Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 8, 21 February 1891 — Page 3

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Diane Chernin
This work is dedicated to:  Mom

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Feberuari, 1891.

NA LA O KA HEREDOMA.

@        M         T          W        T          F          S

@        2          3          4          5          6          7

@        9          10        11        12        13        14

@        16        17        18        19        20        21

@        23        24        25        26        27        28

 

KE KAU ANA O KA MAHINA.

Hapaha hope   6.10.6 P.M.

Mahina hou     3.40.7 P.M.

Hapaha mua    7.58.0 A.M.

Mahina piha    8.46.9  P.M.

 

@A A ME KA NAPOO ANA O KA LA

                        Puka    Napoo

Sabati              6.41.3  5.46

Sabati              6.37.2  5.51

Sabati              6.33.4  5.55

Sabati              6.29.3  5.58

 

@ELA ME KEIA

 

@a hoopiha hou ia ka aoao eha o ka @ me na palapala ho'aloha'loha.

 

@ manawalea mai o J. M. Poepoe @ k@na me hookahi buke moolelo @ Ahi ka Moi Kalakaua i make.

 

Lanakila hou o Gaberiela i keia pule @ kela wahi mano hi'u poomuku hoo@ni a ka'e mai; lanakila hou aku no @ kaua, a kaua hou no a lanakila.

 

@ na lono mamua iho nei no ka hoi @ o na keikialii Kawananakoa ma a @ke kama a'i wahine Kaiulani, aohe @oia ia mai e na mokuahi e ku mai

 

He mau pakaua koikoi ko ka Poa@u nei i kokua ia e ka makani wiliau @u o ka moana; he mau pakaua ma@ini nae, he oolea kinohi a he hamani @ke—he kualau komohewa.

 

Ua hoikeia ae, o ka poino hookahi i @aa oiai ka huakai hoolewa a@i o ke @bati nei e pii ana ma alanui Nuuanu, @ wahi kaikamahine uuku i pii ia e ke @a. Aole i poino loa.

 

E hoike ana kekahi mau lono pili @uni i ka waiho ana aku o ka aha @ina o ke aupuni o Italia i na kula@lawelawe aupuni, a ua hoopiha koke @o lakou mau makalua.

 

@ ka lono hou i hoikeia mai ma ka @uahi Zealandia o ka Poalua nei @i ana i ke kaua kuloko ma ke au@i o Kili, ua hooi loa ia ae ke oehu@ mamuli o ka laulima pu ana mai o @ahi poe koikoi o ka aina.

 

Nui na nune ano ole o na pipa ala@ i keia mau la—hoea mai kekahi me @a k@ao—kekahi me kana kualehe@—kekahi me kana haanui, a lehu@ aku. O ka huaolelo "kaua" ka @ina hope o ia mau nune.

 

@ ka halawai a ka Ahahui o na Na@ @ Lunahana i malamaia i kekahi ahi@ aku nei ma ke kulanakauhale nei, @apaiia ae ka noonoo no ke kau pa@ ana i na hora hana ma Honolulu. @e i hoike hou ia mai ka hopena o ia @uhana.

 

@ ka Poakolu nei ka holo ana aku o @mokukaua Amerika Kaletona, Adimarala Balaunu, no ke awa o Kapala@o. Ua laukanaka ae na uwapo me @ makaikai, a ua puhipuhi ia aku ko@au epaepa e na ipu makani a ko @ nei mau laeula. O na ani peahi a @ na kiani hainaka na panai aloha no Adimarala Balaunu.

 

O ka Ahaolelo Alii i malamaia i keia @u la iho nei no ka noonoo ana i ka @oilina Alii hou o ke aupuni, aole i @ike laula ia mai ka pahuhopu no ka @ou hana a hiki i keia wa a ka pepa @puka aku nei. Ua lawe hele ia mai @ lono lehulehu i hiki ole ia makou @ hooia akea aku i ka pololei. Ina @ uwahi ke pu-a ae, he ahi ko lalo.

 

Ua kani olohewa mai kekahi mau @a pu o ka batari i ke kiekiena o Pu@ina i ka auina la Poakahi nei, no ke @hihewa ia ana ua noho iho ka Ahaolelo Alii a ua hooholoia ka Hooilina @ ka Nohoalii. Ua haawi kuhihewaia @ ho@lona mai ka halekoa aku ke ku@u o keia kani olohewa, a ua hooki @ keia mamua o ka puni ana o ke ku@akauhale i ke kuhihewa.

