Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 5, 31 January 1891 — Page 1

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Tammy Ching
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXX   HELU 5          HONOLULU, POAONO, IANUARI 31, 1891.      NA HELU A PAU, 2322

 

HOOLAMA LOIO-

 

NELLIE M. LOWREY.

Notari no ka Lehulehu,

-:A HE:-

Luna Hooo@ Palapala a me na Palapala Hoohihi.

Keena Hana me W. R. Kakela Loio na ka aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu

2241-3Y.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

he Agena Hooiaia Palapala n@ k@ Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

 

EG. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKI).

LOIO A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila A@, me ka awiwi

HILO , HAWAII .

2114. yr.

 

  1. ROSA .

[AKONI]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Luna Hooiaio Palapala.

Keena hana, ma alanui Kaahumanu

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Notari no ka Lehulehu,

Luna Haneri Palapala Ae Mare,

no Kohala Akau, Hawaii,

A HE MEA

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

23@4-@y

 

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANWAI

      He Luna Hooiaio Palapala.

 

ENOCH JOHNSON,

(Enoka.)

He Loio a Kokua ma ke Kanawai,

Imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.

Luna Hooiaio Palapala Kope no ka apana o Kona, mokupuni o Oahu.

Keena hana, helu 15 alanui Kaahumanu, ma ke keena mua iho nei o W C Achi.

 

WILLIAM C. ACHI,

Loio a he Kokua ma ke kanawai mua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He Notari no ka Lehulehu a Boroka no na waiwai paa.

Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.

2262tf

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

M@ papa a me na @ pau, a me na @ponoa a @hale.

Kihi Alanu Moiwahin@ me Papu

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Ma Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai @ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka @ ka moraki ma na waiwai pa@.

KEENA HANA:  Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, Alanui Kalepa.

 

J.T. Waterhouse,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio

Lakohao,

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE HUI WALE

Alanui Moiwahine,     Honolulu

2262 1y

 

NANEA KAMAHAO

O KE

KEIKIALII

ROMEALA;

KA

Ui Kila Mageneti

O Parameri.

 

Ka Nani e haule ai ka Honua;

Ka Mahina Meli o Salaredina:

Ka La alohi o Mulisedera;

Na Kulu Koko kamahae Ekolu.

 

Na Ui Hookelakela o ke Ao holookoa.

 

Ka Nani Puuwai Uahoa o ka Honua nei

A O KE

Kila Mageneti o ke aloha – “O Parameri no ia.”

 

            I keia wa a ka mauna kamahao o Ludiona e panee nei, ua hamau iho la ka leo hooho o ke kai, a o na kiai ho@ o ka aina aia lakou ke hooho la me kaleo hookahi, - ua hiki mai o Alahe e hooponopono i ko ke ao nei.

            O keia mau leo olowalu o na kiai o ka aina a me ka hamau ana o na leo ahiu o ke kai, oia ka wa a ka malamalama o ke ahi o Volegana i po-ha mai ai me ka ikaika loa, a uina nakolokolo mai la he leo mailoko mai o na lapalapa ahi me keia mau olelo:

            E na kiai kipi, e hopu koke aku i kela kanaka e ku hookano mai la iluna o ka piko o kela kuahiwi, - aole ia o Aiane a oukou e kuhihewa nei, aka, o Romeala no ia, ka mea a’u i hoohiki ai aole loa oia e hehi maluna o ka lepo o kuu aina a pau na ia o ka lani a me ka honua.

            O ka mea nona keia leo kauoha i na kiai luli ole o Volegana, o ke kupua Volegana no ia, ka haku alii o ua mau aupuni hookalakupua la, a o ka makua hanai hoi o ke kaikamahine alii Ane Laulii.

            I ka wa a kela leo i po ha mai ai me ka weliweli nui, ua olowalu hou ae la ka leo o na kiai me ka huaolelo no ka pepehi an i ke keikialii Romeala, aka iloko o ko lakou kuhihewa nui, aia honua kahuli koke ae la ka mauna hau o Ludiona a lilo i halealii aniani, a o ke keikialii Romeala hoi e noho ana oia maluna o kekahi nohoalii nani loa, me kona mau hoa alo ehukai e hoopuni ana iaia.

