Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 33, 16 August 1890 — KA AHAOLELO [ARTICLE]

KA AHAOLELO

KAU O 1890. LA HANA 49. Mahope iho o na hana mau o ka hui akoakoa ana o na hoa i ke kakahiaka me ka pau ana o kekahi mau hoike ano nui ole a kekahi mau komite ua kahea rnai ka Peresidena no na {illegible} ME NA BILA Na Apiki i $15,000 no ke alanui hou mai Hilea. Pahala a hiki loa i Punaluu;

haawiia 1 *e komiie o na aina aupum Na Kamai—F. hoihoi ia na da!a he eono a kekam mau keiki 1 auhau hewa ia ma ka ekolu da!a pakahi. Na lieka—hoolaha biia kanawai no ka hooponopono ana 1 ka oihana makai o ke aupuni, a he hooloii no hoi no kekahi mau pauku o na kanawai Karaima a u,e Kivi!a. Na Kamai -hoolaha kanawai no ka hoomana ana 1 lunakaoawai apana no Kipahulu, Maui. Na Kalua—hoolaha e hoalahou ana i ke kanawai o na kiaaina a me kekahi haawma elala uku hoomau no ka Moiwahine Ka}<iolani. Na l'ua 'noolaha kanawai e hoonoho ia i iunakanawai aj>ana no Kalawao. Ninau o Wiiimana 1 ke Kunina Waiwai īna paha he mau waiona kahi mawaho ae o ka alekohola i hoouna u'ku iwaho mai ka Hale Dute. Kamai—nonoi ma ka olelo hooholo e hoolako ia na hoa o ka ahaolelo me 200 pooleta pakahi a ua hooleia. Heluhelu o White i kanahila hoololi kanawai e pili ana i ka oihana loio ma na aha hookolokolo apana a heomalu. N'a ke Kuhina o na Aina e i hoiKe mai no ke kakau inoa ana o ka Moi i na kanawaije puka aku nei. O ka hila kanawai e hooponopono ai i ke kuai ia o ka waina, ua haawiia na ke koinue wae o na waiona e noonoo. Ua haawi pu ia 1 ke koraite kalepa he ekolu mau bila kanawai like ole no ka hoo}<ono}>ono hou ana. O ke kanawai e hooponopono ai i ke kuai ia 0 na aina no ka hookuonoono, ua hooholoia ma kona heluhelu elua a waihoia no ke kakau poepoe a roe ka heluhelu ekolu. Pela me ke kanawai e hoomahuahua ai 1 ke dute maluna o ke kope o na aina e mai. O ke kanawai e pili ana i ke alahao 0 Hawaii, ua hoopaneeia no kahi wa. Kapaeia na rula a heluhelu kanawai 0 Buki no ka wa mua. Ua waiho pu mai ke komite wae o na haawina dala kukulu me hoopaa o na hale aupuni i ka lakou i noonoo ai he $45,000. Ua waihoia a noonoo pu me ka Bila Haawina LA HANA 50. Mahope o na hana mua o ka akoa koa ana o na hoa o ka ahaolelo, kahea ka Peresii!ena i na HOIKK KO.MITE. Na Mula—no ka hoike a ke komite kalepa i ka bila kanawai opiuma e noi ana e hana ia na kauawai ikaika; waiho ia no ka noonoo pu me ka bila. Na I.uka, no kekahi mau bila kanawai i makaukau i ke pai ia. Na Kikila Palaunu, i ka hoike a ka hapanui o ke komite wae i ka hila kanawai hoonoa kai konoluki, e n ;i ana e loa ia. KAaii ia a hoike mai ka hapa uuku o ke koinite. OIH.O MOOHOI.O ME NA BII.A. Bakahida —hoolaha m ii he b»la kanawai e h >ol.tula ana i ka oihana kalepa me ka mahiai. Na Heka- heluhelu mai no ka manawa mua, i ka bila kanawai hooponopono buro oihana makai o ke aupuni; e hookuu hula ia ka lapaau e hov)loli ai / ka pauku 1 mokuna 90 o ke Kanawai K:vila; e hooponopono ai 1 ka malama ana i na buke aupuni ma ka ole!o Hawaii me Beritania. Na Makate i heluhelu mai i ka bila kanawai e hoopau loa ai i na palapala ae holo 1 na