Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 45, 8 November 1890 — NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O Parameri. [ARTICLE]

NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O Parameri.

Ka Nani e haule ai ka īhnua; Ka Mahina Meli o sxilaredina: Ka ī.a alehi o Mulisedera\ JVa Kulu Koho kamahao Ekolu. Na Ui Hookelakela o ke Ao holookoa. Xa Nani Pimwai lalma 0 ka Honua nei A O K.K Kila Afa£tnefi o ke aloha— u O Parameri no ia.''

E Mr. Kr»a Kiai; no kau mau pane 0 kc pakike, alaila, e lawe aku i keia mau pane o kau mau mnau, a ke hooko pilia oe i ka hanohano a me ka laahia o ka oihana au e paa !a, alaila, ma ka inoa o ke aupuni o Paramtri, ehuli hoi aku no o Romeala a kukala aku 1 nua o ke ao holookoa, ua haule pio wale ke aupuni o piemoku uliuli ma\alo ona, mahma o kc koi aupuni hohe a me ka makau wale, ano, e Mr. Koa Kiai, ua lohe mai la anei oe i ka'u mau olelo ? O keia mau olelo a ke keikialii Romeala, ua pakike ia mai 1a ia e na olelo aaka a kahi koa kiai puka, a wahi a ua wahi koa kiai la : Ahe ! A lohe i kau mau olelo a heaha ? Hele pela ! Kia wale iho no kau hana, e hooko mai oe i ki'u ninau, a i ole e haalele knke iho oe i keia aupuni, a ke hooko ole oe, alaila, na ka'u pahikaua e kipaku aku i kou a-i mai kou poo ae. Mamuli o keia mau olelo a kahi koa kiai, ua hoohaahaa maopopo ia ke kulana o ke keikialii Romeala, a oia ka ua Komeala nei i pane aku at: Ma ka wehe ana aku i ka nane huna o kau olelo ninau e ke koa kiai, c ae mai oe ia Romeala e puunaue aku i ka hua e hemo ai o ka puka pa ke alahele hoi e ike la aku ai o na mea huna kamahao o Paemoku Uliuli nei, a oia iho keia: O ka hua e hemo ai o keia ipuka pa, he hookahi no ia mea kino, a o ua mea kino la o ko haku no ia ma ka nohoalii, a oka hoa o Komeala e kohu ai ka hooheno ana,

Kuu hoa i ka naueue I ke kaa hapaumi oni na hao lalo i mahiki hooni loko Haukawewe ka huila i ke alahao. Alaila, e Mr. Koa Kiai, o keia mea kino hookahi, ua manai ia oia i na pua ekolu, a iloko o keia m.iu oua ekolu ke koi aku nei au ia oe, e oki ae ia elua pua me kau pihikaua a penei ka oniu an?: Pua ma ke poo—moku—alaila, pna ma ka huelo —hemo —a koe iho la ka pua iwaena, a ma k* inoa o ke akua o ka poe Deruida o 14 Bela" oia ka hua e hemo ai ka puka, oiai, ua hala o Mahala i ka po, a o Mulelia hoi i ka pouli nolaila, o ka haku e nohoalu nei me ka mana maluna o keia mau hut. o Bela no ia ka hapa waeoa o ka inoa o ko oukou moiwahine. Noltila, e Mr. Kot Kiai, e wehe i ke pani puka no Romeala oiai. ua loaa ka hua e not ti kapu a ke tlu, t ke hooko ole mai oe i ka u koi, alaila, e hoohiolo no wau i ki mana aupuni o Paemoku Uliuli nei.

Ut ptnai ia mai keia mtu olelo a ke keikialii e na huiolelo hoapono mai ke koa kiai »ai, a wahi t ut wahi kotkiai U i pane hou mai ai: Ut eo it oe ka moimhine Mabela!>» e ke ke>kWu o Par»men, »k». e k»l» m»i ia'u *» k« hoike »n» »ku i ko» me.irou.ou» moiwihine la o nwkou, oiai, hekauoh» p«a kai haawii» m»i » nukou no k» paa ana aku i na poe a pau e man»o mai ana e komo me ka loti ole be tuoh» mai iai» m»i, noUil», e k»li >ki kou ihiihi a hiki i ko'u ho«« hou »n» mai me k» hua i k» umauma. a ina be pono, alai'», man»o »e keola,aina aole o ko alahele no kena imi ke ola. Alail». e kou m»k»m»k» heluhelu. me keia m»u olelo • u» «»hi koa ki«»

