Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 9, 28 February 1891 — Page 2

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  Paka Westin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA AHA KUHINA HOU.

______

 

   O na aumeune o keia mau la iho nei mawaena o ka Nohoalii a me ka aha kuhina, ua lilo ia i mea lokai ole mawaena o lakou e ka lehulehu pu o waho nei.  No kekahi mau la i hala aeua lawe ae ka aha kuhina i kakahi ninaau pohihi, a ua  waiho loa aku lakou i na hoona ana naua o na lunakanawai o ka Aha Hookolokolo kiekie o ke aupuni.

   A hiki i ka Poaha nei ua hoopuka mai la na lunakanawai i ko lakou manao mahope o ka pono o ke koi a ka Nohoahi hou, e hoike ana he ono e hoihoiaku na kuhina i ko lakou mau hookoohu o ka hana mamuli o ka make ana o ke Alii ka Moi.  He olelo hooholo keia i lokahiia e ekolu mau lunakanawai a koe hookahi no ke kue.

 

   O ka puka ana mai o keia manao mai na lunakanawai,  ua oluolu i ka aha mai na lunakanawai, ua oluolu i ka aha kuhina mua ka waaiho koke ana aku i ko lakou ma hookohu, a ua  haawiia ke kueana wae i aha kuhina hou ia Hon. Sam'l Parker, ma ke kulana Kuhina o ko na Aina E.  Eia na lala e ae o ka aha kuhina hou:  Hon. H.A. Widemann, (Wilimana) kuhina Waiwai; Hon. C.N. sspencer, Kuhina Kalaiaina, a Kuhina Kalaiaina mua o ka aha kuhina i ipau iho la; Hon. W. A. Whiting, Loio Kuhina.

 

    O kea ae la ka papa kuhina hou o kae aupuni malalo o ka Nohoahi hou, he poe kamnaaina a i paulele ia.  No ka Hon. Sam'l parker, he malihini oia ma ka oihana, aka, he puuwai kona @ke akea ia ma ke ala o ke kkupaa, ke aloha ainame ke aloha alii.  Ua kupono ke kanaka i lawa me ia mau loina o ka noonoo elawe i kekahi kulana a mau kulana alakai a hooponopono i ka holomua o ka aina.

 

   No na hoa ae ae o ka aha kuhina, aole a makou hoike hou no lakoou, oiai he oe lalkou i kamaaina ma ka oihana.  O ko makou manao paulele a pau no ka papa kuhina hou ma ka lakou lawelawe hana, e nele me na ukali ana o ka manaolana poho no ka holomua o na mea a pau.  Aohe he mau mokuna hou a malihini o ka oihana i kamaaiana ole ia e lakou; aohe he mau olelo ana ke nee nei lakou i ka hiki mua a me na la opio o ka hookahua ana i na noonoo maluna o na oihana.  He poe lehia lakou, i luu mua ia kai, i uumi i ka hanu e loaa kona papaku hohonu.  Ua loaa io no, a e loaa  hou aku ana no, me na kakoo o ka aina a puni.  O ko ke KUOKOA hoomaikai no  ka aha kuhina hou.

________

 

KA NINAU AHA KUHINA.

_______

 

   O na nune ano nui i keia mau la i hoalaia mamuli o ke koi a ka nohoalii na kuhina e waiho mai i ko lakou mau hoalaia mamuli o ke koi a ka hohoalia na kuhina, e waiho mai i ko lakou mau hookkohu oihana a ie hele loa kau na hana ana imua o na lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ka aoao o ka aha kuhina, ua hiki mai ia i ka hopena e hoopau ia ai kelaa mau nune mao ka manao lokaahi i hooholoia e ka hapanui o na lunakanawai.

   O ke ano nui o kamanao o hookahuaia maluna o na whewehe, oia no ka hiki ke hoopau ia na kuhina mamuli o ka nohoahi hou ana o kekahi.  Oiai nae e like ole ana na manao wehewehe o na mea a pau, aole no ke hiki ana ke alako ia keia like ole e lokahi ipu me ka hopena o ka ninaua i paneia e'na lunakanawai.  Ua weheia nae he puka liu nui o ke kumukanawai; he puka a makou i manao  paulele ai ua paani ia e na hoakaka a pua o ke kumukanawai e ku nei.  Ke kupaa nei kekahi poe mamuli o ia maau hoakaka a ke kumukanawai, a me he la e lala mai ana he ninau hou maluna o ke kumkanawai.

