Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 48, 30 November 1889 — O KO WAI MANA KOHO KA I KAILI IA? [ARTICLE]

O KO WAI MANA KOHO KA I KAILI IA?

O ka mana kr>ho Na' ta o ke kanaka. he n»ta nui u, a cva«aena o na lahui a ;»au i haa«i u ia kukina, he mea hii jtai h? rr»fa !i a rr,i. u Oka ma?.a t*h ok? kara%a. cxi no '* n* kfthi* r*a. kona kah ia a me kona kc!'.ar»a pi':;.sa ma na mea e 1: ; *na Ika hooke•e u ana o k r,a a;j jr,j ma'a'o o na ka Aira. a .;a j- n , ka !i!' ar«a f> ke kan.ka ke »kc < u eh'iou ar.e ki*'i rra; sa:a ak* . a i;a ;■*' .0 k:> na k«M ana ma na ar, < a j e h r.o ; •. >a ak*; u a. ke n.a ,• iea iau u« (Aakaha u a ua iuo, a ua neie oia L 2 hwunuoiop-o 14 .w.iei.a kekah: }.<c kana;a Hawan, ua h k j lak u kamai :<j ana • ru !a 1 h.!a a h <a mat no 1 leu r.a 1 !a. no ke ku!i u o ko ialou rnau p*.no koh<> Dii {», a .■a nui k,i !.iko. h-n- amekaī 1' 1 He n.ea hiki o!c ke ahc»a akii 1 xeia poe m:»k<*.f>aka. i<a, K ;i.u ku i ka mina

mina ke ike ih'», au k. iakou mau n<» noo maiaio o ka uhimaka e ke kuhihe wa. Ona ahewa i.u keu inau u':iau > in'i pif o1u! ī je nu* <en? u kahi ;<*\ ua k»u aku la ma'una <> ra hokua o ka f*X' r ' a lakou 1 aiak.ii hc«ra. ii.au.u!: o na u!e;<» waliahee me na luk. epa, 1 komu e mar,j(> ino u ai :u iuru o kr aupuni, a 1 kumu ho* e kh) ia *\ ua i.'oe ia i mau hinamakaainana a 1 nui' atu no ka Ahauieio e hiki rna» ana. O <cia kekahi o na hana ino loa e Lwelawe u nei e kekahi jK.e ih<ko o kekahi 'uhuikanaka. He hana e hoomokuauni ai i ka !ahui, a aoie ioa e !oaa nui ana kek. h 1 |>omaikai, aka, he inu ahe jK>jno ka hi pena e loaa. Aole w.i',e no ma na mea p'li i ka mana k - ho na hakuepa a keia ;« e ke lohe, tks, uu na inea e ae he ieh ikhu waie e piii ana Ina huna ana iuna aepuni. Ke h.ipjpa i.ei ko iakou mau iima i na ha i) i in>» e i< ua aku ana, .» ke hoao nei e pehi aku ih na o na KuMna, nu ke ano he mau k..hua ia no ke ahewa, .ik.>. 1 ka imi ana iho nae, ua ioaa aki: la he opala wai«- n ', aohe po«»aohe hi'u, aohe kahua a a >ie ioa 1« walū iihi v Ka oiaio.

A oia ka makou i ninau ae la— "o ko wai m.ina koho ka i kaili ia ?' In;: ua kai i m la ka mana koho «> ke kana |ka Hawuii, alaii.i, he hewa nui ia, a ht mea j»ono e hoih«»i h<-u ia aku iaia ia ano, a e kau la ka ahewa me na hoopai ik.>ika malunao ka mea a mau mea {>aha nar>a 1 kaili. Aka, e kali iki kakou a e n;i.,iu ih'i -ua kui'i i> ia aiu i ? Aia 1 ka pule i hala iho la, ua hoolaha nukou he mau huah< lu e hoakaka ana 1 ka huina o ka poe koho halota Alii a me l.unamakaainana iloko o keia Au l'iini i lawe ia maiioko mai o ka Huke Hv<opaa Inoa nui o ku poe koho, a ma la i>.ij>.ihelu, ua hoike ia, oka huina nui o ka poe koho L'inaniakaainana, he t4.5«>S, a iloko o laila he 9.336 j>oe Hawaii. ao ke koena īho, oia hoi he 5,26;, ona lahui eae ia a pau. Noloila, ua oi loa aku la n.i Hawaii he 4.074, he 14 ju h.ipahaneh ka oi ma mua ona lahui e ae a pau. He mea kamahno keia, he mea hoi na ke kana ka lUwaii e hauoli ai mahoj>e o kona noho ona iloko o ke poluluhi o ke kuhihewa mamuli o na alA.u olalau ia. Alaila, ke hawai.awana a ke noweloaku nei ka makou wahi ninau "o ko wai mana koho ka i kaili ia ?"

