Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 27, 5 July 1890 — ROMIANO, Naita Hapakeko O NA PALI EIWA. Haku-alii Korila o na luahuna, A I OLE Ke Keikialii Kamehai loa ma Italia. [ARTICLE]

ROMIANO,

Naita Hapakeko O NA PALI EIWA.

Haku-alii Korila o na luahuna, A I OLE Ke Keikialii Kamehai loa ma Italia.

MOKI'NA I KA HANAI. ANA O KOMIANp A MF. KONA MAl' I A OPIO.

[Olelo hoakaka Kna makamaka heluheiu, u)dtnua ae o ko kakou hoomahele ana aku i na kuhinia o keia moolelo, e kala ia mai ka mea kakau nei: oiaī, o ka moolelo maluna ae, ua hoikeike ia no īa maloko o ka moolelo nani a ohohia nui la o Rusinia, ma ke ano kamolamola nae, a oiai, he mea maikai n«> kakou e ike i na hana kaulana a wehweli loa a keia kanaka opio, nolaila, ua manao\a mea kakau e lawe hou mai i kona moolelo kupanaha, a ho maikeike hou aku imua o kooukou mau :il", ina kahi e piliana 1 kanamau hana [-.ikaha a powa kaulana loa, kahi hoi i koe o k.»na moolelo aole i hoo--1,1 nialoko o ka nanea o ka loea kipukn ili (Rusinia) nana i hopu pio i ua kamehai la o Itaiia, noka hopena o kona mau la ma keia 10. No laila, e hc»o:naka ko kakou hooipo ana me ua opio la ma keia wahi, e like me ke po.> o ko kakou mokuna, oia hoi kon.i hanau an.i a me kana mau hana oĪ3i kona mau la opio wale. I

Ua han.m la rnai ka mea nona keia un n|t!o ma na kakai pali kunihinihi o Italia, e kokeke aku ana i ka lalani kuahiwi o Apenine mailoko mai o ka puhaka aln o ke keikialii Neba o Pelekane a me ke kaikamahinealii Karoke o Italra. Mamua ae o ka hanau ana mai o Komiano, aia ke aloalii o Italia iloko o ka weli a me ke kupilikii, mamuli o krkahi mau hana powa a pakaha a ka uaui o ka mea nona keia mooolelo, ke kanaka hoi nona ka inoa 1 o ae kekau* tana a puni o [Mlia. "O ke keikialii M<.m o na Pali Kiwa— ka Moi I)ala o ke ao holookoa."

Ua lehukhu na manawa i hoohalua iu .ii e loa.i ka poe na lakou e pakaha m.iu nei ke kulanakauhaie, aka, heneo nae ka inea i lea.i; a aole pu no hoi 1 tuupu ae ke al' alii a me ka lahui o hali*, n keia kan.'ka o Hero oia ka eu keia muu huua hookalakupua. A pel.i ni.n) i ko ai ke au lanakila o na hani .v\\\)iwa a keia kanaka, a hiki wale i ka m. iviw.\ i hinau mai ai okana hi, ke keikialii Romiano o Itaia. NuUila, e hoomanao ia eka mea heluhelu. o ka uunawa i hanau ai o ka hookalaknpua nona keia moolelo he wa ia no ka uluaoa a me ke pihoihoi o ke au|M»ni o lulia, maialo o na hana iweliweli a Neba.

