Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 4, 24 January 1891 — Page 2

Page PDF (1.86 MB)

This text was transcribed by:  Pearla Lyn Haalilio
This work is dedicated to:  Nancy Ulii Awaa Keala

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

KA NUPEPA KUOKOA, IANUARI 24, 1891.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

NO KA MAKAHIKI             $3.00

NO EONO MAHINA            1.00

KUIKE KA HULA.

 

KE KANAWAI KOHO BALOTA.

 

Ke hoea aku nei keia helu o ka pepa imua o na makamaka me ke Kanawai Koho Balota. Ua hoomahuahua ia ae na aoao o ka pepa i loaa he kowa o na mea heluhelu. O ke Kanawai Koho Balota mua no keia i hooponopono hou ia e ka Ahaolelo ma kekahi mau wahi, a ua hilinai ia e hele aku ana na koho balota o keia mau mua aku me ka maikai a me ka nele i na hoohalahala ame na kue o ka poe i halawai me ia mau haawina ma ke koho balota mua i pau. He kanawai waiwai hoi keia e malama ia e ka poe i loaa na kuleana malaila no ka manawa o kona hoohana ia aku, a malaila no h@i e hookuku ia ai ka pono o keia hooponopono hou ia ana iho nei me ke kino o ke kanawai mua. Ke kono nei makou i na makamaka a pau e heluhelu nui iho i ke Kanawai e puka aku nei.

 

PAANI ME KA INOA O KA MOI.

 

I ka holo makaikai mua ana a ke Alii ka Moi Kalakaua i Amerika, a oiai oia ma ke ala no ka hikina, ua hele mua aku ka lono no na kulanakauhale o mua a ua hoopihaia na wahi hoolulu a pau o ke kaaahi a ka Moi e holo aku ai me na makaikai i ake e ikemaka i ka Moi o Hawaii. Ua oleloia, ua hiki oia i ka mokuaina o Misouri i ka wa e noho ana ko laila ahaolelo, a ua apo ia mai oia me ka hanohano; ua ai malaila a ua inu e like me ka mea mau o na kulana ulumahiehie ia, a he mau hora pokole mahope iho, kau hou aku la oia ma ke kaaahi kuikawa no ke kulanakauhale o Sana Lui; lehulehu o ka poe hanohano i kau pu aku me ia ma ke kaa, a waena o keia aluka maka hanohano, o Mr. James N. Burns kekahi, he hoa kahiko no ka hale ahaolelo. Komo aku la ka moi ma kona keena a nalo loa mai ka ike hou ia aku e ka poe o luna o ke kaa.

Lehulehu @ a ohua i kau hou mai ma ke ala me ke ake nui ana e ike i ka Moi; a hiki i kahi i kapaia o Warenabaga, ua hoomaha ke kaa no ka hoopiha hou ana i wai. He anaina nui o na kanaka e ku puukiuki ana ma kela me keia aoao o ke ala kahi o ke kaa e ku ana, e kali ana a e hooho ana i ka inoa o ka Moi ma na wahi a pau. Komo koke ae la iloko o Mr. Burns he wahi noonoo diabolo o ka paani, a me ia ano i oili koke aku ai oia iwaho a hoolauna ia aku la ma ke ano oia ka Moi Kalakaua. He mau leo hooho kai haawiia mai e ka anaina, a oia kana i haawi aku ai i ke aloha alii ma ke kunou ana. Hai aku lo oia i kona haalele ana i kona home mokupuni mamao me ke aloha, me kona apo pumehana ia ana aku a me na launa oluolu iwaena o na Amerika. (Huro.) Alaila, he mau huaolelo hou o ka mahalo a me ka hoomaikai i na Amerika. (Huro.) Eia nae, ua loihi loa ke ku ana o ke kaa e hoopiha i ka wai, a ua uluhua oia me ke ake e holo koke ke kaa. Hoike aku la keia i na mea a pau i maopopo iaia o Hawaii nei, a pono apo wale aku la no i kela me keia. Ke huro nei ke anaina kanaka, ke hoomau nei no ke kaa i ke ku, ke uluhua loa la oia, a ke kahea hou mai la na kanaka e kamailio hou aku. Kapoo mai la kona poo ma ka ipuka makani o ke kaa a pane hawanawana mai i ka luna kaa me keia mau olelo: "Ahea hoi holo ke kaa?'

Hoomau aku la oia i kana haiolelo imua o ke anaina, aka, he mau hapuku me na ohikau wale no keia. Ua pane aku oia nona iho, a ma ka hopena o kela a me keia lalani manao, e kapoe mau ana kona poo iloko o ka ipuka makani me na ninau a me ke ko@ ana i ka luna o ke kaa e holo; oia ka ka luna kaa i pane mai ai: "Ma o na lani la, hele oe ma kahi e!"

