Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 33, 16 August 1890 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Augate, 1890.

@

@..........          1 8 15 22 29

@.............       2 9 16 23 30

Sabati….         3 10 17 24 31

@........                        4 11 18 25

@..........          5 12 19 26

@ ……….      6 13 20 27

@.............       7 14 21 28

 

@ KAU ANA O KA MAHINA

 

Hapaiha hope …………         3 47 2 A. M

@

@                               

@

 

@ Ka napoo ana o ka ia

           

Puka Napoo

Sabati ……..   5.38     6.33

Sabati ……..   5 40     6.29

Sabati ……..   5 48     6.24

Sabati ……..   5 46     6 17

Sabati ……..   5 47     6 14

 

KELA ME KEIA

@ hu na ai@ e holapu mai nei @ mahle o Honolulu nei: he @ k@ hele lanakila mai nei o ke @ paha na kiai.

K@ waie ia ak@ nei ka hopena o @ iloko o ka pule hope o nei @ iho; alia nae @ a pau pono @lealea ana.

@ ko makou mau kolan@ hoo@ me na moolelo; o Gaberiela Le@ eu o na hana epa @ o kona @ o ka paa pio no keia helu ae.

I ka la Sabati ekolu o Iulai he elua @ i komo hou i ka Ekasesia o Kaneohe ma ka hoike ma aoio, a he @ keiki I bapetizo ia.

            K@ kooikaika nei ko Waialua, Oahu, @ wahi @ a@ I k@ ko lakou makini @, a i ka wa a pau pono ai e hoolaa ka luakini me ka maalalu.

            Ke hoeelo mai nei ko kau mohala o na kula a poni la @. Ke helu o nei makou me ka ulumahiehie, e oi aku ana ka holomua o keia kau o na kela @ o ke @ o ke pookela.

            Ua make kekahi @ o ka mokuahi ka @ mawaho ae o P@ nae ola na kaumaha loa me ka ona a @ mamua o ka holo ana aku o ka moku. Ua hoihoi hou ia mai ke kino make.

            Ke hawahawana wale ia mai nei, he keu ka a ke ohonia nui o kahi poe kumupaa nui i ka hoala hou ia mai ona kumukanawai hou O ka leo maoli ka makou iini e ko, elohe ku kuli me ka @ ; o ka hawanawana, ola ke kuleana o ka poe hoolano.

            A hiki mai I keia la aohe mau hoaleale hou ana mai o na lono paialewa o kela mau la i hala o ka hoololi poo o kekahi oihana aupuni. Ke lapu mau nei nae kela wahi kuailo hanau hou, he “Alapa na Kamehameha ka moho, aia no i Maui o Iao.”

            O kela kanakolu a oi tini opiuma i hopuia iho nei e ke Komite Hookolokolo o ki Ahaolelo, he hih@ ano nui ia o keia mau la koke iho la e lawelaweia nei imua o ka Ana Hoomalu. O kela @-poliaku-ula hoi, ke helu pa iwa kalua kumamaole nei makou i na la he ekolu o ke puhiia ana o kela pu hooho. Ahea hiolo o Ieriko?

            No kekahi mau la e hoea mai ana o nei mua iho, e haule hope ole ana ka hoohuihui ia o na manaolana e holomua ke alahao kaamahu o Hamakua i Hawaii, mawaho aku o na nunuha ana o keia mau la iho nei. E ku ke kama o Waipio a hoole iho “aole no laila ka uwahi pio i ka wao.”

            Ma ka Poaha nei, ma ke alanui Moi, a mawaho pono iho o ka hale o Meu Hing (pake) e ku nei ma Koiuiu, ua haule iho la he lede opio mai luna iho o ka lio ana e kau ana a waiho ana I ka lepo: a ua lawa loa ia aku no ka ho me me ka poino ole o ke ola kino. Ua hai ia mai o kekahi o na kaikuahine o Keoki Hapakela.

            O Keia mau la wela a ka’e mai o ke kulanakauhale nei, ke kikoo mua nei na hoomanao ana o ko makou mau hoa paaua e hooko ole ia mai kela mau la o ka pilihua nui. I mananalo ai hoi nei mau la ikiiki, e @ho ka hookanaaho iho iloko o na tabu-wai huihui, o ka luu no a ae-a, nau iho ia ola I huli po@oi mawaho ae o ka ka aumakua

            Ua makaukau a ke puka aku nei ma keia la ka buke moolelo hou o Robata Wilikoki i hooponopono ia a Samuela K. Pua. Ua kiei wale iho makou i na aeao hoope kahi o na me e hulahula poloka a me ka hoolala’o, na hapaku’e o ka hulaku’i a wiliau iho ke poniniu. O na apo kokua ma ka aoao o ka lehulehu e hoon@le ole ia.