   Ua hoikeia mai ma keia olelo hooholo ka hamau ana o ke kumukanawai ma kahi i inaanau ia, nolaila, ua hooppaia ka mana hoopau o ka hohalii mamuli o ka mahau aoiai e paa ana keia mana, a me ko ka lehulehu ma o ka ahaolelo la i ihoakakaia ma ka pauku 41 o ke kumukanawai, e hookui ana laua i kakahi manawa.  o kahi keia i kue @@ mamuli o ka hoopau wale ia o na kuhina e ka mana alu elike me kona makemake a i hoihoi ia malao o ke kumukanawai e ku nei, ka mana hoopau ma na lima o ka lehulehu.  He hooholo ana keia e pahaoaho ai kahi pono aka he ninau akea keia, a ua hooholo na lunakanawai ma ko lakou noonoo maikai a pau a me ka pololei e hoomalamalama i ka kehulehu no keia puka ha o ka kumukanawai e ku nei.

_________

 

KA PAPA OLA.

____

 

   Ke hele loa aku nei e poina ia ka Papa Ola mai na kamailio ana o na la i hala a hiki mai i keia la.  No na hana e pili ana i ka lawlawe ia o kakahi mau hookanaaho no ka alui mai lelpera, aohe lohelohe iki ia.  Pono i ka Papa Ola ke eueu mai iluna a mua o ka lehulehu.  Aaole n lakou iho ka oihana e paniku iho ai lakou i ka lohe ia o ka lakou mau hana.  Ina he hiki ke puana ia mai kauwahi leo, he leo ia i makili mai no loko o ke aloha, a he wahi ola no kekahi ilookko o ia leo.  He oki loa ka mumule wlae nai no, no ka lehulehu ka hana a no ka lehulehu lakou.  A i ole pela, e ku a e waiho i ka hana.

_______

NO KA HOOILINA ALII HOU.

 

owai la?  Aole i maopopo a oukou e ninau mai nei.  O na lono o na la i hal koke iho la ua lohe mai makou, aole nae he wahi kahua iloko ona e hiki ia makou ke paule'e, koe ke kuahaua mai ke Alii ka Moiwahine, a i ole mai ka ahaolelo mai paha ke kahea ia aku no ia hana.  Owai la?

______

KA LAHUI PAKE.

_____

 

   Ua hoike o Hoku Wolseley o Enelani i kona manao paa, o ka laahui pake ka lahui e hoea mai ana ma keia mua aku nana e holopapa ka honua, a e nohoalii me kona mana o ka hoomalu.  Ua hookupaa ia kona manao o ka hooia mamuli o kona kuekaa ponoi ana i na kuono a pau kahi a ia lahui e lawelawe nei no lakou.  Ua oleloia mamua hiki ma no i keia la, o lakou kekahi o na lahui naaupo a pegana i kupaa mahope o ka lakou mau oihana kahiko i keia la o ka naauae e holopapa nei, a ke oiaio no ia, koe nae aole lakou i nana mai k ka nauao o keia mau keneturia a akaaka wale mai e like me kekahi mau lahui e ae o ka houa i kuupaa i ko lakou iho, a i ka ike ana he pono ka pao ana i ka maauaao a e luakaha iloko o ko lakou mau palena, ua loli ano nui ka lakou ma ka noho ana a me ka hana.  Aole hoi pela ka lahui pake; ua apo mai lakou i ka naauao e haawi ia aku ana, a ua apo wale mai ma kekahi mau mea me ka hikiwawe loa.  A hiki i keia la, ke ku nei ia lahui ma ke kulana o ka holumua, aole mamuli wale no o ka nui oka naauao i ao ia ai lakou, aka, mamuli kakahi o ko lakou aappo ma na mea e ae, a i hooikakia ponoi e hooholomua.

 

   Wahi hou ana, eia na aupuni naaauao ke paonioni nei mawaean iho o lakou, a ke hoao p u nei e alako maai i ka lahui ipake iloko oia hana.  No ia lahui hoi, ke nana mai nei lakou me na helehelena hakilo; ua hakilo, a ua hoao e hooko, a ua hooko ia kakahi mau hana a lakou i hakilo ai.  Me ka lawa ole ia, ua nee aku lakou mao a maanei o ka ilihonua kahi nui o ka naauao, a ua lawe mai i na loina like ole o na hana me ka ao ole ia.  I keia la, ua hiki i keia lahui nui ke kukulu nona iho i na hana mei e paonioni pu ai me na aupuni e o ka honua.