            Ma ka puoa o ua halealii aniani la e kau ana keia mau huaolelo, - “Ludiona ke kamahao.”  Alaila, e ka mea heluhelu, na kela mau huaolelo i hoolilo aku i ke kupaa o na kiai o Volegana i mea ole, a hooho houae la lakou me ka leo hookahi, - “O Ludiona ke kamahao i ka mea i poni ia e na kupua e lilo i hoopakele no ke ao!

            O keia mau leo hooho o na kiai oia ka mea nana i hoowela aku ka inaina o ke kupua Volegana, a oia kana i la lau iho ai i na kihi eha o kona aupuni a huki aku la me ka ikaika loa, a ia wa no i niniu ae ai ua aina nei o Volegana me ka ikaika i oi pa-ha aku i ko ka makani huhu, me ka manao o ua kupua la na ia hana ana ana e hoolilo aku i ka halealii Ludiona i mea ole, aka, o ia mau mea nae a pau ua lilo he wa@ auau no ua Ludiona la ke kamahao, oiai ua lewa ae la oia iluna he mau kapuai ke kiekie mai ka lepo ae, a oia ka ua Ludiona nei i hoopuka ae ai iloko o kona kino kupaianaha me keia mau olelo:

            E hiki aku ana au i ou la e kela ka naka kipi a hoike aku ia oe, na Romeala nei kuu haku e hoolilo aku i ka laahia a me ka haaheo o kou aupuni i mea ole, a i keia la e lilo no ka malamalama o ka hokuloa o Volegana i mea hopipi wale kona nani malalo o na kapuai hookelakela o kuu haku alii opio.

            Me keia mau olelo a ua Ludiona nei huila ae la kona malamalama kamahao a lele aku la oia me ka hikiwawe loa iloko o na ao o ka lewa maluna ae o na lapalapa ahi o Volegana e holapu ae ana me ka ikaika.

            E like me ka hikiwawe o ka huila ana ae o ka malamalama kamahao o ua Ludiona la, pela no hoi ka hikiwawe o ke po-ha ana aku o ka malamalama ma kekahi aoao o na lapalapa ahi o Volegana, a iloko o ka imo ana a ka maka, aia ua hale aniani nei o Ludiona e ku ana iluna o ka lepo.

            O keia wahi a ka halealii aniani i ku iho la aia ia ma kekahi aoao o ka aina o Volegana, kahi hoi a ke kaikamahine alii Ane e noho ana me ka haaheo, me ka moeuhane mua ole e hoea aku ana ke kolopa kila nana e uneune aku ke kupaa o kona puuwai.

            Nolaila, i ka wa a ka halealii Ludiona i ku iho ai iluna o ka lepo, ia wa no i hoi hou ae ai ua wahi aniani la e like me kona mau, a me ka leo malie pane ae la oia ia Romeala:

            E hoomakaukau e Romeala kuu haku nou iho a hele aku ma kau huakai o ka hookelakela, a e hoomanao e kuu haku, mai haawi i na kunou aloha ana no na kanaka o keia aupuni, aole hoi i na kamailio ana aku ia lakou, o lilo auanei oe a me kou mau hoahele i mau pohaku haoeoe no Volegana nei, oiai ma na wahi a pau o keia aupuni he make wale no.

            Auwe! wahi a Romeala, a pehea ka hoi au e hana aku ai?

            Pane mai la o Ludiona, - E hoomau aku i kou hele ana imua a hiki i ka wa au e halawai mai ai ma kou alahele me keia mau huapalapala i kakauia ma ka ipuka o kekahi pa pohaku kiekie:

            “Ka Ipuka o ka Make!

Ke Alahele o ka Ehaeha!!”

Alaila, e ke alii, wahi a Ludioua i pane hou aku ai, ia oe ike aku ai i kela mau huapalapala e puana ae oe i keia mau olelo, -

“E ka Ipuka o ka Make!

            Na Romeala oe e komo aku;

            E ke alahele o ka Ehaeha!

            Na Romeala oe e hehi aku!!”

            A e ke alii, e @oa auanei na kapu o keia aina ia oe a koe aku ke kaikamahine alii Ane, a na kou loea oia e hoohaule iho.

            Aha!  he huaolelo mana ka kela e Ludiona ea?  wahi a Romeala i ninau iho ai.