Iloko nae o ka ulia pomaikai, nee aku la ke kaa ma kona alahele, a oia kana i mihi iho ai iaia iho iaia e hoo mama ana i na alakai hookupilikii a kona noonoo diabolo o ka aa ana e lawe apuhi i ka inoa o ka Moi nona, a apuhi aku i ka lehulehu e noke nui aku ana mahope i ka huro ike kaaahi e holo nei. Call.

 

MAI KA LAI A EHU.           Ma ka la 8 o Ianuari nei, uniki iho la ko makou hale kula olelo Beritania ma o ka hiki ana mai o ke kumu hou ma ka Malulani; he 49 ka heluna haumana. Eia ka mea hou, ua ae ia na keiki he 20 na makahiki a emi iki iho e komo i keia kula, pela me na kaikamahine i hoopalau ia no ka mare kane, a ke uku nei i ke kumu he hookahi dala o ka malama. E kula like ia ana lakou me na haumana i kupono no ke kula aupuni. Eia ke kupanaha         ua ano mama'i ka opu o ke kumu no ka inu i ka wai ua o na hale. He i a maoli a me ka uala a me ka berena ka mea i loaa  ia makou e hanai aku nei i ke kumu, oiai ua holo hemahema mai no aohe pno ai; ua nele no hoi me kahi kapa moe, na makou i kokua keia mau hemahema ona a loaa mai kona mau pono.  KAUI.

 

Na Aina Mamao.

 

NA LIMA KAKAUHA O @.

 

Ua hoikeia ma Ladana i ka la 25 o Dekemaba, ua kauoha aku la ke aupuni o Rusia i kona mau mana hooko kauoha ma kela a me keia wahi o ka aina no ke kipaku ana aku ia  11,000 he mau kanaka Geremania me Auseturia, he poe lakou no na okana aina Polani a e lawelawe hana ana malalo o kekahi mau hui kalepa waiwai Polani. O keia hana kipaku a Rusia i na kanaka o na lahui i hoikeia ae la me na Iudaio mai kona mau aina aku, ua @akilo ia aku ma ke ano he hana hoopapa @ okeke a hoike mana kiekie me ka @awa i ka ikaika e kaupale i ka hehiia o kona mana e na aupuni e. He alakai ana paha keia o ke ala mai o na manao ooloku ma Europa.

 

BIHOPA GIBONA KUE IA RUSIA

 

Ua hoolaha ae kekahi nupepa Iuda@ o Balatimoa, Amerika, ma ka inoa "Jewish Exponent:” he palapala pane akea na ke Cadinela Gibona, maluna o ka hana kipaku a ke aupuni o Rusia i na Iudaio. Maloko o ia palapala, e hoike ana o Gibona i kona mau manao aloha a kokua i ka lahui Iudaio a e koi ana ma ka aoao o na hoa'loha a pau o ke kino kanaka e kaniuhu a e kaumaha pu no keia hana ino. Nona iho, he mea pohihihi iaia ke ano o ka hoolaulea ana aku a ka poe karistiano i kekahi poe aku mawaho ae o ka hoohaliu ana aku i ke kua i ka ohana Hebera, ka poe i maopopo ko lakou aie nui @ lakou. Mai ia lakou mai na buke o ke Kauoha Kahiko; o Karisto ke kahua o ko kakou mau hoomana, a o kona makuahine hemolele a me knoa mau lunaolelo, he poe Iudaio lakou, nolaila, ma keia mau kumu i hoopili paa ia ai kona aloha, kona hooikaika i na kokua me kona mau hoolaulea ana a pau no ka lahui Iudaio. Ke waiho nei ka haawina o ke kaulike mai kinohi loa mai, aohe hookahi lahui ma kona helehelena e kipaku@a aku.

 

KU PALE KA NUPEPA NO RUSIA.

