Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 10, 7 March 1891 — LETA HAI NA AINA E. [ARTICLE]

LETA HAI NA AINA E.

Puamal', I>ck. 20, iBqo. Rev. CM. Hyde, . Aloha nui oe a me kou ohana hale Ua loaa mai kau leta oKa la o Okatobi ma ka la 150 Dekemaba ka hoea ana mai ina ko maua hale me na mapuna olelo e hoohaue li loa ana hoi i ka manau Ua antane piha na mahina eono mai kuu haalele ana ia Puamau a hoi heu mai. Ua n<»ho kali au ika moku ma Tahiti no elua inahina, akahi no a loaa ka moku hofo no Nuuhiwa. Sept. 5. —HaaU-Ie maua me ka'u kaikimahine ia T<.hiti a holo mua ka moku 1 ka paeaina o Pw»omutu, e lawe ana i ka waiwai kuai o ka poe ona no lakou ka moku; tlima la holo ku malaila, he h okahi la a ni pau na hana, a holo no Nuuhiwa. O ka paeaina Poomtitu, he mau aina haahaa no iu ilalo i liU' n.e na aina Gi:ibati; o ka laau mu a me ka nuhala oia ko laila mau mauna, a oia no na mea e ike mua la'ku e ka poe maluna o ka meku. Ika ana aku oka moku 1 ka aina, me he la e ulu ana ka niu iluna oka ilikai. O ka niu ko la kou ai me na i a; he aina waiwai no ka uhi a me ka niu i hoomaloo ia (copra), o ko Inila waiwai kalepa nui ia, a he mau halekuai ilaila no na h*ole ma ka ama o Tahitij ke holoholo la na moku e haii ana i na ukana i r^ahiti.

Ua hoonaauao mua la ka lahui Poomutu e na Misioriari mai I3eritania maij me na kumu mai Tahiti mai a ua ike; lakou ma ka Baibala, a mahope ioa mai ua kemo aku ke kakelik.i, ua lilo aku ka nui ilaila, a hiki mai ka moremona, ua ht oj)ili kekahi poe ilaila. "Ua hele lakou ilaila, no ka mea, aoie lakou no kakou." Ona kakolika nie na moremona, aole o lakou kemo mu£ īloko o kahi paakiki a oolea; o na wahi i hana pooo mua ia ilaila lakou e lulu ai i ka lakou mau anoano £ nana kakoui na aina o Tahiti, Paemia, Hawaii me kela kaun nui ma Ponape. He poe lakou i ano hke me na iole, na hai e kanu ka uwala, na ka iole e ai. He 15 la holo mat Tahiti a Poomutu aku i Nuuhiwa. Ua heokiua maikai ia maua ma Taiohae ma ka hale o ka haole nialama halekuai o A. Crawford no eha la, a ua kii koke mai o S. Kauweal ;ha ia'u me na kaikamahine, a ua holo pu makou no Uapou, a launa pu me kona ohana me ka hanoli nui a me ka h><onani aku Ike Akua. Noho iki nia Uapou a h«i koke no Taiohae, no ka manao e loai ena moku holo no lhvaoa nei. | M* na la hope o Novemaba ua pae Dono mai la au tne ka'u mau kaikamahine elua a launa pu me ko'u ohana me ka maikai. O Kauwa Kekela, oia ke kahi kaikamahine a maua, ua noho pu oia me ke kaikamahine a Hapuku ma Atucna i mau kun.u ao ieo Farani i na kaikamahine Nuuhiwa o ka a; ao hoole pope. Aono makahiki ko laua ?nalamt ana 1 ke kula.

O Kaulu Kekela, o ka muli aku no ia o Kauwa Kekela, oia ka'u i heouna ai iba Tahiti i na la hoj e o Wvemaba, ua hoihoi au ia laua no Atuona e lawelawe no ka oihaoa ao kul&. No ke aupuni Farani ia oihana, aoie me ka unu ia mal He kanaono a keu na haumana o ke kula ma Atuona, e ao īa ana lakou roa ka ike palapala a hanalima, ka humuhumu, pulumi hale, aiana lole, kanu du», kanu pulupulu a me na hana kupono oo ke kula sabat*. O ke ao i ka leo Farani, he han* ia i paakiki a oolea, aole komo koke aku ka ike itoko o oa keiki, aohe no hoi he kokua pono o oa makua« no ka mea ua ike pono oie lakou i ka waiwai o ia ao kula ana. Ina ma na paUpala Nuuhiwa ka hoo naauao mua a ke aupum F«rani, oa koino koke ka noonoo iloko o na kamaaina o ka aina, a ua loaa koke ke ano io