 

   Ma na loina o ke  kaua a me na mea pili i ke kaua, ua lawa lakou ma ia mau mea a  ua hiki pu h oi ke hoano hou ae ia mau mea.  Ua hiki ia lakou ke kukulu i na pa kaua, ke kapili i na mokukaua, ke hana i na lako kaua, a ke lawelawe hoi a mau mea.  E ala mai ana he Generala nui, he Lunakanwai nui a he Alii mana nui mai loko oia lahui no ka hoomalu ana i ko ka honua a puni.  E hiki ma ana he la e nolo a puni.  E hiki ma ana he la e holopapa ia ai o Inia, Rusia, me Asia holookoa.  E holopapa mai ana lakou ia Europa, Enelani, ,Amerika me Auseteralia.

 

   Nolaikla, i mea e hooko ole ia ai keia manao kikoo mua, e noho like na lahui a pau o oka honua kekahi i kakahi; o na hoao ana e hoopaonioni, he hopenaa kona o ke ku mai o kakahi lahui okoa, hookahi nona iho, a hoomalu i ko ke ao holookoa.

________

 

   E lilo aku ana ke kahua hoolulu kaa ahi ma Leleo i wahi uluwehi ia e na laau malumalu a me na poa hoonani.  A ina he paredaise ia ma ke kapa ana, a heaha ae hoi mauka iho i no kiowai akulikuli?

 

Ka aha Kiekie.

_____

 

   Malalo iho ka oleo hooholo a na Lunakanawai ekolu o ka Aha Kiekie o ke aupuni ma ka ninau a ka Aha Kuhina i waiho aku ai.  Ke hoopuka aku nei makou ma ke ano nui o ka olelo hooholo e loaa ai he maopopo i na hoa heluhelu.  Eia iho:

 

   E na Keonimana.--Ua loaa i na lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie ka hanhano o ka loaa ana mai o ka oukou papapala o ka la 16, e hoike ana, "I kulike ai me ka mana o ka pauku 70 o ke kumukanawai, o makou, ka Aha Kuhina o ke Alii ka Moi make, ua konoia mai e ke Alii ka Moiwahine e waiho aku i na oihana, ke ninau aku nei i ka manao o kou oukou aha hanohano, ina paha e na komisina e paa ia nei e makou maai ke Alii ka Moi Kalakaua i make, ua lilo i mea mana ole; a ina paha mamuli o ka pauku 41 o ke kumukanawai aia no he mana e ku nei maluna ae o ka mana i hoakakaia ma ia pauku i oleloia, oia hoi ka ahaolelo, ka mea hiki ke lawe aku i na komisina i oleloia."

   Mamuli o ke kaulua loa i ka pane ana aku i ka oukou ninau a hiki i keia la, ano ke pane aku nei makou e like me ia malao iho:

 

   O ka ninau no ka hopena o ka make aka o ke alii maluna o ke kanawai o na kuhina, he uuku loa kahi makamalama i loaa ma o ke kumukanawai a me na kanawai.

 

   O ka manawa o ka oihana o kekahi aha kuhina Hawaii, ua like loa aku no ia me ko Enelani rula, oia hoi e kaupalena ia e ka ahaolelo.  Maanei, na ke alii e hookohu na kuhina e like no me ko Enelani, koe nae, ma ia aina, ua lawa ka mana kaokoa o ke alii ke hookohu wale no ia i ke kuhina nui, a na ua kuhina nui la e hooko aku ia mana maluna o na hoa e ae o ka aha kuhina kou.

   Ua kapaia ka aha kuhina o Enelani i kekahi wa he Koite Kumau no ka ahaolelo, oiai ua wae ia mai lakou noloko o na 'lii o ka hale ahaolelo alii a mai waena mai hoi o na hoa i kohoia o ka hale ahaolelo o na lunamakaainana; ua paa hoi lakou no ka ahaolelo me ka hiki ke hoopau ia ma kaa lakou koho ana.  Ua hoopaa pu ia no hoi lakou me ka hohoall, ma ke ano, na ka nohoalii lakou i hookohu; ua paa lakou ke mau luna hooponopono o ka oihana hooko i hiki ai lakou ke hoopau ia ae ma o ka make ana o ke alii, e waiho ana i ka mea nohoalii hou me ke kuokoa e hookohu hou i aha kuhina nonna, a i ole,  e hookohu hou paha i ka poe mua.  Aole i ike ia kakahi kue ana no keia, koe nae ka paa ana o ka aha kuhina o Haku Melbourne o ka Moi William IV mahope o kona make ana, me  ka nohoalii ana o ka Moiwahine Victoria.

 

   O ka mea maopopo nae, ua hoihoi nui aku la lakou i na hookohu o ko lakou mau oihana pakahi iho i ka Moiwahine, a ua apo hou ia aku no nae lakou e kona mau lima.