 

Ua hoolaha ae ka nupepa "Novoe Vremya" o Sana Peteroboro, Rusia, he manao pale i na hoao a na @une ma Ladana e kulai i keia mana kipaku o ke aupuni Rusia i na Iudaio; eia kana pane:       O ka akoakoa nui ana o kela anaina kuka ma Ladana e pili ana no keia hana, aole loa ana e hiki ia lakou ke hoonee aku i hookahi keehina o ia mana. Aia malalo o keia hoonioni ana a Rusia ka hopohopo nui o na kanaka Beritania o holomoku nui aku na Iuda io ilaila, a malia, ma ia hana ana e kaili ia ae ai ka lakou wahi popo palaoa, a i ole, lilo paha i mau hoa paonioni no lakou ma ke kalepa waiwai. Aole o na lawelawe hoomana ke kumu o keia pulalelale e o Rusia no no Iudaio oiai ke mau nei no ke ku haaheo o ko lakou mau luakini ma ka aoao o na luakini o na hoomana e ae. Mamuli wale no o ka manao ana e hoopakele ae i na pono lahui mai ka hoonele ia ana mai na alahele mau e na Iudaio, ka lahui i hoopo@no aku i na kanaka kuaaina hune o Galicia, Roumania me Pomeraina. E hoopakele ana no o Rusia i na Iudaio mai na ike laula ia aku. Aole o Rusia i hoike hookamani i kona manao kuokoa a hana malu pa ha, aka, ua hoikeike akea ae oia e ku a hoopakele i na pomaikai o ka lahui. Ina he kumu ia no Europa holookoa e ala kue mai ai ia Rusia, ua makaukau oia ma ke kulana e ku a pale me ka ikaika no kono kuokoa.

 

HOPUIA NO KE OKIPOEPOE.

 

Ladan. Dek. 17           He mau hoike mai ke kulanakauhale o Viena i keia kulankauhale no ka hopuia ana o kekahi makuakane Iudaio ma Rusia, a o ke kumu, oia no ka haawi ana i kana keikikane e opkipoepoe ia; aia na makai ke huli la i ke kahuna (Rabi) nana i hooko ia okipoepoe ana, a i pee loa mamuli o ka lohe ana no kona hopu ia. Ua laweia mai ka hihia ma ke ano he karaima ia. O ka mua loa keia o ka hihia okipoepoe i hopuia ma Rusia, eia nae, aole no i apono ke kanawai ia hana ana. O ke oki poepoe kekahi hana pilipaa iwaena o na Iudaio.

 

HE KAUPAIE MA ECUADOA.

 

Ua lawe ae keia aupuni i kekahi bila kanawai e hoomahuahua ana i na auhau dute maluna o na waiwai kopaa, waiona, waiala, silika, baka a me na pono mea ai maloko o na tini. Ua oleloia, o ke kumu o ka hoomahuahua ana i ke dute ma keia mau waiwai, oia no ke kaupale ana aku i ke kanawai hoopau dute a Makinale. Ke hoeueu ia la kekahi mau aupuni ma ka hana e kaupale no lakou iho.

 

KE AUPUNI AUSETERALIA.

 

He lono kai lawe@a ae ma Ladana i ka manao paa o ke kuhina nui o Kui@elana, Auseteralia, a me kona ake nui e kukulu ia ka lahuikanaka ina Auseteralia ma ke ano aupuni, e hooponopono ia ana e ka ahaolelo me na mana a pau e @ooko@a nei ma ka ahaolelo o Beritania.

 

KAHU AUPUNI O SEPANIA.

 

Ua makaikai aku ke aliiwahine kahu aupuni o Sepania i ke kahua pauahi o ke kulanakauhale o Maderida, oia hoi kahi hana baka i lilo i luahi na ke ahi a i hoonele aku ia 10,000 mau paahana me kahi hana ole. Ua wehe ae oia i i kona puuwai me ka hamama a ke lawelawe la i na @ana e hoopakele ai i na ohana popilikia me ke kokua a kona waihona ponoi.

 

HE UWALO IA POTUGALA.

 

Lisebona, Dek. 25       O na kono a ke Kuhina o ko na aina e o ke aupuni o Potugala i hoouna aku iloko o na mana aupuni nui o Europa e pili ana i ka hana hookeke a kekahi hui Beritania ma Aferika Hema, a o kahi hoi i hoouluia mai nei kekahi mau kaua mawaena o na koa Pukiki me na kapaka Beritania, ua hoouna mai na aupuni i ko lakou manao aloha no Potugala me na uwalo pu ana e akahele i ka hookuikui ana aku ia Eneiani.

 

KA LAAU OLA A DR. KOCH.

 

Aia na mana aupuni o Geremania ke hooikaika la e holopono na mea e pili ana i ka hoolaula ia o ka lapaau ana aku i ka poe popilikia me ka laau hoola a kauka Koch no keia mua aku. Ua hoike hou ia ae ka hoouna hou ia ana aku o kekahi kauka akamai mai Kikane e ao i na loina o ka lawelawe ana i keia laau hoola, a ma o kana hoike ponoi aole i lawa loa ka ikaika hoola o ua laau la no ka poe i kukonukonu loa, a he pomaikai nae no ka poe i loohia malani.