            Ae, e ke alii wahi a Ludiona, he mana kona e hiki ole ai i kekahi kupua ke holoi, aole hoi i ka mana o Alahe ke wehe, a ke hooko ole oe i ka’u mau olelo, aole loa oe e hoi ola hou mai iwaho nei, aole hoi e hiki i ka mana o Ludiona nei kau kauwa ke hoopakele ae ia oe.

            A ha! e Ludiona ke kainahao! e ha mai ia’u i ka moolelo e pili ana i ke ku mu i oleloia ai kela mau huaolelo “Ka Ipuka o ka Make, a he Alahele hoi no ka Ehaeha?”

            E ke alii Romeala, wahi a Ludiona, o kela mau huaolelo a’u i hoike mua aku nei ia oe, aole laua he mau huaolelo maoli, aka, he mau kino kameha@ laua i lawe pio ia mai e ke kupua Volegana he mau tausani makahiki ae nei i hala mai luna mai o ka aina hooluhi o Luapouli.

            Aia i hea ia aupuni e Ludiona ke kamahao? wahi a Romeala.

            E ke alii, aole loa he kupua o ke ao nei i ike i kona wahi i kukulu ia ai, aka owau wale iho no, wahi Ludiona.

            Auwe! a pehea ka hoi i loaa ai ia Volegana ke kupua? i ninau hou iho ai o Romeala.

            Kahaha! aole oia i loaa maoli malalo o ka mana o kela kupua, aka no kona aka-hele wale no i hoike mai iaia, a pela i kapaia ai keia aupuni o “ke akahele o ka la i Volegana, ka aina iloko o ka uwahi pouli,” wahi a Ludiona.

            Alaila, e Ludiona ke kamahao, malalo o kou mana, aia i hea ua aupuni nei? wahi a Romeala.

            Wahi a Ludiona, aia ua aupuni la o Uwahi Pouli ma kahi aole loa he ma malamalama o ka la, aole ke konane o ka mahina a me ka alohilohi o na hoku o ka lewa i maalo maluna o kona mau palena, aole hoi i ikeia e ka maka o na mea ola a pau, aka, o na debolo o lakou wale iho la no ka lahuikana@a o ua aupuhi la.

            Alaila, e Ludiona ke kamahao, n@ aha ka mea i ike ole ia ka malamalama o na kukui o ka lani maluna o ua aupuni la? wahi a Romeala.

            Na ka mana o keia mau huaolelo a’u i hai aku ne ia oe, na mea hoi he mau kino kamehai ko laua, wahi a Ludiona.  Aka e ke alii, mamua o kou lohe ana i ka moolelo kamahao o kela mau hua e hoolohe mai no ka’u moolelo.

            Ae, e hoike mai oe i kona moolelo, oiai ua oluolu loa au a he mea hauoli nui hoi no’u ka lohe hana ia moolelo.

            (Aole i pau.)

 

ROMIANO;

Naita Hapakeko

O NA PALI EIWA.

Haku-alii Korila o na luahuna,

A I OLE

Ke Keikialii Kamehai loa ma Italia.

MOKUNA X.

IMUA O EUROPA – KA HOOKAHULI AUPUNI PAKAHA.

            Me kela mau olelo, haawi aku la ua naita Apala nei i ke kauoha i kona mau koa, e lawe lakou i k@ kahua o ka pepehi ana ia Romiano me ka hanohano o ka lakou mau medala kila, i ke sekona mua loa a lakou e ike ai iaia e maalo ae ana mawaho o ko lakou mau kahua o ke kiai, aka, o ia mau kauoha nae aole loa ia i hoohanaia e na koa.

            Oiai, aia o Romiano ke hookahua la i kona kulana ikaika e halawai aku ai me na mana kaua a pau o Europa, a o ke kulana o ka makaukau a me ka ikaika i loaa ia Romiano, oia no na sekona o ka weliweli a me ka haalulu o na aupuni poo kalaunu o Europa i ka wa a lakou i lohe aku ai, eia ua keko la o ka puuwai koko o ke kipi ke ulupa nei i na palena o Italia.

