Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 34, 23 August 1890 — Page 2
| This text was transcribed by: | Oahu X, Llc |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA
HE KANAWAI
E Ho@ P@ K@ K@ E LIKE ME @ HOO@ KA MO@ K@
E ho@hol@ Moi @ m@ kaAhalol@lo o ke Aupuui Ha@
P@k@ O ka Pauk@ o ke Kanawai Kivila. E like me ia i hoololiiae ka Mokuna 22 o na kanawai o 1874 ke hoololiia nei ma ke kapae ana i ka huaolelo “elua” a e hookomo ma ia wahi i ka huaolelo “Ekolu” a e heluhelu ia ua pauku la penei
“He mana ko kela a me keia o ua mau Lunakanawai n@i ke hoolohe a e hooholo i na Hihia Kivila a pau, ina aole e oi aku ka waiwai e hoopaapaa ia ana, a o ka waiwai paha o ka aoao hoopii e koi ai mamua o na Dala Ekolu Haneri. Iloko o kaApana kahi e noho ai ka aoao i hoopiiia. a ua loaa paha malaila ia manawa. ina paha he kanaka maoli a he haole paha. koe nae na Apana kahi e noho ai kekahi Lunakanawai Hoomalu, malaila, aole mana o ka Lunakanawai Apana e hookolokolo i kekahi hihia, ina he haole hanau ma ka aina e ma kekahi aoao.”
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e hooholoia ai, a o na kanawai a me na hapa kanawai a. pau e kue ana i keia, ma keia na hoopau loa ia.
Aponoia i keia la 6 o Augate, M. H. 1890.
KALAKAUA REX.
Na ka Mai:
C. N. S@n@R,
Kuhina Kalaiaina.
NUPEPA KUOKA
NO KA MAKAHIKI $200
NO EONO MAHINA 100
KUIKE KA RULA.
Poaono, Augate 23, 1890.
KELA PIOO MA KALAWAO.
He mea kaumaha no ka noonoo no na mea e pili ana i kela pleo ana mai nei o kekahi poe makamaka ma Kalawao, a hoao ai e hoopo no i ka Luna i hoonoho ia aku malaiia. Ua minamina makou no kela poe, oiai, mahope o na ninaninau ia ana e ka ilamuku, ua hoomaopopo ia ma ka mihi maoli ana mai no o kahi poe o lakou, ua hewa lakou, a aohe mau kumu kup no no na heohalahala. oiai nae makou e minamina ana no keia poe, aole no makou e poina i ka hoahewa aku i ka poe e paipai wale ana a e hoopunipuni wale ana ia lakou me na hoomanaolana oiaio ole. No ka mea, ua olelo ia, aia i ka wa i holo aku ai o kela Komite o ka Ahaolelo no Kalawae, ua hele wale aku la kekahi mau lala Hawaii o ua Komite la ma na kauhae, a kamailio wale aku la me na hoonuinui ana, Olelo aku la e hoopau i na kaumaha, no ka mea, he Ahaolelo Lahui keia, a e pau ana na mai i ka hookuu ia, a mai hoolohe wale aku i na olelo a ka poe i hoonoho ia i mau Luna e ke au o ka hoomaemae; a he nui wale aku na ole lo. Mamuli o keia mau kumu, he mea maopopo lea, ua lilo ia i kumu e hoala ia ai na manao uluku a pihoihoi iloko o kela poe opio i lawa ole paha na noonoo akahele, a o ka hopena, oia no ka ulu ana mai o kela pilikia. He mau hana inoino loa keia a kela poe Komi le o ka Ahaolelo, a maluna o lakou e pono ai ke kau ia o na ahewa koikoi a ka lahui no ka hopena i ike ia.
KELA KOMITE HOOHULI KUMU KANAWAI.
Ua kaulana lea ka jele ana aku o kela pua Komite i ohi hapuku ia i kela pule aku nei a komo iloko o ka pa Alii, me ka ukali ia e kekahi puulu o na kamahi helekula e noke ana i ka uwauwa e like me ke ano mau o na kamalii ke ike aku i kekahi mea ano e. Ua hele ae ua poe Komite la me na ooma papale piva, na kuka huelomoa a me na ikilima keokeo i loaa moi ia lakou mai a hai mai mamuli o ka hele ana aku e noi ma na kauhale. Ina paha i lohe mua kela puulu kamalii no hai keia mau ooma piva a me na huelo moa, a me na kakini lima keokeo, ina paha ua oi loa aku ko lakou henehene me ka lakou mau hana paani.
O kekahi mea ano e loa i keia puulu kanaka, na lakou no lakou i koho iho a i kapa iho he poe komite no ka lahui a na ka leo o ke kanakahookahi i kauoha aku e hele mai, aole hoi na ka le hulehu. Aole loa i noho na halawai lahui a noonoo ia keia kumuhana, a koho ia keia poe, aka, me ka mahaoi keia poe a kapa iho la he poe komite lahui lakou.