 

Ua malamaia ma ka luakini o Kau@akapili i ke ahiahi Poakolu iho nei he @aina haipule hoomanao no ke Alii ka @ o@ i make. Na ka Lunakanawai Nui @lapaki i hoike waha mai i na olelo no @ anaina, mai ke aa o na Kamehameha @ me ka moolelo o na la o ka Moi ma@e mai kona wa opio  hiki i ka noho@lii ana. Ua hoohanohano ia ke ana@na mamuli oke kip@ kino ana aku o Alii ka Moiwahine Liliuokalani, kona mau ukali, me na maka hanohano kamaaina lehulehu o ke kulanakauhale nei. Ua kokuaia na leo mele o ia ana@na e na haumana kula o Kamehameha me Kawaiahao. Ua walohia na olelo, me na helehelena i ho@keia ma@ e na mea a pau.

 

KA HOOKUPU

Hamama ka Puuwai o na Hawaii Ponoi.

He Hanuu-kumu mai na Kupuna mai.

            I kekahi ia o ka pule i hala, ua ha pa@a ka noonoo o ka haawi ana aku o ka lahui Hawaii o ke kulanakauhale nei i na hoomaikai kiekie a me ke aloha lahui, i ke Aliimoku Kiekie ka Ria Adimarala Keoki Balaunu o na @moku kaua Amerika, a hoahele pu hoi nana i pulama aku ke Alii ka Moi ma ko@a moku, no ka huakai hoolana kino i Kaleponi, a ma ke ano hoi he mali hini alii nana mai ke aloalii aku o Hawaii. O ka hopena o ia manao nui i hooholoia, oia ka haawi makana ana aku o ka lahui iaia ma ke ano he hookupu. Ua hoohoioia ka manawa o keia hookupu, oia ka Poalua, Feberuari 17, e hoomaka ana mai ka hora 2 a ka hora 5 auwina la. O ke kahua hoahu o ka hookupu aia ma ka u@npo o ka Hale Dute kahiko; malaila e apo mai ai ka Adimarala i na manawalea ohohia a ka lahui Hawaii nona.

            I ka manawa i hoikeia mamua ae ua lele mai la ka Adimarala me kona ukali a me ka puali puhi ohe o ke Kaletona ma kahi i oleloia. Mamua ae o ia manawa, he ahua nui o na pono ai i hookupuia nona ke waiho ana ma ka uwapo. He mau kaeo loihi o na kane na wahine me na kamalii i kai huakai aku me na hookupu, e laa na huhui kalo, na eke uala Hawaii, na ahui me na eka maia, na hua kuawa pala o kuahiwi, na moa, na puaa, na huamoa a lehulehu wale aku. He mau huakai no hoi o na waapa piha i na hookupu ke halihali ana no ka moku.

            Mawaho ae o na pono mea ai, o na pua kekahi, na owili lei o kela a me keia ano, na mea ulu il@ko o na pahu a he nui wale aku. No ke pahaahaa loa o ko ke KUOKOA mea kakau, me ka uwauwa o na kanaka e kupipi ana a puni ka Adimarala me kona ukali, ua pioo ae la oia a pinana iluna o na paila eke kopaa e ku ahua ana, a malaila oia i kiei iho ai, eia ka e noke ia ana ka Adimarala i ka honihoni ia e na wahine a ua hele no hoi kona a-i a nu'anu'a piha pono i na owili lei, o na maka ke ike ia aku me kona poo mai na welau pepeiao ae, ua nalo kona kania-i iwae na o na wehi laulima a na wahine Hawaii.

            Mawaho hou ae no o keia, na maka na lehulehu o na ano like ole he nui i lawe pakahiia mai e na maka hanohano o ke kulanakauhale, na ahahui a me ka ohana alii; eia na mea i hoopaaia.

            Na ka Moiwahine Kanemake Kapiolani he 1 pahu huamoa, 6 pahu niu, 1 pahu i-a, 6 ahui maia, 3 eke uala, 3 puaa, 1 hipa, 1 pipi keiki me na kakini moa aneane e han@.

            Na ka Ahahui Hale Naua @e ihe kauwi@a, koi pohaku, a pohaku olohu keokeo me ka eleele, ka pohaku kui p@i o Kauai, he lei palaoa i hoopaa ia me ka lauoho kanaka i milo ia a milolii.

            Na Wm. Auld, kahuna nui o ka Hale Naua ka ipukuha o ke Alii Kaumialii o Kauai, he pahu hula, uliuli, lei hulu mamo, he ipuwai Hawaii.

            Na ka Hui Hooulu me Hoola Lahui he kapa O@uholowaiolaa, huewai ihiloa, lei palaoa, lei kukui me ka palaoa, mamaka kauwila.

            Na Mr. me Mrs. Ailau, he niho palaoa me ka lei i hana@a mai ka lauoho o ke Alii Kapaakea, makukane o ke Alii ka Moi i make, me kekahi mau mea kahiko Hawaii.