            O ka lilo pio ana ae o kela hapa o ke kulanakauhalealii o Italia, ka hooli@ a me ka ikaika o na pualikoa Italia malalo o ka na@a Apala i mea ole, a me ka loaa ana aku o ka palapala a Romiano imua o lakou na moi poo kalaunu me na huaolelo hooweliweli o ka hookahe koko, na ia mea i hoohaalulu aku ia lakou, a oia ka lakou i waiho mai ai i ka lakou palapala kauoha i ka naita Apala e hooko kokeia ka hanohano o ka oihana mana kaua o Italia ma ka hopu pio, a i ole, pepehi ana aku paha ia Romiano, aka, oia mau palapala kauoha nae o ka hoo ko kauoha, ua panai ia aku ia e na olelo hohe wale a ua Apala la, a iwaena o keia mau palapala pane, ua waiho pu aku ua naita nei i kana pane ima o kona mau baku Uilama me Rale, na moi kalaunu o Pelekane i huiia, a o ua palapala pane la oia no ka kaua i ike mua loa ai ma ka hoomaka ana o keia moolelo, alaila, e kuu makamaka heluhelu, ma keia wahi e hoomanao iho ai kaua ua hohe a makau o Apala, aka, no Romiano hoi ka hookahuli aupuni a wawahi maluhia o Europa, aole loa oia i hoike mai i na huaolelo o ka hohe a me ka makau wale, aka, o kana i kamailio aku ai imua o kona mau koa, oia no kona hoike ana aku ua makaukau oia e hoonaueue aku i ka mana o na po kalaunu o Europa ke hooko ole ia mai kana mau koi.

            O ka loaa ole ana mai o na palapala pane a ua mau poo moi la, oia ka ua Romiano nei i hoopuka ae ai i keia mau olelo:  A-ha!  Ua welweli anei o Europa nei no Romiano, a i ole, eia anei lakou ke huli mai nei i kumu e hulihia ai ka haku o na pali eiwa, ha, ha, ma ka inoa o Hero kuu  makua, aole loa lakou e ku maluna o ke kahua oka makaukau, a o hoea e aku no o Romiano imua o lakou a e kulai aku i ko lakou mau noho moi ilalo o ka honua.

            O keia mau olelo a Romiano, ua hoopukaia ae ia me na helehelena o ka haaheo e uhola ana maluna o ua hapakeko nei, a i ka wa a ua hapakeko la @ lohe mai ai mai kona mau kanaka kiu mai aia na pualikoa Italia ke pii mai la e kaili ae i ka mana o kela hapa o ke kulanakauhalealii kahi a Romiano me kona mau koa e noho ana malalo o ka ikaika o na mea kaua, oia ka wa a ua Romiano nei i puhi koke ae ai i kana o le.

            E moole, aia na koa o ua Romiano la, ua makaukau e hooko i ke kauoha, a oia ka ua Romiano nei i luai aku ai i keia mau olelo imua o lakou:  E na koa, na iliohae ahiu o na pali eiwa, ano iho la no i loaa mai nei ia’u ka lohe, ei ae na koa o Apaia a hoea mai, aka, e na koa, e hoea aku ana o Romiano imua o lakou a hoike aku ia lakou, ao le i hohe o Romiano ina o Europa holookoa ke ala mai ana a kue mai ia’u, ano, e na koa, e makaukau a e mak@ aku ima.

            Me keia mau olelo a Romiano, lawe ae la oia i ke kulana o ke alakai ana aku i kona mau koa imua o na enemi, a i ka halawai ana ae o keia mau aoao elua i kahi hookahi, ua hookala ia ka oi o na medala kila me ka hahana loa, e haule make ana na koa me ko lakou mau leo mauliawa hope loa, e hou aku ana a hou mai, hili aku a hili mai na koa o kela a me keia aoao, a o na leohooko kauohi o na alakai, e lohe ia aku ana ia e haawi ana i ke kauoha ia lakou, a ma ka olelo pokole ana ae no kaua e ka mea heluhelu, oia kekahi o na la weliweli o ka hookahe koko i kahakahaia mal@na o ka lepo o Italia.  O ka hahana a me ka ikaika o ke kulana o na aoao a e@a ia mau minute oia ka mea nana i hookau hou aku i ka weli maluna o na kanaka  Italia, a i ka wa a lakou i lohe hou aku ai ua auhee hou mai ka naita Apala imua o Romiano, ua pili pu iho la ko lakou hanu me ka haalulu nui, a puoho ae la ko lakou mau leo ka@a i ke kanaka a lakou i nilinai ai e kauoha ana iaia e haawi oia i kona ikaika a pau ma na ano e hiki ai e hoopakele ia ko lakou aupuni ma@ loko mai o na lima o Romiano.