 

KA IKAIKA O KA UWILA.

 

Memphis, (Tenn.), Dek. 24     Ua loaa aku ke kino make o kekahi paele e hilinai ana i kekahi pou hao ma kapa alanui kahi i hoopaa ia ai he uwea telepone. Ua hui ae keia uwea me ko ke kukui uwila a holo iho la iloko o ka pou hao. He hoki ko keia paele i hoopa aku malaila a haule iho la a make loa; ua haohao ka paele a hele aku e nana pono, a ua halawai like laua me ka make

 

MANEWANEWA NAAUPO.

 

Berelina, Dek. 25        He pioloke iwaena o kahi kauhale o Watenahaima, mamuli o ka lawelawe ia ana o kekahi hana weliweli i oleloia, ua ulu mai ia mamuli o kekahi ano hoomana hou. O Babara Piseta, he wahine i mare ole ia nona na makahiki he 23, okioki iho la oia iaia iho me ke kahe nui o ke koko, alaila, ku aku la imua o ke anaina kanaka i akoakoa aku ma kona hale e lawelawe i na hana o ka hoomana hou. He ku i ka manaonao kona mau helehelena mai na wahi i moku a me na pukapuka ma kahi kokoke i kona puuwai. Me ia e ku ana imua o ke anaina, e hoikeike ana i kona mau eha mai ke poo a na wawae, pane mai la oia, "o keia ka hoohalike me ko Iesu kaulia ana ma ke ke'a." Ua hopuia keia wahine e na mana aupuni a haliia no kahi lapaau. Lehulehu na kanaka i hookeke ae ma ka ipuka o ka hale no ke ake e ike i keia hana weliweli, ua hiki ole i na maikai ke komo aku, a ua kauohaia lakou e hookaawale i na kanaka me ka pahikaua.

 

NO KE KAI BERINA

 

O na lono mai ke kulanakauhale o Otawa, e hoikeike ana i ka @uliu o Beretania i kona mau mokukaua no ke kai Berina mamuli o ka paa ana o Amerika Huipuia i kona manao, aole loa i hoohikilele ia o Amerika me ia mau lono. Ua oleloia, aole o ke kukala kaua he hana hiki wale no ia i ke kuhina nui o Beritania e alako i kona aupuni ma ka moana Atelanika a i ka akau loa o Amerika, me ke kauoha mua ole mai i keia aupuni e unuhi aku i kana kuahaua o ka hookapu. He mau hoao hoopuiwa wale no keia mai kekahi poe

 

Wasinetona, Ian. 11.   O na hoike hou mai e pili ana i ke kai Berina, oia ka lawe ana ae o ke Komite o ka Ahaolelo e noonoo maluna o na palapala i kukuaiia mawaena o na kuhina nui o Amerika me Enelani. Ma ia mau palapala, ua wehewehe pono ia na aoao a elua o ka ninau, a ua oleloia, he pohihihi ole ka aoao e hookoia ai ka pono. O ke kumu loloiahilo loa o keia hana, oia ka makemake ana o kekahi aoao e hooko ia nona ka pono ma kekahi mau kumu, a pela hoi kekahi apao ma kekahi mau kumu. Maanei i hauhili ai ka ma-na a ua mau kalai aupuni nei a loaa ole ka lokahi.

 

NO SEPANIA.

 

Maderida, Dek. 25      Ua hoolaha ae la ke kuhina waiwai o Sepania he kanawai hou e hoohalike aku ana me ko Amerika kanawai dute ma ka hoopau ana i kekahi mau dute a me ka hoomahuahua hou ana ae maluna o na lio, hoki, bipi, palaoa, raiki, pipi miko a pela aku. Ua oleloia, i ka la mua o keia makahiki 1891 e mana ai ua hooponopono hou ana la o na auhau dute.

 

BIRIGIHAMA IANA@OPIO.

 

O ia nei ke keiki mua loa a Birigihama Iana i make, kekahi poo alakai o ka hoomana moremona. Ua oleloia kona hoolimalima ana ia ekolu miliona eka aina ma Mekiko a hoihoi aku i na ohana moremona a pau o Uta malaila. O ka pololei nae, aole hiki iaia ke hoihoi i na moremona o Uta malaila, oiai he makemake no lakou e noho ma Uta. He kanaka huli waiwai o Birigihama Iana opio, a ua komo nui oia iloko o na hui alahao me a@a. He mea hiki ole i na moremona ke hookahua ma Mekiko oiai he oi aku ka ikaika o ko laila mau kanawai e pili an i ka mare lehulehu, a ua holopapa hoi ka ikaika o ke katolika ma ia aupuni.