            Na Mrs. Makanoe, he hinai lauhala piha i na pupu kahakai me ke kapu Hawaii pa@ula.

            Na Hon. J. Ena he pahu o na puaa ola me na lako mea ai.

            Na Hon. J. L. Kaulukou he mau manu pelehu me ka puaa.

            Na Mrs. W. L. Wilikoki he lei palaoa me ka umeke laau kou.

            Na. Mrs. J. J. Williams (haole paikii) na kii lehulehu o na huakai hoolewa elua o ke Alii ka Moi mai ka hoihoi ia ana mai ka moku no ka halealii, a mai ka halealii no Maunaala me kekahi mau kii e ae.

            Na Mrs. Anekolio ekolu kahili liilii i hakuia me ka hulu ne@e.

            Na Hon. P.P. Kanoa, he koi poha ku.

            Na ka Ahahui Hoonaauao Liliuokalani he lei palaoa, pohaku olohu me ke kapa Hawaii.

            Na ka ahahui Na Keiki Oiwi o Hawaii he umeke laau Hawaii i hana ia ke kino me ke poi mai ka laau kou a o ke ku ae o lalo me ka laau milo.

            Lehulehu na makana e ae i lawa ole i kekahi kowa nui o keia pepa ke helu papa aku a me ka moolelo o ia mau makana. O ka nui o na mea ai i hookupuia, he oi aku ia ma ka hoike piha ana o ka manao koho no ka nui. Tausani o na Hawii i hiki kino ae imua o ka Adimarala a haawi i na makana, ke aloha lulu lima, ka honi a me na waimaka.

            He olelo holoholo hoomaikaikai heluhelu ia aku imua o ka Adimarala ma na olelo elua, a ua pane mai ka Adimarala me na hoomaikai, me na hoike aloha no ke Alii ka Moi o Hawaii ana i h@poi aku ai ma ka moana no Kaleponi, me kona kaumaha i ka hoihoi hou ana mai iaia i kona lahui he kino pu@ anuanu aole hoi he kino ola maikai e like me kana i h@nai ai.

            Ua maluhia ka la hookupu a he o@a mau o Hawaii puuwai hamana. Ma kahi o ka hauoli he mau leo hooho, a ma kahi o ka hoehaena ia he mau waimaka kai lu ia. Na na leo mele o na pua@ puhi ohe elua o ko ke Kaletona a me ko uka nei i hoemi hope i na hoomau ana o ka ehaeha walania, a ua hoohauoli ia ke anaina kanaka nui. Me na lu u lima hou i ka Adimarala, ua hookuu ia na hana i ka hora 5 a oi o ke ahiahi.

 

NA MOEUHANE.

HOIKE OULI A KA OHANA GIBE.

            I k@iike ai me na hoakaka a wehwehe moeuhane a ka ohana Gibe, ua ole@oia, o ka ike ana i ka moeuhane e auau ana oe iloko o ka wai maemae, he hoailona ia o kou hauoli iloko o ke ola kino maikai; ina hoi he wai halepolepo, he make ma ka aoao o kou ohana a mau hoaloha paha.

            O kou ike ana aku i kekahi mea e auau ana, he hoike ia o ka huhu; ina he wai mehana kou e auau ana, he hauoli; ina hoi he wai wela loa a he wai huihui loa paha kou e auau ai, he mau poino kuloko—oia hoi na poina pilikino a mawaena paha o ka ohana. Ina e hemo kou lole a olohelohe me ke komo ole nae iloko o ka wai, he popilikia ke hoea koke mai ana me ka nalohia ana aku nae; o ka auau ana iloko o ke kai, he hoailona ia o ka hanohano a me ka pii mahuahua o ka pomaikai.

            Ina e moeuhane kekahi—kane a wahine—e pii ana oia i ka lani, a i ole, e luakaha ana paha oia i kona mau luhiehu, e hoike mai ana aia he mau hopena a haawina ano nui e hoea mai ana, e laa ka hanau ana o kekahi keiki i hooilina no ka poe keiki ole, ka pomaikai nui e loaa ana i ka poe ilihune, ka hoonani ia a ike akea ia o ka poe waiwai a hanohano kiekie o ka poe e alana ana ia lakou a e ukali ana no ka hanohano.

            Ina hoi he poe ipo ke loaa ana keia ano moeuhane, e hoike ana ia i ko lakou awaiaulu koke ia iloko a ka mare me na hoohanohano ia he nui, a e kipa ia mai ana ko lakou aha mare e na hoaloha hoike manao aloha a hoomaikai me na makana mare he nui loa. O ka ike ana i ka lua ahi ma ka moeuhane, he hoike ia o ka ukali ia o ke ola ana o ka mea nana ka moe e na popilikia o ka mai a me na mea like, a ma keia, ua kauoha ia oia e hoano hou ae iaia iho—ina paha he @hi ua hoano hou ana la.

