Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 27, 5 July 1890 — HAIOLELO A KE Kuhina Kalaiaina, [ARTICLE]

HAIOLELO A KE Kuhina Kalaiaina,

\fa ka /WiiV*trf. <\ /\v i .

[koop.w ava] Ui noi no ou la ano noi hookihi no i kekihi Kuhina okoa aku a u» loaa aku no laia he pane e like me ka pane uiua. Va hai aku oia 1 ke Kuhma 0 ko na Aina E, o kona poo oihana no hoi i>, e hana ana no ia ;<!a. l'a hila nae hc mau la aole nae i noi ia iu*i, a uuho|>e ua ioaa i ke Kuhina o ko na Aina K kekahi (>alapala mai a ia mai, e hoike mai ana ua

nooooo oia 1 ua mea net a ua manao ao!e e ninau i na kuniu, no kA mea, aole i like me na mea maa i ka oihana koa Mahope iho ua koho hou ia no oia e ka hapanui o na Aliikoa o ka Ba taliona. Mamua iho oka hana ia ana o kekahi mea e pili ana i kona koho hou la ana, ua hoi mai ka Loio Kuhina ma ka la 8 o Maraki,. Ua hiki mai h au i ka mahele ekoiu o ka'u hoa kaka ana, na kumu i hoohuoi ai ma k' U i ka Mr. C. W. Asford mau hana. A o keia mea e Mr. IVrcsidena, ke kahi o na mea kaumaha i loaa ia'u iloko o ko'u o)a ana, no keia kumu, ua lilo o Mr, C W. Ashfurd, aole i lala wale no ka Aha Kuhina noekolu ma kahiki n'u no hoi i noho pu ai i lala, aka mai kona pae mua loa ana mai i keia ainu, he ehiku ae nei paha na makahiki i hala, ua lilo oia he hoa'loha pumehana a oiii loa ia'u, a e ka Fere;>i dena, aoie no he nui na hoa'ioha o ia ano ma keia ao nei. Ua hana pu au me ia, a komo iloko o kekahi mau m» nawa kupilikii loa o ko'u ola ana me ia me ka hilinai piha laia a ke manao nei au pela no oia ia'u. Ua ku pu au me ia i ka manawa kue mai o na hoa'loha me na enemi. Ua hiki mai no he mau manawa maanei mahope o kuu komo ana iloko o keia oihana oiai e noho ana ke kau Ahaolelo i hala, ua hoike ae ka hapanui o na hoa o ia hale ma o ko kkou roau alakai i ko lakou manao ia'u e hoopau iaia a hoonoho ia i Aha Kuhina hou, a ua pane aku au, aole au e ae e hana pela, ua kupaa o Mr. C. W. Ashford mahope o'u, a ke manao nei no au ke hana nei no oia me ka maikai, a e like me ka loihi o kona hana pela, e kokua no au maho pe ona, a ina e hoopau ia ana oia, o maua pu no ke pau like.

A ke makemike nei tu e olelo ac maanei, e Mr. Peresidena, ke manao nei au, aua ike au mamuii o kuu kamaaina no na makahiki be nui mamuli o kuu kamaaina no na ir.akr.hikt h* nui me ke aopuni n.ai '76 mai, aole he Loio Kuhina i oi aku ka hana maoli a me ka hoopono ma na hana o ke Aupuni a me ka lawelawe ana i na hihia mamua o Mr. Ashford. Ua mau no ka launa maikai ana mawaena o Mr. Ashford a me na Ula e ae o ka Aha Kuhina, a hiki 1 kona haalele ana ia anei ma ka la 160 Novemaba i hala iho nei e holo ana no Amehka. O kekahi mea a'u i hoomaupuj>o ai ua hoike aku oia iloko 0 kana mau ike imua 0 ke Komiie 0 kona Aina E, no ka like ole o ka manao mawaena ona a me ka Aba Kuh:na e pili ana i ke kuikahi, e iike me ka mea e ike ia ana i ka manawa e waihoia a 1 ia rnea a pau imua o oukou, aole ia like ole ana o ka manao mawaena o makeu he mea nana i hoopau i ko makou launa oluolu ana, he like ole wale no e piii ana i ka mea pono e hana ia, a ua ae ia no e na mea a pau mahope mai, a ua hanoia no e makou a pau mahope iho me ke kue ole o kekahi lala 0 ka Aha Kthina.