aina e. Papai—hoolaha mai he bila kanawai e hoololi ai i kekahi pauku o ke Kanawai Kivi!a. Na Kamai he bila kanawai e hoono ho ai i hope makai nui no Kipahulu. Na Bakahada he bila kanawai hoo* loli i ke kanawai o 1884 e pili ana i na home noho liilii. bila kanawai hoololi 1 ka pauku 105 o ke kanawai Kmla, uaheluheluia a hooholoia. Noonoo ia ka Bila Haawina imua o ke komue o ka hale a ua hooholoia na haawina malalo iho: Elua kakauolelo o ke keena ohi auhau, $3000. Fa|.a hoopii auhau $ 4,500 Liio keena waiwai siS°° Lilo keena lunahelu 4,000 Kuni me hoailona pai 500 Na meula ilio 1,000 Klele keena waiwai 1,200 Pai palapaia hoopaa & bona 4,000 Ukupanee aie aupuni, etc. t . 390,000 Aie lahui 8.000 Uku Luna Dute nui 7,000 Hope Luna Dute 6.000 Luna Awa 6,000 LunaDuteawa 3,600 Luna halepapaa 4.800 Kokua malama halepapaa.... 2,400 Kakauolelo buke helu ekahi 3,600 M •* M elua 3,000 " M M ekolu M ** " eha 3,000

Maiama bcke $ 3,6-00 I.ona T)u:e o Kahului 5.600 Lana Dutc o Hila 5-6co Lana Dutc Mihukona 1,440 Luoa I>utc Kawaihae aoo Lum T>ute Koloa aoo Laiu Du;e Lahaini 200 Lana Dute Kealakekua 200 Kiai ava Kihulai — a.400 Kiai a*a HPo 2,400 Kīu hale aila mahu. 2,000 Kokua kiai haiepapaa 4.000 Na kokua kiaiava Hooolulo. 14,400 Na kokoa kiai awa a pau... 10,000 Waipa hale Date. 2,000 Na lilo hale Dute 5»ooc Olelo hooholo ia Kanuka.... 1,980 Hooko kauoha o Woog Kim 831 Olelo hooholo i hookou no kekahi mea e aku, he $337.78 Kela me keia lilo keena o ka Luna Hooia, he $600 Oihana Loio Kuhina. Uku Loio Kuhina $10,000 Hope Loio Kuhina 7»ooo Ilamuku 7,oo» Hopeliamuku 4,o«o a ka Ilamuku. 4,000 14 Elua *' 2,400 Luna halepaahao 3.600 Makai nui o HawaiL s«s°° Makai nui o Maui 4,000 Makai nui o Kauai 4,000 Kakauolelo Makai nui o Hawaii i,Boo Kakauolelo Makai nui o Maui. i,Boo Kakauolelo Makai nui o Kauai. 600 Kakauolelo kope palapala i,Soo Lilo hihia aina maopopo ole.. 1,000 Na aha nieie kolonelo 1,500 Lilo kokua kan. hoohaiki pake. 500 Oia o na paahao 80,000 OIHANA HOONAAUAO. Uku Kahukula nui me kaahele $ 8,000 Hope Kahukula nui 4,500 Kakauolelo Papa Hoonaauao.. 6,000 Hope kakauolelo 3,000 Elele me kakauolelo buke .... 1,500 O ka haawina dala kokua i na kula Enelani me Hawaii, ua ulu he hoopaapaa no ke noi ana o ke Kuhina o ko na aina e i elua haneri tausani dala, a aole hoi i hookdhi haneri me kanaiwa tausani e like me ke noi mua; aole i hooholo ia keia mau noi, a ua hoopauia ke komite. O na haawina dala no ka oihana makai o ke aupuni a me kela me keia lilo kivila, ua haawiia i kakahi komite wae he elua hoa no kela me keia mokupuni a 1 hookahi no Molokai. LA HANA 51. Mahope o ka heluhelu a me ka hoapono ia ana o ka moolelo o ka la hana i hala, ua waihoia mai keia mau palapala hoopii. Na Luka mai Waialua, e uku ia aku 0 T. A. Llovd he $50 no ka hana an* 1 na alanui o ia wahi, oiai he haawina kekahi 1 hookaawaleia no ka |papa alanui o Waialua. Waihoia i ke Kuhina Kalaiaina. Na Kanealii mai Waialua, e hoopau ia ke kumukanawai —komite hookolokolo; e ae la kekahi Ahaelele hana no kekahi kumukanawai hou—waihoia a noonoo pu me ka biia kanawai no ia mea. Na Kamai m&i