            Ma keia mua iho, me he la e owela mai ana na ale o ka moana Pakipika i na laina mokumahu mai na kukulu like ole; e hihipea ia ana na pako’ako’a o ka papaku me na waea olelo-kikeke; e ku ana ke aupuni Hawaii he kikowaena o ka hoohui olelo; nawai hoi e wanana mua mai ka hiki e noho mana ia ka lewanuu me na moku-lele?

 

Haunaele Kalawao!

@

Ka Luna Nui he Moepuu,

Na aa

Inaina Wela o na Lepera.

 

He Hoike mai na kekahi mea Ikemaka

 

Ma ke keena nani o keia nupepa i lauana pu iho ai kekahi ikemaka o kela haunaele ma Kalawao me ka mea kakau o keia pepa, a ua kukai ia keia ma@ ninanin@ pokole no kela naunaele kaulana.

            Mea kakau—Aloha oe; ke hoomaopopo nei au mai Kalawao pololei mai @ keia keena, - mumuli o keia ope pepa @ ha@ mai nei ko’u hoomaopopo. Heaha kau ike, a lohe wale mai no keia haunaele mawaena o ka luna nui a me kekahi mau mai lepera malaila?

            Ikemaka Aloha no. Ae, mai Kalawao mai au; ma keia ope pepa ka hoike o ka’u ha@a a me ko’u @ hoa pu ma@. O ko’u ike I kela haunaele, oia no ko’u wa i haawi ai i ka uwao ikaika a pauaho ole, oiai au i ike ai i ka lumilumi ia o ka luna nui malalo o ka ikaika o na mai lepera. Ua lohe au i ka o e@ hooweliweli e make kekahi mea e hoao ana e kokua i ka luna nui; he @, ua hahau@ kahi poe me na laau a ua kalaiia i hope ia lokou e hookokok@ aku ai. N@, ua hoopoina ae la au i ka olelo hooweliweli a komo aku la iloko o ka puukiuki e pale ana mao a maanei no ka uwao. Iwaena o na @na e haiuku ana me ka inaina, na puliki me na @ wawae huhu, lalau aku la au i ka luna o ka luna nui Mr. Evans @oko o kona ehaeha,  huki mai iaia a kaawale, a kaomi aku la i na ma nao heleuluulu, me ka makaukau e pale aku i na hoao hou mai o ka hoopilikia ana mai.

            Ikemaka—Ua kaihele aku makou ma ke ala no kekahi hale, me ka luna nui e hoomaha ana maluna o ko’u lima. Ua puni maua me ua poe inaina nei, a paia kolu mau pepeiao me na olelo ikaika; aka o ke kono nui a kuu noonoo, e hoomalielie a e hoohamau i keia uluaoa ma ka mana i lawa ia’u. No kekahi manawa, ua hoomaka keia huakai a makou ma kekahi @ale. Aole au i kakali i ko’u iini nui a oia ka’u i ninau aku ai ia lakou:

            Ikemaka—“E na makamaka, heaha ko oukou manao i keia wa no ka haole?”

            Pane—“Eia ko makou manao, e hoopaa iaia ma kahi paa, a ku mai ka moku, alaila hooili iaia no Honolulu. Aole o makou makemake i keia haole e noho mai maanei.”

            Ikemaka—“Aole ane he pono e hookuu iaia me ka hoopaa ole, a e hoopau i keia manao uluku iwaena o oukou?”

            Pane—“He ae no makou, ina nae e hoohiki oia maluna o ka Baibala aole e hana mo hou ia makou.”

            Ikemaka—Ninau au i ka haole a ae mai oia. Nolaila, ua kau mai oia i kona lima maluna o ka Baibala, hoohiki au iaia, pule, a oia iho la ka panina ano nui o ka’u uwao ana nona.”

            Mea kakau—Heaha ka mea i maopopo ia oe no ke kumu o kela hauna ele malaila?