I mea e maopopo ai, cka l»ereside na, mi ia manawa, ua kuikah» no ka Aha Kuhina, ua ike no au oa hoike ae 0 Mr. Akepoki iloko oka nupepa maluna ae o kona inoa ponoi ua kue no, a ua hai oo paha pela iluko o kana mau OMO ike imua o ke Koume o ko na Aina E, ke makemake nei au t helu< helu aku- i kekahi mau olelo hoakaka ana no i kokoa ai ma ka h 'omakaukau ia ana i mea e ike ia ai ua noho maikai a kuikahi ka Aha Kuhina oi« no ka olelo pane a ka Aha Kuhina maka la 4 o Okatoba i hala i ke Komite i koho ia'i ma ka Hale Keaka Pake e kuka pu me ka Aha Kuhina no na mea e pili ana i ke Kuikahi. Penei ka hooma--1 kaukau la ana o keu pane, e Mr. Pere»idena« ua kamaama like no makou a pau m« na mea a pau e pil« ana.

[Hooiwr ana]

Mahop* o ka halawai a kuka pu mt ka «aha mc ke komue a hoa kaki piha ant aku ia iakou ī ka nukoi: mea i hana ai a nie na mea a nukou i manao ai e hana a me ka pane ana 1 ka lakuo mau nmau » pau: ia manawa ua ue like ia e kakau kela a im keu iala o ka Aha Kuhma i ka hoakaka pv-loi«?i ana i mea e loaa ai he pane i kakau ia e ke komitc. Ua hana ia he hoakaka ana e ki Kuhina o ko n» Aina K, e ka Loio Kuhina a me a'u, ua hana kaawale no kela a me ke>» o inakou i kana, a ua halawai makou a ua heluhelu kela a me keia o mtkou i kana hoakaka aoa i hoomakaukau w e ia, kona pane i ke kooihe, a ua la«e mi ki kek#hi mau mahele mailoko ae o ka huakaka ana o kela a roe kep, a hoohui ta ae i hookahi a hoopon »(xmio hou ia a lilo i hookaiu, ota keu a ua komo na mea ekolu iloko o keia pane.

U* rr «-p- p rna ke nwa fnc Vhc<»sJ;2* « sr,a »• k* o e'o j#anc. na ka AHa Kuh'n* [iha no ktn ok'»o race Ua k»i: 13 ma ke joc« u a!ur.a " Pane a Va Ah* Kih;na." 2 [xrci ni f!eio mua "oa . "No Vo rako j h he k ;>a r a ko ra ir»a»a- e ike ike kmt. „h;-r a - ra L'jra Htx ko - ke Ai; ; *r:. ui il> 1 n;ea hauM» n: Ki-hma ka h*-ūf ar.t ;'<«i ia ruk »■." a j<ia ilu l'» k;k ur,a >a U;a rare eke KuK ru " 1- ra A ra E. n-t ka mea, V h3? a k(ij t. ; ; i 1 kor.a keena. A <<. rr. »«e nak'* re* a.i e aku iV e? s r-" 1 rs'»:!c c ? .';a r s:'oko mai o ka r r?. eh-ūerr 2» ana ne «a rr.ao;vv/, v 1 jki a ?j»iwar.i kekahi k'„e .'kx. !e 4' ka * i*r,•»-» ona Kuh:j. 'Vj -<ai la - .-*• -e ka n,aker; a'*<• r*... e K •!ae 'k j i<aika i»* hoairrj* sk ( i ;j.l '• , r-a k. ;t; a *1 ū >!*j ar.a nari r knk; a r.*n i k- • **'<o 7 p"t:»a kii !a l ;i, a t h ;ia i a a ah-O'nau lea aku 1 ko b' o; r.oh > A. ;-ur.i Ku ana rnama.j oVa h"*na ara * kikahi

p'ino like e i »aā in.-.l ai ka h oi'- nviope; i a akaka ana - kekahi h a't -ha i< iik i a< i !e 01.1 e kne ? ai, a' !e h<-i keriit',i e ae e k ie mai i ko ka'<r"; n akoak' e ars. rnc ko kak n '.j kuo k' a a fiu- w > kakou manj e hana a h>< |*'in ip' n > 1-n kakou, aa k>u. ha .ikv. m.ik u 1 ko kakr>'j L ! ;na ma \Navne-t->na, e h< <.rna*.}, >; o ak'i ina paha e ;»e m.ii una ke A« \> ir,- o Ainrrua H-;'pu-ia e han.t » k .ik ihi. i mea e i ai keia uia l » uua niahope ii.n nei . A!ai!a, ua hoa«aka ia n.t mea i n;.v n?'> iaehini, i hoakaka i»inc;.me ia i:nua o ka 'ehukhu, a ua pau ua hoa k .<» ana la nie keia mau huaolelo : "Ua r>i ae c ann'a " h' ; kahi nnakahi<i lta m 'H o k » n».»njwa 1 uoonoo akalule et na Kuh.m 1 na kumu le'nult':.u 0 kr»k la *in 1 a e k?ie ;ra I na knim: 1 wn»' » :i e n-r■-nor. 1.1, a ua k• '.-.a p l.i'" "i n » kek.ihi p»>( e akv, i pi'.i a Ipi i " < "e ke Ai'p n', aua n-.on ola r.a <1 1 wnih >ia n ai, aua ap'-no »a kea ua ajon<. »-!e ia k* kahi "() n.i l oak;.k ; ana i na k :mu a man.ii' palu; ,1 me na k< pe o kel»ahi ki.ika'u i olelo ia »na ke kiukahi. 101 ie na mea 1 h.ukaka i; n.a u i.l o na mea 1 hoike i.i ina una 1 pii 11 he 'iaio a • e he poluiei.

