Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 12, 21 March 1891 — Page 2

Page PDF (1.99 MB)

This text was transcribed by:  Kathie Sullivan
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

Ma ke Kauoha.

 

  Ua oluolu i ke Alii ka M@ wahine e hookohu ia CHARLES B. WILSON.Esq, i @amuku no ke Aupuni ma kahi o C. L. Hopkins, Esq. i waiho mai.

W. AUSTIN WHITING.

Loio Kuhina.

Maraki 9, 1891.

2328-4t.

 

Hoolaha i ka Poe Aie.

K EENA KALALAINA.  Honolulu.Ianuari 29,1891.

  Ma ka hana o ke noi ana mai o ka STAR MILL COMPANY e hoopau i ka hui.

  Oiai, i kulike ai me ke kanawai i hanaia, ua waiho mai ka Star Mill Company i ka mea nona ka inoa mala'o iho he palapala nonoi no ka hoopau ana i ua hui la i oleloia a me ka palapala hoopaa o ia hui i hoopili pu ia e like me ka hoakaka a ke kanawa, no ia mea.  Nolaila.

  Ke hoike aku nei keia hoolaha i ka poe a pau i kuleana ma na ano a pau iloko o ua hui la i oleloia, e waiho mai i na kumu kue o ka ae ana aku i ua palapala nonoi la i oleloia, ma ke kee na o ka mea nona ka inoa maialo iho, ma ka la 13 o Aperila, 1891, a n@amua ae paha o ia la; a o ka poe a pau e makemake ana e hoolohe no ia mea, e he e ae ma ke Keena o ka mea nona ka inoa ma@alo, ma Aliiolani Hale, Honolulu, ia ka hora 11 kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu e ae oie ia ai ua palapala nonoi la.

                    C. N. SPENCER,

                    Kuhina Kalaiaina.

        2323-10t.

Ka Nupepa Kuokoa.

NO KA MAKAHIKI  - - - - - $2.OO

NO EONO MAHINA - - - - - - $1.00

KUIKE KA RULA.

 

Poaono, Maraki 21, 1891.

 

IHEA E POE AI@

  Ke hoala ne makou i ka ninau maluna ae, me ko makou kanalua ole nae aia no ia ninau hookahi iloko o ka lehulehu.  Ke hooholo lea ia aku nei ka ninau, ihea la e pae ai na hooponopono aupuni o ne mua iho e like me ia e hookawowo ia mai ne i ke akea a iloko o na kuono huna?  Ke hoonee ia ne na hana aupuni o keia mau la e like me ka mea maa mau, ke hoomoamoa ia mai ne ma kuono he mau noonoo kalai a hooponopono aupuni hou no keia kau Ahaolelo iho; ke hoolala malu ia mai nei e ka naau lili a hoohuakeeo o ka makee oihana, he kahua o ke kulana aupuni hou.  I ka wa e ala like mai ai keia mau hookumu hou o na noonoo kalai aupuni, na ka poai ikaika e kulai i ka mea nawaliwali, a owai auanei la ke ku ma ka pahu eo o ka heihei aupuni a haaheo iho iloko o ka lanakila?  Nolaila makou e ninau nei, ihea e pae ai?

  O ka nohoahi hou o ke aupuni a me kana mau hookahua hou o ka hoomalu i pukaamaka ae nei i keia mau la, ua hilinai makou ma ke ano he mokuna hou ia o ka hooponopono aupuni e loaa na kakoo ia maloko a mawaho aku o keia aupuni.  Ua pahola pu ae no hoi he mau helehelena o ke kokua ia aku, eia nae, mai waena ae o ke aluka hookahi nona ka leo hooho e "kakoo," pahu ae la he leo o ka mulea, a ke hookahekahe ia nei iwaena o ka lehulehu no ka hopena awaawa.  Ke hoole ne kekahi poe aole i pololei na hoonohonoho hou ana o ka mokuna o ka hooponopono aupuni, no ka mea, aole i kulike me ka lakou i ake a i ao aku ai pela e hana ai, a oiai nae ua kapae ia ko lakou upu o ka hoohauoli no ka manawa a no kekahi manawa liuliu loa paha, awahia koke ae la ka "hookahi wai a ka like."  Ke ku kaokoa keia aluka e hooulu i ka laau kuku ma ke alahele o ka nee like, ihea e pae ai?