ona olelo; ua hookapu ia na olelo majte ao kula ana, o ka leo Farani kaij ae U e ao i na kula o ke aupunikamaiii ia makou o ka aoao Perosetine; hookahi raa Atuona t o Kauwa Kekela, Mrs. Emele Kekela a me Kaululaau Kekela na kumu i keia vi me kaoaono a na haumana; he heokahi kula kamaln ma Puamau nei, 0 A. Sanao ke kumo, na ke aupjni Fa rani mai kena uku. / He elima kula no ka aoao kakolika, he elua ma Nuuhiwa, elua lfca Hivaoa nei, a hookahi roa Fstuwa; he nui hoi oa kumu ma ko lakou aoao Ke haj>ai nei makou i ka hana i loaa la makou roai ka Haku mai. ma ka mea nui a ma ka mea uuki'. Ao'e e haule wale a lilo 1 mea oie ka olelo ake Akua. E hoomaikai la ka inoa o ke Akua ma%ana mau hana a pau. E uwe aloha aku 1 na kahunapule a pau ma ka paeaina Hawaii; na luna, a me na diakona, a me na ekalesia o kuu aina hanau a pau. Na kumu mis'.onari a p»u, na makua o ka olelo o ke ola, me na keiki, na mo«puna, na hoalauna me na haipule a pau ma Honolulu; ka Moi ma ka nohoa!» a i ka poe malalo aku ona. E uwe aloha aku Ika elemakule Rtv. L. Kamika, H. H. Paleka, kona mau kaikuahine, Binamu nia, Bi hopa ma, ka ehana keiki a Emesona a ii)e Damon. E uwe aloha aku i kau mau haumana kula o ka imi noeau ma na mea uhane. E pule nui oukou ika Haku no ka kakou hana ma ko Nuuhiwa paeaina. Ke huipu nei au me ka'u wahine e uwe aioha ia oe me kou ohana hale. Owau no o kou hoahanau iloko o Karisto, Amene. James Kekela.

He 66 no mau makahiki o'u; he 62 paha 0 ka'u wahine; he unii no a maua mau keiki, elua i make ewalu e ola nei; he eono mau moopuna maanei, ehia la ma Hawaii—o Maria Martin me Susa na Mahelona na mea ike. He kanawalu a keu ka nui o na haumana me A. Sarrau i keia wa.--J. K. Paina pi wai.—Ma Manana 1 ka Ia Hamau-leo, ma ka Poaono iho nei, Feb. 28, ua wehen he papaaina pi wai e kekahi mau lede o ua one kuilima la, a ua nuu kela a me keia i na ono i unu ia ae. Mao ae la keia mau kipona, ua malamaia na hoonanea o ka la me na mea kani a me na hoene ana o na leo mele, a he eleu maoli no ke hoolohe aku. Me ka mahalo nui ina kamaaina ika lai o Ewa. Oniuhuakepau.

Ka Lahui Ilikini. —Ua hoikeia ae, eia kekahi mau poai kumau iloko o kr aupuni Amenka ke hoolilo nei ia hoo kahi miliona da'a i ka makahiki no ka pomainai o ka hoonaauao ana t ka la hui lhkini. Mai keia huina daia, he $340,000 mai ka Ekalesia Katolika Roma i ka makahiki no na kula me na hana misionan. a o ke knena aku o la na kekahi mau Ekalesia. Ma ka manao nae o kekahi £anaka naauao o Ameri ka e noho ma; nei, mamuli o ka"uiuiki ana aku o kauwahi malamalama iloko o lakou, a me ko lakou onou ia ana'ku me ke kanawai paa o ke kanaka oia ka ai ana i ka ai me ka hou o ka lae, ua ulu mai na noonoo kahuli a kapa iho i ka lahui Ilikini no ke Akua ia, aom lahui e ae no Satana.

Na Keiki ana I.epera —Ano maij nei no ka ae ia ana o ka mare mawaena o na keiki a na makua lepeia ma kekahi mokupuni i hoana okoa ia i panalaau lepera no ke aupuni o Vencruela. Ua noonoo nui ia ka pono o ia ma re ana mawaena o na lepera no k«kahi no kekahi manawa loihi a ua nui loa ke kue ia; o ka manao nui ma keia kue la ana, o hanau mai na keiki mailoko mai o na makua le|>era a be mau keiki lepera no lakou, ma ia hanau ana, ua hoomahuahua ia ka heluna lepera. Mahope loa mai, ua ae la Ra n»are ana, a ua nare, a ua hanau na keiki he lehulehu. O kekahi mea i koho wale ia mamua 0 keia ae ia ana e mare, oia ka loaa ole o kekahi keiki mai ia lakou oiai he poe mai lakou i hoinoino ia ko lakou mau kino mai loko a waho. Ua kahaha loa la nae keia hanau nui ana. a ua oi hou akn ke kahaha ia, no ka mea, i ka wa i uiu ae ai na keiki a nui, aole ioa i ike ia kekahi helehelena o ka iepera naluna oko lakou mau kino. Ua ulu mohaha lakou ine ke ola kino maikai a ua ae ia lakou e hele laula mamuli o ka apono ana a ka papa ola he poe ma ole. Ua hakilo nui aku na no keia loli ano nui aoawaena o na makua mai lepera me na keiki lepera ole mai loko mai o lakou. E ninau kakou, no ka ili wale no anei ka lcpera, a 1 ole no loko loa mai paha o ke kino ?