"Ke manaopaa a lokihi nei na Kuhina ina e k • an.i na tnea i hoike ia malina ae nti, he n.ea i: e h-v mahuahua nui 'oa al i k.i v ;;aai o ka :*ina, a e hooirau loa ->ku ai i ke ku«>koa o Mawaii, a me k» hana hoopon j)onr aupuni kuokoa ana o k.t M ū me kona mau hope ma ka noho alii maluna e keia Au|uini." L'l h.i.rt:le o \lr Akepokn u nei ma ka h 16 o Nove ual>a, me ka launa ma:k ii loa o na manao a me na !a!a eaeo ka Aha Kuhina. E holo ana oia no ka imi ana i ke ela kino, nela kana o.elo, a ua manao ia e hoi mai ana ni> ma kekahi mokuahi ae n'». Aole nae oia i hoi mai a hiki i ka la 8 o M.»raki. Mahope iho o kona holo ana aku ua loaa la Mr. I)amon pala pala mai nia mai ma Kapalakiko, i kona wa i hiki mua aku ai malaila, e hoike mai ana no kona «la kino. Ua loaa no ia Mr. Austin he pa f apala o ia ano no hookahi mahina mahope iho

mai sct >n.i mai, a eia w?\c ro na lohe i loaa ia makou mai 11 Mr Akepeka p»>noi nii», koe na niea i ;ke ia ma na nupepa, a hiki i kona hoi ana m ii i ka nini nei m » ka la 8 o M.\raki, i8(;o. A le i K»aa la makou na olelo mai i.ua nui, ak.i, ua ike nukou i kona mau manao i hoike ae ai iK>ko o na nup« p.i, mai kekahi n;-m» o Ao»erika a KanaUa a hiki i kekahi ao>o. e pili ana » ka hana kuik.ih», e pili ana la Amen* ka Huipuia n e piii ana i.i K mael i, e pi!i anu i na teleg.iripa mai Kanjd.i aku, he mau mea ano nui loa e pil* ana i ka nono o keia Aupuni, a i kup<">no e hana ia e ia a e kekahi mea e ae p3ha i pili ine keia A»ipiyji ma ke ;uio oihana, ma ke ano wa!e no a me ka ae pu ana o ka Aha Kuhina he hana pili Aupuni. Ua hele ria ma Kan.-di a ua noho malaila m> kekahi hapanui o ka in.inavrj; o kuna mea i hant ai malaila

a nie na utA i !i>m m:i kona mau h.»na malaiia, aole kakou i īke. Ik< na hoi ana mai ua hotVe uuku loa mai oia i kahi ana i hele ai a r. e kana mea i him a», a o ka'u mau mea wale no i ike kona mau olelo ua kamailu* oia me ke Knhuu Sui o Karada, e' pili jna i na mea o Hj«-aii nei, a me ka hiki ana e hoopi'i toa ia na launa ant me Kanad»; he malihioi oia i hookipa ia e ka Hui Alahao Pakipika o Kana da> e holo ana ma kekahi kaa i hookaawale ta nona ma ie alanul Ke i ruai nei oia ia'u aole kaa i hookaawale ia nona, ina pela ua loaa ia'u ia lono mai k»hi e mai—he malihini ota na ia hui kaaahi ma kona loa a me kona laula, a i keia la. aole i ike ia heaha U kooa mau manao, a heaha la ke kumu o kona manao ana, a heaha ka mea ana i manao ai e loaa iaia.