 

   E hoike hou ia nae, oiai mamua o ka oluolu ana o na kuina e waiho aku i na oihana a lakou ma o ka make ana o ke alii, ma Enelani, ua kono ia aku ka mea nohalii hou e ke kanawai i kakau ole ia, e wae i ke poo o ka aha kuhina e noho mana mai ana ma ke ano he kuhin nui, ua like hoi ka manao o ia hana ana, e hookohu hou aku ua kuhina nui la i ka poe kuhina mua, a i ole ia, e hookkohu hou ia aku i poe no ia aha kuhina.  O keia lawelawe ana, ua kukike no ia me ko kakou kulana o ka lawelawe ponoi ana, a e ike ia no ia ma ke ano he alakai kumu.

 

   Maanei, aole na kuhina he mau hoa no ka hale ahaolelo, koe nae malao o ka mana o ko lakou kulana iloko o ka aha kuhina; aole hoi lakou e wae wale la no mai ka ahaolelo mai, a ua paa no hoi lakou ma ke kuleana like me ka nohoalii e like me na kuhina o Enelani; malia nae paha, me kakahi mau hoike kumu ana a lakoue kapa ia aku ai he komite kumau lakou no ka ahaolelo, he helehelena emi mai ia o ke keakea mamua o ka mea i lawelaweia ma Enelani.  Ma ka olelo maopopo ana, aole ka aha kuhina he konite kumau no ka aha hana kanawai ma keia maau aupuni a leua.

 

   Malalo o keia mau kumu like no, o ka hooko ana ma Enelani ma ka manawa e make ai kaekahi alii, he oi aku auanei ia o ke koiko; no kakou ma o ko kakou nele ana me na alakai kumukanawai no ia mea.  O na lawelwe ana o kekahi mau wahi e ae, me he mea la o na aupuni alii no a pau, ua kakoo lakou no ke kupono e kiea rula.

   Aole he ninau a aole hoi e ulu mai ana he ninau eloleo ana, ina e hookohu kekahi alii Hawaii i na kuhina, aole e hiki iaia ke hoopau ia lakou a i kekahi paha o lakou ke ole kekahi Olelo Hooholo Hilinai Ole iloko o ka ahaolelo, a ke ahewa ia paha no ka hewa feloni.

   Ua hoonele loa io no ke kumukanawai i na mana mua o ka nohoalii, aka nae, aole i loaa ia makou iloko on ahe mau olelo kaupale i ka pono o kekahi alii e hoomalu ana i kona nohoalii ma ka wae ana i kekahi aha kuhina.  ua hoopaaia makou e hlui pono i ke ano io iloko o kona mau huaolelo, aole nae e hui pu ana me ia i kekahi ano e ae a hoohalike ana paha i kakoo ole ia e kona olelo ana.  aole hoi makou, ma ke kuekaa ana i ke kumukanawai, e hooia ma ka loaa ana o na hopena kaokoa noloko mai o ka manao hoohalikeiike a hoopiliipili' aole ia he mau hoolala ana o ka hoopoino wale na no, aka he kulike ole ia ma ke kukulu manao ana o ke kulana hookahi a moakaka lea i hoea mai no na kumkanwai lahui.

 

   E hoakaka ana ka pauku 41, e hiki ke hoopauia na kuhina e ke alii mamuli wale no o ka olelo hooholo hilinai ole i apooia e ka ahaolelo a mamuli hoi o ka ahewaia ana no kekahi feloni, a u hiki hoi lakou ke hoopii ia.  E pili ana hoi i ka make ana o kekahi alii no ke kulana o ka aha kuhina, ua hamau keia pauku a ua laa ole ia makou ma ke koena aku o ke kumukanawai he kakoo no keia minau, koe nae, ma ka make ana o kekahi alii aohe ona hooilina mahope no ka nohoalii (pauku 22), a i ole he hooilina alii paha i oo ole me ka hoonoho ole ia i kahu aupuni ma ia hooilina (pauku 33).

 

   Ma ka mua o keia mau hoikeikek e hoomau ia ka aha kuhin ma na oihana no ka hooponopono hoiookoa ana ma ke ano he aha alii a no ke kahea ana paha i ka ahaolelo e akoakoa mai no ke koho ana i hope ma ka nohoalii, e like no me ia ma ka hoakaka o ke kumkanawai o 1864.  No ka hoikeike elua, ua lilo ka aha kuhina i aha kahu aupuni e hoomalu i ke aupuni a hiki i ka hoonoho ia ana ke kahu aupuni a aha kahu aupuni paha e ka ahaolelo i akoakoa mai no ia naha.  Ua like no keia me na hoakaka a kuhikuhi a ka pauku 33 o ke kumukanawai o ka 1864 i hala.

