Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 50, 13 December 1890 — HELU MALAMA HAWAII. [ARTICLE]

HELU MALAMA HAWAII.

Ua maheleia na wa a me na malama i ka makahiki o Hawaii i elua mahele—o ke kau me ka hooilo. Eia aiala--1 o ih<*ka hoohalikeiike heiu maiama a ko Hawaii, Maui, Oahu, me ka ka hao» le helu malama ana penei: hawail maui . K *clo Jan. Ikuwa Kaulua Fcb MakaUi >* a na Mar Hinaiaeleele w eio * Apr. Kaelo IkiiLi May Kaoloa Kaaona J une Kaasna Hinaiaelele July Ikiiki Mahoe mua Aug Nana Mahoe-hope . . SepL Hilina Ikuwa Oct Hilinama Weiehu Nov Hilinehu Dec Welehu oahu. Hilina Jan Ikiiki Ikiiki Teh, Kaelo Kaaona Mar Hinaialeeie Makalii Apr. Kaulua Hioaiaeleele May Kaaona Mahoe-mua June Nana Mahoe-hope .... Juljg*.. - Mahoe-enua Weiehu Aug.'... Mahoe hope Hiiinehu Scpt* Welehu Kaulua Oct Makalii Kaeio Nov. Hi'Hama Hilinama Dec. Hmnehu O ka helu e hoomanao ia nei ir.a ka helu Hawaii, oia noka helu a ko Maui poe, a penei kahi hoakaka: Ikuwa—lanuari. Ua kapaia keia ma lama ma o na kuaua nui ia, na paapaaina ieo hekii', na o ahi uwila kihaehae ao, na leo haiuiu o ke kai, na hoeelo ua lanipili me ka hauwaiaau a na manu. Ikuwa ke kai ikuwa ka hekili; ikuwa na manu, ikuwa na mea a pau. Oka maiama keia e ulu ai na laau-hihi a eu mai ke poko. He leo nui ke kanakae hanau ia ana i keia malama.

Makalii—Feheruari. Hemalamaponalo keia o na mea kan-i, he loaa i ka unoii me ka peelua; ua kapaia keia ma lama e ko Maui poe, 'Kaauhuhu-paina' no ka paina o ka hua auhuhu ke uhuki ae, oiai ua hku'a eka ua na mea ulu a pau iloko o Ikuwa, a i ka hoea ana mai i Makalii, he mau la papaa la ko ia malama, maloo ka wai o ka hua auhuhu, nolaiia i paapaama wale ai ka hua o ka auhuhu ke uhukiia. O ke kanaka e hanauia ana i keia malama, he kon, he puni hakaka me ka puni koko. 0 ka malama keia e maulo ai ke kohola tna ko kakou mau makalae, a e hookokoke mai ai ka maloloenali i na pohaku limu o ka aekai; he mala.ua l a ole o na aina wai no ka pualena o ke kai i ka wailepo o na kahawai; o na aini kaha nae, aole e nele ko laila mau keiki. Hmaiaeleele—Maraki. Ua kapaia keia malama ma o na manu kolea; he malama momona keia o ia ano manu a paa pono ka u nauma i na hulu eleele. N'olaila i kapaia ai keia malama no ka eleele o luiumauma o ke kolea; he malama e omamaka ai o na mea ulu, he maikai no ka hanau ana, a no keia malama ka poe lealea i ke oli a me ka hula; i keia malama e malol > ai k.i nioana, e ku ai ke akuie na w ihi a pau, 1 e liuliu ai ko ke kaha tnau keiki i ka malau. Kaelo—Aperila. Ua kapaia keia malama ma o na huhui hoku la no ka aneane ana e moe (nalo); nolaila i hoeelo lua ka huhui hoku e moe. He malama maikai keia o na mea ulu; he kanaka īno ke hanauia, he nuha me ka hoohalahala, he malama maikai keia o ka lawaia ana. Kaulua -Mei. Ua kapaia keia malama e ka poe lawaia ma o ka loaa aoa aku o ka manu uwa'u e moe palua ana iloko o ka lua, i keia malama e moe ai ka huhui hoku. No na mea kanu, ua like no me na malama mua, a no ke kanaka e hanau ia 1 keia malama, he alii, be naau akahai, he haahaa; he malama i-a o kahakau Ua kapaia kekahi inoa o ke Kea-hai, pau 1 ka haihai ka makau kea a ka lawaia; he malama ua ole he malie.

Kaaoni—lune. Ua kapaia keia ma-U-na ma k« laki i na loaa a he maikai no na mea ulu. O ke kanaka e hanau ia i keia malama, be kolU i na hana a me na mea a pau; be malama mu-ia o ka i-a, e kala ai na kuku upena opelu a ko Hawaii mau lawaia. Ikiiki—lulai. He malama la keta a me ka wi, nolaila ikiiki ka nohoana; e pala ai ka lau o ka awapuhi a make. He kanaka hot>pono ke hanauia i keia milama, he malama i ka hai waiwai me ka malie, ua kapaia no boi keia malama e ka poe lawaia ke Aho-puiu. £ lawaia o ka po me ke ao aohe wa e maloo ai ke aho O ka malama keui e pala ai o ka ohia ai o ke kuahiwi. Nana—Augatt Ua kapaia keia matama no ka naoa o kekahi i ka waiwai o kekahi, (alau wale i ka hai «aiwai, a he malama keia e pau loa ai ka laau hihi i ka make a paU hoi ka ohia. ai o kuahiwL He kanaka iao ke hanauia s keia malama; he aihue, he lalau wale a pela aku. Hilina —Sepatemabi. He malama mahaelua keia • ka makani; holi ko ka akau a huli ko ka hema; he malama e ovili ai ka poa o k« ko a he make ao

oa laau kanu. O ke kanaka e haoio ia i keia mahina. he kaoaka aleo bde kauhale, he aea, he kilei ioloa. Hilioama—Okatoba. He maiama pa lauwili o ka makaoi, be 100, be malama ua; o ke kaoaka e haoauia aoa i i keia malaou, be kaoaka oluolu, hookipa, ola loa a poohina; ka malama keia e mohaia ai ka poa o ke ka Hilioehu—Noremaba. He malaoia pa lauwili no keia o ka makani a he make oa laau uKI Oke kaoaka e haoau aoa i keia malama, aohe maikai, he hauhili o na haoa, he loli wale ka noonoo; be malama ua keū, be k>hea oa leo hekili, oa anapu uwila, aohe oae he nui; oka maoawa ke'a pua keia o kamaiii, a o ka maiama mua »0 hoi o ke kau hooill U elehu —DekemabaH Ua kapaia keia malama ma na inoa akua, ka malama keia 1 hanaa ai ke akua, nolaila ro i kapaia ai ,4 kini a ke akua, mano a ke akua, lehu a ke akua" he maiama kapu |keia, he kapu mak«hiki kekahi a he kapu akua kekahi. Ona ohana akua o lono i ka wa e hiki ai i na po o iono, ai lakou i ko waho ai, noa na mea ai a pau. Ona ohana akua o kane ke hiki tna po o kane, ai lakou i na mea ai o waho a noa no hoi na mea ai a pau. He make loa na laau hihi i keia malama, a o ke kanaka e hanau la ana he inaikai, hoopono a malama akua; he malama hana nui ole nae keia 110 na kanaka. S. W. K