Ke makemake nei keia poe e hoouluku a e hookuee i ka lahuikanaka, o ka hapai ana no i ke ano hana hookahi e like me ka Wilikoki me kona mau hoa i hana ai i ka la go o Iulai, 1889. He hookahi ke ano, hookahi ka manao a hookahi ka makemake hoohaunaele, a o kahi wale no i ano e ai, ua okoa ke ano o ka lawelawe ana.
O ka pae i kokua i na hoala kuee a me ka haunaele hookahe koko o ka la go o Iulai, oia no ka poe e h@ala nei a e kokua nei i keia mau hana. He poe i noonoo ole i na hopena, i hoemaopopo ole i ke ano io ma@li o ke kulana o ke kulana o ke aupani. a i makapo i ka ike iho i ka maikai a waihe mahe: aka, ke hoao nei e hoaleale i ka wai i lana malie, a uluku hou ae. He mea koikoi loa ka hookahuli ana i ke Kumukanawai o kekahi Aupuni, aia wale no me ka piha ike, me ka pono a me ke kaulike e holonono ai, a ke haule kekahi Kumukanawai me ka loaa mai o. na hopena ino, ua ike ia ma na aupuni e, ua haule pu me ka nohoalii a me ka mana aupuni. Nolaila, h mea nui keia, he hana koikoi, a he mea pono e ku a e noonoo kela a me keia i ka pono a me ka pono ole o keia hookahuli Kumukanawai e koi ia nei e kela puulu kanaka i koho ia lakou iho he ma komite no ka lahui me ke koho a apono ole ia mai e ka lahui.
KE ALANUI KAAMAHU O OAHU
Ma na aupuni naauao a pau i hookele ia e ka poe ake holomua a makee i ka pono a me ka hoowaiwai ma ka hooala a hoohoihoi ana i na hana e poinaikai ai ka aina, ua hoomapopo ia, o ke kamoe ia ana o na ala kaamahu mai na palena kualono ma na kuaaina a heea I na kulanakauhale, awakumoku ma na aekai, oia no kekahi o na hoike maepopo no ka maikai o ke kulana a me ka holomua o na hookele ia ana o na hana pili aupuni, a me na lawelawe ia ana o na hana pilikino mawaena o ka lahuikanaka.
Pela no makou i upu ai a i iini nui ai no Hawaii nei, mamuli o na mea i ike ia iloko o na makahiki pokole i hapuni mai ka loli ana o ke kulana aupuni mai ka palaleha o ka holomua. Ua nui a lehuleha na hana i hooala ia a i holomua iloko oia mau makahiki poko le, a ke ike ai nei ma na wahi lehulehu o ka aina, a me he la, o ka hoomoe ia ana o ke alahao kaamahu mai ke kulakauhale Kapitala aku o keia Aupuni a hoea i ka piko o kekahi o na aine kulamomona e waiho kalae ana ma na aekai o kekahi awa kaikuono lulu a malino, oia no kekahi o na mea kamahao i hoohua ia mai iloko o ke au hou ino nei o ko Hawaii noho’na.
He mea keia i moeuhane ole ia, a ina paha e ala mai ana na kuaaina kahiko o Ewa a me Honouliuli ma, he mea maopopo, e hoopi@a ia ana lakou me ke kahaha nui ke lohe mai i ka puaipuai aku a ka hanu o ka lio hao ma kona alahele holomama e lawe ana i na waiwai i hooulu ia o ka aina a me na ia o ke kai a me na lako i ke kahua o ka makeke kalepa maloko o ke kulanakauhale. Aka, aole i poni ia iloko o ko lakou au e ike ia au a e lohe ia ai ka leo kalahea o ke oeoe o ke kaamahu o Oahu nei no na lihikai o lalo, he mea ku no i ka mahalo na ka maka i ka makaikai ana i ka aina. He nani okoa no ko M@ana@a, i hana maia@ ia a @alam@no maloko o na kuhikui ana a Hoa. Samuel Damon; a pela no ka maikai a me ka hoohauoa ia o na maka ia Halawa. a i Kauka Makalu wahi ia Kalauao. Waiau, a hoea i kabi o ke @ @anakauhale hou e hoolalaia nei, oia A “Pearl City” O ka nanaina o keia mau wahi a pau, he ulumahiehie, e ulu ana ka laiki, ke kalo, ka maia, ka oala a me na lau ai, e hoike mai ana ua ike kamaaina i ke aianui iuaalahi e hiki pono ai ko lakou mau waiwai ka. lepa i kahi kuai, a ua ala lakou a pae i i ka honua me he la poe i hanau hou ia no ka hana.
Ma kahi i kapa ia o Manana. ke ku la ka hale hoululu nui o ke kaahi, a e ike ana ka mea makaikai malaila i na moa li mahelehele o ke kulanakauhale hou e hooala ia aku ana. Ua hoomoe ia kekahi mau alanui, ua mabele ia na apana e ku ai na kauhale a ke hoomoe ia nei na paipu wai mai uka loa mai o ke kuahiwi. He aina palahalaha a nani keia, he momona ka lepo, a he mea kanolaa ole.e lilo ana kela wahi i kulanakauhale nui, a me he la, aole no e lehulehu loa na wakahiki, a e lilo ana oia ka helu ekahi o ka nani @ me ka waiwai ma na mea pili kalepa kuloko o ka aina nei.