            Ikemaka—I kela komite 13 0 ka ahaolelo i hiki ai malaila, ua hoohalahala kekahi mau keiki mai e loaa ia lakou ka bila alualu, a ua i ia aku paha e ke komite, e loaa ana no ke waiho lakou i ka malama ana a ke kahuna Katolika, (kahi a lakou e noho ana) a hoi lakou malalo o na wahi malalo o ka Papa Ola He oiaio ua hooko lakou i ua manao la, a ua noho ma kekahi mau hale mauka o Kalawae, pili kokoke me kekahi po mai kamaaina mala@la. He wahi kupono ia I ko lakou manao, aka nae, ua kipaku paha ke kahuna Katolika ia lakou e hookaawale loa me kekahi mau olelo ikaika, hui pu hoi me ke kipaku a ka luna nui e hoi lakou no kai o Kalaupapa, a me kekahi mau mea okoa iho, pela iho la ka’u hoomaopopo wale no ia haunaele. Lohe hou au ua kuko hou kela poe mai e limaikaika paha I kela kahuna Katolike, “no ka mea.” wahi a lakou, “nona ke kumu o keia hana i hookoia e lakou.” He mau mea e ae no kahi a’u i lohe ai, --ua hooikaika nui au e uwao a ua hamau pu a hoi mai nei au,

            Mea kakau—Ua hookolokoloia a ua hoopaiia kela poe hoohaunaele—eia kekahi poe o lakou maanei malalo o ka hoopai o ka hana oolea. He manao koho ko’u, aia he i@ kela hoopai mai ke oolea a ka palupalu, ina o oe kekahi hoike imua o kela aha hookolokolo. Aole anei pela?

            Ikemaka—O ka’u ia i ninau ai i ka hope luna malaila i ka manawa hookolokolo, a no ka maopopo ole, ua hoi mai au no Honolulu nei, me kuu kai pu aku, ina e makemake ia owau kekahi o na hoike, e kauoha mai no. No ka loli hoi o ka hoopai, he koho wale no hoi ko’u. Aka, e hoi au, -e aloha auanei.

            Mea kakau—Aloha oe.

 

KA AHAOLELO

 

KAU O 1890.

 

LA HANA 49.

Mahope iho o na hana mau o ka hui akoakoa ana o na hoa i ke kakahiaka me ka pau ana o kekahi mau hoike ano nui ole a kekahi mau komite, ua kahea mai ka Peresidena no na

 

OLELO H@ ME NA BILA.

            Na Apili i $15,000 no ke alanui hou mai Hilea. Pahala a hiki loa i Punaluu; haawiia i ke komite o na aina aupuni.

            Na Kamai—E hoihoi ia na dala he @ono a kekahi mau keiki i auhau hewa ia ma ka ekolu dala pakahi.

            Na Beka—hoolaha bila hanawai no ka hooponopono ana i ka oihana makai o ke aupuni, a he hoololi no hoi no kekahi mau pa@ku o na kanawai Karaima a me Kivila.

            Ka Kamai—hoolaha kanawai no ka hoomana ana i linakanawai apana no Kipahulu, Maui.

            Na Kalua—hoolaha e hoala hou ana i ke kanawai o na kiaaina a me kekahi haawina dala uku hoomau no ka Moiwahine Kapiolani.

            Na Pua—hoolaha kanawai e hoonoho ia i linakanawai apana no Kalawao.

            Ninau o Wilimana i ke Kuhina Waiwai ina paha he mau waiona kahi mawaho ae o ka alekohola i hoouna ia’ku i waho mai ka Hale Duke.

            Kamai—nonoi ma ka olelo hooholo e hoolako ia na hoa o ka ahaolelo me 200 pooleta pakahi a ua hooleia.

            Heluhelu o White I kana bila hoololi kanawai e pili ana i ka oihana loio ma na aha hookolokolo apana a hoomalu.

            Na ke Kuhina o na Aina e i hoike mai no ke kakau inoa ana o ka Moi i na kanawai e puka aku nei.

            O ka bila kanawai e hooponopono ai i ke kuai ia o ka waina, ua haawiia na ke komite wae o na waiona e noonoo. Ua haawi pu ia i ke komite kalepa he ekolu mau bila kanawai like ole no ka hooponopono hou ana.

            O ke kanawai e hooponopono ai i ke kuai ia o na aina no ka hookuonoono, ua hooholoia ma kona heluhelu elua a waihoia no ke kakau poepoe a me ka heluhelu ekolu. Pela me ke kanawai e hoomahuahua ai i ke dute maluna o ke kope o na aina e mai.

            O ke kanawai e pili ana i ke alahoa o Hawaii, ua hoopaneeia no kahi wa.

            Kapaeia na rula a heluhelu kanawai o Buki no ka wa mua. Ua waiho pu mai ke komite wae o na haawina dala kukulu me hoopaa o na hale aupuni i ka lakou i noonoo ai he $45,000. Ua waihoi a noonoo pu me ka Bila Haawina

LA HANA 50.

            Mahope o na hana mua o ka akoa ko ana o na hoa a ka ahaolelo, kahea ka Peresidena i na

HOIKE KOMITE.