  O ke aupuni i kukulu ia mai kiaohi mai e na Kamehameha, i hoomau ia mai ma ia kulan e na 'lii mahope mai o lakou a hiki i keia la, he kulan ia i hoonipaa ia e na kanawai kakauia o ka aina e like me ia a ke kumukanawai o keia la e hiipoi ne.  Ua lahuei konakakoo ia e ka lehulehu oiai e mau ane kona kumu o ke kakoo ia aku i keia la.  Eia nae, o ka leo i hooho mui a paia kelapea me keia pea o ka aina, nona ka lima akau i kahakaha i na huaolelo hooiaio o ka hoohiki e hoomau ia Hawaii i aupuni malalo o na 'lii hanau o ka aina, hapilo iho la kona leo i keia mau la koke iho ne a loli ae la na huaolelo hoikeike na kona lima hema e kahakaha me na ulia a me na pino Ke hoonawele mai nei oia i kana mea paahana e ohikihiki i ke kumu aupuini kahiko.  He kulan hou kona up, kona ha, kona heueu hana e hoomaikeike mai ne.  Ke ku kaokea keia alakai a hoala i na paio no ke paoaioai, ihea e pae ai.

Ihea aku kakou e pae aku ai ke ala like mai keia mau hoohana hou o ka nee an o ka waa aupuni i ka manawa hookahi, a ku kela me keia ma kona kahua o ka paio no ka lanakila?  He oi aku keia a ka hakumakuma me ka poluluhi.  Aohe hopena e ae i maopopo o ko kakou wahi e pae aku ai, oia ka ulu ana o na manao inoino a hooko i ka ino.  I keia manawa kakou e hana ai me ke makaala a e hooko me ke akahele.

 

I HOOKAHI MA KE KAANA.

  Ke i aku nei makou, i hookahi kakou ma ke kaana pu ana i ka pomaikai holomua o ka aina me ka lehulehu malalo o ka hoomalu ana a ka nohoalii hou.  Mai nana i ka nui a me ka lehulehu e na poai kala@aupuni hou e kupu mai nei ma o ka hooulu ana a na noonoo kanaka, a manao iho e paio like na poai no ko lakou mau pomaikai pakahu.  Aohe waiwai makamae i waiho ia mai i ka kananka i oi ae i ke aloha like me ka lokahi o na manao.  Aohe aupuni kupaa ke hukihuki na mana hooponopono ma ko lakou ilio.

  Oiai ke hooulu ia mai nei na noonoo ano aumeume ma ka hoomaopopo ana, ua makemake makou e ike lea, ma ke kahua hea a mai na kuleana hea i ala mai ai ke aumeume?  Manao makou he ala maikai a kupono no keia mau poai e hoikeike manao ma ke akea maluna o na kumuhana a lakou.  Ina ma ia hoike manao ana ua loaa he wahi e lokahi ai na manao mamuii o na wehewehe moakaka an, he maikai ia.  Ua pono e kuu laula ia ka lehulehu mai ke paniku ia an mai na kumuhana o na poai kalai aupuni like ole, aole hoi o lakou wale iho no ke nune a onou mai no ke kokua ia aku e ka lehulehu.  No ke aha?  No ka mea, aole o lakou wale iho no a holopono ko lakou iini me ke kokua ole ia e ka lehulehu mawaho aku.  No ia me makou i manao ai he hana kupono maoli ka hoikeike manao akea e aiakui ana i na kumuhana malalo o keia mau kahua:

   Akahi.  Ka pono kauiike me na kanawai i kupono ke hana ia a ke hooponopono hou paha.