O ka holo ana aku malaila he nani okoa no ia. E ike ia aku ana ke kahua kaulana o ke “Kumulaau Nui a Remona,” u Hana ia a nani i keia manawa i wahi hooluana a hoolaulea, a e mahalo aku ana no hoi na maka i ka uliuli o na mea ulu o waiawa, Waipio a pela aku, aka, o ka mea kamahao nui loa nae, oia no na punawai waianiani lehulehu wale i eli ia iho nei no ka mahiko hou o Honouliuli. Ua hoohui ia na manawai o keia mau punawi, a hookahi kahe ana e hoopulu i ka aina, a ua like me ke kahe ana a kekahi muliwai, ka owe o ka wai. O ka mahiko e hoala ia ana ma keia wahi, ua olelola, oia aku ana ka oi o ka nui a me ka laula o na mea hana i kukulu a hoala ia ma Hawaii nei.
Ua ike ia ka ulu o ke ko ma na wahi lehulehu o keia Paemoku, a ua nui ka mahalo ia, aka, ua olelo ae ka poe i kamaaina, o ke ko i kanu ia mai nei ma Honouliuli iloko o na mahina i hala ae, oia ka oi i ike ia. O ka wai nana e hoopulu keia ko, mai ka luawai mapuna mai no ia o Maka Robikana, he mau miliona kalani e kahe ai i kela me keia la. Aia ma kahi e kokoke ana i kela malako, he mau tausani kum@ maia na Maka Robikana, a ua hele a ulumahiehie a ua luluu me na ahui nunui.
O ka ulumaia hou loa nae i kanu ia iho nei, a i hele makaikai nui ia hoi a i mahalo ia, oia no ka Wiliam J. Sheldon. Aia keiawahi mahope aku o na puu, maloko o kekahi wahi oawa, a o ka ulu ana o ka maia, he kamahao ma oli no. O ka nui o na eka o ka ahui hookahi, ma ka averika, he umikumamalua me ka hapa, a mai ke kanakolukumamalima a oi maia o ka eka hookahi. Ua oleloia. o ka ulumaia keia i pii ino loa i keia kau, koe wale no ka Mrs. Levaina Kapu iloko o na au i hala ae.
O keia mau hiohiona e ike ia aku nei, he mau hoailona a he mau hooia maopopo, e loaa ana he pomaikai i ka aii a a me na kanaka mamuli o ka hoala ia ana o keia alanui kaa’hi. E like no me ko na aina e a pau, ke wehe ia kekahi apana kuaaina i noho ole ia mamua, alail., o kekahi o na kumuhana nana e hooholomua a e hoeueu i ka hana a @e ka hoopomaikai ana, oia no ka :lio hao,” ka mea nana e lawe na waiwai kalepa me ka maalahi a me ka emoole, a e lawe mai hoi i na malihini no ka hoahu ana i ka lakou mau dala a hookuonoono iho maluna o ka aina a lilo i pee kamaaina. Aka, aole nae ke KUOKOA e hoopalaka ana i ke kau leo a i ka paipai ana aku i na kupa o ia mau aekai a me ua mau awawa la, e mahi i ko oukou mau aina a w hoala i na hana hoopomaikai, no ka mea, he olelo kaulana ko Amerika no ka nee mua o kona mau kupa ma na aina kualono e olelo ana pen@i-“i ke Komohana ke alahele a ka Hoku o ka Emepaea e nee nei!” A o ko Hawaii hoi, e pono e olelo ia-“imua ke alahele o ka lamaku o Hawaii e nee holomua nei!”
KE KULA KAMEHAMEHA
Ma na hoolaha i ikeia iloko o keia mau la. e hoomaka ana ka makahiki hou o keia kula i ka la inua ae nei o Sepatemaba. Eia malalo iho he mau hooloha i loaa mai ia makou e hoakaka ana no na @ea e ao ia nei. He mau @ea hoowaiwai keia i ka lahui.
Ua hookaawale ia no kela a me keia keiki pakahi o ke Kula Kamehameha he rumi, pakaukau, noho, moe, a me ka rumi waiho lole. Ua hoomakaukau la e ke kula ka pela, uluna, paleuluna halii moe a me ka paku makika. E hoomakaukau kela a me keia keiki oona iho me ka huluhulu, uhi moe, ka wele, kopa palaki niho, pa’aki lauoho kahi, palaki kamaa, pulumi, a me na lole, penei: eha palule keokeo, eha palule onionio, elua lole moe po, eha aikala ,lei a-i, hainaka, kakini, kamaa, elua paa lole, elua papale, a me hookahi paa lole koa no ka la Sabati. O kea paa lo’e koa ua hoomakaukaAa e ke kula no ka @ ke kumukuai E kuni ia kela a me keia mea o kela a me kela keiki me kona in@ p@n@i. E uku no kela a me kela keiki no na uku o ke kauka a me na poino e ae e pili ana i na mea nohaha.