 

   Ina o keia mau hoikekike a lelua e pili ana i na hana i hoike ia malaila, he wahi kakoo kahi i ka ninau imua o makou, ua kue laua mamua o ka apono ana i ka ninau malalo o na kumu a pau, aole i lilo i mea ole ke kulana o kalaha kuhina ma o ka make ana o ke Alii.

   Oenei na huaolelo i hoopaaia ma ka pauku 41:  "O lakou, (ka aha kuhina), e oonoho a e hookohuia e ka Moi a e hoopau ia e ia ma ka olelo hooholo kilinai olei hooholo ia e ka hapanui o na hoa kooia o ka akaolelo, a i ole ma ka hoohewaia ana paha no kekahi feloni, a ua hiki ke hoopii luna nu ia. "  Ua maopopo o na kumu nui o keia mau hualolelo, oia hookaawale ana i ke alii mai kona ana mua o ka hoopau i na kuhina e like me ka makemake , a e hoakaka i na ano e hoooau ai i na kuhina no na kumu.  Pehea la e loaa anei ia kakou kekahi ano hou aku e hookaka ana i ke kulana  paa o ka oihana o na kuhina, e kaupale ai i ka make ana o kekahi alii, ka mea i ike maopopo lea ia maloko o ke kumkanawai mua ua hakahaka ko lakou mau komisina, koe ko lakou paa ana ma na hana i hoikeia a hiki i ka hookohu hou ia ana o kou lakou mau hope?

*                       *                   *

 

   Oia ai mae ua loaa ole ia makou ka hoopau ia ana o ke'a rula kahiko a ua hoololiia paha e ke kumukanawai, a i ole o ke paniku ia ana o ka pono o ke alii e wae i kekahi aha kuhina ma kona nohoalii, ua loaa aia makou ka manao, o ka make ana o ke Alii ka Moi, he mea pono ia oukou e hoihoi aku i na komisina oihana i ke Alii ka Moiwahine.

   Hookahi o na lunakanawai i kue mai i keia manao ana.

 

Ua loaa ia'u ka hanohano ma ka aoao o ka Aha.

                                                                                           Kau kauwa haahaa.

                                                                                                               A.F. JUDD,

Lunakanwai Nui o ka Aha Kiekie.

_________

 

   Ua heluhelu makou a hoomaopopo i kekahi mau manao lokahi ole mawaena o kekahi mau nupepa Amerika, e pili ana i ka haawina dala mahuahua e hoaoia la kona holopono iloko o ka Ahaolelo no ke kukulu ana i kahua hoolulu mokukaua a wahi hoahu lanahu ma ke awa o Puuloa.  E hoike ana kekahi i ke kupono ole o ka la na i ke dala o ka lehulehu e loaa ona kahua hoolulu ma ka lepo makihini, a e aapono ana hoi kekahi i ka pono oma li o ia noonoo ana.  Malia paha aia mahope aku o na paio ana a keia mau nupepa, he mau hawina okoa loa mai ke kumuhana e noonoo ia la, apua ike paha laua i ka maalo o ke aka-ku no keia wa.  Malia paha he mau manao wale iho no ia i kupu ae no ka manawa me ka loaa mua ole o na upu o na hopena no ka manawa e hoea mai ana.  E nana aku nae kakou ma ke ano, aole i hookahi wale no aoao e loaa ke kuleana kalai no keia kumuhana, aole hoi e hookuu wale i na olelo e hele kakoo ole ia a e hele hoopololei ole ia paha.  No keia mau la a no kakou iho hoi, ua haiki ko kakou kkowa o ka hoike ana i na helehelena, oiai ua aneane e pau ka manawa o ko kakou kuikahi, kahi o ke kumuhana a ka Aha olelo Amerika e kuekaa mai nie i keia mau la.  aia nae he hiohiona pohihihi ole no ke koho aku, e hoopaa hou ia aku ana ko kakou kuikahi hou e like me ia e ku nei; a oiai aole i hooiaio laula ia ke kuikahi hou, e manaolana kakou no ia hopena.

 

Na Aina Mamao.

 

KAUA MA KILI.