Hamakualoa, e hoojnu ia ka oihana lunahelu nui o ke aupuni; e ao kela me keia hoomana i na keiki o ko iakou poai īho; e hookaawale ia na apana o Kipahuiu, Kahikinui ine Kaupo i apana hookolokoio okoa. Na Pua mai Kalaupapa, e hoonoho ia o Doiron i luna nui a 1 kauka no hoi no na mai maiaila. HOIKE KOMITE. Na Kalua i ka hoike pili i ka bi!a e hoonoa ai i ka mare ke loohia kekahi i ka mai Jepera, a ua hooholo ke komite e hoopanee ioa ia ua biia kanawai nei f oiai ua maopopo loa aole e hui hou ana ke loaa kekahi me ia mai. Nana hou no i waiho mai ka hoike a ka hapanui o ke komite, e piii ana 1 ke kanawai e hoona kuleana ma na waiwai paa maopopo ole. Waihoia no ka hoea ae 0 ka hoike a ka hapauuku. Na Kamaki, i na hoike elua, e pili ana ka mua i ka bila kanawai hoonoa i na launahele o na kuahiwi no ka pona o na kanaka o ka aina e noho aaa, a o ka tua, e pili ana no kekahi ooi 1 waiho ia mai mamua e nana ia ka pono o ke kukulu hou a hoomaemae ana i na hawai ma kela huli Ewa o Kalihi. O ka bila kanawai kepa o na iuina o ni moku, oia ka Mula i waiho mai ai i ka hoike a ke komite a me kekahi bila kanawai hou i hoomakaukau ia. Na Kamai, i ka hoike a ke komite e pOi ana i ka wehe hou ia o kekahi mau alanui hou ma ke kulanakauhale nei o Hooolulu; o ka maoao o ke komile, e hooko koke aku ke Kuhina Kalaiaina i ka hana aoa. O ke kumuhana e piii ana i ka hoonaauao ia o na H%waii ma oa ama mawaho aku o keia aupun ; , ua waiho mai o Rosa i ka hoike a ke kocnite me kekahi kauoha e pai ia kekahi bila kaoawai i hoomakaukiu ul Na Wilnnana, i ka hoike 00 ka huli a hoakoakoa ana 1 ka «rai no ka pono o ka lehulehu, me ka hoaoa okoa ana i $6,000 no ia hana, ua waihoia roa ka papa no ka 000000 ana. He pane na ke Kuhina Waiwai no keaahi mau ninau, a be hoike aa Luka 00 kekahi mau bāa kaoawai i paiia, oia ! ka paoioa o oa hoike komite o keia la. *

• OLtLO HOOWOLO ME NA »ILA. Papai—heluheiu ma ke poo 00 ka wa enua, btla kjnaw*j o na laikmi kuai kukaa, a me ka hoopae limahana. Niwah»—no ka bi!a kanawai waiena; Kalua—no ka haawi ana i uka hoomau no ka Moiwahine Kapioiani; Bakahada —hooioii mokuna 3 oa kanawai o 1884; Hoioke—kanawai haokuni, holoholoea aea a me na pa hoopaa holoholona; ua heiuhelu roai Ukou no ka wa mua a ua j waihoia maUk> o na rula. | Makuisa—hoolaha bda kanawai hoopau loa ina lunahelu nul Wilikoki — mnau i ke Kuhina o na aina e no ka nui ona lako kaua e waiho nei- Na Buki—he b»U kan\wai e pi:i ana no ke kudala o na hooiimahma atm leialiL Kahookano—nonoi e hoihoi hou ia kekahi mau dala ia Kahawaii i aohau hewa ua. Waipuilani—ninau ike Kuhina Kalaiama, ina paha o na 1110 uku moku o kauka Kamikana o Kona. no kona holo ana mai lanei, malalo no ia oka Papa Ola Ina peia, ma ke kumu hea i kauoha ia ai e hana pe!a? Na White, i ka bila kanawai hoopau 1 na papa alanui a e hoaia hou ana 1 na luna alanuL NA HANA O KA L.