Ua hoomakaukauia na b@ke no na kumukuai kupono. Ina e ho homo’a kekahi keiki no kekabi hana k@e i k@ maluhia o ke kula, alaila, ao’e e hoihoi hou ia aku kona uku kula.
E lawe pu mai kela a @e keia keiki i kona palapala ola kino mai ke kauka mai.
E piha ka umikumamalua o na makahiki i kela a me keia keiki o makemake ana e komo i keia kula, me ka maopopo pu iaia na huahelu hakina, a me ka hik@ pu iaia e kakau i kekahi leta ma ka olelo Enelani.
No kela a me keia haumana o ke Kula Kamehameha ua hookaawaleia he hookahi hora me ka hapa, no ke ao ia ana ma na hana kamana, amala, pai palapala, tela lole, a pela aku, e na kumu i makaukau ma ia mau hana. E hookomoia kela a me keia haumana iloko o ka hana i ikeia ua kupono iaia.
Ma na hana humuhumu, ua ao ia no na haumana o ia pap i ke ano o ka hana ana i na paku makika, pale pakaukau, lolewawae, a pela aku. Ma na hana i ke ano o ka hoonoho ana a me ka hoihoi hou ana i na hua ma ko la kou mau wahi, a me ke ano o ka lawelaweawe ana i ka mikini pai palapala. Ma na hana kamana, ua ao ia na haumana o ia hana i ka hookala a me ka alama ana i ka lakou mau mea hana; pela pu no hoi ka hoohana ana ia mau mea hana ma ke kukulu hale ana. Ma kekahi papa hana, ua ao ia na haumana i ke ano o ka hooholo ana i na mikini wili laau, a me ka hana ana i na lako hale. Ma na hana amala, ua ao ia na haumana o ia hana i ke ano o ka hana ana i na lina hao, kaulahao, bamle, upam kui pine, a me ke ano o ka mea kupono o ka hao, a me ke ano o ka hookui ana i na apana hao i hakihaki, a pela aku. O kekahi mau keiki ua ao ia i ke ano o ka malama ana a me ka hooholo ana i ka enegini pauma wai. Ua ao pu ia lakeu i ka hoomoe ana i na paipu wai. Ua manaoio ia o ka ike i loaa i na haumana iloko o na hale bana, he kokua nui ia ia lakou ma ka lakou mau haawina buke.
I ka hookomo ana mai i na keiki ua makemake ia na makua e hai mai i ke ano o ka hana a lakou i makemake ai eao ia ka lakou mau keiki.
KULA KAIKAMAHINE O KO HALA
E hoomaka hou ana ke Kula Kaikamahine o Kohala ma ka la 8 o Sepatemaba, o keia mahina ae e hiki mai ana. Ua makemake ia na haumana mua a me na haumana hou e makemake ana e kom mai, e hiki mai i kla i hai ia e la maluna.
Ua hoonui hou ia ae na hale a e makaukau ana mamua ae o ka manawa e kula ai. A ua mahalo ia keia kula i kela makahiki aku nei, pela pu no hoi me na kumu i ke ao ana i na haumana.
He maikai a he oluolu ka noho ana me ka malama ana ia o na haumana ma keia hale hula.
MA KE KAUOHA
HAIOLELO A KA LOIO KUHINA
I nei helu ae e hoopokole ai makou i ka haiolelo a ka Loio Kuhina, oiai, ua pau aku la no kona io i na helu mua i hala. Ua kilohi iho makou i ka mahele hope o kana pane, a hookahi wale no mea nui, oia kona pale ponoi ana iaia iho a me kona hoahanau mai na mea ana i manao ai ua hookauhihi wale ia maluna o ko laua lawelawe oihana ana. No ka hoolauna hou ana aku me ko makou mau makamaka heluhelu i ka manao pane a Wilikoki imua o ka Abaolelo, e poke ana makou a ka io wale no, no kekahi manawa aku.
KELA PEPEHIKANAKA MA MA NOA
Ua lohe mai makou ua nui ka pihoihoi o kekahi poe makamaka no kela Pepehi Hoeha a makou i hoolaha ai no Manoa i ka Poaono i hala. A ua hele mai kekabi poe e ninau ia makou no ia mea. Mai pihoihoi hou oukou e na makamaka, no ka mea, aole i pili ka hoolaha i ka mea i hana ole ia mea. O Limapehu o Manoa, he inoa okoa ia i ko ka mea a makou i hoolaha ai, aole eia ka makou i hoopuka. A he mea e ae kekahi i hele mai e ninau ia makou me ka manao hoohuoi, nona paha ia hoolaha, aole nae pela. Aka, ina e hele mai ka mea io nana i hana ia mea, ua hauoli no makou e halawai pu me ia i na wa a pau. A ina e hooiaio mai oia i ka oiaio ole o ia mea i hoolaha ia, e hoihoi no makou ia mau olelo
Ua ku mai ka mokuahi Australia inehinei me na mea hou i nei pule ae.