            Na Mula—no ka hoike a ke komite kalepa i ka bila kanawai opiuma e noi ana e hana ia na kanawai ikaika; waiho ia no ka noonoo pu me ka bila.

            Na Luka, no kekahi mau bila kanawai i makaukau i ke pai ia.

            Na Kikila Palaunu, i ka hoike a ka hapanui o ke komite wae i ka bila kanawai hoonoa kai konohiki, e noi ana e hoopanee loa ia. Kakali ia a hoike mai ka hapa uuku o ke komite.

OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

            Bakahada—hoolaha mai he bila kanawai e hoolaula ana i ka oihana kalepa me ka mahiai.

            Na Beka—heluhelu mai no ka manawa mua, i ka bila kanawai hooponopono buro oihana makai o ke aupuni; e hookuu laulaia ka lapaau Hawaii; e hoololi ai i ka pauku I mokuna go o ke Kanawai Kivila; e hooponopono ai i ka malama ana i na buke aupuni ma ka olelo Hawaii me Beritania.

            Na Makate i heluhelu mai i ka bila kanawai e hoopau loa ai i na palapala ae holo i na aina e.

            Papai—hoolaha mai he bila kanawai e hoololi ai i kekahi pauku o ke Kanawai Kivila.

            Na Kamai he bila kanawai e hoonoho ai i hope makai nui no Kipahulu.

            Na Bakahada he bila kanawai hoololi i ke kanawai o 1884 e pili ana i na home noho liilii.

            O ka bila kanawai hoololi i ka pauku 105 o ke kanawai Kivila, ua heluheluia o hooholoia.

            Noonoo ia ka Bila Haawina imua o ke komite o ka hale a ua hooholoia na haawina malalo iho:

Elua kakauolelo o ke keena ohi auhau, $3000.          

Papa hoopii auha …    $4,500

Lilo keena waiwai..      3,500

Lilo keena lunahelul…            4,000

Kuni me hoailona pai…             500

Na metala ilio …          1,000

Elele keena waiwai…  1,200

Pai palapala hoopaa & bona 4,000

Ukupanee aie aupuni, etc., . 390,000

Aie lahui …     8,000

Uku Luna Dute nui…  7,000

Hope Luna Dute…      6,000

Luna Awa…    6,000

Luna Dute awa…         3,600

Luna halepapaa…        4,800

Kokua malama halepapaa…    2,400

Kakauolelo buke helu ekahi…            3,600

     “        “    “   elua…   3,000    

     “        “    “  ekolu…  3,000

     “        “    “    eha…  3,000

Malama buke…           .           $3,600

Luna Dute o Kahului…           3,600

Luna Duke o Hilo…    3,600

Luna Dute Mahukona…          1,440

Luna Dute Kawaihae…           200

Kiai awa Kahului…     2,400

Kiai awa Hilo…           2,400

Kiai hale aila mahu…  2,000

Kokua kiai halepapaa..            4,000

No kokua kiaiawa Honolulu    14,400

Na kakua kiai awa a pau…      2,000

Waapa hale Dute…      2,000

Na lilo hale Dute…      5,000

Olelo hooholo ia Kanuka…     1,980

Hooko kauoha o Wong Kim    831

Olelo hooholo i hookoia no kekahi mea e aku, he $377.78

Kela me keia lilo keena o ka Luna Hooia, he $600

OIHANA LOIL KUHINA.

Uku Loio Kuhina…     $10,000

Hope Loio Kuhina…   7,000

Ilamuku…       7,000

Hope Ilamuku…          4,000

Kakauolelo a ka Ilamuku         4,000

     “      Elua   “     2,400

Luna halepaahao…      3,600

Makai nui o Hawaii…  5,500

Makai nui o Maui…     4,000

Makai nui o Kauai…   4,000

Kakauolelo Makai nui o Hawaii…       1,800

Kakauolelo Makai nui o Maui…          1,800

Kakauolelo Makai nui o Kauai…        600

Kakauolelo kope palapala…    1,800

Lilo hihia aina maopopo ole…            1,000

Na aha niele kolonelo…          1,500

Lilo kokua kan. hoohaiki pake.           500

Ola o na paahao…       80,000

OIHANA HOONAAUAO.

Uku Kahukula nui me kaahele $8,000

Hope Kaukula nui…    4,500

Kakauolelo Papa Hoonaauao…           6,000

Hope kakauolelo…      3,000

Elele me kakauolelo buke…    1,500

            O ka kaawina dala kokua i na kula Enelani me Hawii, ua ulu he hoopaapaa no ke noi ana o ke Kuhina o ka na aina e i elua haneri tausani dala, a aole hoi i hookahi haneri me kanaiwa tausani e like me ke noi mua; aole i hooholo ia keia mau noi, a ua hoopauia ke komite.