 

PALAPALA MAI KALEPONI

 

Dekemaba 28, 1890, i ka hora 3 auina la, haalele ka huakai a ka Moi Kalakaua ia Kapalakiko no Sana Diego, hiki malaila i ke ahiahi Sabati, i ka hora 8 ahiahi. Ma ka la 31 ae, hele makou e makaikai i ka mano-wai o Sweet Water Dam, nona na galani wai he 6,000,000,000. O ke awawa okoa no kai lilo i mano-wai, a ua lawa hoi keia wai no ka hoolako ana i ke kulanakauhale o Sana Diego holookoa. Mai laila aku, holo no Mekiko; ianei au i ike ai i ka like o kahi poe me na kanaka Hawaii.

Ianuari 1, 1891-- Haalele ia Sana Diego no River S de; hoohiki loa aku Pasadendone me Sana Baradino i ka la la elua, a hoomaha ma ka Hotele Rey mond. O keia ka hotele he poe kaikamahine opiopio wale no na kuene, aole hookahi kane. Ianuari 3, hiki loa i Los Angeles; he taona mahuahua keia i ane like no me Kapalakiko nei. Ianuari 4, no San Barbra; @anei omaimai ke 'L@i. Hiki hou makou ma Kapalakiko ma ka la 7 me ke ano o@a@ma no me ka manao e holo loa aku no Sacaramento, aole nae i hookoia mamuli o keia pilikia. Hauoli nae au e hoike hou aku, i keia la a'u e kahakaha ne i keia mau huaolelo, ua oluolu oia.

O kela mau wahi a`u i ike aku nei ma Kaleponi Lalo, he maikai me ka nani molale. Laula no hoi ka mala a ka haole o ka mahi ana--e nana a eha ka maka. He aina momona maoli no o Kaleponi Lalo; lehulehu na mala me na mea ulu like ole; huipu me ka nani o ka aina a me ka oluolu, oi ke ka'ukemio.

Ua lohe iho nei au ike kepa kanahai ia ana o kekahi mau Hawaii no ka holo i ka pepehi kohola, a ua mahuka aku kekahi poe i Sacarameneto. Inehinei iho la, Ianuari 11, hiki mai kekahi mau Hawaii Ponoi mai Loko Paakai--elua kane, elua wahine me na keiki liilii ekolu. Eia mai ke hoi nui aku la ma keia moku. Wahi a lakou, he lehulehu aku no ka poe i makemake e hoi aku i Hawaii, oiai, ua lawa iho la lakou no Loko Paakai. Eia nae kahi pilikia o ko lakou hilahila; ua umia wa le ia iho la no na inea me ka hoomanawanui o ka noho'na o kela aina me kahi kumu mailuilu he hilahila. O kahi poe hoi i liuliu ai no ka haalele ia Loko Paakai, ua kaulua hou no ke omaimai o na keiki a oia ke kumu i hoi like ole mai ai.

No Kaleponi nei, he oia mau no na hoikaulua. Ke pau pono na hemahema o ke Kaletona e hana ia nei, me he la e hoi aku ana ke Alii ka Moi i ka pule hope o Ianuari nei maluna aku ona. Maikai ke ola o na ukali o ka Moi, pela pu hoi me kou hoa. Aloha.

East.

Kapalakiko, Ianuari 12, 1891.

 

O na hoike hou mawaho ae o ka pa lapala maluna ae e pili ana i ka hoi mai o ka Moi, oia keia: E haalele ana ka Moi ia Kapalakiko i kekahi o na la hope o Ianuari nei; oia hoi, i hookahi a elua paha la mahope iho o ka holo ana mai o ka mokuahi i Honolulu nei O ke Kaletona kona moku e hoi mai ai ke pau kona papaku i ka hoomaemae ia. Alaila, e ku e ana ka mokuahi i Honolulu nei me ka hoike o ko ke Kaletona la e haalele ai ia Kapalakiko no Honolulu nei. A ina e hoi io mai ana iloko o ia manawa, e hooh@ki loa ana ianei iloko o ka pule mua o Feberuari. E haalele ana ka mokuahi i@ Kaplakiko i ka la 3 o Feberuari.

Eia keia hoike hou: I keia ia Poaono 24, e haalele ai ka mokukaua kaletona ia Kapalakiko me ke 'Lii ka Moi maluna, a e hoea loa ana paha i Honolulu nei i keia Poaono ae oia ka la 31, a i ole, i kekahi la mamua iho a mahope aku paha.