O na lono kaua ma Amerika-waena i keia mau la, ua hiki ole ke hooiaio ia mamuli o ka loaa ole o na hooiaio piu aupuni. He nui ke kanalua ia o na hoike kaua i hooiliia a pele aku.
Komite Lahui.
Imua o ke Alii ka Moi.
He Noi a me ka Pane.
Ka Elele Alii i ka Ahaolelo.
Mama’i o ko mak@u @ke ano nui ano’ku i ka ho@a @ ka@ Komite Lahui imua o ke Ahi ka Moi ma ka helu i hala, ke hoopoka p@a aku nei makou i ka Palapala Nui i waihoia aku i ka Moi e Mr. S K. Mahoe, lunahoomalu o ke Komite, ka pane i panai@a mai, a mo ka pane iloko o ka Aholelo no ka pomaikai o na makamaka heluhelu o ke KUOKOA
PALAPALA NO@A KE KOMITE
I Ka Mea Kiekie ka Mei.
Davida Laamea Kauakaua:
Ma o ko ke akua lokomaikai i Moi no
ko Hawaii Pae Aina.
E KA MAKUA: O makou o ke Komite mai na makaainana Ou e ke Alii ka Moi. i hoounaia mai e hoike aku i ka manao paa o Kou lahui, me ka pono o ka nohoalii, ka aina a me ka lahui, a oiai ua hoounaia mai makou i poe Elele Komite imua Ou ke Alii ka Moi, e na mokupuni o Hawaii, Maui, Oahu, Kauai, Molokai a me Lanai:
A oiai makou e akoakoa ana iloko o ka halawai nui o na Elele Komite o ka Pae Aina ma ke kulanakauhaie o Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka la 9 o Augate, 1890, ua hooholo makou i kulike ai me ka ikaika o ka manao lokahi o na makaainana iloko o na apana o makou i hoounaia mai ai, e waiho aku imua Ou e ka Makua i ke noi a Kou lahuikanaka;
A no ka mea, mamuli o kahoopau aku i ke Kumukanawai o ka Moi Kamehameha V., mamuli hoi o na kauoha oolea me ka puapuahulu a hoopihoihoi manao i kakooia e na hana hooweliweli i hanaia iloko o ka manawa pokole, a e hiki ole ai hoi ia Oe he manawa kupono e kuka pu ai me Kou lahui no ke Kumukanawai i onouia mai ai a e ku nei hai, he mau hooia ana mai ia i na mo, a he alunu ana hoi ia i na pono oi kelakela kahiko i pilipaa no ka nohoalii o Hawaii nei; a iloko o ia wa kupilikii Ou me ka hiki ole ia Oe e pale ae, nolaila, ua apono a kakau inoa aku la Oe i ua Kumukanawai nei iloko o ka weliweli nui;
A no ka mea, o na pono a me na kuleana koho balota i haawi kaokoa ia no Kou mau makaainana e ke Kumukanawai i haawiia e ka Moi Kamehameha V. ma ka la 30 o Augate 1864, i hoololiia hoi ka Moi Lunalilo i ka 1873, a i hoololi ia a hooponopono ia hoi i ka 1874, i ke au o ka Moi Kalakaua I., ua lilo a ua pakahaia ia mau pono pilipaa mai Kou mau makaainana aku, a ua kauohaia Kou mau makaainana me ke hooweliweli ia malalo o ke Kumukanawai e ku nei i keia wa, e hoohiki i mea e loaa ai ka mana koho balota, a ma aole eae ia aku ia manao hoohiki, alaila o ka nele a o ka loaa ole no ia o ka mana koho balota;
A oiai, mamuli o na ino i ikeia, a e ulu mau mai nei i kela me keia manawa iloko o ke aupuni, kona nohoalii a me ka lahui, mamuli o ke Kumukanawai e ku net, a ua hiki ole ke lawelawe ia na hana me ka hooko maoii ana i ka noho ana maluhia iloko o ka aina, a ua kau pale pu ia aku ka hoomaluhia ana i na pono pilikino a me ka waiwai, no ke kuleana hoi e hoomau ia aku ai ka noho hooponopono aupuni maikai a kuokua o Hawaii nei:
A no ka mea hoi, ua hiki ole i Kou mau makaainana ke hoomanawanui no kekahi mau mea i ikeia he kaumaha malalo o ke Kumukanawai e ku nei no keia manawa, a no kekahi manawa hou aku; a i mea e hoopau koke ia ae ai hoi ka manao pilihua o Kou mau makaainana
Nolaila-E hooholoia, e hooilo ia keia noi a Kou lahui i kumu a i kahua Nou e ko makou Moi, e kauoha aku ai i Kou Ahaolelo, e haawi i bila kanawai e hoomana ai ia Oe e kahea kokeia kekahi Ahaelele hana Kumukanawai kupono a kaulike no Kou aupuni mahope koke iho o ka pau ana o na hana o keia Kau Ahaolelo o ka makahiki 1890.