            O na haawina dala no ka oihana makai o ke aupuni a me kela me keia lilo kivila, ua haawiia i kekahi komite wae he elua hoa no kela me keia mokupuni a i hookahi no Molokai.

LA HANA 51.

            Mahope o ka heluhelu a me ka hoapono ia ana o ka moolelo o ka la hana i hala, ua waihoia mai keia mau

PALAPALA HOOPII.

            Na Luka mai Waialua, e uku ia aku o T. A. Lloyd he $50 no ka hana ana i na alanui o ia wahi, oiai he haawina kekahi i hookaawaleia no ka papa alanui o Waialua. Waihoia i ke Kuhina Kalaiaina.

            Na Kanealii mai Waialua, e hoopau ia ke kumukanawai—komite hookolokolo; e ae ia kekahi Ahaelele hana no kekahi kumukanawai hou—waihoia a noonoo pu me ka bila kanawai no ia mea.

            Na Kamai mai Hamakualoa, e hoopau ia ka oihana lunahele nui o ke aupuni; e ao kela me keia hoomana i na keiki o ko lakou poai iho; e hookaawale ia na apana o Kipahulu, Kahikinui me Kaupo i anpana hookolokolo okoa.

            Na Pua mai Kalaupapa, e hoonoho ia o Doiron i luna nui a i kauka no hoi no na mai malaila.

HOIKE KOMITE.

            Na Kalua i ka hoike pili i ka bila e hoonoa ai i ka mare ke loohia kekahi i ka mai lepera, a ua hooholo ke komite e hoopanee loa ia ua bila kanawai nei, oiai ua maopopo loa aole e hui hou ana ke loaa kekahi me ia mai. Nana hou no i waiho mai ka hoike a ka hapanui o ke komite, e pili ana i ke kanawai e hoona kuleana ma na waiwai paa maopopo ole. Waihoia no ka hoea ae o ka hoike a ka hapauuku.

            Na Kamaki, i na hoike elua, e pili ana ka mua i ka bila kanawai hoonoa i na launahele o na kuahiwi no ka pono o na kanaka o ka aina e noho ana, a o ka lua, e pili ana no kekahi noi i waiho ia mai mamua e nana ia ka pono o ke kukulu hou a hoomaemae ana i na hawai ma kela huli Ewa o Kalihi.

            O ka bila kanawai kepa o na luina o na moku, oia ka Mula i waiho mai ai i ka hoike a ke komite a me kekahi bila kanawai hou i hoomakaukau ia.

            Na Kamai, i ka hoike a ke komite e pili ana i ka wehe hou ia o kekahi mau alanui hou ma ke kalanakauhale nei o Honolulu; o ka manao o ke komite, e hooko koke aku ke Kuhina Kalaiaina i ka hana ana.

            O ke kumuhana e pili ana i ka hoonaauao ia o na Hawaii ma na aina mawaho aku o keia aupuni, ua waiho mai o Rosa i ka hoike a ke komite me kekahi kauoha e pai ia kekahi bila kanawai i hoomakaukau ia.

            Na Wil@nana, i ka hoike no ka huli a hoakoakoa ana i ka mai no ka pono o ka lehulehu, me ka hoana okoa ana i $6,000 no ia hana, ua waihoia ma ka papa no ka noonoo ana.

            He pane na ke Kuhina Waiwai no kekahi mau ninau, a he hoike na Luka no kekahi mau bila kanawai i paiia, oia ka panina o na hoike komite o keia la.

OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

            Papai—heluhelu ma ke poo no ka wa mua, bila kanawai o na laikini kuai kukaa, a me ka hoopae limahana.

            Nawai—no ka bila kanawai waiona: Kalua—no ka haawi ana I uku hoomau no ka Moiwahine Kapiolani; Bakahada—hoololi mokuna 3 na kanawai o 1884; Holoke—kanawai haokuni, holoholona aea a me na pa hoopaa holoholona; ua heluhelu mai lakou no ka wa mua a ua waihoia malalo o na rula.

            Makuisa—hoolaha bila kanawai hoopau loa i na lunahelu nui. Wilikoki—ninau i ke Kuhina o na aina e no ka nui o na lako kaua e waiho nei. Na Buki—he bila kanawai e pi@i ana no ke kudala o na hoolimalima aina leialii.

            Kahookano—nonoi e hoihoi hou ia kekahi mau dala ia Kahawaii I auhau hewa ia. Waipuilani—ninau i ke Kuhina Kalaiaina, ina paha o na lilo uku moku o kauka Kamikana o Kona, no kona holo ana mai ianei, malalo no ia o ka Papa Ola. Ina peia, ma ke kumu hea i kauoha ia ai e hana pela?

