Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 51, 20 December 1890 — HELU MALAMA HAWAII. [ARTICLE]

HELU MALAMA HAWAII.

Ua otab«lcia na wa a me na malama i ka makahiki o Hawaii i eiua mahe le—o ke kau me ka hooilo. Eia mala--1 o ih<\ka hoohahkehke hela malama a ko Hawaii, Maui, Oahu, me ka ka haole belu malama ana penei:

HAWAIL MAUI. Kaeio Jan Ikuwa Kaulua Feb Makaiii Nana Mar. Hinaiaeleele W elo * Apr Kaelo Ikiui .Majr Kauiua Kaaona J ane Kaatna Hinaiaelele July Ikiiki Mahoe mua Aug >*ana Mahoe-hope.... Seot Hiiina Ikuwa Ocl Hilinama Welehu Nov Hilinebu Dec Welehu OAHL". IAUAI. Hilioa Jan Ikiiki Ikiiki "Feb. Kaeio Kaaona Mar Hinaiaieele Makalii Apr. Kaulua Hinaiaeleele .... May Kaaona Mahoe-mua June Nana Mahoe-hope .... Juljj* ... Mahoe-mua Welehu Aug.'.. Mahoe hope Hilinehu Sept Welehu Kaulua Oct Makalii' Kaelo Nov. Hi'ī^ama Hilinama Dec Hmnehu O ka helu e hoomanao īa nei ka helu Hawaii, oia no ka helu a ko Maui poe, a penei kahi hoakaka:

Ikuwa—lanuari. Ua kapaia keia ma lama ma o na kuaua nui la, na paapaaina leo hekil', na o ahi uwila kihaehae ao, na leo halulu o ke kai, na hoeelo ua ianipili me ka hauwalaau a na manu. Ikuwa ke kai ikuwa ka hekili; ikuwa na manu, ikuwa na mea a pau. Oka malama keia e ulu ai na laau-hihi a eu mai ke poko. He leo nui ke kanaka e hanau ia ana i keia malama.

Makalii—Feberuari. He malamaponalo keia 0 na mea kanu, he loaa i ka unaii me ka peelua; ua kapaia keia ma lama e ko Mau» poe, 'Kaauhuhu-paina' no ka paina o ka hua auhuhu ke uhuki ae, oiai ua l jku'a e ka ua na mea ulu a pau iloko o Ikuwa, a i ka hoea ana mai i Makalii, he mau la papaa la ko ia malama, maloo ka wai o ka hua auhuhu, nolaila i paapaaina wale ai ka hua 0 ka auhuhu ke uhukiia. O ke kanaka e hanauia ana i keia malama, he koa, he puni hakaka me ka puni koko. O ka malama keia e maalo ai ke kohola ina ko kakou mau makalae, a e hookokoke mai ai ka maloloenali i na pohaku limu o ka aekai; he mala na i-a ole o na aina wai no ka pualena o ke kai i ka wailepo o na kahawai; o na aim kaha nae, aole e nele ko laila mau

keiki. Hinaiaeleele—Maraki. Ua kapaia keia malama ma o na manu kolea; he malama mumona keia o ia ano manu a paa pono ka unauma i na hulu eleele. Nolaila i kapaia ai keia malama no ka eleele o o ke kolea; he malama e omamaka ai o na mea ulu, he maikai no ka hanau ana, a no keia malama ka poe lealea i ke oli a me ka hula; i keia malama e;o W!> ai k.» mnana, e ku ai ke akuie :«n n,i w.hi a pau, a e liuliu ai ko ke kana ?nau keiki i ka malau. Kaelo—Aperila. Ua kapaia Reia malama ma o na huhui hoku la no ka aneane ana e luoe (nalo); nolaila i hoeelo lua ka huhui hoku e moe. He malama maikai keia o na mea ulu; he kanaka īno ke hanauia, he nuha me ka hoohalahala, he malama maikai keia o ka lawaia ana. Kaulua -Mei. Ua kapaia keia malama e ka poe lawaia ma o ka loaa ana aku o ka manu uwa'u e moe p*lua ana iloko o ka lua t i keia malama e moe ai ka huhui hoku. No na mea kanu, ua like no me na malama mua, a no ke kanaka e hanau ia i keia malama, he alii, he naau akahai, be haahaa; he malama i-a o kahakai. Ua kapaia kekahi inoa o ke Kea hai, pau i ka haihai ka makau kea a ka lawaia; he malama ua ole he malie.

Kaaona—lune. Ua kapaia keia ma-li-na ma k* Uki i na loaa a he maikai no na mea uln. Oke kinaka e hanau ia i keia mahma, he koUa i oa hana a rae na mea a pau; be malama mu-ia o ka i-a, e kala ai na kuku upena opelu t ko Hawaii mao lawaia.

Ikiiki—lulai. Hc malama la keia a me ka wi, nolaila ikiiki ka noho ana; e paU ai ka lau o ka awapuhi a make. He kanaka hoopono ke hanauia i keia malama, he maUma i ka hai waiwai me ka malie, ua kapaia no hoi keia miUmi e ka poe Uwaia ke Aho-pulu. E Uwaia o ka po me ke ao aohe wa e maloo ai ke aho O ka maUma keia e paU ai o ka ohu ai o ke kuahiwi. Nana—Augate. Ua kapaia keia maUma no ka nana o kekahi i ka waiwai 0 kekāhi, UUu wale i ka hii waiwai, a 1 he maUma keia e pao loa ai ka Uaa hihi i ka mike a piU hoi ka ohia ai o kuihiwL Hc kaoaka ino ke hanauia i keii miUma; he aihue. he UUu wale a peU aku. Hilina —Sepitc®abi. Hc maUma mahaelui keia • ka mikani; huli ko ka akau a huli ko ka hemi; he maUma e owiii ai ** u k0 # "*** *°

na laau kano. O ke kanaki e hanao u i keU mahiaa, be kanaka aleo jbc9e kauhale, he aea, be kiLei loloa. Hilinama—Okatoba. He maUma pa Uowili o ka makani, be ino, be malama ua; o ke kanaka e hanauU ana i i ke» malama, be kanaka oiuolu, hookipa, oU 103 a poohina; ka maUma keU e mohala ai ka pua o ke ka HUinehu—Noremaba. He pa Uuwili no keU o ka makani a he make na Uau uki. Oke kanaka e hanau ana i keU malama, aohe maikai, be hauhiii o na hana, be loli wale ka noonoo; he malama ua keU, be k>hea na leo hekili, na anapu uwiU, aohe nae he nui; oka manawa ke'a pua keia o kamaiii, a o ka malama mua mo hoi o | ke kau hooilL Welehu —Dekemaba. Ua kapaia ke* ia malama ma na inoa akua. ka malama keU i hanau ai ke akua f noUiU ro i kapaia ai "kini i ke akua, mano a ke akua, lehu a ke »kua" he malama kapu keia, be kapu kekahi a be kapu akua kekahi. Ona ohana akua 0 lono i ka wa e hiki ai i na poo iono, ai lakou i ko wabo ai, noa na mea ai a pau. Ona ohana akua o kane ke hiki Ina po o kane, ai lakou i na mea ai o waho a noa no hoi na mea ai a pau. He make loa na iaau hihi i keia malama, a o ke kanaka e hanau la ana he maikai, hoopono a malama akua; he malama hana nui ole nae keia no na kanaka. S. W. K