Pela mau ka makou e pule aku nei.
PANE A KE ALII KA MOI.
Ia Lunakanawai S. K. MAHOE:
Lunaheomalu Ahaelele Komite Lahui-
Me ka mahalo-No ka pane ana aku i ke noi a ka lahui i waihoia mai nei inua O’u mai na Elele Komite o kela me keia apana koho o ke aupuni, ke hoike aku nei Au ia oe a me na Elele Komite, a mai ia lakou aku i Ko’u mau makainana, e haawi ana au i Ko’u noonoo maikai i ka lakou noi. Me ka mahalo no hoi i ke kupono o ka waiho ia ana mai o ka makemake o ka lahui me ko oukou hahai ana ma ke ala a ke Kuipukanawai i kauoha ai, ke kuhikuhi e hiki ke hoouau ia ko ka lahui pilikia.
E waiho aku ana Au i keia kumuhana imua o ka Ahaolelo me ke kauoha pu aku e noonoo ma na ano kupono a pau i mea e hiki ai Pe hooko ia ka iini o ka lahuikanaka ka poe i kuleana maluna o keia Palapala Noi i waihoia mai nei imua O’u. KALAKAUA, MOI.
I na hera kakahiaka o ka Poalima, Ka la 15. a o la manawa e akoakea ana na hoa o ka ahaolelo ma ko lakou keen mau o ka hana, ua komo ae la he elele mai ka nahoalii me kekahi palapula, a penei na olelo maluko:
Ia Hon. J. S. Walker-
Peresodena p ka Ahaolelo.
Mamuli o kekahi Palapala Nui i waiho ia mai imua O’u e na Elele o ka lahui o na apana koho lehulehu o na mokupuni, ma ka la 14 i hala, no na mea e pili ana i ke Kumukanawai a kukala ia e A’u ma ka la 7 o Iulai, 887, e hoike ana ua Palapala Noi nei no na kauwaha i ili iho waluna o lakou, no ka pomaikai a me ka waiwai o ka lehulehu a no ke ola o ka lah@ a e waiho ia aku na hoi e like me ka lakou, imua o ko oukou hale hanohano no ke kuka ana, nolaila,
Ke hoike aku nei Makou i ko Makou manao Alii e pono e lawelawe aku ka Ahaolelo o ke aupuni ma ka hana ana i mea e hiki ai ka hooko ana u na mea i manao ia e ka lahui i hoakakaia iloko o ka lakou Palapala Noi a me ka noonoo ana i mau e hiki ai ke hookoia ka lakou noi ke kulike me ka manao o ko Makou Ahaolelo.
I ka la i hoikeia maluna ae, ua hoomaopopo loa ia ae iloko o ka ahaolelo kela bila kanawai e hoomana aku oi i ka Moi e kahea i Ahaelele hana Kumukanawai, a no ka holopono o ia bila kanawai. e maopopo no ia ma ka hoea ana ae i kona heluhelu ekolu
Ma ke Kauoha.
Hoolah Keena Kalaiaina
Hoolaha Hoopau Hui.
Keena Oihana Kalaiaina,
Honolulu, Iulai 28, 1890.
Ma ka hana o ka hoopau a hookuu loa ana ka Hui Mahiko o Hilea
KUKALA NO KA HOOPAU ANA.
Eike auanei na mea a pau ma keia m@a aku, owau, C.N. Spencer. Kuhina Kalaiaiua o ke aupuni o ka Pae Aina Hawaii, me ka mahalo:
Oiai ma ka la 10 o Feberuari, M. H. 1890, ua waiho mai kaHui Mahiko o Hilea, he hui i hoohuiia malalo o na kanawai o keia o keia Aupuni, he palapala moi i ke Kuhina Kalaiaina me kekahi palapala noi i ke Kuhina Kalaiaina me kekahi palapala i huipuia e hoike ana, ma ka halawai i malamaia no ia mea, ua hooholoia e ka poe Luleana ma ia hui me ka manao lokahi e hoopau a hookuu loa ia ua hui la, a ua kakauinoa ia ua palapala nei e W.G. Irwin, ka lunahoomalu o ia li @wai a me W.M. Giffard ke kakauolelo, a ua waihoia mai ua mau palalpala nei ma ke keena oihana o ke Kehina Kalaiaina.
A oiai ua hoolaha ia ma ia hope mai ma na olelo Beritania me Hawaii no eiwa pule pakahi maloko o ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA, he mau nupepa i hoolahaia ma ke kulanakauhale o Honolulu, mokupani o Oahu, oia hoi ma na la 4, 11, 18, me 25 o Ma@, na la 1, 8, 15, 22 me 29 o Aperila, 1890, maloko o ka Hawaiian Gazette; a ma na la 8, 15, 22 a me 29 o Maraki, na la 5, 12, 19, me 26 o Aperila, me ka la 30 Mei, 1890, maloko o ke KUOKOA, ma na helu puka hebedoma o ia mau nupepa, he hoolaha oia palapala noi a me kekahi palapala i huipuia, (o na kope no ia hoolaha ana ke hoopili pu ia nei), a oiai ua apono au, o ia hooholo ana i hoike ia mamua ae ua kupono a ua oiaio, a ua hooko pono ia aku na koina a pau maluna o ka Hui Mahiko o Hilea a ua hookuuia.