 

He mau Hawaii Moremona mai Loko Paakai kai h@ mai nei ma ka mokuahi Mariposa. He oiaio he nui ka poe Hawaii e ake la e hoi mai, a no kekahi mau pilikia paha ke kumu i keakea ia ai no keia manawa. Ua hoike ia ae ko ka Moi kono ana i ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko e hoouna aku i na kokua no lakou ma ke ala e hiki loa mai ai i Kapalakiko mai Loko Paakai, a hoouna loa mai no Honolulu nei.

 

O ka Emepera Alekanedero @. o Rusia kekahi o na ahi houluulu nui a kuai i na buke hoonaauao lehulehu. O ka Moe Kalakaua ko Hawaii nei.

 

HOOLAHA @

 

(Kauoha e hoolaha i ke noi no ka apo@o ana i na Papahelua, Hookuu, a me ka mahele ana i ka Waiwai.)

 

AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Ma ke@ hooponopono waiwai. Ma ka hana o ke Kahu Malama kino me waiwai o Julia (keiki a Beke i make) o Honolulu, Oahu. Ma ke Keena imua Lunakanawai Dole.

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala @oi a Lulia Kalauk@ me ka papa hoike ana me A. P. Kalaukoa, na Kahu Malama o ke kino a me ka waiwai o Julia, he keiki oo ole a Beke o Kohala, i make a e noi ana e aponoia na hoolilo he $1,135.25. a o na mea i loaa mai ia laua he $1,200, ua noi ia mai e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele na waiwai e waiho nei ma ko laua mau lima i ka poe a pau i kuleana mai ila, a e hop@uu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ka noho ana Kahu Malama. Ua kanohaia, o ka

 

Poaha, Feb. 19, 1891,

 

ma ka hora 10 a.m. imua o ka Lunakanawai. ma kona keena, ma ka rumi hooko okolo o keia aha ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ka palapala n@ i a me ka papahelu hoike i oleloia, a ma ia wahi no e hele mai ai na poe a pau i pili e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a e hoike pu mai i @a poe i kuleana ma ia waiwai.

Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Iaunuari 16, 1891.

Na ka Aha: J. H. REIST, Hope Kakauolelo. 2320-31.

 

[Kauoha e hoolaha i ke noi no ka apono ana i na Papahelu, Hookuu, a me ka mahele ana i ka Waiwai.]

AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Kalaikuaiwa @., o Honolulu, Oahu, i make kauoh ole. Ma ke Keena.

Ma ka heluhelu me ka waiho i@ ana mai o ke @oi a me ka Papahelu hoi e a L. A. Thurston, Lunahooponopono o ka waiwai o Kalakuaiwa, no Honolulu, Oahu, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $38.29 a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $315.@8, ua noi ia mai e nana a e apono ia k@la mau mea, a e kauoha ia e mahele na waiwai e waiho nei ma kona lima i ka poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai k@ noho Lunahooponopono waiwai ana. Ua kauohaia, o ka

 

Poakolu, Feb. 18 1891,

 

ma ka hora 10 a.m. imua o ka Lunakakanawai, ma ke Keena maloko o ka r@mi hookolokolo o keia aha ma Honolulu, @ia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ka palapala noi a me ka papa hoike i oleloia, a malaila e hele mai @i ka poe a pau i pili e hoi@e mai i ke kumu, in @ he @umu @o ko lakou e ae ole ia ai ua @oi la, a e hoike pu @ ai i ka poe i kuleana ma ia waiwa@.

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina, Ianuari 14, 1891. Na ka Aha: J. H. REIST, Hope Kakauolelo. 2320-3t.

 

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Hook@lo Ekolu o ke Aupuni Hawaii: KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina, @oi: I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope iloko o ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu, me ka mahalo: Ke kauohaia 'ku nei oe e kii aku ia CHANG WAI (pake), ka mea i hoopii i@, in a e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakaiua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni i oleloia ma ke Kau o Novemba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waimea, mokupuni o Hawaii, ma ka Poalua, ka la 4 o Novemaba e hiki mai ana, ma ka hora 9 kakahiaka, e hoike mai i ke kumu no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a MARY CHANG WAI, ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o kana palapala hoopii i pakui ia. A e hoihoi mai oe i keia Palapa'a Kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea. Ikea ka Mea Hanohano A. FRANCIS JUDD, Lunakanawai [Sila.] Nui o ko makou Aha Hookolokolo Kiekie ma Hilo, i keia la 8 o Sepatemaba, M. H. 1890. DANIEL PORTER, Kakauolelo Aha Kaapuni.