            O ka ike ana ma ka moeuhane i kekahi pahu kupapau, he hoike ia o kou mare koke ana me ka loaa ana ia oe he hale ponoi nou. Wahi a ka buke a ka ohana Gibe, o keia ka moeuhane ake nui loa a na kaikamahine e loaa.

            Ina e moeuhane kekahi, aia oia iloko o kekahi aha mare hauoli ana, he hoike ana ia e hele ana oia ia ka huakai hoolewa. Aole no ka hoolewa o kekahi mea o ka paa mare au e ike la i ka moeuhane, aka, aole he mea kanaluaia o kou komo ana iliko o ke kanikau no kekahi o kou ohana a hoalauna paha. O ka moeuhane ana ua mare ia oe, e kali kokoke loa ana ka make nou.

            No ke kaikamahine opio e moeuhane ana aia oia iloko o na laau kanu huaai e kokope ana i ka opala a nahelehele paha, e mare ana oia mamua o ka ai ia ana o ua mau huaai la. Ina hoi o na kane opio me ka lakou mau ipo ke lawelawe ana i ka hana me na oo kope, pono ia lakou e liuliu e i  na kani a-i o lakou no na kipuka kaula hipuu paa loa o ka mare.

            Ina o ke kane e moeuhane ana aia oia iloko o kahi hoopaa lawehala a hoopaahao paha kahi i hoopaaia ai, he hoike ia o na hoohanohano a me na mahalo kiekie e hooiliia aku ana maluna ona, oiai, he lo@ ka haawina ma keia ano o ka moeuhale; ina noi ua oi aku kona hoehaeha ia ma keia hoopaahaoia ana, he hoike ia o ka oi aku o na hoohanohano e loaa ana iaia. O keia ka moeuhane kupono loa no ka poe kalai pili aupuni a poe paha iloko o na oihana pili aupuni.

            No ke kaikamahine e moeuhane ana ua poluluhi loa a ua hoopunini hoi ka maka hiamoe i kona mau maka, oiai iloko o ke anaina haipule ma ka luakini, he hoike ia o kona mare i kekahi kahunapule opiopio i kane nana; ina hoi he kane ka mea moeuhane, e mare no oia i ke kaikamahine a ke kahunapule i kulike hoi me ka haipule i loaa iaia,—ina i nele oia ma ia kulana, alaila e mare ana oia i kekahi kaikamahine i ike akea ia no kona haipule me ka ihiihi. Ke moeuhane ua ike oe i kekahi wahine kanemake, he hoike ia o kekahi makana; ina o oe ka wahine kanemake, he hoike ia o ka make a i ole o ka hoonele ia; no ka ike i ke kane wahine make ma ka moeuhane, he ho ailona ia o ke kuee.

            No ka moeuhane ana i ka alopeka, he hoailona ia o ka enemi, a ina paha oe e hakaka ana me lakou, he hoike ia o kekahi hana nui mawaena ou me kekahi enemi maalea. Ina malama ana oe i kekahi alopeka @aka, he hoailona ia o kou aloha i kekahi wahine manao haak@i, a i ole, o kou malama ana paha i kekahi kauwa ino nana oe e powa. Ina ma ka moeuhane ua papani ia kou waha me ka welu a pauku laau paha, he hoike ia o kou hon@a e kekahi kaikamahine ui ma ia hope koke iho. Ina he kaikamahine ka mea moeuhane i keia, he hoailona ia o kona hoomakaleho ia e kekahi keonimana, a i ole, haule paha iloko o ke aloha no ua kaikamahine ne la a o ua kaikamahine la paha i ke keonimana.

            Ina ma kou moeuhane ana ua hooluoiu ia oe me na helehelena ui o kekahi wahine lawelawe o loko o ka hale a mau wahine lawelawe nanama ui a ma emae me ka opiopio, he o@ maikai ia o ka hooipoipo ana me ka lehulehu pu o na keiki. Ua hoikeia no hoi ma na kulana lehulehu ka mare ana o ka mea nana ka moeuhane i kekahi wahine waiwai. Ina na ka wahine i mareia ka moeuhane, he hoailona o kona kuee me na kauwa lawelawe o ka hale—Boston Globe

 