   Alua.   Na hooponopono aupuni me ko lakou mau mana moakaka lea o ka hoo@o hana.

   Akolu.  I kuinukanawai e hoala ole ana i ka lokahi ole @a kona mau huaolelo.

 

I KAHUA PONOI.

 

I kanua ponoi nou, i ke@hina wawae, i oioina, i home.  O ka makamua o ke kanaka ui opiopio i mahele ma ka hoonaauao ia, e lawelawe ana i ka hana a e hoomanao ana i kekahi wa e hookuonoono i kahi loaa, oia ka pono e loaa iaia he home.  Ke loaa he home ponoi i kekahi kanaka, ua hoolana ia kona mau manao a ua hoomama ia kona mau kaumaha.  Ua haawi mai ka home i ka ikaika o ka manao hana a me ka noho kuokoa, he haawina hoi i kupu like ai ma na ano e ae a ua mimino koke nae.  Me ka nele ana i ka home ponoi, ua hahai ke ano noho auwana a aea wale mahope ona e like paha me no ohua kaahele mao a maanei.  Na ka home e hoolilo ia oe i mea wiwo ole, a ke ninau ia, auhea la ke kahua holomua a kupaa no hoi o na pomaikai me ka hanhano o ka aina, e puana iho kaou, aia kona paulele ana maluna o ka poe he mau home ponoi ko lakou.

 

KA HOOULU LAHU@.

  Wahi a kekahi kanaka kalaiolelo na auao o ke Aupuni Repubalika o Amerika, "aia he lani ma ka honua iloko o ka ohana - oia ka wahine i noho pilipaa a aloha i kana kane, o ke kane hoi e aloha ana i kana wahine, a no laua na poohiwi hoomanawanui e lei ana i na keiki oiai lakou e paani ana maluna o laua."

  Ina aia ke aloha pilipaa mawaena o ke kane me ka wahine, mawaena hoi o laua a me na keiki a me ka ohana, oia iho la no ke kahua kumu hookahi o ka hoolaupai lahui, no ka mea, na ke aloha e hiipoi na loina e ae o ka noho ana ohana.  Na ke aloha i hookumu ka noho oluolu, na ke aloha i hoomaemae ka home me na pono pilikino, na ke aloha i malama i na keiki, na pulapula hou ma ko lakou pomaikai o ka ulu ana ae a lilo i kanaka makua, a ke nele keia haawina nui i haawi ia mai na ke kanaka e hoohana, aohe noho oluolu ana, aohe home maemae, aohe mau keike ola kino maikai a ohaoha, aohe hoolaupai home me ka lahui@ e na kino uhane.  Ua hikimua ke ao a ka palapala hemolele, o ke aloha ka mea i oi ae i na me a pau.  Nolaila, ina o ke aloha ke pookela o na mea a pau i waiho ia iloko o ke kanaka, ua like ia me ka olelo ana mai, "o ke aloha ka makua o na pomaikai ku@au a hooulu hou".

  Ina no ka hanohano ka iini, e aloha.  Ina no ka waiwai, e aloha.  Ina no na pomaikai e ae, na mea pale aku i na auhulihia o ka manawa, ka hooulu hou ana i ka lahui, a pela aku, e aloha.  O ka olelo haaheo a kahiko e i ana, "e hoomaka ke aloha i kou home ponoi, oia aua@ei ke aloha no ka aina,"ua ao pu ia mai la kakou" e hoomaka ke aloha ia oe iho i kahua no kou aloha aku ia hai."  Ke ao pinepine nei ka palapala hemolele ia kakou, "e aloha i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho," oia hoi ka hookumu ana i ke aloha iwaena ou a hoolaha aku iwaena o hai.  He oiaio loa, o ke aloha ke kahua o ka hooulu lahui.