Oiai na la omo wiiu o Romiano, ua lilo aku oia m«l«tlo o ka malama ana a kekahi o na kanaka aialo okona makuakane, a me la oia i noho ai a hiki wale 1 ka wa i o mai ai na hulu o ke kanaka makua maluna ona. He opio o Romiano i mailam nui ia e kona makuakane a he ihiiihi a he kapukapu maoh no kena malaoia ia a*a e like me ke ano 0 na aliiaimoku. A iioko o ia punahele o kana keiki, .kuahaua ae la oU a puni 0 ltalia e like rae ka mana alii 1 loaa iaia om hok "e iilo no kana keiki 1 akua no ka Unui Italia e hoomana ai ma ke ano he inoa akua o na kaua, (war god)v a o ka mea e hoole ana i ua kuahaua alii U, e make no oU e like me ke kanaka kipi. Mamuii o keia kuahaua alii, ua pilihua a kaumaha ka noho ana o ka Uhui o Itali», a i mea e hoomama U ae ai o ko lakou mau koikoi, ua ae wale aku la no lakou e hoomana U RomUno ma ke ano r>ia ko Ukou akua oiaio E like uie oa haawina i ili iku maluna o ka Uhui, peU no ka pilihua a me ka weiiweli o ka naau o ke kamaaliiwahme Karoke. ka luaui makuahine hoi o ka mea nutu kri» mnea no keU mau hana % kana kane. Ua hooi loa la ka hopoHopo a u»e ka makau iloko o ua aliiwahine U i kona wa 1 ike maka maoli ai i na heiehekna 0 ka Uua keiki oiai, akahi nooua ikf

noai kona «a i hanaa ai a hiki i* la A wahi a ua Karoke nei laia ibo, he keu keia a ke keiki pupuka loa maluna o ka ili o ka hooua a oa lant i haawi mai ai ia'u, a ke ole au e kuhihewa, e īilo aku aoa oia he kanaka puoikoko e like me na kahoaka o kooa mau heleheleoa. A he me* oiaio e ka raea heluhelu, ua hooko to ia kela mau •ielo a ua kaikamahine a!ii la o Itaiia i ka wa i aahu pono iho ai ke koloka o ke kaoaka ma luna o ka mea nona keia moohlo. Oi* ai, ua nohoalii iho ka ikaika īluna o kooa mau lala e like me ka liona, a o kona mau aa koko ua lawa ia me na kahiko o ke kanaka puni koko, naoa e hoonaueue aku na aupuni o Europa ke hiki mai i ka wa o ka ohi ai ana.

Me keia mau ano ae la e ka mta heluhelu, ua ono o!e mai la ka ai i ke kai kamahine alii (Caroke, a o na hauoli palena oie i loaa iaia i na la aku i hala, ua haalele mai ko lakou pili ana iaia, oiai, aia mau na helehelena hoopailua 0 kana keiki imua o kona mau kiionohi kahi i ku ai me he ku hoomanao la, a o na halialia ana no konamakua Pi'ipo a me ka lahui, ala mai la ia me he mau ale ooloku la e popoi aku ana iluna o na makalae aina, a ma ka olelo pokole ana, he aliiwahine pio o Karoke 1 auhee na manaolana mamuli o na helehelena inoino a pupuka o ka laua keiki, ka hookalakupua hoi o na hana eleele.

He oiaio e ka mea heluhelu, he kanaka helehelena pupuka loa o Romiano i loaa ole kona lua roa Italia a puni he ihu pokole a upepe, me na wahi maka liilii e leha mai ana maloko mai o kona mau lihiiihi loloa a ooi, a o kona poo, ua like loa me ko ke keko, a pela no hoi me kona mau helehelena mukoki, a maluna o kona kino holookoa a puni, e ulu paa pu ana na huluhulu kalakala loloa, a o kona kino mai luna a lalo, "puipui no ka lawaia" kau a mea o ka hele a pauhakaki, aka nae, 0 kona mau lala, ua poni wale ia no me*ia lala wikani o ke kanaka īkaika; ma ka hapa luna o kona kino he pokou me ke keke o ka opu, a o na uha a hiki i na kapuai he loloa ptpeekue, a ma ka hooheno ana ae, he hapakeko maoli no kona kinikohu. O keia mau ano ae la e ka mea helu helu* oia na hoailona a me na haawina 1 poni ia e ka mea mana maluna o ke koa nona keia moolelo; a o na mea hoi a pau a ke keikialii Nfhi i hn n oli |ra ai no ka loaa ana he mea nana e heo pulapula i kana mau mamo, a wahi a ua Neba nei, ua kulike loa no ke alii opio o na pali eiwa ia'u kona makuakane, ka mea nana i hoonaueue ka nohoalii o Pelekane, a ka lahui hoi o Italia e noho nei ine ke pohihini no ko'u moolelo.