            PILWAIWAI—Ma ka la 14 o Feberuari iho nei ua hana ia kekahi hana piliwaiwai ma ka Hale o Awai ma ka apana o Lahaina, mokupuni o Maui, ua hana ia keia hana ma ke ano hunahuna ole, a ua hoike wale ia hoi iloko o ke akea. O na kanaka iloko o keia hana, oia no ke keiki a ka haole mahiko o Lahaina nei a o kekahi o ko makou haole kauka lapaau a he mau pake kekahi. O ka hana anei keia a ke kauka lapaau i hoonoho ia mai ai e ke aupuni e hele e lapaau i ka poe pili waiwai, e hana ia i ka hana i makepono ai ke dala. I keia wa e hana ia nei kela hana pili waiwai, eia no na kanaka o ke aup@ni ke ike aku nei i ka hana@a mai o keia hana oia hoi o Pikao a me Kahakauila, aole nae laua i hooko i kamakemake o ke aupuni, ina o keia hewa no na kanaka Hawaii, ua hooko ko ke laua e hana a e hookomo iloko o ko lakou kuleana, aka hoi, o keia poe hoi, ua ike maka ia e na mea a pau e hana ana i ka hana piliwaiwai, aole nae lakou i hooko i ka lakou hana. Nolaila, e na poo aupuni, he pono anei keia hana a ko oukou mau lima lawelawe, e hana i ka hana me ke kaulike ole, na nui ko makou kahaha no keia hana a na makai o Lahaina nei no ko lakou kue ole aku i ka hewa, ina penei e hana ai na kanaka o ke aupuni ma na kanaka Hawaii wale no e hopu ai, aole he hopu pu me na haole kekahi, alaila, ua makehewa ko lakou noho ana i ka oihana ma kai, ua ahona hoi ka hoonoho ae i poe e hooko ana i ka makemake o ke aupuni.

J. W. IKEMAKA.

 

            NA ANOAI O KA PALIPOIKAOHU—Mawaena o ka hora 5 a me 6 o ke ahiahi Poaono iho nei, oia ka la 13 o Feberuari iho nei, ua ike ia aku ka owaka ahi a me ka leo paapaaina nakolokolo o ka hekili a he hookahi hapalua i koe o ka hora 5 e kani ai ka hora 6, ua nui ka ua e haule ana, a ia manawa, ua nui loa ka haule ana mai o ka hua hekili, a ua nui ka poe i ohi a paa ma ka lima, a he mau minute pokole ua @lo i wai, aole nae mauka o Honokohau nei ka haule ana o keia mau hua, makai nei wale no a me Honohua, aole ma Kaanapali aku nei.

            Ma ia manawa hookahi no, ua ike ko Kaanapali i kekahi mea hou, a o ua mea hou la, he waipuilani, ua haule ua waipuilani la mawaho o ka aekai o Alailoa, a pau ka haule ana o ua waipuilani la ma ia wahi, mawaho o Napili, a ina e haule i ka aina, aohe nao ai i ka paapaa, ua loihi no kahi a ka waipuilani i paila ai i ke kai, oia hoi aneane paha e hookahi hapaha mile la loihi o kahi i haule ai, a halawai ai na mea kino kekahi a me kekahi, a no ia halawai ana o na mea kino kue elua, ua lohe ia ka halulu i kahi loihi a ua ike ia ka puehu l@iiii o ke kai ma kahi a ka wai i haule iho ai, ua ike no kahi poe o Honokohau nei i keia mea malihini akahi no a ike ia.

SAM. L. KALAOLA.

 

            PUNUKU IA KA INAINA—O ka Moi Wiliama III o Netelana i make, ua olelo ia, he alii manao uluahewa koke oia o ka inaina iloko o kona mau la o ka uilani. O ke kanaka nana e hookuikui mau i ke alii ma na olelo hoohoka, oia o Tobeke, he kanaka piha naauao loa i waiho aku i ke kulana porofesa no kekahi kulanui e lilo i kuhina nui no ka Moi Wiliama. Ua hoike pu aku no kea alii i kona hoowahawaha iaia ma ke kahea ana aku i ke kuhina me na inoa henehene, a ua lawe ae ke kuhina ia mau henehene me ka hoehaeha ole ia.

            I ka 1870, oiai ka Moi Wiliama me kana kumuhana o ka hoohui mana aupuni me Farani, me ka manao ma ia alahele e ko ai ka lili o ka lahui no na hewa i hanaia mai maluna o lakou mai na lima o na Geremania, ua onou mai la na kanaka i ke kuhina Tobeke i elele imua o ka Moi e hoike aku i ko lakou apono ole i kela kumuhana hoohui aupuni me ka paa o ko lakou manao o ke kue iaia.

            I ke kakahiaka o kekahi la ae, komo aku la ke kuhina ma ke keena moe o ke alii, ike mai la kela a pane mai la i ke aloha kakahiaka me ka henehene pu ana mai—

            "Aloha kakahiaka, Sa Porofesa; he aha ka mea hou?