            Aka, e @ea heluhelu, o kela mau leo kahea o ka lehulehu, ua hiki ole ia  i ke koa a me ke kaulana o ka inoa o ka naita Apala ke lawe ae i ke kulana o ka paio ana me ka enemi, oiai oia a me kona puali iloko o ia mau minute ua auhee a weluwelu liilii.

            O ke auhee ana iho la o Apala, na ia mea i haawi aku ia Romiano he huakai lanakila hiwahiwa ma ka maki ana me kona mau koa ma ke alahele imua o Europa, a iloko o kela huakai lanakila lua ole, ua hoolulu iho la na koa o @a Romiano nei ma na kapakai e kokoke ana i kahi mokupuni o Cosika, a oia ka ua hapakeko la i kahoahoa ae ai ina aole keia mau wai akea, ina la aole e hoi hope ka’u huakai hele imua, aka, e maki hope aku ana au a komo aku iloko o na aupuni nui o Europa a hoouka aku i ke kaua maluna o lakou ke kaua a Romiano e poina ole ai, he kahua kaua ia e hulihia ai o Europa holookoa nei.

            O kela mau olelo ae la a ua Romiano no nei oia kana i huli hope ae ai a ma ki aku la imua no ke kulanakauhalealii me ka manao kuhihewa o ua hapakeko la aia no la o Italia iloko o kona haalulu o ka weliweli nui, aka, iaia i hoea aku ai mawaho o na palena o ke kulanakauhalealii, ua loaa hou mai la iaia ka lohe ua lilo hou ae ka mana o ke kulanakauhale holookoa malalo o Apala kona enemi, a o kela a me keia wahi a ua hapakeko la i hoao aku ai e komo @a hana mua ia ka waha o kona luakupaupau.

            O ka ioaa ana mai o keia lono ia Romiano, ua hoowela ia ae kona puuwai me ka inaina nui, a hooholo iho la oia i kona manao e komo aku oia iloko o ke kulanakauhalealii me ka hoohakalia ole, a kaili ae i ka mana o ke kulanakauhale holookoa, a me ka nohoalii malalo o ka ikaika o na mea kaua, a @ia ka ua Romiano nei i kahea ae ai @ na koa me na olelo o ka wiwo ole, imua e na koa, e komo aku iloko o ke kulanakauhale a kulai aku i kona paa a me ka ikaika ilalo a e hoolilo hoi i ka mana o na enemi i mea ole.

            O keia mau olelo a Romiano, oia ka na koa i maki aku ai me ka puahi nui, a i na hora molehulehu o ke ahiahi o ua la la, aia ua Romiano nei me kona mau koa imua o na paia o ke kapitala alii kahi i pii aku ai.

            Ua holo koke ae ka lono a puni ke kulanakauhalealii me ka hikiwawe loa, ua hoea hou ae o Romiano, a oia ka ka naita Apala i kaena ae ai, aole loa ua hapakeko la e komo hou iloko o na luhiehu nani o ke kapitala alii a hiki @ ke auhee ana, a he mea oiaio e ka mea heluhelu, o kela mau olelo a ka naita Apala, ua ko io no ia.  Oiai, i ke sekona mua loa a Romiano i lawe ae ai i ke kahua o ke kukala kaua, aia hoi, ua hamare koke ia mai la ka ikaika o kona puali a aneane e weluwelu liilii a lilo pio.  Nolaila, e hoomanawanui e na makamaka heluhelu o ko makou pepa a oili hou aku ko kakou mau moolelo hooni puuwai.

(Aole i pa @.)

 

Gaberiela Lenoa

O KA

Puali Kahiko Imeperiela o Farani.

Koa Opio Iloko o na Ulia o ka Laki.

Kukala Kaua a Perusia no kekahi Wahine.

He Moolelo no ke Au-Weliweli Nui o Europa

Ke Kahua Kaua o Auseturika.

KA HOOMAKAUKAU NO KE KAHUAKAUA.