I ka hala an% ae o na la omo waiu o ka mea nona keia moolelo, a nee mai la oia i na la 0 ke kanaka opio ua hoomahele mua ae la oia i ka ikaika o kona mau olona me ka oi o na mea kaua, inalalo o na ao ana a kekahi 0 na loea akamai loa i ka oniu makakila 0 ko kona makuakane pualikiua, e Ua ke kake!e pahi ana, ka 00 ihe, ka hoen lele koi kaua, ka pana pua, a me kekahi mau mea kaua he lehulehu wale. Ma keia hana i hoohaU mau ai ua Komiano nei a hiki 1 ka wa ona i papahi iho ai i ka inoa keha, "he loea 00 na medala kiU." A iloko o la mau U a ua opio la e moni ana i ka ike o ka oniu ana i na mea kaua, aole oia i hoohala 1 ka makai a hakilo ana 1 oa pai- j kau hookahakaha ana a oa pualikaua 0 kona makuakane, ka Ukou papa hoonohonoho kaua, ke kulana nee mua a me ke emi hou ana o ka puall Oia mau mea a pau e pili ana i na puahkaua, ua pau loa Ukou i ka mooi U e Romiano, a maluna ae o na mea a pau aohe ike i ki e o ka oihana koa i nele 1 ua alii opio U. Mamuli o keia ike me ka aapo i loaa U Romiano, ua lilo U i mea mahaio nui U e ka Uhui o kona makuakane, (na powa) a no na makahiki pokole wale no, ua kaa ae U malalo o ua Romiano nei na hoohana ana o na puahkaua o kona luaai. Aole wale o na ike i na mea kaua ka ua alii opio U i papahi ae ai «ne ka haaheo oui, aka, ua komo ioa aku kaaa mau hoomakao» lii ana iloko lilo o na hana uahoa • ae t ike a i kuluma mau U iwaena o ka poe no Ukou na umauma i kahakahaU me ke ahi o ka hopo oie, a i kapaU olohe o ke kapakiU* (naha.) A ma ka puana pokoU ana aku Uiua oa • kuu makamaka hehihelu. aahe alil

opio loea ma na ano hana uahoa o ti au poliuiiu e like me I*o?mar.o Ve kfcikialii kamehai o Itali% "E hoomanao pu ia e ka mea heluhehi. o keia inau la a ka opio Komiano e nioni nei 1 na awahia o ka oihana &oa. oia na la a I kona makuakane Neb«i e noho hookele aupuni ana no ItalU iaa kahi o ka moi Pilipo i loohia at me kekahi mai nana i hookomo aku ke anu maeele o ka hopohopo iloko o kooa lahui no kona pauaho mai i keia ola tna mai na honpooopono aupuni kaalike aku me ka hoopono. Aka, eka niea heluhelu, o keia mau hana a ka mpi Pilipo, he mau hana hoakamai wale nē ia i kumu nona e ike pono ai i r\a hana a kana hunona Neba, a he mea oiaio, ua hookoio ia kona mau iini mahope iho o ka hala ana o kekahi mau niakahiki o ko ua Neba nei noho ana mtfluna 0 ka nohoalii ma ke ano he kahu aupuni ma ka hapa o ua moi hapauea la o Italia, a ano e hoomau hou aku ko kaua kamailio ana no mua ma ka meheu o ke alii opio nom keia moulelo.