            "Aohe no he mea hou ano nui e ke alii, koe wale iho no na hauwalaau puahiohio a na kanaka e nune nui mai nei a ku ka pau hana ke haawe," wahi a ke kuhina me ka mahiehie.

            "Hu! E pili ana anei i ko'u mau kuhina?" i ke alii i ninau mai ai me ka hoomaka ana iho e pupuku na maka.

            "Aole," wahi a ke kuhina me ka leo mahe, "aka e pili ana nou."

            "E pili ana no'u? A no ke aha mai keia?" wahi a ke alii me ka hooho.

            "Ea, e ke alii, aneane hiki ole ia'u ke hoike aku," wahi a ke kuhina.

            "Ua lawa! O ko'u makemake e hoike koke mai oe@"

            "Wele, o kou makemake ke hooko ia," i ke kuhina i hilinai hope mai ai ma kona noho a huli ae la na maka iluna. "Ke oleleo la na kanaka, he pakeu loa aku oe a ke alii pupule me ka hehena haalele loa."

            Ua lawa keia mau olele e pii ai ka inaina o ke alii; lele mai la oia mai ka moe, hopu aku la i kekahi ipu-inika nui ma ke pakaukau, a iaia i hoana ae ai i kona lima e nou ma ke poo o ke kuhina Tobeke, hihia ae la ka lima me ka ipu-inika i ka paku a paa loa. Oia pu no hoi ka wa i kulou mai ai ke poo o ke kuhina a nana pololei aku la i na maka pupuku o ke alii me ka pane pu ana aku—

            "A ina e nou oe ia'u me kela ipuinika, alaila ua pololei loa na kanaka he alii pupule oe."

            Hemo aku la ka ipu-inika mai kona lima aku, nana aku la i kona kuhina me na maka oluolu, a ninau pono aku la i ke kumu, no ke aha la e kuikawa ai ke aupuni o Netelana mai ke komo pu ana aku iloko o k kaua mawaena o Farani me Geremania. He mau hora mahope iho, imua o kona mau kuhina a pau, o ka Moi Wiliama III. iloko o kona inaina nui, kuahaua ae la oia i ke kukala kaua ma kona manao iho apau, a onou aku la maluna o kona mau makaainana.—Chronicle

 

            HO'ALOHA'LOHA—I ke Alii ka Moiwahine Kanemake Kapiolani. O makou o na makaainana e noho ana ma ka apana o Hilo Akau, Hawaii, ma o ko makou komite la.

            E ka makua, a mamuli, o na lono kaumaha i pahola iho maluna o ka lahui, oiai ua oluolu i ke Akua Mana loa iloko o kona ahonui palena ole a me kona noonoo kupaianaha, ka lawe ana aku i ke ola makamae o ke Alii ka Moi ka makua o keia lahui kanaka, a no ka mea hoi, o ka pilikia i ili iho maluna ou, ua ili pu iho ia maluna o ka lahui, maluna hoi o makou kou mau makaainana haahaa. A ke komo pu aku nei makou me oe e u pu no keia kaumaha i ili iho maluna ou a me ka lahui.

            O ka makou kalokalo i ke kolu o na lani e hoomama mai i kou naau kaumaha a na ke Akua Mana Loa e kiai a malama mai ia oe.

            O makou iho na inoa malalo iho.

 

            HO'ALOHA'LOHA—I ka Moiwahine Liliuokalani, Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina: Me ke aloha nui.

            Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola makamae loa o kou Haku Kaikunane Alii ka Moi Davida Laamea Kalakaua, i aloha nui ia, nolaila, o makou o na makaainana e noho ana ma ka apana o Hilo Akau, Hawaii, ma o ko makou komite la.

            E ka makua, mamuli o ka lono kaumaha i pahola iho maluna o ka lahui, oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa iloko o kona ahonui palena ole me kona noonoo kupaianaha, ka lawe ana aku i ke ola makamae o ke Alii ka Moi, ka makua o keia lahui kanaka, a no ka mea, o ka pilikia i ili iho ai maluna ou ua ili pu iho ia maluna o ka lahui.

            O ka ehaeha i loaa ia oe e ke alii ua ili pu iho ia maluna o makou kou mau makaainana haahaa, a ke komo aku nei makou me oe e u pu no keia kaumaha i ili iho maluna ou a me ka lahui.

            O ka makou kalokalo i ke kolu o na lani e hoomama mai i kou naau kaumaha a na ke Akua Mana Loa e malama mai ia oe.