Aka. e i mai auanei paha kekahi. 4 oko m I.unamakaam.ina, aka, o ko na Alii. Ae. e nana kakou ia papaheiu. Oka huina noi o ka poe koho Alu iloko nei o ke Aupuni, he a.9«>;;a ke hooiawe ia ka huina koho o kela a me keia lahui, e ike ia auanei penei ka huina : Hc 405 ka oi o na Hawaii mamu« 0 na Amenka; he 515 ka o» m .inua o na Hcritania; he $06 ka oi numua o na Kc!emania;a he 922 kaoi mamua o na Pukiki; ua like hoi ia rr.e 35 S hajtahan<;rt ka 01 mamua o na lahui eae a js»u ke hui ia. Kia hou no ua mea kanuhae, a he n.ea ht i e hau--011 ai ka Hawaii ke hoonuojx>|>o iho, eia no ka me ia kona mana koha A ma keia wahi, ke nieniele malie hou aku nei no ka makou wahi ninau - 44 0 ko wai niana koho ka i kaili i» K ua nukauiaka mai ka hiki'na a ka la 1 Kumukahi a ka welo'na ana'ku i ka moleolu o Ixhaa ' Mai haliu aku i ko oukou nvau |>ahukani i na kamailioalakii hewa a ka |K>e ake e hoohaunaele wile a e hoaleaie 1 ka wai lana malie o ko oukou nohu'na maīkai; mai moni mai i na olelo oiaio ole, e hoonninui «ale ana, no ka mea, he mau apuhi ia a he mau ui<-na hoi o ka hopena awahua. Aohe kahua o ka lakou mau kamailio, bc wahahee lapuwale wale iho na Kia mai ka hoike oiaia Na lakou i olelo ua kiili ia ko oukou mana koho, aka, ke hoike ia nvi cnj huahelu eia no me 00ki i\ a o ka ko, h< mea hiki * iua 1*« alakai hewa n?i ke hoole m L K kuli ko oukou mau pepeiao mai na wahahee a ia poe, a e haawiae ka noonoo ana no nah#na anonuie pīlianai ka hooholomua a me ka hoowaiwai i ka aiMi« maluna ae ona mea a pau -ka ho< onipaa loa tna i ke kulana Aupum Ku okoao Havaii iloko ona hana pono a tue ka maluhia. E »Uwi at 1 o» hooiaha hoa.

M u V* »ii F( j] j n Ka*ii ahii; ; >a Marc-a •. k« ji ;s n«» r<i L'a j«iha ;ca*> u hxe Hjfawa- 4 jj oholiu ny; uoa h*oa o *<a ia. O a hooma'kai ke kuiit:hiru oka l». a r aa oklo au tua HaUie ??;. oku ; nrc 4 "Ka n:-<a nar.a i kaii kou ma<? haU Ka rt ea tari* 1 ko»i rii2't mi\ Ka r»ca rur.j 1h * iek kou uLane ma» ka I-ia ous, Ka mta njna 1 ho <k * > nut nal-nA ka kri o ka s»>t'>maj%ji a ;rr %c Mahr<j« mkj - na hanj ua r.i ū '> ki e'i . ch>; » na rne« as i ho < tuo\A.'.,:3 e na j 4 >ko.r»2ika • Manoa. rv ; h-ji na ra'a*u > ha!a h -;< n\ k » K.ny*j; I'a i -a, Ma unak:ck;v t Mak kt a lui 1 Man<>a 1 ka Poaha nei. Hc r.ui ka ! ~* >c,.a.iai on& kaniaainx

U \ hr<'hiliha!a r.»;i Ka Oijio o ka h :i:f hinei nu ka hele r'ij oie aku o kahi j«.X' 1 ka al.aama ho h wahiwa u Wiiiko ki T.a Kapa'ama ikab :$ iho r.ci A 1 nehinei iho !a no 11 -he ia .iku ?i kekahi kanaka e {.-ane akea ana nu ke alanui, a j<nci kana </!t!o : "ihea no f.v»i iakou : *a wa e noho ana 1 ke aujrjiu, a« hc ha[Aai tho Ika !a ki:ok<ra o ka ama 3 Ike a'.r,fjni no hoi o Kani kin.i 3 hala. a o Kimona a hala, a «> Ki;.ik <r.a n.'h n..la. a o ua i'uki nei 110 h< i k Ju, ū kij»akuu nsait- k<»r.a mau h«>a krhir» ». a*oht «iHa .1 ha; .1» iki o lako',: i ka la ku--k'>a <» k.i aina F.u nae ,1 hap.ii la he ahj."ina no keia kanak.i k.j i, c.< ka pai ae ia n / ia nu ka !a kiiukoa e lupai leo r»ui *i, i mea l>aha e na.o ai ke an<) i-j maoii o ka hana."