I ka manawa i hoea aku ai o na m. - kahiki o Romiano i ka umikumamaha, ua hoike mai la kona ir>au ano a nau i ka uahoa maopopo o lona puuwai, a o kona oiwi kino a me kona mau lala pepeekue ua lawa a p!ha lakou me na aa koko o ka puuwai eleele, e hewa ole ai ke olelo ae ua ukali aku oia mahope o ka meheu o kona makuakane pepei ao keko a o ka hooko ia ana o ia mea, ua kokoke mai ka manawa. E like me na mea i hoike mua ia ae nei no ka lilo ana o na alakai ana o na pualikoa o kona luaui malalo o ua alii opio la, nolaila, ua lawe ae la oia 1 ka hanohano o ka oihana malalo o kona malu, a hoohana aku la i ua inau puali la ma ka hookahakaha paikau ana i kela me keia kakahiaka, mai ka hora eha o ka wanaao a hiki i ka hora 9 o ke kakahiaka, a ma ka nana 10 aku no i ua poe keiki noho kuahiwi nei a Xebn, "Kapeku io no ke poo wai o Hinalo."

oia hoi, ua palua ii mku ko lakou ma kaukau i keia wa i ko na wa ?ku i hala e hewa ole ai ke olelo ae, he kupueu io lakou no na pali eiwa. Iloko o kela mau la opio wale o Romiano e haaheo ana ma ke ano he alakai no na pualikoa o kona luaui. ua lawe ia aku kekahi o lakou malalo o na kauoha a kona makuakane i p< c koa kiai no ka halealii o lulia, a me kekahi mau hana e ae a ua Neba nei i pulakaumaka ai o kona mau kanaka ponoi wale no ka poe e hiki ai ke hooko ia ua mau hana nei me ka holopono. O ka lawe ia ana mai o keia poe koa aole ia i lilo i mea na ua hapakeko opio la e hopohopo ai no ka maluhia o na luahuna waiwai o kona makuakane, oiai, wahi a ua opio la, ua lawa na ilio hae kiai no ke paniku ana aku i na poe a pau e hoao mai ana e komo e kaili i ka maluhia o ua mau luahuna waiwai la, aka, na ke au nae o ka manawa e hoike mai ka oiaio o ia mau olelo a ua opio la, malia okona koa no paha kana i ike aole hoi oia i ike i kekahi ikaika

okoa e ae. Oiai o Romiano e hoohala ana i kona mau la opio ma na hana a kaua i ike mua ae nei, aia hoi, ma kekahi la, ua hoea aku kona makuakane Neka mai kai aku o ke kulanakauhale alii. E like me ke ano mau o na alii ihiihi a kapukapu, pela ke kulana i pahola ia mai ai imua o ua Neba nei e kona lahuikanaka (poe powa) me ka hanohano nui. Ua hoohala iho oia ma ua home pali la no kekahi mau hora wale no, a iloko o ia mau hora pokole, ua makaikai ae oia i ke kulana maluhia o kona mau luahuna a me na kulana hoomoana kaua o kona mmu poalikoa, a i iaia e kilohi a e hakilo ana i ke kulana hoomoaoa kaua o kooa mau poali, ua hookahaha loa ia kona manao laia iike iho ai ua papalua ia iho ko lakou makaukau i ko na la ana e noho alakai aoa, a oia kana i ninau aku ai i na lil o ka puali i ko iakou mea nana e hoomaamaa mau nel

O ke alii opio Eomiino oo ka mea ***** e hoohana oei i ke kulim o na poali, ka loei hoi i loaa ole kona lua a poni o Italia, wahi a ka pane a na lii o ka paalL O ka lo«a ana aka o keia 1000 hoohaooli ia Keha mai na alii akn 0 kooa pnali e pUi ana no kana keiki, oa lilo loa ia i mea na kona naau e haaheo k* ai me ka akena ana no ka hookoia o na mea ana i iini noi ai, oia hoi ka ldo ana ako o kana keiki ma ia mua aku i "hakp powa no Euopa." 1 {ddt i /•*)