;!*. hia.eie mai !a oia i kc keikīu'i: R> jmea.a r.o ki halealii oka m iwihine I ka pahu hopu, a !e. ua h ea rnai !a 013, a iloko o r.a oV.o o k.i mmi ; iha o ke koa kiai puka, pane mii !a ua wihi koa la : Lke keikiaiii R <mea!a o Paramcri, ua hoike ak-j nei a j i kau mau olelo niija o iea moiwahine Mahelalia, a o kana pane, oia ko n» ka inha ana mai nei ia oe e haa!e!e k' ke īho ot 1 na palena o paemoku u!:yii nei iloko o na hcra elua wale no, a ke hooko o!e oe, alaila, ua makaukau oia no ka hoouna ana mai i kona mau puahkoa no ka pepehi ana iho ia oe a nuke loa, nolaila, e ke keikialii. oka lohe keia a malama, 0 i mai auanei oe i kuu lokoiro. O keia mau oleio a kahi koa kiai i hai mai la ia Romeala, ua l'ke ia me na mapuna wai e huai ana i na manao uilani o ua keikialii la. a oia kana i hookuu aku ai me na kilihehe momona o kona alelo. me na olelo e hele ai a, Pa pono kikala o Maunahina Hoohanee i ka wai o Lumahai. Xo ka hope loa o na olelo a ua loea hookelakela nei, hoomaikeike aku la oia i ke koa kiai, alaila, me ka leo wiwo ole 0 ke kon, luai aku la oia 1 keia mau olelo oke kila makeneti: E Mr. Koa Kiai—wahi a ua keikialii Romea!a la, no ka panai ana aku i na olelo a ko oukou moiwahine, e hai aku oe i ua moiwahine la o oukou, aole o Romeala e haalele iho ana i ka lepo o paemoku uliuli nei a hiki i kona hulihia ana. Ae—e Mr. Koa Kiai, e like me ka'u i hai aku la ia oe, pela wau e ku nei maluna o ko'u kahua a olelo ae, ua eo ke aupuni o paemoku uliuli ia Romea!a. Aole me ka oi ona mea kaua, a aole hoi me ka ikaika o na medala kila, aka iloko wale iho no o ke kamumu 0 ke aheahe malie

O ke kolopa uneune i Kalihiwai SiU pao i ke kumu o Kauiki. He oiaio, e Mr. Koa Kiai, e hele mai ana ka moiwahine Mabelalia me ka ikaika o na mea kaua, a owau nei hoi o Romeala, aole ia mea ma ko'u aoao, aka, Owau wale iho la no la Mai luna a lalo Mailoko a waho O ke aniani ku o Moeawakea. O keia mau olelo hope a ke keikialii Ro neala, oia ka kahi koa kiai i hooho mai ai ma ke ano h .>her.tlK'i)C, a wahi hou hoi a ua wahi k<ai la i pane mai ai : Alaila, me ke aha oe i manao ai * ku aku imua o ktla pualiieaua nui hewahewa, a ma ke aha hoi oe i manao ai e loaa ana ia oe ka lanakila mai ka ikaika aku o ka lakou roau mea kaua ?

Me ke koa ona koa ! Me ka wiwo ole ona wiwo ole ! wahi a Romeala i pane aku ai. Ano, e Mr. Koa Kiai, ua lawa aku la anei kou kanalua ana no Romeala ? Ina aole, alaila, eae mai

ia'u i elima minute, a e ike no auanei oe i ka hulihia o ka nohoalii 0 Paemokn Uiiuli nei, no ka mea, o ka'u mau haun* pu'apu, he mtu hauna la e Paewa ole ai ka hao pme me ke kolopa I na omaka wai ua o Hanakahi po i ka lehua. Me keia mau olelo a ua keikialii Romeala nei, huki ae U ia mailoko ae o kona poli i kana ohenana makalii, t kahoahoa iho ta i keia mau olelo: E ka ohenana makalua o Ludiont, e hele no ka halealii o kt moiwahine Mahelalia a hoikeike tku imua o kona btno* hano hohe wale i na kii onohi o Romekou baku, a no ka htptlut hort e huli hoi hou mti ti oe imut nei o'u. I ka hooki ana iho o Romea!t i kana mau olelo. ia wa no i olaoa koke te ti ka malamaUma o ka ohenana Ludiona a iloko o ka imo ana o kt maka, nalowale aku U oia no kahi i kauoha ui ai iaia.

Mi keia wihi o ko k»oa nane*. e ho-1 oniahi iki iho ai kaua e ka mea heluheluike kamailio ana no ke keikialii Romeala, a e huli iki ie kaua a nana no kahi ohenana Ludiona a me kana man hana hookalakupoa. I ka « » ua wahi ohenana U i hemo mai ai maH loko mai o na lima o ke keikialīi Romeala, e like me ka kaua mea i fte mua la ae nei. aia hoi, »e he imo ana U na ka maka, kapalulu aku U oa ma ka paia hikina o ke k«na aahi a ka moimhme MahelaUa « noho ana roe kooa aloilii, poe kilo, oa loea a peU »ku, ahoiU ae Ukooa «aUmalama