 

Ua huli pono au i ka mea i hoopii ia Chang Wai, aole nae oia i loaa mamuli o kona haalele ana iho i keia Aupuni maluna o ka S. S. "Oceanic" ma ka la 12 o Sepatemaba, 1890. Nolaila, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko ole ia.

C. L.  HOPKINS, Ilamuku.

 

Ke hooia nei au, o ka mea maluna ae he kope oiaio n@ ia o ka Palapala Kii ma ia hihia a me ka hoike a ka Ilamuku maloko, a ua kauoha ua Aha la ma ke kau o Novemaba, 1890, e hoomau aku i ua hihia la a hiki i ke kau o Mei e hiki mai ana ma Hilo, Hawaii, a e ho@lahaia aku ke kope o ka Palapala K@ i oleloia e like me ke kauoha a ke Kanawai. Ikea e ko'u lima a me ke Sila o ka Aha Hookolokolo i oleloia ma Hilo, i keia la 29 o Dekemaba, M. H. 1890. DANIEL PORTER Kakauolelo. 2319-6t.

 

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Elua o ke Aupuni Hawaii: KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina, Moi: I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope, me ka mahalo: Ke kauoha ia aku nei oe e kii aku ia SAMUEL BRIERLY, ka mea i h@op i ia, in a e waiho m@i ana oia i kana pa e i kakau ia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni i oleloia ma ke kau o Dekemaba o ua Aha la e malama ia a@ ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Lahui a, Mokupuni o Maui, ma ka Poalua, la 2@ Dekemaba e hiki mai ana, ma ka hora 9 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Kahalione, ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakaka ia iloko o kana palapala hoop@ i pakui ia.

A e hoioi mai oe i ka palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.

Ikea ka Mea Hanohano A. F. JUDD, Lunakanawai Nui o ko [SILA] mako@ Aha Hookolokolo Kiekie ma Wailuku, i keia la 17 o Novemaba, M. H. @ GOODALE ARMSTRONG, Kakauolelo Aha Kaapuni Apana Hookolokolo Elua.

 

Ke hooia nei au, o ka mea maluna ae he kope oiaio no ia o ka Palapala Kii ma ia hihia, a ua ka@oha na Aha la e hoolaha ia ia mea, a e hoopanee ia ka hihia a ke kau ae o Iune e hiki mai ana ma Wailuku. Kakauia ma Wailuku, Dekemaba 18, 1890. GOODALE ARMSTRONG, Kakaolelo. 2317.6t.

 

Olelo Hoolaha.

 

O Hon. W.G. Irwin me Hon. Samuel Parker he mau mea e noho ana ma Honolulu, ua ae ia laua e lilo i mau hoa no ka Hui i ike ia ma ka inoa METROPOLITAN COMPANY ma ka la 7 o Okatoba, 1890. Kakauia i keia la 16 o Ianuari, 1891. METROPOLITAN & MEAT Co. G. J. WALLER, Luna Nui. @20-3t.

 

MA KE KAUOHA.

 

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI AI A E HOOHUIHUI AI I NA KANAWAI KOHO BALOTA O KE AUPUNI.

 

Hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

 

PAUKU 1. Maloko o keia Kanawai ma na wahi e ike ia ai o na huaolelo a mau huaolelo mahope iho nei, e manaoia a e hoomaopopoia ua pili a ua loaa ia mau huaolelo i keia ano i hoikeia maloko nei, ke ole nae e hiki ke loaa i mau ano ma na olelo e ae. "Kuhina, " e pili ia a e manaoia oia no ke Kuhina o ka Oihana Kalaiaina o ia wa o ke Aupuni Hawaii. "Kumukanawai," e pili ia a e manao ia oia ke Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii i hoolahaia ma ka la 7 o Iulai, 1887, me na hoololi o ia Kumukanawai. "Luna  Nana," a "Na Luna Nana," e pili ia a e manaoia oia ka Luna Na a a o na Luna Nana Koho Balota paha e like me ia i hoakakaia maloko o keia Kanawai, a i ole ia, o ka hope a mau hope paha o ia Luna Nana a mau Luna Nana paha. "Mea Holo Balota, " a "Poe Holo Balota," e pili ia i kekahi mea a poe paha i hoike i ko lakou a i koa manao paha e waiho aku iaia a ia lakou paha e kohoia no kekahi noho iloko o ka Ahaolelo. "Aha," e pili ia i kekahi Aha i loaa ka mana mamuli o keia Kanawai e hookolkolo i na koho balota i hoopaapaaia. "Koha Balota," e pili ia a e manaoia oia no ke koho balota ana no na Alii a me na Lunamakaainana i hoakakaia ma keia Kanawai. "Papa Inoa," e pili ia a oia no ka papa inoa o na poe i koho i hoakakaia ma keia Kanawai. "Apana," e plili ia i kekahi apana koho e like me ia i hoakakaia ma keia Kanawai, ke ole e hiki e loaa ia ano mamuli o na olelo e ae. "Hana Kipe," a "Hana Kue Kanawai," e pili ia a oia no na hewa i hoakakaia maloko o keia Kanawai malalo o ia mau poo a mahele paha.