\. Komite ka hale no ka Bila Haaw.na a maluna 0 na haawina da!a kokua i na kula Enelani ine Hawaii 1 h»opapaa'i ma ka ia mamua iho, ua hoopaapaa nui hou iho ia i keia ia a hiki 1 ka haawiia ana 1 kekahi komite wae he 13 ia!a. O keia waie īho la no na hana maialo 0 ke poo Na Hana u ka La, a hoopanee wale no kahi la ae. LA HANA 52. Heluheiuia a aponoia ka moolelo o ka la hana i haia, alaila ua waihoia mai NA HOIKE KOMITE. Na Walabaiaki i heiuheiu ka hoike a ke komite wae o eiua bila kanawai waiona; nonoi ke komite e hoopanee loa ia ka bila a ke 'lii Hona, a e ae ia inai ka hila a ke komite i hoomakaukaa ai, e kudaia akea ia na laikini kuai waiona a ua waihoia ina ka papa no ka noonoo pu ana me ka hila. O ka hoike a ka hapauuku o ke komite ia lakou ka bi!a kanawai e hoona kuieana ai i na waiwai paa i maopopo ole, ua waihoia mai e Nawahi me ke noi ana e hoopanee loa ia ka biia; ua waihoia ma ka papa a hiki i ka manawa e i.oonoo ia ai ka biia me ka hoike a ka hapanui o ke komite. No ka hila kanawai o na pno hoailona dute, ua hoike mai o Makapolena i ka manao hooholo 0 ke komūe waiwai a me kekahi mau hoololi. NA BILA MF. OLELO HOOHOLO. Hooiaha o Wiiimana he bila kanawai hoololi i ke kanawai o na paiapala hoonui; a na Papai hoi i ka bila e pili ana 1 ka hoomalu la o na holoholona. White —heiuhelu no ka wa mua i ka bila kanawai e hoopau ai i na papa alanni, a ua waihoia malalo 0 na ruia. PALAPALA HOOPII. Mula—mai na ona o ka moku kiapa Bryant e hoihoi aku i ka hoopai o 500 <]|Ia no ka opiuma 1 hunaia; haawiia i ke komūe kaiepa. Na Pua mai Kalawao, e hoopau loa ia ka luna nui Evans no ka hoohana ia 0 na kokua mai no ka uku he 50 keneta o ka la; ieakea i na lepera no ko iakou kii i ka wahie; hoolilo waie ana i na dala o na mai; keakea i ke kuke o ka home Damiena. Waihoia ike ko mite o Molokai. Na Paehaole mai Molokai, e hoopau ia ka luna nui o na lepera no ka wawahi i ka hale, a no ka hooweliweli i na tepera hoohaunaele e nele i ka ai ke hoi ole i Kalaupapa. Waihola i kela komite o Moiokai. HANA O KA LA, Mamuli o ke ulolohi 0 kekahi mau bila kanawai ma ka lima o ka poe kakau poepoe, ua hapaiia ka noonoo no ka bila kanawai e kaupalena ana no na hewa 0 na moku e lawe malu mai ana 1 ka opiuma. Hoopaapaa nui na hoa, a ma ka ni nau ana ua hoopanee loa ia ka biia he 24 hoooanee loa ia 18 apono. Heluhelu ekolu ia ka bila kanawai o ka poe ona mau a hoopanee loa ia. Heluhelu elua ia ma ke poo ka bila e pili ana i ke kuai ana o ka waiona a waiho ia 1 ke konule waiona. Heluheiu aiua ia ka bila e pila ana 1 ka huna a me ka hookipa ana i na poe lepera i hoohuoiia, a hooholo ia e kakau poepoe a e heluhelu ekolu ia ma kS Poaha. Heiuhelu aiua ia ka biU e hooponopooo ai 1 na hale moe o Honolulu a kapae U no ka hiki ole mai o ka roea nana ka bī!a. Heluhelu alaa ia ka bila e hoihoi ana i ka mokupuni o Kahooiawe no Waiiuku a hooMoee loa u. Heluhelu alua ia ka bila e pili aoa i ka ohi ana o na auhau a haawiia 1 ke komite waiwaL Hetuhelu alua la ka biU e pili aoa i na aUnui a haawiU 1 ke komtte kalepa. Heluhelu alua u ma ke poo ka biU e kukulu ana i ka oihana wai oo Ko> hiU a haawiU 1 ke koniite wae. Heluhelu ta ka biU e pili ana i ke kuai ana o oa loie a ka poe piepiele kaaheie a UaawiU i ke komite kaiepa. lieluhelu elua la ka bda e huoloi» ana i ke kanawai pale abi a boohok> ia [e kakau poepoe 1 e beiuheiu-«kolu ia i >ka Poaha.