Nolaila e ike mai na mea a pau, ke kukala aku nei au o ia Hui, ka Hui Mahiko o Hilea, ua hoopau loa ia a ua hoihoi mai i ko lakou palapala hoopaa hui, i kakauia ma ka la elua o Okatoba, 1880, a ua apo ia aku ma ka aoao o ke Aupuni Hawaii.
Haawiia malalo o ko’u lima a me ke Sila o ka oihana i keia la 28 o Iulai, M, H, 1890.
[Kakauinoaia] C.N. Spencer,
Kuhina Kalaiaina.
2297-@
HOOLAHA HOU.
A Ha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai: ma ka hana o ka waiwai o JOHN GLEASON, o Koolau, Oahu, i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o Lunakanawai nui Judd.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Nonoi a me ka Papahelu a J.T. Waterhouse, Jr., lunahooponopono ka Wa wai o John Gleason, o Koolau, Oahu, i make, e noi ana, e apono ia na hoolilo he $1143.47, a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he $4472.94. a e noi ana e nana a e aponoia kela mau mea, a e kauohaia e maheleia ka waiwai e paa nei ma kona lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAHA, la 11 o SEPATEMABA, 1890, ma ka hore 10 kakahiaka, imua o ia Lunakanawai ma ke Keena o ia Aha ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i aponoia no ka hoolohe ana i ua Palapala Nonoi la a me ka Papahelu, a o ka poe a pan i kuleana malaila, e hele ae e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai, a e hoike mai ai i na olelo ike no ka mea i kuleana io ma ia waiwai.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia la 10 Augate, M.H. 1890.
NA KA AHA:
J. H. REIST,
Hope Kakauolelo.
2297-3@
A Ha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o H. B. LOHELANI, o Moanalua. Honolulu, Oahu i make kauoha ole. Olelo Kauoha e hoike mai i ke kumu e ae ole ia ai ke noi a ka Lunahooponopono no ke kuai ana i ka Waiwai paa.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapaia Noi a S,K, Kane o Honolulu, Oahu. Lunahooponopono o ka Waiwai o H.B. Lohelani i make, e noi ana e ae ia oia no ke kuai ana i kekahi waiwai o ka mea i make, a na hoike pu mai i kekahi mau kumu kupono e kuai @ i ua waiwai la.
Ua kauohaia o ka mea i pili kokoke i ka mea i make i oleloia, a me ka poe a pau i kuleana ilojo o ia waiwai, e hele r e imua o ka A ha ma ka POAKAHI, la 8 o SEPATEMABA, 1890, ma ka hoia 10 a.m., ma k Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, malaila a ma ia wa e hoike mai ai i ke kumu e ae ole ia ai ua noi la no ke kuai ana i ka waiwai @ olelo ia.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, Augate 13, 1890.
Na ka aha:
J. H. REIST
Hope Kakouolelo
2@98-4@
HOOLAHA HOU
[Olelo Kauoha e Hoolaha aku no ke N@ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
A HA Hookolokolo kiekie o @ Ha@ Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai LIKW KAMA, o Niupaipai, Honolulu, Oahu, @ make kanoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana ma@ ka palapala noi a Samuel Kama, e h@ ana o Beke Kama o Niupaipai, Honolulu, Oahu, ma ka la 9 o Lulai, A.D. 1890, a e @ e hoopuka ia ka Palapala Lunahoopon@ ia Samuel Kama, i oleloia, ka mea i n@ m@
Ua kauhaia o ka POAHA, ka la 4 a @PATEMABA, A.D. 1890, oia kahi i kohoia no ka hoolohe ana na noi la imua o ka lenakanawai, ma ke keena ma ka Hlae Hoe kolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na poe a pau @ e hoike mai i ke kumu ina he kumu io kolakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina. Augate 13, 1890.
Na ka Aha:
J.H. REIST
Hope Kakauoiel@
2298-3@
[olelo Kauiha e Hoolaha aku no ke Noi ana mai e koho i Lunahooponopono waiwai i
A Ha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KUPELE k. o Naale hu, Kau, Hawaii i make kauoha ole. Im@ o ka lunakanawai F.S. Lyman.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai @ ka Palapala Noi a J.K. Kekaula k. o Kae, Hawaii, e hoike mai ana o Kupele k. o kae, Hawaii, e hoike mai ana o Kupele k. no Naa lehu, Kau, Hawaii, ua make kauoha ole ma Kau, Hawaii, a e noi ana e haawi ia ka Palapala hookohu Lunahooponopono Waiwai ia@ K. Kekaula.