            Na White, i ka bila kanawai hoopau i na papa alanui a e hoala hou ana i na luna alanui.

NA HANA O KA LA.

            Komite ka hale no ka bila Haawina a maluna o na haawina dala kokua i na kula Enelani me Hawaii i hoopaapa’i ma ka la mamua iho, ua hoopaapaa nui hou iho la i keia la a hiki i ka haawiia ana i kekahi komite wae he 13 lala. O keia wale iho la no na hana malalo o ke poo Na Hana o ka La, a hoopanee wale no kahi la ae.

LA HANA 52.

            Heluheluia a aponoia ka moolelo o ka la hana i hala, alaila ua waihoia mai

NO HOIKE KOMITE.

            Na Walabalaki i heluhelu ka hoike a ke komite wae o elua bila kanawai waiona; nonoi ke komite e hoopanee loa ia ka bila a ke ‘lii Hona, a e ae ia mai ka bila a ke komite i hoomakauakaa ai, e kudala akea ia na laikini kuai waiona a ua waihoia ma ka papa no ka noonoo pu ana me ka bila.

            O ka hoike a ka hapauuku o ke komite ia lakou ka bila kanawai e hoona kuleana ai i na waiwai paa i maopopo ole, ua waihoia mai e Nawahi me ke noi ana e hoopanee loa ia ka bila; ua waaihoia ma ka papa a hiki i ka manawa e noonoo ia ai ka bila me ke hoike a ka hapanui o ke komite.

            No ka bila kanawai o na poo hoailona dute, ua hoike mai o Makapolena i ka manao hooholo o ke komite waiwai a me kekahi mau hoololi.

NA BILA ME OLELO HOOHOLO.

            Hoolaha o Wilimana he bila kanawai hoololi i ke kanawai o na palapala hoohui; a na Papai hoi i ka bila e pili ana i ka hoomalu ia o na holoholona.

            White—heluhelu no ka wa mua i ka bila kanawai e hoopau ai i na papa alanni, a ua waihoia malalo o na rula.

PALAPALA HOOPII.

            Mula—mai na ona o ka moku kiapa Bryant e hoihoi aku i ka hoopai o 500 dala no ka opiuma i hunaia; haawaiia i ke komite kalepa.

            Na Pua mai Kalawao, e hoopau loa ia ka luna nui Evans no ka hoohana ia o na kokua mai no ka uku he 50 keneta o ka la; keakea I na lepera no ko lakou kii i ka wahie; hoolilo wale ana i na dala o na mai; keakea i ke kuke o ka home Damiena. Waihoia i ke komite o Molokai.

            Na Paehaole mai Molokai, e hoopau ia ka luna nui o na lepera no ka wawahi i ka hale, a no ka hooweliweli i na lepera hoohaunaele e nele i ka ai ke hoi ele i Kalaupapa. Waihola i kela komite o Molokai.

HANA O KA LA.

            Mamuli o ke ulolohi o kekahi mau bila kanawai ma ka lima o ka poe kakau poepoe, ua hapaiia ka noonoo no ka bila kanawai e kaupalena ana no na hewa o na moku e lawe malu mai ana i ka opiuma.

            Hoopaapaa nui na hoa, a ma ka ni nau ana ua hoopanee loa ia ka bila he 24 hoopanee loa ia 18 apono.

            Heluhelu ekolu ia ka bila kanawai o ka poe ona mau a hoopanee loa ia.

            Heluhelu elua ia ma ke poo ka bila e pili ana i ke kuai ana o ka waiona a waiho ia i ke komite waiona.

            Heluhelu aiua ia ka bila e pila ana i ka huna a me ka hookipa ana i na poe lepera i hoohuoiia, a hooholo ia e kakau poepoe a e heluhelu ekolu ia ma ka Poaha.

            Heluhelu alua ia ka bila e hooponopono ai i na hale moe o Honolulu a kapae ia no ka hiki ole mai o ka mea nana ka bila.

            Heluhelu alua ia ka bila e hoihoi ana i ka mokupuni o Kahoolawe no Wailuku a hoopanee loa ia.

            Heluhelu alua ia ka bila e pili ana i ka ohi ana o na auhau a haawiia i ke komite waiwai.

            Heluhelu alua ia ka bila e pili ana i na alanui a haawiia i ke komite kalepa.

            Heluhelu alua ia ma ke poo ka bila e kukulu ana i ka oihana wai no Kohala a haawiia i ke komite wae.