 

NA KOHO BALOTA.

 

PAUKU 2. E malamaia ke koho balota nui malalo o keia Kanawai ma ka Poakolu mua o Februari o ka makahiki 1892, a ma ia la no o Feberuari i kela a me keia elua makahiki mahope iho.

PAUKU 3. O ke koho balota nui o ke koho ana no ia ma ka balota i na hoa i kohoia o ka Ahaolelo. O ke ano o ke koho ana, e like no ia me na mea i hoakakaia mahope iho nei.

PAUKU 4. O na koho balota kukawa, oia no na koho ana i malamaia no ka hoopiha ana i ka hakahaka iwaena o na hoa i kohoia o ka Ahaolelo, a e malamaia ma na manawa a ke Kuhina e hoolaha aku ai.

 

NA HOOLAHA KOHO BALOTA.

 

PAUKU 5. Aole e emi malalo o kanakolu la mamua ae o kekahi koho balota nui ana, a i na manawa a pau e loaa ai iaia kekahi kauoha kupono, aole e emi malalo o iwakalua la mamua o kekahi koho balota kuikawa ana, na ke Kuhina Kalaiaina e hoopuka aku i hoolaha koho balota a hooili aku i na kope o ia hoolaha i na Papa Luna Nana Koho Balota ma na wahi a pau o ke Aupuni, a i ole ia, i kahi e malamaia ai ia koho balota ana a o ia hoolaha e hoolaha ia no hoi ma Honolulu.

PAUKU 6. E hookomoia maloko o ia hoolaha he hoakaka no ka manawa a me na wahi kahi e malamaia ai ke koho balota ana a me ke kumu o ke koho ana. Ua hiki no hoi e hookomoia na mea e ae e pili ana ia hana a ke Kuhina i manao ai he kupono, i huiia me ka haawi ana i na uku makana no ka hopu ana a me ka hoahewa ana i na poe e kue ana i na Kanawai koho balota,

PAUKU 7. E kauia no kope o ia hoolaha koho balota ma na wahi akea, aole e emi malalo o ekolu, ma ka apana a mau apana paha kahi e malamaia ai ia koho ana. E hoolahaia na hoolaha koho balota iloko o hookahi a oi ae nupepa Hawaii a me nupepa Enelani ma ka olelo o ka nupepa e pai ana ia hoolaha.

 

NO NA ALII.

 

PAUKU 8. He iwakalua-kumamaha alii no ke Aupuni, he eiwa o lakou e kohoia ma ka Mokupuni o Oahu, eona ma na Mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai, eono ma ka Mokupuni o Hawaii. a he ekolu ma na Mokupuni o Kauai a me Niihau. E kohoia lakou i ka manawa koho balota nui i kela a me keia elua makahiki e like me ia i hoakakaia mahope ae nei maloko o keia Kanawai. E noho lakou ma ia hana no eona makahiki. E hoomaka ko lakou e noho ai mai ke koho balota nui ana. Eia nae, ina e loaa he hakahaka mahope iho o ke koho ana e noho wale no kekahi ALii i kohoia e hoopiha i ua hakahaka la no ka manawa wale no i koe. E noho lakou me ka uku ole, aka, e loaa no ia lakou i uku mile ma ka ratio e like me ia i hoakakaia no na Lunamakaainana.

PAUKU 9. Ma kela a me keia koho balota nui ana ma keia hope aku ekolu Alii e kohoia ma ka Mokupuni o Oahu; elua ma na Mokupuni o Maui. Molokai a me Lanai; elua ma ka Mokupuni o Hawaii; a hookahi ma na Mokupuni o Kauai a me Niihau. I ke koho ana o na Alii i kela a me keia o na mahele i oleloia, e kauia no na inoa o na moho no kela a me keia mahele i oleloia, maluna o kekahi balota hookahi, a e kohoia ma kekahi o na wahi koho o ka mahele, me ka nana ole i na apana koho no na Lunamakainana.