O ka nin»u mua i hiki imua o ka Aha Kuhina o ko Mr. Akepoka hoi ana ok i, o«a 00 ka hookohu ana i kona huahanau V. V. Akepoka i Konela, oiai ua hoi mai oia mamua koke iho o ke koho dua ia ana Ua waiho ia mai ka inoa no ka lua o ka maniwa tuahof>e o k* kol*o elua

in ; ke Kors€la, a ua ki-i keke mai n Mr C W. Akepoka i 02 lali e ae o ka Aha Kuhina, e okio ana e boo*o!i Ukeu 1 ka Ukou mea i hoe ho'o enua ai, o*a hoi h<r kanaka kupoeo oie ou no a wahi„ a e h uke aku auie. u i kona ir. a i ki Mci r a naoa e uia He mea makehewa ta'j, eka Fc:e-'dfra, ka hai aVu ao'e 1 hana ka Ah* K :hma 1 k-kahi hana hoofaaaosa o ia mi. 1 ua iokaii na la a e ae o ka Aha Kuhina tna ka U*v>u 1 h* oh* *io

uua ui inan •;< ih > o «a. no->noo pono ana, a ui h i ka ae aku i kana rae* i koi vas ai H akaki mai oMr Akepe-ka ua mar.4o oia i ke»a hana e kue ;<na i kona f;oih-»nau he rnau hana i h *>.a a ue k'wkahi poe iwaena o ka ic!r;',thu v h r j .".iku i ka uhana Akep ka a 3- Jc oii e ae ana peia e hana ia 3!. l'a makenake «a e hooholo la a pau keia n ra r;,ū ia ni .niwa, a ua ninau ia aku «» Mr. Akepoka ina paha ua m.mao oia t a'o aku i ka Moi t hwse e lawe i na a'o an* a na lala e ae o ka Aha Kuh:r.a. L'a h'»ole mai oia ika h K-paa ar.a iaia ih > n a kekahi pane, e a'o aku an.i j aha la i ka M i {>e'a a >!e QU ; . ai<u au iaia ; "E ae mai ani r-c e Mr. Akepoka, he mt a ke» » i ike nua oie ia ma keia Aha Kuhina, a me na Aha Kuh»na no a p*u. ma kau hoomaoj>oprj ana, e he'e aku imua o ka Moi ma ke an he Aha ua mahae; oka |K-no e heie <u kakou imua ona ma ke anu lokahi, n i oTe aole e hele." Ae niai ria he an • io no, ahe minamina ka !<*aa ana o u kulana, aka aole oia i manao ua hiki laia e hoololi i kana mea i hana ai no la kumu; e noonoo no nae O'.a, a hoike m;»i ia makou mahop 3 aku ina pahaoia e aN) aku ana 1 ka M».i e kue aole paha. ,Ua hf/opjneeia ka mak ui halawai, a ua halawm h->M iif ko o hookahi a elua Ia mae iho. Ii u-a hai »nai oia ua hoole !o i o a i ka haiiMni ia u e a'o ak i ana paha oia i ka M >i e kakau :no;i i ua h< okohu la aole paha, a i ole ij e noho malie wale n.) paha; nole oia i rn nao e lu-ohaiki i kona mau mana i r»aa«vi ia e ke kanawai laia, a e hele pu ana n<> oia me makuu imi.a o ka Moi, a e a'o aku sr.a iai i e like n>e kona ike he :nta pjno. Nolaiia ua nmlama ma-<-'ii i kekahi halawai Aha Kuhina me ka Moi ma ka la 21 o Maraki i haia iho nei, a ma ia halawai irn a'o aku ekolu lala o ka Aha Kuhina, owau a me na Kuhina o ko na Aina E a me ke Kuhina Waiwai. i ka Moi aole makou i manao he kanaka kupono o Mr. V. V. Akepoka e noho ma na Puali Pualu, a ua a'o aku ka lah i koe iaia e hooko aku e iike me ke ko l io ana <> na aliikoa, alaila e <ike me ke Kanr.\vai e kau ana maluna o ka Ah i Ku'iina ko kaui.iaha 0 ke koho ana i kekah* luna ina aole makou i heapono i ke koh > elua ana o na al ikoa. Ua waiho aku makou iinua oka Moi 1 ka inoa o Mr. H. H. t!ebbard i Konela. Ia manawa, a'o aku nei ka Loio Kuhina i ka Moi aole e hoapono a hana e like me ke a'o ana o ka hapanui o ka Aha Kuhina; aka, e hoole aole e hookohu ia Mr. Hebbūid no elua mau kumu; ka mua, aole he mau kumu e koho ole la ai o Mr. V. V. Akenona 1 Konela, elua, no ka mea aole i pau kona manawa 1 koho mua

la ai. Hoakaka mai ka Moi he makemake kona e hana i ka mea pono e pili ana i keia hana, a noi -nai i ko makou mau man.io i kakau la, —a ua w.iiho ia aku ia mea imua ona, a ua haawi mai oia ī kana pnne iloko o h«x>lcahi a elua p >h.i la mahope mai, a ua hoikaka mai oia ao'e oia e hana ana i kekahi hana i kauoha ia oia e hana e ke Kumukana wai a me na kanawai i kauoha ai iaia e hana, aia no.i makemake oia e hana, a i ole ua ao ia aku oia e hana e ka Aha Kuhina a pau loa.