            Na kela mau olelo a Gaberiela i pane aku ai i ka Emerpera ia kakahiaka, ua makaukau mau kana pahikaua i ka la hooili kaua o ka la apopo e hoopakele ae i kona poo mai na ano makani heleuluulu a pau e pa mai ana mai na kihi eha mai o ka enemi, na ia mau olelo i hookaakaaa aku i na maka o Napoliona iloko o ka hiaai nui, a oia kana i kilohi mai ai i ke koa opio Kuresia no ia mau olelo o ka piha haaheo o ke kulana koa oiaio, a ua hiki ole iaia ke pane hou mai ma ke kuawili ana ia mau manao mua o ka inaina.  Ua ku like iho la laua me ka pane ole o kekahi me kekahi no na minute elua a oi iwaena o na Ilamuku a me na Kenelai a pane hou mai la ka Emepera i keia mau olelo, -

            “Ina pela, ua pololei oe e ke koa Kuresia ma kou hoole ana aku la i ke noi a Konela Lenoa, e komo aku iloko o kona puali malalo o kana mau kauoha.  I keia manawa, ke haawi nei au ia oe i kekahi kauoha hou no kou make, a ua makemake au ia oe i ka la apopo, mau ke alakai ana i ka puali Kuresia imua o ke kahua kaua i ka wa e loaa aku ai o ke kauoha nee imua, a iloko o ia wa oe e hooko ai ia kauoha o ka noho wahinekanemake ana o ka lede Madimosele.  Ke lohe mai la anei oe ia’u e ka Mekia?”

            “He mea hiki ole ia kauoha au e ka Emepera ke hooko ia maluna o ke kahua kaua no ko’u alakai i ka Puali Kuresia ina e hoolilo ole ia ana ka hano hano o na kanawai hoomalu o ka puali i mea uhaki wale ia iloko o na kulana like ole, oiai au, aia malalo aku o na kauoha a Konela Solage e alakai ana i ka puali,” wahi hou a Gaberiela i pane aku ai me ke ano ohohia ole i na manao huhu pilikino o ka Emepera.

            “O! Ua ano poina ia iho la wau @ na kulana,” wahi hou a ka Emepera @ pane hou mai ai me ke ano lauwili, a he hoike maopopo ana mai hoi i ka nui o kona inaina no Gaberiela ma ka uhakiia ana o kana papa kuhikuhi hoolala kaua o ka hoohui mare a pane hou mai la, -

            “Ina pela e ka Mekia, - e hooko oe i ke kauoha ma na mea a pau e pili ana i kou make i ka la apopo.”

            Me ka naau hoowahawaha o Gaberiela i huli ae ai ma ka bila o kona mau kamaa buti me ka haawi ole aku i ke aloha lima akau i ka Emerpera, a oia kana i pane hou mai ai i keia mau olelo mahope mai o ke kua o ke koa Kuresia, -

            “A!  Mamua o kou hoi ana e ka Mekia!  Ihea la hoi oe i olelo mai ai ia’u inehinei – i kahi au i huna ai i ua wahine nei au?”

            “Ua waiho aku au iaia ma kekahi wahi o ka maluhia e loaa ole ai ia oe ke buli – a oia wale no ka’u mea i ha@ aku ai ia oe e ka Emepera,” wahi a Gaberiela i pane aku ai a huli hou aku la oia a hoi no kona kulana hoolulu o ka puali.

            I keia wa ka Emepera i nana loihi aku ai mahope o Gaberiela, no kona kulana koa a me ka makau ole ma kana mau olelo o ka wiwo ole, oia kana i puana ae ai i keia mau olelo o ka haaheo iwaena o kona mau Ilamuku e k@ nei, -

            “Aia he mau tausani o na uhane lapu o na diabolo a pu o ka po – me ka wiwo ole o kela kanaka opio o ka Puali Kuresia iloko o kona puuwai.”

            O na hora ia o ke aumoe, a e pa huihui mai ana ka makani mai ke kukulu akau mai, a e a koliuliu mai ana hoi na puuahi a na puali hui o Rusia me Auseturia iluna o ke kiekiena o Parezena, oia ko Gaberiela wa e huli hoi malie aku nei no kona puali, me ka noonoo nui ana no kela mau olelo hookikina o ka make a ka Emepera e makemake nei – e make oia i ke kaua mua loa a lakou e hoouka aku ai i ka la apopo, a oia hoi ka Gaberiela i pane ae ai iaia iho, -