Na Wahine Ha Nu loka.—Ua hoomaopopo ia maloko o ke kulanakauhale o Nu loka, he ekolu tausani na wahine i kela me keia makahiki i loaa me na p«pilikia, oia ka nele i na home, ka nele i ka ai a me ka hana, o ka mea oi aku nae o ke kaumaha, oia ka poe mai i hiki ole ke lawelawe hana; o keia heluna wahine nae, he poe nele kane ma* muli o ka oake ana, ka haaiele wale • me na ano a pau e loaa ai ka poino i na wahine, a he poe kane ole no hoi kekahi poe wahine. Lehulehu iwaena o lakou he poe pio na ka waiona, a ke

halu'a iho na kino iloko o na makahiki laahine, ua hilmai nui aku la e loaa na kokua ia mai e na akahu» kokua. O ka poe mai. ua huli aku la i ko lakou pono iloko o na Kalemai no ka lapa«u ia, a o ke koena iho ua huli hookuanui aku la i ko lakou pono o ka noho ana ma ke noi, lawelawe wahi hana iki oo ka uku he wahi popo palaoa a me kahi dala no hol Ika po, ua huli hele aku lakou i na wahi malumalu o ke kulanakauhale no ka hoaumoe aoa; maloko o na haie inu bia, na wahi hoopaa lawehala, na paka, a pe?a aku. He ku ike aloha ka ike ana i na wahine me na ke iki e kai hele ani n>a na a!anui, e noi ana i w*hi ai, i hana, i malunoalu no ka po e moe ai. Ona haawina keia oke kanaka o ka noho ana ma keia ao i ao ia mai ai kakou e kaupale aku.

Kapa Hulu Miuona. —Mal«ko o na hoike nupepa, aia he heluna nui o na kapa panip a nani no hoi ko lakou mau waihooluu,- maloko o ka hale*hoiikeike laula o Amerika Huipuia; be mau kapa keia i lawe ia mai no na wa hi a pau oka honua. Oka oi aku nae o ka nani a nie ka makahehi nui loa īa e na maka a pau e nana aku ana, oia ke kapa hulu i oleloia he miliona da\a kona waiwai io. Mai ka paemoku o Hawaii aku nei keia kapa hulu. Ua hakuia keia kapa me ka hulu o ka manu Uho, he mau hulu ulauKi a me ka lenalena i haku pauku ia, a he keu ka nani wahi a ka hoike a kekahi nupepa haole. He kapa hulu keiano na 'lii kahiko loa 0 ke au nialaniaiama ole e like me keia e noho nei, i lawe ia aku ma ke ano he uku hookaa no naauhau. £ hoike hou ana ia nupep.i, he kanalima keneta wale no ka waiwai io ma keia paemoku, a maliila hoi, he mau taus?ni dala. Wahi hou aka hoike, he elua wale no hulu lenalena malalo o ka eheu hookahi o keia ano manu, a aia no hoi he palapala me ua kapa hu lu nei i kakauia e ke keikialii 0 Hawaii nei e olelo ana, he hookahi haneri makahiki ka hakuia ana a paa ua kapa hu lu nei. Ua oi aku no hoi ka waiwai 0 keia kapa hulu mamua o kekahi puupnu daimana lilelile loa i loaa ma J£nelani, wahi aka mta nana e malama la ka haie hoikeike

Hoomanao no Sam Kauiwaikolu: Ma ka Poakahi iho nei, Mar. 2, ua malama ae o Mr. S. Makaike a me kona lede ma Holokeahole ae nei, he papaaina hoomanao no ka laua kamalei aloha i hala e aku ma ka aoao mau 0 ko ke ao nei. Ina hora koliu ahiahi ana iho, ua pahola koke ia he papaaina e luluu ana me na kuhinia onoono kaukemio a loko lilo Ioj; pa*e na kono a ke alol-a, kuene pono na pauku kino, a noa ae la kanawai 0 na lani, haukawewe iho la kela a me ko'u ae la na puu i ka wai'hui o Kemamo. Ma ke kihi hikma akau o ka papaaina e ku ana ke kia hoomanao o ka mea nona ka la me kona kii i hoopaaia īloko e kau kehakeha mai ana, a m: na huapalapala i kaha la, "He Kia Hoomanao no Pett ro Makaike. Hanauiai Nov.-#884: Make i Mar. 2,1890. I keia la o or pu kekahi me a'p iloko oka Partdiiso." E mahalo ia na kamaaina ame na makamaka 1 launa pu mai. Oiai aole i maaio ae mala<ia ka puali anela o B e ez bub , o ke kamu* mumu wale no o ke aheahe malie. Joel K. Kamakka. He nani a*maeroae na hiona o ke alanui 0 Kalihi e lohia ia mai la e na keiki poola o koa-uka, malalo o ke alakai akahele ana a ko iakou luna, Geo. Markbam. Oia, nokea ka paa i nui, 0 Kalihi iho na a ka ua poo-lipilipi, hookahi no ka hao iho, hakukele kai o Mahiki, a kua popopo maoli no.