Oiai ua hoala ia mai e keia manao he ninau ano nui loa, e kue ana i ka hooponop< n > Aupuni m*ikai ana ma o na luna i koho ia ina aole i lokahi loa ma na ano a pau, ua manao ka Aha Kuhina o ka mea pono wale r«o, oia ka waiho koke aku i ka ninau, oia hoi kona hoakaka ana, aole oia e hana i kekahi mea i a'o ia aku e ka Aha Kuhina, aia wale no a lokahi alaila oia hana, imua o ka Aha Kiekie, a ua hana ia pela maho[>e iho o ka waiho ia ana aku o ia nioau e nana mua ka Loio Kuhina a ua ae mai no oia ua polole* ua po'.olei ka hoakaka ia anm o ka ni nau. Ua hoopuka mai ka Aha Kiekie i ka Ukou oielo hooholo e apono ana ī na hoakaka ana o ia ninau e ka hapanui o ka Aha Kuhina, oia hoi na ka hapanuio ka Aha Kuhina, e like no me ka hapanui o na mea e ae, ina aole i hoakaka okoa ia iloko o ke kanawai e hoon«>ho aoa ia lakou, ka mana, e like no me ka mei e Ue la nei iloko o oa Papa a me na Mana Ho.»ko ik>koo keia Aupuni o ka hapanui ka maoa. Ua hooholo ka Aha Kiekie ua poloiei u hoakaka ana.

> Ua li!o ka nunawi i keia mau hana a hiki i ka la 10 o Auenl, a ma ia la ua halawai hou makou rae ka Moi Uoko o ka Aha Ktihina e pili ana i keia mea. He elua mau kumuhana e kamaīlio ia ana ma ia haLwai oka Aha Kehina ma ka la 10 o Apenla, o ke koho ana i KooeU no na Laipela, a me ka hana uu i hookohu ia Mr. Kaaka e hooma-

ki ik»j ic2 kulu m.14 nu co ke kuikahi i Koike mua ia aka nfi Ua a'o ak i ka hapanui o ra Kuhioa i k* Moi e hiru aku i ka haoa a lakoo i waīho aku ai i'nui eua no ka mea oia ka roea kupono ia*a e hana ai, ooe ka hoike pu aku laia ia eanawa oo i kā o*arao o ka Aha K ekie o ka oeea i a'o ia aku iata e ki o ka Aha Kuhioa oia oo ka hana kupeno ana e >una ai, a he mea e hana tia pela. Ia « ua /o aku ka Loio Kuhina i ka >'o«. me keia mau h'iaolelo i kakau pono *»a i ka ma~awa i oltlo ia ai: "O ka manao o na o ka Aha Kiekie ia he mea paa iki, a ao'e no i oi ae kona m«na mamui o kekahi «nau ka naVa ok a aku ekolu i like ko lakou rr.akat»ka ' «»e ko na Luoakaoawai. Ke alp aku reīauiaoe e ka Moi e hoe'le i ka hahai --na i r,a a'o o ka hapanui o ka Aha Kuhir<a a me ka manao o ka Aha Kiekie." O ia ka pau ana o ia hahwai. Oia keia, ina oukou e hoomar»popo »nai ana e na keonimana, nia ka la 10 o Ap',ni>, a uj hiki mai la iakou i ka manawa i maia ua ii ai kekahi ix>e kiai ma k.i Ha!c-w»i me na lako kaua ina ka