 

   Ua hiki ae na lono ma Ladana e hoike ana, aia he 15,000 ka nui o nna poe kipi ma ke ala nee mua o ko lakou lanakila ma na kaua k hoouka ia me na koa aupuni, a ke hookokoke mai la i ke kelanakauhale poo aupuni.  Ua hooweliweli a ela na kipi e ki poka pahu no lakou i na awa kumoku a pua ma ke kapakai ke ae ole ia ka lakou mau nei e ke aupuni.  He mau lanakila no kai loaa i na lualikoa aupuni ma kekahi mau kaua i hoouka ia, a ua hoihoi hou ia mai kakahi mau wahi i lawe pio ia e na koa kipi.

 

   He hoike o ka la ao o Ianuair mai ke kulanakauhale o Bueno Aresa e pili ana i kekahi kaua weliweli loa i hoouka ia mawaena o na koa aupuni me ka poe kipi.  Lehulehu na make o na aoao elua me ka maopopo ole o ka aoao nina ka lanakila.

   He hoike mai Parisa e pili ana ia 12,000 koa aupuni i hoounaia mai Valaparaiso e kue aku i na kipi, u kuee iho la lakou a hui pu aku la me na koa kipi.

    Mai Bueno Aresa he lono o ka la 31 o Ianuari e hoike ana, ma ka hoomaopopo wale ana i ke kulana o ka nee kaua o na aoao ku@e, me he ia ua kaa aku la ka mahuahua o na lanakila me ka hoike pu ana i ke kulana ikaika ma ka aoao o na loa kipi, a he hookuanui hoi ma ka aoao o na koa aupuni.

   O ke awa kumoku o Validivia me ke kulaanakauhale, ua paaniku ia e na mokukaua kipi; ua noho mana no hoi lakou ma na pae mokupuni Akipelago o Chileo, oia hoi ha kanaono mokupuni ka nui, a e noho ia ana e 80,000 kana ka.  Mamuli o ka malu o ka poe kipi, ua hoonele ia na launa kamailio mawaena o na kamaaina o ia mau wahi a me ko ke kulanakauhale poo aupuni.

   O ke awa kumoku o Ancud kekahi kahua ikaika o na kipi a e kiai ia ana e hookahi mokukaua ma ke kai.  I ka holo ana nae o keia moku e lawe pio mai i kekahi awa hou aku, ua hiki mai la he mokukaua no ke aupuni i Ancud e lawe pio ae ia wahi, malalo o ka hoano e ana i kona hae.  Ua hoao keia moku e hoolele i na koa iuka, aole nae i holopono mamuli o ke kue ikaika ana aku o na koa kipi ma ka aina.  He kaua hahana kai hoouka ia mawaena o ka moku a me ka papu palekai o na kipi, a ua  hoopoinioia ka moku me kona hooki kkoke ana i ke kaua a holo no kona wahi hoolulu me ka waiho ana mai i ka lanakila no na koa kipi.

   Ke hoike hou la na lono, mamuli o keia mau lanakila nui o na kipi me ke ano opa pu ia o na koa aupuni ma na wahi a pau, e hana kuikahi malluhia aku ana o Peresidena Balmaceda o ke aupuni Kili me na kipi.  Me he la ei makehewa wale ana ia manao hana kuikahi maluhia o ka Peresidena, oiai ke koi la na kipi iaia e waiho mai i kona kulana Peresidena, a ma ona la hoi ulu mai ai ka uluaoa iloko o ke aupuni me ka hopena o ka make ana o na ola he nui.

 

   he kaua moana kekahi i hooukaia mawaena o kekahi mokukaua kipi a me ko ke aupuni, a ua oopioia ka mokukaua kipi.

 

KAUA MA POTUGALA.

 

   Oporto, Ian. 31.--Ua ulu ae he kaua kipi kulolo mawaena o kekahi mahele o na koa aupuni.  O ke kumu o keia uluaoa, oia ka manao ana e hoololi i ke aupuni i Repubalika.  Ua hooliloia na alanui akea i mau kahua kaua, a ua nui ka make o na aoao aelua.  Ua eleu koke ae la ke aupuni ma ka hoomalu ana i ka uluaoa.  Ua hooikaika naa koa kipi e ookoia ka lakkou koi ma ka lawe ikaika ana i kekahi mau hale oihana aupuni.  Mamuli o kaikaika o na kue ia, ua hoopioia na kipi.  Ua hoopaaia lakou no ka hookolokoloia, a o na alakai kipi ke kipoka ia ana.