            Heluhelu ia ka bila e pili ana i ke kuai ana o na lole a ka poe piepiele kaahele a haawiia i ke komite kalepa.

            Heluhelu elua ia ka bila e hoololi ana i ke kanawai pale ahi a hooholo ia e kakau poepoe a e heluhelu akole ia i ka Poaha.

            Heluhelu alua ia ma ke poo ka bila e laikini ana i na hui panihakahaka ola a hooopanee loa ia.

            Koho ka Peresidena i ke komite wae no ka oihana wai o Kohala, Buakaka, Kauhane, Marsden, Rikada a me ke Kuhina Kalaiaina.

LA HANA. 53

NA HOIKE KOMTE.

            Na Luka ka hoike a ke komite pai

            Na Nawahi he olelo hooholo e kauoha ana I ke Kuhina Waiwai, e hoike aku i ka nui o na opiuma i kuai kudala ia aku e ke aupuni i na makahiki i hala ae nei.

            Na Pilipi he hoolaha kanawai e pili ana i ka helu kanaka.

            Na Kanuka he hoolaha kanawai e hoololi i na kanawai o 1886.

            Na Kahookano he olelo hoohola e hoihoi hou ia na dala $59 50 i kekahi mea i auhau palua ia, haawiia i ke Kuhina Waiwai.

            Na Kanealii he noi e hoala hou i ka noonoo ana i ka bila kanawai 56 e pili ana i ke kaupale ana i na hihia o na moku hoopae opiuma; aponoia.

            Kapaeia na rula a waiho mai la o Kalua i ka hoike e pili ana i ke kanawai e hoonoho ana ia Ewa i aha hoomalu. Ua noihe komite e hoohololoa ia.

            Na Kalua i ka hoike e pili ana i ke kanawai a Kahookano e hoomahuahua ana i ka mana o na Aha Hoomalu ma kekahi mau hihia Kivila, ua kapae ia ka bila mua, a ua pakui mai ke komite i bila hou, a noi mai e hooholo loa ia.

            Na Luka he noi o hapai hou ia ka noonoo ana o ke kanawai e laikini ai i na agena o ka hui panihakahaka, a ua hoole ia

            Na Rikada i heluhelu mai ma ke poo i ke kanawai e papa ana i na moku mahu holo piliaina, aole e lawe i na mai lepera a me na mai lele e ae.

            Na G. N. Wilikoki he noi e lilo na hoike elua a ke komite o ka makeke i hana no ka la; kauoha ia a Poaha.

            Kapae ia na rula, a waiho mai o Rikada he hoopii e noi ana $3,000 no ke alanui o Waimanu Waipio, Hamakua. Haawiia i ke komite o na aina aupuni.

NA HANA O KA LA.

            Heluhelu ekolu ia ke kanawai e haawi ana i mau pono hou no na home liilii, a hooholo loa ia.

            Kanawai e kau ana i ke dute mahuahua maluna o na kope o na aina e, e hookomo ia mai nei mai na aina e mai. Hooholo loa ia.

            Kanawai e laikini ai i ka poe Hotele, a hooholo ia.

            Noonoo hou ia ka bila helu 58, e hoemi ana i ka hoopai o ka moku hoopae opiuma.

            Na Makuisa he hoolaha halawai ka ke komite 13 ma ka hora 9 apopo.

            Noho ka hale a hapai ia ka noonoo ana o ke kanawai kaupale i na hihia o na moku hoopae opiuma.

            Kahea ia na ae me na hoole, he 23 ma ka hooopanee loa; a he 15 ma ke kokua e hooholo loa. Ua hoopanee loa ia ka bila.

            Hapai hou ia ka noonoo ana i ke kanawai e hoohui ana ia Kahoolawe no ka apana koho balota o Wailuku; kauoha ia e kakau poepoe a heluhelu ekolu i ka Poaha.

            Noonoo ia ka bila haawina imua o ke komite o ka hale, Marsdena ka lunahoomalu.

            Kula o Keoneula…….$ 12,000

            Noi o R. W. Wilikoki e hoopanee loa, kokua o Papai a waiho ia i ke komite o na kula.

Na lako kakau a pela aku… $ 1,200

Na lilo kula ao kumu……. 2,000

            Noi ke Kuhina Waiwai no ke kumu Akeakamai o Punahou $2,400; ae ia.

            Hoohuihui me ke pai ana i na buke kula… $2,000

No ka helu kanaka……. 12,000

            No na hana hou e hoohana ia aku ana e ke aupuni, ua waiho ia mahope.

KEENA KALAIAINA.