            “O ke kauoha a ka Emepera no ko’u make, he mea hiki ole loa ia’u ke hookoke aku i kona makemake i keia manawa.  Ua like ka waiwai ole o ia kauoha i keia wa, e like me ka hiki ole i ka pahikaua a ka Emepera ke puka ma kekahi aoao o ka haokila.  Ua mare au ia Ineza i ka lede hoohanohano o ke aloalii o ka Emepera Iosepine, a malalo o ka inoa kanemare na ua lede la, a e waiho aku hoi iaia i wahinekanemake iloko o na minute a pau e hooukaia ai ke kaua i ka la apopo, ilaila wale iho la no – hoi mai ko’u wahi mana o ke kane mare.  Ua makemake au e lilo i Ko nela no ka Puali Kuresia, a na ke kahua kaua o ka la apopo e hoike maopopo mai i ka hopena o ia la lawelawe hana o ka hauoli, ina e loaa ana ia’u he kuleana koi ia wahi o ke kulana kiekie malalo o ka oi o ka’u pahikaua.  Aia a kau au ma ia wahi, alaila, ua makaukau au no ka hooko ia manao o ka Emepera e make au malalo o ka inoa – “Konela Gaberiela Lenoa o ka Puali Paleumauma Kila Kuresia, - a kanemare hoi i hoolaa ia e like em na kanawai o ka aina a me ko ke Akua – i ka lede Madimosele Ineza de Rila, lede hoohanohano o ke aloalii o ka Emeperesa Iosepine.”

            KA POKA MUA O KE KUKALA KAUA.

            O ke kakahiaka o ka la i Dekemaba, he kakahiaka kehau ia a ka ohu e halii paa ana i ka aina holookoa, a ua puka ae ka la me ka huna ia aku o ka nani o kona malamalama e ia manawa ino o ka hooilo, oia ka wa a na elele e lawe nei i keia kauoha iloko o na puali a pau, -

            “E weheia ana ka poka mua o ke kukala kaua i ka la apopo – i ka manawa a ka la e poha mai ai o kona malamalama piha iluna o ka honua.”

            I ka wa i loaa mai la o keia kauoha i na koa, aia ka puali holookoa iloko o ia mau minute pokole e ku ana ma ko lakou mau kulana pakahi iho me ka makaukau nui, a ike ia aku la hoi ka Emepera me kona mau Ilamuku e holo ae ana mamua o na koa no ke kulana o ke kahua kaua o mua.

            O ka ikaika kaua piha o na pualikoa hui o Rusia me Auseturia ia kakahiaka, ua hiki aku no ia i ka heluna kiekie o ke kanaiwa tausani koa e hoolulu ana i kahi kauhale uuku o Auseturika, a malalo hoi o ke alakai ponoi ana a na Emepera elua o Rusia me Auseturia a me ke keikialii ke Duke o Konasetina.  O ko lakou mau batari o na pukuniahi e ku nei me ka makaukau ma ke kiekiena o Parazena, he elima mile ke kaawal mai ke kulana hoolulu mai o ka puali holookoa ihope, malalo hoi o ka hoohana ana a na koa he elima tausani, a i kakoo ia mai e kekahi puali hope he iwalua tausani me na pualikoa @o Imeperiela o Rusia malalo o ke alakai ponoi ana a ke keikialii ke Duke o Konasetina.

            Oiai ia mau minute o ke anoano eehia a me ka pihoihoi e pahola ana iwaena o na koa, a e maki ana hoi kela a me keia puali ma ko lakou mau kulana pakahi iho e like me ka hikiwawe o ke kauoha e loaa mai ana, iloko o ia mau minute pu i loaa mai ai keia kauoha no ka manawa hope loa i ka puali Kuresia mahope iho o ka hala ana aku o na puali a pau, mai ka elele lawe kauoha m@i o ka Emepera me keia mau olelo i pane ae ai ia Konela Solage, -

            “E wehe ia ana ka poka mua o ke kukala kaua, i na hor mamua iho o ke awakea.  Ma ke kauoha a ka Alibikaua Gui ka Emepera, ua makemakeia ka Puali Kuresia e ukali aku i puali pale hope no ka puali mua o Ilamuku Soula ma ka eheu akau mai keia kulana hoolulu aku a biki i ka hookui ana o na alanui elua ilalo o kela kahua aina haahaa ma-o, a ilaila e loaa hou aku ai na kauoha no ka nee ana o ka puali iluna o kela kiekiena o Parezena i na manawa a pau o ke awakea.”

(Aole i pau.)