i> \ Ano, e nee iki ae kak u imua a h:k» i ka manawa e hoopu ia nei, oia hdj ua malama la ua poe kiai la malaila ma ke ano e ho«>pilikia aku i ka 'ehuleh'», a ma kahi o ka lilo ana i rm a h- omalu a e malamaia ai ka |X>no o ka p< no o ka iehulehu a kmai i na ha nat!e, he mea ka ia n*na e hooulu ae i ka haun?cie. Ua hoakaka ka Loio Kuhina me ke oolea l a ma ke akea a ma na wahi e ae, a maanei iloko o kana olelo pane; ma kt»na manao ma tca la 170 Aoenla a iloko o ka mahina o Aperila, he mea kupono o!e loa, a he mea kue loa i ka pono o ka lehulehu, a he mea hoouluulu kiekie 1« a i ka mea i Vnanao ia e kinai; oia ka uiu ana aeokekahi hau nat le, ma'an-a ana Ika poe 1 hoike ia mai eka 1111 • • •;k 11 ma ke ano o kana oih*na, a i ho*«le ole ia hoi e ka Loio Kuhin.), he e'ii.na a hi'ei aku i ka ewalu

poe mp.i wjena nfi ona kanaka e noho ann ma keia kulanakauhale i heie ae ma ko lakou manao ponoi e kiai i ka Halewai i k:t po, a o na oielo wale no e pili ana i na lako kaua, oia keia, he mau bkr) kaua no ma ka Halewai i hiki ia lakou l e hwelawe io ke ioaa he kuniu e hana ai pela, e na makai kumau a n e ua poe kokua la. He n>anr»wa keia e Mr, Peresidena, aia o Mr. R. \V. WUikoki e hele lanrkila ana mawaho, he manawa hoi e kam?.ilio ia ana na olelo ma na huina alanui no ko Mr V. V. Akepoka pili i na hana o kei.\ ano, wahi a ka Loio Kuhina iloko o kana pane, i ka manawa ua piha ke kuianakauhale i na olelo e pili ana i kekahi hoohaunaele i ma naoia, a ua ljlo la i mea na na poo o na halekalep* i aneane e pau loa e kuka pu ai ktkahi me kekahi i na mea e hana ia no ka malama &na i ke ola a me ka waiwai. Ake olelo nei nae i keia wa i keia niau hana he mea hewa 1 ja, e hoike r.ku au ia oukou i kona •uanao ma keia mea iloko o Augate i hala aku nei, ka manawa hoi aia o Mr. Wilikoki a me kona poe hoa ohumu iloko o ka halepaahao kahi i paa ai, a ua makaala keia kulanakauhale, a e

kiai ana i na mea o keia ano. Ma ka la 25 o Augate, 1889, ua kakau aku k t Loio Kuhini i keia palapala malal-) iho nei i ka Ilamuku : Kp.ena o ka Loio Kuhina, Honoi.ulu, Augate 28, 1889. J. H. Sopf.r, Esq., llamuku, Aloha Oe E pili ana Ika malama ana i na pu a me na lako kaua e ae e w.iiho nei malalo o kou malu ma ka Ha'ewai ma keia Kulanakauhale, ua kuka na Kuhina no keia mea, a o ka manao o ka Aha Kuhina ka'u e hro paa nei ma ka pep* ma ke ano he mau kuhikuhi ia oe, i mea e loaa ole ai na hoomaopopo ole ana a kuhihewa ana paha ina e haawi ia na kauoha ma na olelo waha, a i mea hoi e maopopo loa ai ke kulana.

Ua manao ka Aha Kuhina he mea nui ke kiai a malama pono loa ia ana o kela mau pono kaua, a o na mea e ae iloko o kou Keena, i ike ia, a i loaa oaha he mau kumu e manao ia e hiki mai ana e lilo ia mau mei malalo iho o keia mea nui, oia hoi ka malama pono la an« o ka Halewai, ka poe maloko a me na mea e waiho ana malaila.

Ke hoomaopopo nei ao ua hoomakaukau m oc a ke hoohana nei i ke kiai ana i kela hale rae na makai haole eono (e'ua mai kela a me keia uwati mai) mawaho ae oka poe e eoho ana malaila ma ke ano he mau Kapena uwati ame na Wiliki a pela aku. O keia 1 hui ia roe D. H. Hikikoke opio, a'u e hoomaopopo nei ua hoonoho ta no malaila a hiki i keia wa ma ke ano be kiai kuikawa ma ka po ma kou Kcena ponoi, e loaa ana he kiai o ehiku haole, a ina ke makaala lakou ua lawa t no ka mea ua kokua ia mamuli o ke ano o ke ku ana o kela hale a me ka hiki e kahea koke aku i ka poe kokua ma ke te!efona.

Aka i mea e makaukau loa ai ua mau kiai nei he mea pooo e noho no lakou maialo o ka mahuna ana a me na kauoha o kekahi luna i hoonoho la ma luna o lakou, a e % hoolala ia me ka raoakaka kahi e noho ai ame na hana o kela ame keia o lakou.

