o]>i») e n.u:r la me kona lio no ke aupuni \V4k.l waka. Ia laua i hiki aku ai i ke stipum o ka ho, ua ike iho la ke koa <>\-io he mea e ka nani a me ka in.ukai o keia aupuni, a noho iho la laua malaiia no kekahi mau la. 1 kekahi la ua haopu ae la ke koa opio la Kinikula e paa nei i!< ko .> kv eke kalena, a oia kana i pane aku u 1 kona lio i ka 1 ana aku ■'

Ua makemako au e puk.n mku <> kinikula iwaho nei i ike aku ai au i k. *. i mau helehelena. l'ane aku !a ka !io, eia k.i p«»n.> o pepehi oe iaia a make. Pane aku la ke koa optn, eia ka rma maikai, e olelo aku i:\i.i aole <>u « i>.»n..l hou e iike me keia ana i h.uu ihn n-i imua o'u. la manawa i f>anc aku ni ki li > :•». i o kona haku, eia ka tnea apiki. m i e hemo ae ana keia keiki, alo'», e>-i aku ana keia a loaa kona < 1 < » a r>„kona makuakanee n<<h ► m,ti l<t ike <u puni Keleawe, alaiia, cko h* f ■ mai no ia e huli ia <-m k ; mea i olelo aku nei ia oe e i kaua iiii a uuke i nui ole k.i Kuia u keia mua aku. Ia wa i ae aku ke k<»a op.i»; i r,i - - a kona lio ma ka lehelehe w»!c r <» u < he o»aio, aka, ka !k> ua ike e» ; i.» : ka hana a koiu lulfu. U i l;r»n■> ae ai ka eke kalen* a hoohuu m . U k--koa opio iialo, a i'oko o u w.i k i a> i o KmikuU imua o laua nti nur ru :t i ka wiwo ole, a ia wa » heuiu .11 Vr pihi o kona kuka a h'xxnoe nui i 1 '11 luna o laua nei, a iloku u ka im » a ka maka, naio aku L oia mai ko !a ;a nei aio aku. I keia wa i nana ihn ka haru j 1< • koa Opio aole ka enemi imua o !a:u. īa wa ninau aku la oia i kona h«» Auhea iho nei hoi ke pio a kaua > Ia manawa \ pane aku ai ka !:o inr ka pihi h lOiuukiuki i ka 1 anj nk : Ua heo aku ia kela, ua inii aku ii 11 Papalauahi, 1 oki neo iho U k* < n e kaux I ka lohe ana oke koa o{ii<> t iu oielo a kona lio, ua mihi iho )a oia uu iho, a uoki oe e hoaa *a!c ana n>j 1 kau a mea o ka hookuli 1 na olelo a lui

1 keii wa \nr\c aku li ke *(.** opio i kona lio, e hele kaua i ka makjikai. Ac aku li ka Ho, a ia wa i kau ae ai kc koa opio maluna o kona lio, a hooma ka aku ta taoa nei e hele. Oiai laua nei e lele ana i ka lewa, ua ike iho la ke koa opio i keia mea niaUlo o kua nei, a oia kana i ninau iho ai i kona lio i ka pane ana iho : Heaha keia o kaua ? Pane ae la ka lio, he atM. He aina, owai ka inoa o ka *jna? wahi a ke ko® o|>«a * v O Pelekane, wah4j ka iio. \ 11 \