Oihana kikoo dala hale leta $ 48,000

Kuai ana i ke alanui mawaena

            @o Hilea me Honuapo            3,500

Kuai me hoolimalima pa o

            @ Aliiolani Hale…..    3000

KEENA WAIWAI.

            Kokua Laina Mokuahi $48,000; ha awi ia i ke komite wae.

            Na Kalua i ka itamu e haawi ana i uku hoohoihoi no ka laina mokuahi mawaena o Tahiti me Hawaii $24,000

Noi o Pilipi i 36,000, haule.

            Na Nawahi no ka laina mokuahi ma.waena o Sana Diego me Hilo, $4,800; haawi ia i kahi komite.

            Hoopau ia ke komite a hoike ia aku imua o ka hale ua hooholo ia kahi mau haawina, a ua haawiia kekahi mau itamu i ke komite wae.

 

EIA KA MEA APIKI.

 

            Ke oleloia nei ma ke taona aole ka i koho ponoia na elele komite kumukanawai i akoakoa iho nei iloko o keia kulanakauhale, a hele aku nei imua o ke ‘lii, e na apana kahi a lakou i hele mai nei. Na ka ona ka o ka nupepa ka Leo lakou i wae a hookohu i poe elele kumukanawai. Ina he oiaio keia na apiki ka hana ana, a aole lakou he mau elele no ia apana aina holookoa, aka he mau elele, wale iho no na ka ona o ia nupepa, ka mea nana lakou i wae.

 

NALOWALE.

            Hoko o ka pule i hala mua aku nei, maloko o keia kalanakauhale, ua haule mai luna aku o kekahi kaa, he uwa@ guia a na wahine, me ke kaula lei a@ gula pu kekahi. E uku ia aku ana ka mea i loaa iaia keia uwati me ka makana kupono, ke hoihoi ae oia i ke keena o ka Hawaiian Business Agency, ma ke kihi o na alanui Papu me Kalepa.

 

            Ua loheia mai ua ulu ae a lana ka manao o ko Lihue, Kauai. Ua piha pono na hale halawai, a ma kekahi mau apana nawaiiwaii mamua, ua ikaika na hana pono i keia w@.

 

            O Napeha, kekahi o ka poe Moremona hoi mai nei mai Mauna Pohaku mai, kai kamailio @ o ka luakini o Kaumakapili i ka po la Sabati I hala. Ma kana wehewehe ana ua ikeia he nui na popilikia i@ i kela poe o kakou i hele aku nei ilaila. He kanahiku kumamalima @ I h@ wawae ia e lakou me ka halihali ana i na ukana I ka hoi ana mai nei, a luna ke kaa ah@ Ona leta a lakou i kakou mai ai i na maka maka ma Hawaii nei, e hai mai ana i ka pilikia o ka noho ana, ua hoopaaia e na kumu moremona a lakou, wahi ana aohe i au ia e hoo@mai. A@ no a kulike ka olelo o na leta me ka manao o na kumu, @ k@ hookuu ia mai ua mau leta nei. A nui wale aku na mea i @.

 

Benson Smith & Co.

 

Na Mea @ ia e @

a me K@ @ .

 

Na Laau Lapaau

O NA ANO A PAU.

 

HELU 113 me 115. ALANUI PAPU

 

O LAUA NA AGENA NO NA

 

Laau Lapaau Kuluwai Liilii!

 

Boreicke & Schrecke

 

Ia me na@

 

Wai Lukini OnAonA Waianuhea!

 

WAIALA MAILE

A ME @

Onoona Lei Aloha!

 

            O na lako no ka Lauoho a me ka Ili@ me na mea hoonani o ka Home, e @ ina makamaka ke kipa mai ma keia hale.

2204 @

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI

 

LEWERS & COOKE

(o Lui Ma).

 

Ma ke Kahua @ Papa me Moi

E loaa ai na

 

PAPA NOUAAI

a kela a m@ keia ano.

 

PaniPuka, Na Puaa Auiia, Na Olepeleoe

Na Puu, Na O @, Na Papa Hele, Na Papa

 

Ku. A me kaoa Moe nui loa

 

Na Pili o na Halo o na Ano a Pau

 

 A Me Na

 

Wai Hoohinuhinu nani

O na ano a pau loa.

 

NA BALAKI ANO NUI WALE.

 

A hai I ak a ao na Makamaka’a

Pau, ua makaukau keia Makam@

O oukou a hoolawa aku ma

Na mea a pau e pi ana

Ma ka lana oihana

 

No Ka

 

UKU @AAHAA LOA.

 

E @ke me kamea o nolo ana mawaana

 

Laua a me ka mea kuai.

 

E HELE MAI E WAE NO OU-

KOUIHO.