Heluhelu ilua u ma ke poo ki biU e bikmi ana i ni hui pamhikihak» oU a hoopanee ioa ii. Koho k* Per«idena i ke komiie wae no ka oiluna wn o Kohali, Haikaki, Kaohaoe, Marsden, Rikada a me ke Kuhma KaUiaioa. LA HAN'A. 53Na Hoike KoviTt. Ka Luka ka hoike a ke komi?e p*i Xa Kavahi h« oWo hooholo e kaooha ana i ke Kuhūu \Vai»ai T e hotke iku i ka nui o na opiuma i kuai kudala ia aku e ke aupuni 1 na makahiki i hala ae neL Na Pilipi he hoolaha kanawai e pili ana i ka helu kanaka. Na Kanuka he hoolaha kanawai e hooWi i na kanavai o iSS6. Na kahookano he olelo hAohnlo e hoih >i hou ia na dala $59 S c 1 mea i auhau palua ia, haawiia i ke Kuhina Waiwai. Na Kanealii he noi e hoala hou i ka qxmioo ana i ka bila kanawn 56 e pli ana i ke kaupale ana i na hihia o na moku hoopae opiuma; aponoia. Kapaeia na rula a waiho mai ia 0 Kaiua i ka hoike e piii ana i ke kanawai e hoonoho ana ia Kwa i aha ho*> malu. L'a noikeko;nite e hoohololoa ia. Na Kaiua i ka hoike e pili ana i ke kanawai a Kahookano e hoomahuahua ana i ka mana o na Aha Hoomaiu ma kekahi mau hihia Kivila r ua kapaeh ka bila mua, a ua pakui mai ke komite i bila hou, a noi nui e lu)cho!o loa ia. Na Luka he noi o hapai hou ia ka noonoo ana o ke kanawai e laikini ai i na 0 ka hui panihakahaka, a ua hool*» ia Na Rikada i heluhelu mai ma ke poo i ke kanawai e papa na moku mahu holo piliaina, aole e lawe 1 na mai iepera a me na mai lele e ae. Na G. N. Wilikoki he noi e lilo na hoike elua a ke komite oka makeke i hana no ka la; kauoha ia a Poaha. Kapae ia na ruia, a waiho mai o kikada he hoopii e noi ana $3,000 no ke alanui 0 Waimanu Waipio, Hainakua. Haawiia i ke komite o na aina aupuni. Na Ha.va o ka La. Heluhelu ekolu ia ke kanawai e haa wi ana i mau pono hou no na honie liilii, a hooholo loa la. Kanawai e kau ana 1 ke dute mahuahua maluna ona kope o n* aina e, e hookomo ia mai nei mai na aina e mat. Hooholo loa ia. Kanawai e laikini ai i ka poe Hotcle, a hooholo ia. Noonoo hou īa ka bila helu 58, e hoemi ana i ka hoopai 0 ka moku hoopae opiuma. Na Makuisa he hoolaha halawai ka ke komite 1; maka hora 9 apopo. Noho ka hale a hapai ia ka noonoo ana o ke kanawai kaupale i na hihia o na moku hoopae opiuma. Kahea ia na ae me na hoole, he 23 ma ka hoopanee loa; a he 15 ma ke kokua e hooholo loa. Ua hoopanee loa ia ka bila. Hapai hou ia ka noonoo ana 1 ke kanawai e hoohui ana la Kahoolawe no ka apana koho baiota o Wailuku; kauoha la e kakau poepoe 3 heluhelu ekolu i ka Poaha. Noonoo ia ka bila ha.iwina imua o ke komile 0 ka hale, Marsdena ka luna hoomalu. Kula o Keoneula $ 12,000 Noi 0 R. W. Wilikoki e hoopanee loa, kokua o Papai a waiho ia i ke komite o na kula. Na iako kakau a pela aku .. .$ 1,200 Na iilo kuia ao kuniu 2,000 Noi ke Kuhina Waiwai no ke kumu Akeakamai o Punahou $2,400; ae ia. Hoohuihui me ke pai ana i na buke kula $ 2,000 No ka heiu kanaka 12.000 No na hana hou e hoohana ia aku ana e ke aupuni, ua waiho ia mahope. Keena Kai.aiaina. Oihana kikoo dala hale leta $ 48,000 Kuai ana i kealanui mawaena fo Hilea me Honua|>o Kuai me hoolimalima pa o [Aliiolani Hale. 3000 Keeka Waiwai. Kokua Lain* Mokuahi $48,000; ha awi ia i ke komitc wae. Na Kalua i ka itamu e haawi ana i uku hoohoihoi no ka laina mokuahi mawaena o Tahiti me Hawaii $24,000 NOl o Pilipi i 36,000, hauie. Na Nawahi no ka laina mokuahi mawaena o Sana Diego me Hilo, $4,800; haawi ia i kahi komiie. Hoopau ia ke komite a hoike ia aku imua o ka hale ua hooholo ia kahi naau haawina, a ua haawiia kekahi mau iumu i ke komite wae.