James Mattoon,

B. Naaikauna,

D. K. Makuakane        Komite.

N. Kekaula,

D. Kahooio.

 

            He mau mea paahana ipu apo-olelo kai laweia mai nei e kekahi makamaka kamaaina o ke kulanakauhale mei ma ka mokuahi Zealandia o ka Poalua nei, no ka hoohana ia aku maanei. Ua hoike hou ia ae, n@ keia makamaka i hoihoi mai nei ka ipu-olelo kahi i manao wale ia, ua kamaiho aku ke Alii ka Moi iloko o laila i na la mamua koke iho o kona make ana.

 

            O Maunaala ka inoa o kekahi moku kalepa malolo o ka hae Hawaii, i hookomo mai i keia awa ma ke kakahiaka Sabati nei, Feb. 15, oiai ka huakai hoolewa o ia la e hoonohonoho ia ana no ke kai aku i ka ilina o Maunaala. Ua hoolaaia aku keia inoa i ka moku elike me ka unuhi ana i kona inoa namu a me kona komo ana mai no hoi i ka la e hoihoi ia ana ke kino alii make no Maunaala.

 

            Mamuli o ka ha@le hope loa o ka manawa @ mai o ka Monowai ua kono ia aku ka oluolu o ka Adimarala Balaunu i hala aku me kona mokukaua i ka Poakolu nei, e hakilo aku ma kona ala moana i keia mokuahi. Eia ke manae wale ia nei ua loaa oia i ka poino ma ka moana, oiai he ekolu la kona kaawale a holo mai nei ka Zealandia; aia no hoi maluna ona he heluna nui o na waiwai.

 

            E hoea mai ana io kakou nei he poe malihini makaikai mai Kapalakiko, he poe lakou no loko o ka hui malu Free Masons ka hui hookahi o ka Moi i komo ai, a he poe hoi keia no ka hui lala i kapaia ma ka inoa Mystic Shrine. Ke ole makou e poina, o ka hui keia i haawi i ka hoahaaina ana no ke alii, a o ka hope loa no paha o na kono hanohano i kipaia aku e ke alii mamua koke iho o kona make ana.

 

            Ke lalelale ia mai nei ka manao ana e hookahua aku ma ke awa o Puuloa i kahua hoolulu no na mokukaua Amerika e like me ka panai ma ke kuikahi. Ua hoike hou ia, aia he $700,000 i makaukau no ka lawelawe ana ia hana ina e hooholo mai ana ka ahaolelo o Amerika e hookomo ma ka B@a Haawina. E pau ana nae ka manawa o ko kakou kuikahi mua iloko ae o ka makahiki 1892, a no ka hoopaa hou ana i kuikahi hou e like me keia e ku nei, he manaolana ko makou no ia hopena.

 

HOOLAHA HOU

 

WILLIAM J. WRIGHT,

(Mikalaika.)

HE NOTELE NO KA LEHULEHU,

AGENA HAAWI PALAPALA MARE,

LUNA HOOIAIO PALAPALA KEPA,

He Makai Ohi Aie, Luna Kudala.

KEENA OIHANA, ma Hookena Kona

Hema, Hawaii.

2325-1yr.

 

Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.

MA KA HOOPONOPONO WAIWAI

 

MOKU@ O OAHU,

Ko Hawaii Pae Aina.              @.@.

            Ma ka hana o @ Waiwai o ke Alii ka Moi Kalakaua i make. He kauoha e koho ia i manawa no ka hooponopono ana i ka Palapala Hooilina a me ka hoolaha ana no ia mea.

            He Palapala i hoikeia mai oia no ka Palapala Hooilina a Ka@oha Hope loa a ka Mea Kiekie ka Moi Kalakaua i make, ua waihoia mai imua o keia Aha ma ka la umikumamalua o Feberuari, M. H. 1891, e noi ana e hooponopono ia ia mea, a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko ia George Trousseau, ua waihoia mai e George Trousseau.

            Ua kauohaia, o ka POAHA, ka la Elima o MARAKI, M. H. 1891, i ka hora 10 kakahiaka o ia la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hooponopono ana ia Palapala Hooilina a me ka hoolohe ana ia noi ana mai, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka poe i kuleana e kue no ia Palapala Hooilina a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia keia mea no ekolu puka ana iloko ke KUOKOA a me ka Hawaiian Gazette, he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

            A ua kauoha hou ia, e hoopuka ia na palapala kii no na poe hoike o ka Palapala Hooilina i oleloia, a me na hooilina a ka mea nona ka palapala hooilina iloko o ke aupuni Hawaii e hele mai a e hoike i na kumu kue no ka hooponopono ana o ia Palapala Hooilina me ka menawa i kohoia.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Feberuari 12, 1891.

Na ka Aha:

ALFRED W. CARTER,

Hope Kakauolelo.

2324-3t

 

AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono waiwai. Ma ka hana o ke Kahu Malama o Sarah Rich, Louis Rich, William Rich a me Annie Rich, he mau keiki oo ole. Kauoha e hoike i ke kumu ma ke noi a ke Kahu Malama no ke kuai ana i kekahi mau waiwai.