Eia hou ka manao o kekahi kanaka naauao e pili ana i ke aloha penei: "Ke hai aku nei au aia ma ka awelike a hookuku ana e maopopo ai ua oi pakeu aku ke aloha pilipaa iwaena o na home ilihune i ko na halealii o ka poe waiwai; o kahi pupupu hale halepolepo i noho ia e ke aloha oia ke pono no na mana ike ole ia (Akua). a o ka halealii i nele me ke aloha ua lilo i lua no na holoholona hihiu.  He papaie kaulei wale iho no ka waiwai i ne'e me ke aloha; he uhi hookamani hoi.  He mea hiki ole ka hanohano iloko o ka waiwai a o ka hauoli hoi iloko o kona mana ke nele ke aloha; o ke kanaka hauoli oia ke kanaka holomua; o ka noho oluolu ke alakai kuihe ole o ka uhane, o ka hauoli kona hua pomaikai."

 

MAI HOOKAMANI.

 

  E na makainaka, na makua mea keiki. Ia oukou e pane leo ai, e nana aku ai me na maka, e hike aku ai i kou mau helehelena ao i na keiki me ke kuoo, e akahele loa o hoikeike pu aku oe i kou mau ano hookamani a pau imua o lakou.  No ka mea, ia lakou e ulu ae ai a like me ko oukou nau kino e na makamaka me na makua, @e mau noonoo ko lakou e ulu po ae ana e ike i ka oukou mau hana ho@kamani a pau ina no e hoouhi ia me na tousani hoonalonalo.  Ke ao ia mai nei kakou mai hikeike aku i ka ho kamani ia lakou, mai hoao a mai hookipa idi i kauwahi lihi o ka hookamani iloko; aole ia e nalohia a aole no e hiki ke hoao e nalohia.  E hoike aku i ka oiaio, a e hoopili mai ana na keiki ia oe.  E maiama i kau olelo a mau olelo i ke keiki, a e lilo no lakou i mau ho@loha nou ke ulu ae lakou a pui.  E akahele a mai hookamani.

 

HE MAU NINAU.

NO NA KULA SABATI MA KA LA HOIKE

MAR. 29.

  1.  Owai ka hope o Solomona?  Heaha ke noi ana i hoole ai?  Heaha ka hana a ka lahui?  Owai na inoa o na aupuni i moku ia a kaawale?  Pehea ko kakou malama ana i ko kakou mau elelo?

  2.  Owai ka Moi mu a ke aupuni o na ohana lahui he umi?  Heaha ka mea ana i makau ai?  Heaha na mea ana i hoonoho ai no kekahi ano hoomana hou?  Heaha ke kanawai ana i uhai ai?  Pehea ko kakou manao e pili ana i na akua lapuwale?

  3.  Owai kekahi Kaula kaulana ma ke aupuni o ka Iseraela?  Pehea i hanai mu ia ai oia i ka wa wi?  Owai ka mea i hanai ia ia i ka wa mahope?  No ka pono owai keia hana manawalea?  Pehea ka pule e pili ana i ka kakou mau mea ai?

  4.  Owai kekahi Moi o ka Isaraela i oi aku ka hana mo i ka wa o Elia?  Ihea kona kuahaua ana i ka lahui e hoakoakoa ai?  Owai na Kaula hoomana kii ma laila?  Nowai ka mohai i lanakila ai?  Pehea ka lanakila ana o ka pule?

  5.  Owai ka wahine i hoohiki e pepehi i ke Kaula o Iehova?  Aia mahea kona wahi i pee aku ai?  Owai ka mea kokua malaila?  Pehea ko Iehova kamailio  ana me Elia?  Heaha ka olelo ao iaia?  Pehea ko kakou manaolana e pili ana i ka hoomana no Iehova?

  6.  Heaha ka mea a Ahaba i kuko hewa ai?  Owai ka me kokua a loaa iaia?  Pehea ke ano o ka hao wale ana?  He aha ka Iahova olelo wanana ia Ahaba?  Pehea ko kakou mau manao puniwaiwai?