 

   O ka hora 4 o ka wanaao o ka la maluna ae, ua puka ae na koa kipi he 400 ka nui a hookahakaha ma na alanui.  Ua hoaoia e lawe i ke kahua telegarapa me kahi hoolulu o na makai, a ua hooneleia nae ka holopono mamuli o ke kupaa a me ka ikaika o na kupale ana mai i keia hoao lima ikaika o na kipi.  I ke awakea, ua hoopio loa ia na kipi mamua o ka mahuahua loa ana'ku o na poino i hanaia.  ma ke ahiahi, ua piha hauoli ke kluanakauhale a puni.

   Poprto, Feb. 1.--Ua nohoalu ka maluhia maluna o ke kulanakauhale i keia la.  Ekolu haneri mau koa kopi i hopuia i keia la.  O na halae ahahui Repubalika, ua paniku ia.  O na nupepa Repubalika, ua hoopaaia e ke aupuni.

   O ka hale aupuni kahi a ka pie kipi i lawe ai oia ko lakou kahua ikaika, ua nui ka poino mamuli o na puka i lu ia aku e na pu a na koa auppuni, a ua pau no hoi kekahi mau mea hoonani o loko i ka hana ino ia.  Lehulehu o na koa kipi eha i pau i ka make i keia la.  O ka hapanui o na koa kipi i mahuka kai haawipio mai i keia la a ua hoopaaia lakou maluna o kekahi mokukaua.

   I ka hoomaopopo wale ia, aia ma kahi o ka 24,000 mau poka i ki ia aku e na koa aupuni maluna o na kipi.  Na ka lawa kupono ole o na mea kaua i ka poe kipi ke kumu o ka pokole ana o ka uluaoa.  ua hopiua kekahi mea hana keaka, he kane ma ka inoa o Verdial mamuli o kona lawae ana i ka wiwo ole ma ka aoao o ka poe kipi a helluhelu mai la i kekahi palapala i kakauia no ka pono e hooliloia ke aupuni i Repubalika.

   He kahunapule kekahi i houia mamuli o ka manaoia ua komo pu oia ma ka lawelawe ana i ka hookahuli aupuni.  Lehulehu no hoi na kanaka koikoi i hopuia a e hoohuoi wale ia la ua komo pu ma na hana kipi.  He lunakanawai a m e kekahi me kuleana baneko kekai iwaena o ka poe koikoi i hopuia.  Elua hora 1 hoomauia ai ke kipoka i ka hlae aupuni ka malumalu hookahi o na kipi.  Ua hoomaka koke ia ke kaua e na aliikoa kakiana a  lakou ka poe i nana ia aku e ka aupuni ma ke ano he poe kaoo i na hana kipi.

___________

 

HE HIAMOE LOIHI.

_____

 

   Malao iho ka moolelo kupanaha i hoikeia e pili ana no ka hiamoe loihi i kau iho maluna o ke kauwahi keiki ma ka mokuaina o Inidiana, Amerika  penei:

   He wahi keiki ma ka inoa o Jesse Streitt, iaia e pinana hele ana maluna o kekahi wahi waiho ukana kahiko, haule iho la oia  ka honjua a  eha loa ia.  Ua waiho oia me ia eha iloko o na pule a pau o ka malama o aperila, 1890, a mamuli o na lapaau ana, ua loaa iaia ka maha.

    Iloko o na la hope o ka malama mai o Mei, hele aku la kona makuakane no ka mokuaina o Ilinoi i ka hana.  Iaia i hele aku ai, koi ikaika aku la kahi keiki i kona makuahine e hele pu oia me kona makuakane.  Nui kona nuha ana me ka uwe, aole nae hookuu kona makuahine.

   Ma k eahiahi o ka la 28 o Mei, aole i hoopau ia ka manao hoohihi o kahi keiki no ka hele, a e uwe mau ana oia no kona makuakane.  Aole e hiki ke hiamoe, a he hana nui ia na kona makuahine e hoomalielie ai iaia ma na ano a pau.  No ka luhi loa o kahi keiki, a mahope no hoi o ke kauoha ana i kona makuahine e hoala aku iaia ke hoi mai ka makuakane, haule iho la maluna o kona wahi moe uuku e hooluolu.  ma ia hiamoe ana, aole i ala hou oia a hiki iloko o na la hope o Iune, ua puoo ae la oia me na huaolelo ninau ma kona waha:  "Ua hoi mai ne o papa?"