Mt*aho ae o keū He mea pnnO e huu U kekahi run maopopo e piii aoa ikapoeeae u e komo iloko o kela hale i ka po, a ou nila e hooko ra akn no me ka hoopololei tea. O ke kumu i kupooo ai keia, ua ha ike ia mai o oo.it h*i aku no wau i kekahi mau mea i ikemika ia itoko oo o keia mahina, i ke ao. a p*la no iloko ooa bora oke a»*iabi ainA iho» owau no kekahi i ike i kekahi okeu nuu mea. Ei* iloko nei oke kulanakauhaie be mau haole i ma« popo ole ko takou kulaoa e pili aoa i ko lakou kokua Ina hana o keia wa, aua hoohuoi ia ui kokua lakou ma na manio i ka hoohaunaeie ana iho nei. Mawaho ae o lakou aia no he poe hapa haole ahe mau kanaka he mau lala no ka loio i ano kanalua ole ta ko hkou mau manao kue ma keia mea. Eia nae he mea mau ka ike pinepine u ana o keia poe i olelo mua ia ae nei i kekahi wa he nui no o lakou, e komo ana iloko o ka Halewai, a me ka ninau ole ia mai, a hele aku ma kela a ma keia wahi o loko oka na!e. E hke me keia ua ike i* lakou e hele ana, me he poe la ua kuleana ile ko oke kuono mahoi>e iho 0 kou Keena hana, a oia no hoi ke aianui e hiki aku ai i kahi i waiho ia ai o nj pu raa kekahi keena i hoopaa ole ia-i ka hapanui o ka manawa g ke ki a 1 ole la e kekahi kan.ika kiai. Eta no hoi keia o ke ki kahi waiho pu he hiki wile no ke lalau aku mai kela kuono aku. Ke ho»ke aku nei au i keia mau mea aole n»a ke ano e hoahewa, aka, ma ke ano e hoakaka aku ana he mea hiki wale no i kekahi p<">e he hapa kakini i lako pono i nalako kaua e komo aku e like me ke komo ana aku o keia poe i hai ia ae la, i ke ao a i ole la i ka po, a hoopoino aku ma ka hopu ana a 1 ole ia ma ke ki ana a hoomaka'uka'u

ana i na ku> e noho nanea ana, a ma la ano lawe pio ika hale. Ina ua manaeia aole paha e ulu mai ana ia mea, eia ka pane malaiia ua makaukau niakou e kiai aku i na mea a pau i manao ole ia e ulu mai ana a me na mea i manao wale ia e ulu mai ana paha. Nolaila, ke kauoha aku nei au i kou kiai makaaia ioa ana me ka hooko ana aku i keia mau mta i hooiala ia no ke kiai ana aku i ua hale nei, a ua hiki no e pakui hou ia keia mau mea e like me kau i manao ai he iK)no, oia keia: Oka puka nui ame na puka komo eae a pau e komo ai iloko oua ha\e nei, koe wale no ka puka o kahi hoopaa iawehala, e pani ia a paa a e ki ia (koe wale no na manawa hana nui) aole e hala mahope oka hora 8 o ka po e hana ia ai keia, a ke manao nei au

ina no mamua ae o ia manawa e hana ia ai pela ua 01 aku ka maikai. K hoonoho ia iwaena ona kiai ku ika wa he luna kiai, a o kana kauoha ka lakou t hoolohe ai, a maluna o ia luna ka hooko pono ia ana ona kauoha a pau loa a ua poe kiai nei, a oia no ka mea mana ma ka hale a maluna o na makai ame na mea a pau maiaiia inawa e hele ai ke Kapena Wati, a luna nui e ae paha. No kona noho ana malaiia i na po a pau e kiai ai, aole hoi he huli o kana wati e iike me na mea e ae, ke