            Ma ka heluhelu me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a William O. Smith o Honolulu, ke Kahu Malama o na kino a me ka waiwai o Sarah Rich, Louis Rich, William Rich me Annie Rich, he mau keiki oo ole, e noi ana e kauohaia ke kuai ana o kekahi waiwai paa o keia mau keiki, me ka waiho ana mai i na kumu ku i ke kanawai e kuai ia ai ua waiwai la.

            Nolaila, ua kauohaia, o ka poe pili kokoke loa i keia mau keiki, a me ka poe a pau i kulueana ma ia waiwai i oleloia, e hele mai imua o keia Aha ma ka POAKAHI ka la 2 o MARAKI, M. H. 1891, i ka hora 10 kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, malaila  e hoike mai ai i ke kumu no ke ah@ la e ae ole ia ai ke kauoha no ke kuai ana i ua waiwai la.

            Ha@aia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina. Feberuari 6, 1891.

ALFRED W. CARTER.

Hope Kakauolelo Elua.

2323-3t

 

Olelo Hoolaha a Hanalei Store.

            E ike auanei na kanaka a pau o kela a me keia ano i aie maloko o ka halekuai i olelo ia maluna, ke konoia aku nei lakou e hele ae e nana i ko lakou mau aie iloko o ka halekuai i oleloia, oiai, e hamama ana ka Buke Aie i ka la 1 o Feberuari a hiki i ka la 31 o Maraki A. D. 1891, a e hookaa i ko lakou mau aie. A o ka poe hoolohe ole i keia hooiaha, alaila, e kauohaia aku no lakou e @aa mai malalo o ke kauoha ana a ke Kan@wai. Nolaila, e hoolohe i ke kauoha a Hanalei Store, o papapau auanei oukou he aa ko ka hale.

            Ma ke Kauoha,

HANALEI STORE.

2323-4@

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o J. L. Chesebro, no Laupahoehoe, Hilo Akau, Hawaii, i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a E. W. Barnard, ka Lunahooponopono malalo o ka palapala kauoha hope loa a J. L Chesebro, no Laupahoehoe, Hilo Akau, mokupuni o Hawaii, i make, e noi ana e hoapono ia kana hoike hope a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina, a e hookuu aku iaia a me kona mau hope ma ka oihana.

            Nolaila, ua kauoh@ia na mea @ @ i pili, o ka Poalima, oia ka la 17 o Aperila, 1891, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka hale hookolokolo o Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe aku i ua noi la a me na kue ke hoikeia.

F. S. LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana III. H.P.A.

Hilo, Hawaii Feb. 13, 1891.    (2325-3t

 

Kakela a me Kuke

Ka Halekuai Nui

—O NA—

Waiwai Like Ole

 

E @ na pahiolo, k@ @, @a @ale, @oi @ a @e liilii ki@, wili p@, @la, ap@ap@, kui o @a a@ a au @al @a, @ao, hoo aa  p@ka pohaku @oana, kepa, lei ilio, ka@la hao ilio, @ahi, up@, pahi umiumi, kalap@, kope hulu, pulupulu, pepa ka lakala, lina hao, ami, keehi, a me

—KAULA OPU—

 

PALAU

O na ano he nui wale

Oo, ho, kopala, pe, kipikua, hao kope, au ho a pe la aku, kua bipi, lei bipi, kaula hao bipi, uwea pa,  uwea keleawa, hao pil piula, kaa palala, ipuhao, ipu ti pa-palai,

Makau me Aho Lawaia.

Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula @uaina, hu'akai, ehi wawae, hulu pena, hopaoloi, a pela aku. Pena wali, kini nui a me liilii o na ano apau, me ka pepa kuhi kuhi, pena keokeo, aila pena, aila hoomaloo, vaniki kaa, a me vaniki moe,

PENA HOOMALOO

—a me aniani hale—

AILA MAH@, AILA MIKINI, AILA HAMO @ AILA KAA, INIKA KAMAA.

PAUDA, KUKAEPELE KIANA PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA ANO HE NUI A LEHULEHU

 

Na Pakeke Poi

—O KE—

Ano Hou Loa

 

NA MEA PIULA

Mikini Humuhumu

 

MIKINI A WIILOX ME GIBBS

NA MIKINI A

—REMINGTON.—

He nui loa na mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike

 

Laau Lapaau Kaulana Lo@

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, LAAU KUNU, PENIKILA HUAALE

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI,

@ @ Laau Ha@ a P@ @.

Ano e kipa mai oukou e na maka maka a ike no oukou iho.

KAKELA & KUKE