   Iloko o keia manawa loihi o ka hiamoe ana, ua hanai ia aku oia me ke puna he wahi ai uuku i kela me keia la, oiai no nae oia e hiamoe ana.  Lehulehu no hoi na manawa i manao ia ai ua make oia.  I kekahi la ua hooma kaukau ia na hana no ke kanu ana i kona kino i manao ia ua make.  I ke kino iloko o ka pahu a e aneane ia ana e hoopaa i ke pani, puoho ae la oia me ke ola kino maikai a ikaika a ike i na mea e lawelawe ia ana nona.  he pule okoa mahope mai, haule hou aku la oia k ka hiamoe e like me kona mau la mua.

   ua hoao ia na ano a pau e hiki ai ke hoihoi hou mai iaia iloko o ke kulana ola, aole nae i hiki.  O ka mea pilikia e uuku loa ka ai e komo iloko ona.  Nui na kauka akamai i lawelawe no keia hiamoe e ala hou a aneane e nele na manaolana no ka hiki.  aole oia i ala hou, aole hoi i make, aia no ka hanu me ia a hiki i ka hoounaia ana mai o keia mea hou e hoolaha ia ma ka Nupepa KUOKOA.

_______

 

NO MARAKI.

______

 

   Oia ka malama i olelo ia e na haole "Hoea mai o Maraki me he liona la."  No ke aha la i like ai me ka liona?  No ka la paha?  O ka hoailona "la" ma na poai lani, he liona ia; a no Maraki, he malama ia.  Alia hoi.  Apopo helu o Maraki.  Hookapeke iho hoi kakou "March comes like a lion."

________

 

   NA KEIKI OLOHELOHE.--ma ka huli nui ana o kekahi ahahui i kukuluia no ka imi pono ana i ke kulana o ka noho ana o na kanaka, ua hikimua ae lakou ma kahoike ana i ke kulana o ka noho ana o na keiki liilii mahope o ko lakou hanau ana.  Wahi a ka hoike, ua olohelohe na keiki meke komo kapa ole a hiki i ka piha ana ia lakou o na makahiki he elima, oia hoi ka ekolu hapaha o ka helun nui o na keiki.  Ua kukulu ia keia hoike mamuli o ka noho'na o na laui pegana a hapa malamalama hoi o ka honua nei.  Aole i hoopaa ia ka oiaoio loa o keia, aka ua laweia mai ma ka awelike ana i ka heluna nui o na lahui pegana i oi aku i ka heluna o na lahui malamalama.  He koho wale no keia i kkokkoke loa aku i kauwahi o ka oiaio loa.

 

 

Kakela a me Kuke

_____

 

Ka Halekuai Nui

 

----O NA----

 

Waiwai Like Ole

 

E laa na lahiolo, koi hole, hamale, koi nui a me HIH, kila, wili peaa, rula, apuaou, kui o na a@ a aau kai kaa, hao hoopaaa p@@ pohaku noana, kepa, lei ilio, kauia hao ilio, pahi, upa, pahi munnumi, kalapu, kpe hulu, pulupulu, pepa @ lakala, lina aho, ami, keehi, a me

 

-------KAULA OPU--------

________

 

PlU

 

O na ano he nui wale

 

   Oo, ho, kopala, pe, kipikuaa, hao kope, au ho a @@ la aku, kua bipi, lei bipi, kaula hao bipe, uwea pa, uwea keleawe, hao p@ piula, kaa palala, ipuhao, ipu @@ pa-palai,

 

Makau me Alio Lawaia,

 

Ili wai, papa holoi, ka ala, kaula uaina, hu;akai, ehi wawwae, hulu pena, hopaoloi, a pela aku.

Pena wali, kini nui a me liilii o na ano a pau, me ka pepa kui kuhi, pena keokeo, aila pena, aila hoomaloo, vaniki kaa, a me vaniki moe,

 

PENA HOOMALOO

 

---a me anianai hale---

 

AHA MAHU, AILA MIKINI, AILA HA@@@ AILA KAA, INIKA KAMAA

 

PAUDA, KUKAEPELE KIAN@ PAUDA, UIK PUKUKUI O N@ ANO HE NUI A LEHULEHU.

______

 

Na Pakeke Poi

 

----O KE----

 

Ano Hou Loa

 

_____

 

NA MEA PIULA

 

Mikini Humuhumu

 

______

 

MIKINI A WIILOX ME GIBBS

 

Na Mikini A

 

--------REMINGTON-------

 

He nui loa na mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aolel hiki ke hai pau ia aku, hewa i ka wai na maka ke@@@

_______

 

Laau Lapaau Kaulana Lo

 

A DR. JAYNE.

 

LAAU HOOPAU HAIO, LAAKUNU. PENIKILA HUAAL@ PAAKAI, LAAU HOOPAA HI.

 

Ke pa laau Hamo 8 Pala 'ku.

______

 

   Ano, e kipa mai oukou e na makamaka a ike no oukou iho.

 

KAKELA & KUKE