j manao nei au (ina ua kupono oia ma na mea e ae) he kanaka kupono no o Mr. Hikikoki ma ia wahi. He mea pono e hoolako ia na kiai me na newa a me na pu panapana, a e loaa i kela a me keia kanaka kona pu laipela a me na kahei poka ma kahi hiki ke lalau iho, aole nae i'oko ona wahi hoopaa l.iwehala. I hookahi a elua paha kiai e maiama inau mawaena o alanui Kaahumanu a mr alanui Nuuanu ma al • nui Kalepa a pc!a hoi ma alanui Bete la, e nana ana ina mea e hana ia ana malaila no ka manawa he elua hora o kela a me keia kiai e malama ai la wahi, o kekahi no nae ona kiai maloko 0 ka hale, e nana pono ana i na mea a pau e hoea mai ana. E kaapuni i kela buina ma ka Halewai i na hapalua hora a pau, mai alanui Moiwahine loa ae a hoi mai. E noho na kiai i koe me ka makaala loa ina wahi a pau oka hale ina paha he pilikia e hiki mai ana ilaila; i hookahi o lakou e noho mau ai ma kahi hookomo lawehala, malaila ae he hiki no e komo aku iloko o ka pa a me na wahi hoopaa lawehala. E hoike koke koke ae na kiai e holoholo ana ina he kanaka a mea e ae paha e hana ia tna malaiU, pela e-mikaala ai na kiai a e pale aku ika poe a pau e kue mai ana. Maanei eae mai i ka'u ao la oe ika pono ole i kekahi kiai ke waiho 1 leona wahi i hoonoho ia e kiai ma ka Hilewai a wahi e ae paha, aia wale no ahe hana ano nu< ma paha he pepehi kanaka ke kumu e hiki ai e hana pela Ina e kii ia mai e kaua e pono e hui mua me ia ma ka ala h?le wawae, ma ka puka, a i ole iloko oka hale, hoopaa ika puka, pale aku ia lakou mai na puka anuni, e like me ka mea e ike ia ana he pono ma ka hoomaopopo aku ike ano oka poe e kue mai ani, a e te!efona koke aku i ka Ilamuku a i ko* na mau hope paha. Ua hiki no ini kanaka kupono a manao wiwo Ole f i lako i na pu a me na poka e paa 1 kela hale no kekahi mau hora maī kekahi poe e kue mai ana ma ke alo.

Ua maopopo no iu o na hora e kiai mau la net, mai ka hora 8 o ke ahiahi a hiki i ka hora 60 ke kakahiaka nui. Aole wau i manaj he mea waiwai ka hooloihi ana i keia mau hora, eia oae,

hk mea e kaala loa wa ke kiai ana i*aHale*ai iloko ona hora mamoa mo a wahope aku oka hoi *oa 1 ke kakahiaka a «ne kiheleanamai ike ahiahi ona ki-. kuikawa, O keia ki*i ana iloko o hookahi hora pakahi o keU ame keu o na wati, he mea pono e han- n roa ke ano he poe hoole e hele e nana hele ma kela a tna keia wahi. Ano, e ptU ana 1 ka hookemo waie | ia o kela me keia mea m3i ana iloko o oa keena o ioko o keia hate. Hc »ea pjno e pale ia aku ktia ano hana Ike ao roa ke kau ia ana o kekahi ru!a ku j p<ino e hiki ai e hana ia na hma mtv ke kupmo, eia nae e malan a ia ai ka maluhia oia mau wahi o ka haie. Ma hoj>e iho ona bora ok< .rh .ihi aele e ae la kekahi mea e k< oio maloko, koe wale 110 na makai kun» a u»e na mak.n kuikawi, a n* na iuna e ae o ke aupuni, a me na K»io a uie kek.ihi*jH)e e ae 1 hcte mai ma kekahi hana kupono, e hai mua īa nae ;a hana i ka luna e ana ika Haiewai. K hooko l>otutti ia kew ruta O ka mea oi loa aku nae a'u i ake ai e hoomaoi>o{>o mai oe, oia ka hele mau 0 na mea a p.iu loa mai kou keena aku iloko o na hora hann niau o ka Ja f a ma ii hana ana, ua kaa he mau manawa ;kuj>ono ipa e hoao ia ai na hana e ka j mailio ia'ku nei, he mta pono ote keia. lUa pinepine ko'u hoao ana e hookani aku i kekahi mea e noho ana ma k' u ma ka hoao ana 1 na leiepune a elua, ua maopop° n<» aole mea e ivho ana malaila. Makehewa ia'u ke hoike aku ia oe he mea pt n.) ote lon kein, a i 01 toa a>cu hoi i kei 1 *'.i pi ikia, ke ake nei au e ike aku 1 ka hoopau ia o keia ano hana. No ko'u iike ole e hoopiliki.i wate aku la oe ma ka helupapa ana m:: mea pono e hanaia f no ka hooko aku i na oleio kauoha mar.iv.? ae nvi, '<e waiho aku nei i ka hapanui nau e noonoo, a hana aku. Oka manao nui wale no o ke ktkau ana i keia palapaia ioilū oia no ke ake e 1 >aa ka malama pono toa ia o keia hale i kupono e hanaia mamuli 0 kona ano nui. \E nana ma ka aoao Ekolu. ]

No ke ake nui ia e puka pau aku ka haiolelo a Kakina ma keia helu, nolai la ua waiho ia kekahi hapa inahuahua o ka moolelo o ka ahaolelo.