Ua kauohaia o ka Ponono, ka la 9 o Sepatemba, 1890, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua lunakana wai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Waiohinu, Kau, Hawaii, a ma ia mana @ a a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu o@ ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hwaii i ekolu pule ma ke Kuoloa, he nupepa ma Honolulu.
Kaakauia ma Hilo, Hawaii, Lulai 29, 1890
F. S. Lyman,
Lunakanawai Aha Kaapuni Apana III o ka H. P. A. 2297-@
[Olelo Kauoha e hoolaha aku no ke Noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.]
A HA Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, maka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Waea Kamokukaa k@ o hilo, Hawaii, i make kauoha ole. Imua o ka lunakanawai F. S. Lyman.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Mele Keanu w. o Hilo, Hawaii, e houje mai ana o Waea Kamokukaa no Hilo, Hawaii, ua make kauoha ole oia ma Hilo, Hawaii ma ka la 11 o Maraki, 1888, a e noi ana e haawi ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai i kahi mea kupono.
Ua ka@ohaia o ka POALUA, ka la 20 o AUGATE, 1890, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua lunaka@awai la, ma ke keena hookolokolo o keiaaha, ma Hilo, Hawaii, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i p@ e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma k a olelo Hawaii no ekolu pule ma ke Kuokoa, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Hilo. Hawaii, Lulai 23, 1890,
F. S. LYMAN
Lunaka@awai Aha Kaapuni Apana III o ko H. P. A. 2297@
A HA Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina; mokupuni o Hawaii, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o JOSEPH L. CHESEBRO k. no laupahoehoe, Hilo Hawaii, i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha, a no la hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 23 0 Lulai, 1890, @ waihoia mai imua o ka Aha kekahi Palapala i oleloia, oia no ke kauoha hope loa a Joseph L. Chesebro i make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi i ka Palapala Luna Hooko no E. W. Barnard, ua waihoia mai e James Mattoon.
Nolaila, ua kauohaia, o ka POALUA oia ka la 26 o AUGATE, 1890, ma ka hoia umi kakahiaka, ma ke keena hookolokolo o ia aha ma Hilo, Hawaii, oia ka la me ka hoia e hooiaio ia ai ia l’alapala Kauoha, a e hoolohe ai hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau loa i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoepuka ana i ka Palapala Luna Hooko
A ua kauoha hou ia e hoolaha no ia mea @ na pale ekolu iloko o ke Kuokoa, he nupepa i paiia a hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Hilo, Hawaii, Iulai 23, 1890.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Aha Kaapuni Apana II o ko H. P. A. 2297@
(kauoha e hoolaha ia ka Palapala Noi ap@ o ka Papa Hoike, Hookuu, me ka mahele ana i ka waiwai0
A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o J. W. KAHUILA, o kaneohe, oahu, i make. Make Keena imua o Lunakanawai nui Judd. Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai @ ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a W. R. Castle, Lunahooponopono o ka waiwai o J. W. Kahuila, o Honolulu, Oahu, i make, e noi ana e ae ia aku ka huina o na hoolilo he $3168.67, a o na mea i loaa mai iaia he $3168.67, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e hoihoi ia aku na waiwai a pau, e waiho ana ma kona lima i na poe i kuleanamalaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho Lunahooponopono ana ma ia ano,
Ua kauohaia o ka POAKOLU, ka la 17 o SEPATEMABA, A.D. 1890, ma ka hora 10 a.m.. imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ke Hale Hookolojolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka h@ lohe ana i ua noi la a me ka papa hoike i ole@ia, a malaila e hele mai ai na mea a pau i @ e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko @ kou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila no ho@e hoike mai ai ka poe a pau o kueana i ka waiwai i olelo ia.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina. Augate 14, 1890
Na ka Aha:
J. H. REIST,
Hope Kakauolei@
2298-3@
(Kauoha e hoolaha ia ka Palapala Noi apono o ka Papa hoike, Hookuu, me ka mahele ana i ka waiwai)
A Ha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai; ma ka hana o ka waiwai o V.F. KAILIULI, o Honolulu, Oahu, i make. Imua o ka Lunakanawai nui Judd ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi me ka Paoa Hoike a W. R. Castle Lunaponopono waiwai o V.F. Kailiuli o Honolulu, Oahu, i make, e noi ana e ae ia ka huina o na hoolilo he $3274.30, a o ha mea i loaa mai iaia he $3324.95, a e noi a@a e nana a aponola kela mau mea, a e kauohaa e hoihoi ia aku na waiwai a pau e waiho ana ma kona lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho Lunahooponopono Waiwai ana ma ia ano.
Ua kauoha ia, o ka Poakolu, ka la 17 o SEPATEMABA, A.D. 1890, ma ka hora 10 a.m., imua o ka Lunakanawai, i olelo ia, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ka palapala noi a me ka papa hoike i oleloia, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na poe a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua aoi la, a malaila no hoi e hoike mai ai ka poe i kuleana i ka waiwai.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aine, Augate 14, 1890.
NA KA AHA:
J.H.REIST,
Hope Kakauolelo,
2298-3@