me ka ika;lca !aa e !ike paha rt.e ka ho-e-heno a ke rr.ele, O uwila r>ai au e Ve koi Kamaeu o ke ao j>o!ohiwa Nana i obli hookahi aku Ahuwale ki opua i ka naulu. I kela wa a ka malamalama kamahao o ka ohenana Ludiona i hu:!a ae ai. ua hoopuiwa a hoohikilele nui ia ka moiwahine Mahelalia a me kona aloaii*, a oia ka lakou i huli like ae ai a nana aku la maluna o kihi a ka nulauialania kamahao i mai ai, a iloko o ko lakou pahaohao nui, ike aku !a lakou 1 ke kii hoolele aka o kekahi keiki kana ka ui a lakou i jke mua o!e ai, e noho ana i>oko o kekihi aniani huma ha nui a nona na aahu | milolii ia me na ulu wehi o ka nani,* e hoonu'a ana kona mau kahiko o ke aliiaimoku a mawaho ae o ia miu mea, e ow:owaka ana na medala ame na hoku alii. Aia malalo iho o ua kii la, e kau ana keia mau huapalapala 1 kaha ia me ka wai lelolelo o ke gula, a e heluheluia penei: ROMEALA. Keikialii o Parameri. Loea Hookelakela o ke ao—Kila Makeneti o ka Honua. I ka wa a ka moiwahine Mahelalia a me kona aloalii i ike aku ai i ke kii hoolele aka 0 ka oiwi nona keia ilihia a me ka inoa o ka mea nona ua hiona la a ka manao; puili ae la ua moiwahine la i kona mau lima a hookuu malie ae la i keia mau olelo: O oe ka ia e ka makemake £ ka maoli opua i kuu maka O kuu maka kai kena Hoolaau ana ia loko E ulono aku owau se-hoa Kuilima i ka laula o Kapaa.

Ano, e ka mea heluhelu, maanei e īke iho ai kaua, ua haule ke kupaa o ua Mahelalia nei i na helehelena aka wa'.e no o ka kaua Romeala, a aiwa aku paha a haha maoli na lima o Hoohila, auwe, Kaua i ka lai pohina Ilihia i ka wai mapuna Ka waiho kahela a ka noe Poniu ailana ka manao. Ae, e kuu makamaka heluhelu, ua haule ke kupaa o ua moiwahine la, a o ka uahoa hoi o kona puuwui i na minute i hala ae, ua hamare ia iho la ia e na helehelena o ke kii hooleleaka o jßomeala a weluwelu liilii, hiki ole ke noopili hou ae ka pili me ka mhoniho. Nolaila, me ka hoohakalia ole iho o ua moiwahine b, kauoha koke aku la oia i kona puuku e hoomakaukau koke ia ka halealii me ka awiwi nui no ka hookipa ana aku i ka malihini au moana o na kai, a o ua moiwahine la hoi, hoi aku la oia a ma kona rumi komo kapa a kahiko iho Ia iaia me na aahu e hele ai a o liihīmanu ka hoa e kohu ai kaena a ko Kauai ehakoni.

Aole wale o ka moiwahme Mahelalia kai loaa me kela mau haawina o ka hoohihi, aka, o kona aloalii pu no kekahi, a oia ka lakou i houho ae ai, "ka nani e haule ai ka honua ! Ka nani e haule ai ka honua !" A pela wale no lakou i akena iho ai a hiki i ka wa a ua nam la o Aipo i komo mai ai, nolaila, ma ko kaua hoopokole »na ae i ka olelo, aohe wahi hemahema i kod o ka halealil o ka malihim wale no a hoea maL Mahope iho oka makaukau ana o na hoohiwahiwa o ka halealii no ka hookipa ana mai ia Romeala, ku ae !a ka moiwahine Mab*lalia ilona a kono mai la i kona aloalii e ku ae lakou iluna no ka hoohanohano ana i ke k?ikialii i kona wa e komo mai ai a o ke kanaka e kue ana i kana kauoha e make oia ma ka maka o ka pahikaua. Me keia mau olelo a ua moiwahine nei, haalele iho ia oia i ke keena a puka aku la iwaho no ke kii ana i kaoa malihini ka mea hol a ka manao i haili ai lia i ka puuwaL laia i hoea aku ai i ka puka pa, kauoha aku la ota i ke koa kiai no ka we be ana ae i ka ipuka, • oia ka ua wahi koa la i ike iho ai ua pololei na olelo a ke keikialii hookelakela, a o ka hooko io ia ana keia.

Nolaila. me ke kali ole iho, «ehe ae U ua wahi koa nei t ka paka, liiwi halawai mai ai me kooa maa lena ike oa heieheleoa o oa pua kana o KuUniloko, a o ka moiwahine Mabelalia hoi ma kahi o oa olek> oahoa i 01 w hi koa la t lohe aL {Jēit i /«».)