  7.  Pehea ko Elia kaili ia ana aku i ka lani?  Owai ka mea i ike maka?  Pehea kona hooilina mai ke Kaula mai?  No keaha la keia haawina?  Pehea ko kakou hoomau ana i ka pule?

  8.  Heaha ka mea i haule mai a Elia mai?  Owai ka mea i loaa ai?  Heaha ke ano o kana mau hana ia wa aku?  Pehea ka lapaau ano i ka wai awahia o Ieriko?  Heaha ka uku mai ke Akua mai no ka lawelawe pono ana?

  9.  Owai ko Elisai makamaka ma Sunema?  Heaha kona ulia poino?  Pehea ka Elisai hana?  Pehea ko kakou paulele ana i ke Akua i ka wa popilikia?

  10.  Owai o Naamana?  Heaha k9ona pino Heaha ka lapaau ana a lanakila?  Pehea ko na kamalii kokua ana i na mea kiekie?

  11.  Owai ko Elisai kauwa a pehea kona ano?  Heaha kana me i lohe ai ia Elisai e hoole ana?  Pehea ke ano o kona hana e loaa ai nona iho keia haawina?  Heaha ka haawina mai ke Akua mai i keia  kauwa puniwaiwai?  Pehea ko kakou manao e pili ana i ka lanakila ana o ka poe api@?

  12.  Owai ka mea i manao e lawe pio ia Elisai?  Heaha kona mea i hoouna la aku ai i ko Elisai wahi noho?  Owai ka mea makau?  Heaha ka nanainaa Iehova  i hoike mai ai i ke kauwa ma kau?  Pehea ko kakou manao e pili ana i ka maluhia o ka poe lawelawe no Iehova?

 

Ina paha aole i makemake ia ka Hoike Hapaha, e pono e huli i ka olelo hoole waiona, Is. 5:11:23.  Ma Is. 11:1-10, he apana Baibala kupono no ka oihana misionari.

 

 

MAI KINA MAI.

        Len Teng Har, Jan. 21, 1891.

 I ka hoa'loha:

  Aloha oe a me na hoahanau o Kawaiahao a pau, a e hai oe i ko'u aloha ia Waiamau a me na hoahanau o Kaumakapili; aloha oukou a pau loa.

  Oiai au i haalele aku ai ia oukou me kuu manao aloha aina, aole loa poino i ka hoomanao ana e noho nei; ua nui no kuu hoomanao no na halepule o ke kaona.  Ua holo mai makou me ka nui o na haole kahunapule ohua maluna o ka moku, na kane me na wahine, a aia paha ko lakou nui mawaena o ke kanaono a oi; e haipule mau ana nohoi makou maluna o ka oneki i na auina la a pau.  O keia poe kahunapule, e hele ana no ka haiolelo maloko o na mahele aina lehulehu o Kina; no Sanahai kekahi no Pekina kekahi, ho Honokaona kekahi, no Amoe kekahi, a no na wahine ae o Iapana kekahi poe; a o ke koena iho@ e hele nui ana i ke kaahele.

  Ua nui ko lakou hauoli i ka huipu ana me makou, oiai he hookahi ia na haumana a Iesu.  He ii la o makou i ka moana me ka maikai o ko makou mau ola kino a me ka malie maikai loa o ka moana, a ku makou i Iapana.  Pau kekahi poe o makou i ka lele ilaila, hoike inai lakou malaila e kau hou aku ai no ka moku i ko ia, ou mau wahi o ka ha na.  Ua lele no hoi makou i Iokahama me na keiki no a hele makaikai aku la ia wahi; pau ka aina awakea, kau makou ma ke kaa ahi a holo no Tokio.

  Hookahi hona o keia holo ana a hiki ilaila; nui ko'u mahalo i keia taona; he nui a he palahalaha maikai; nui nohoi ke kulanakauhale a nani, malaila, aole au i ike i kahi hale haole; ua hele makou e makaikai ma ka aoao hikina, a pela no hoi ma kekani aoao, aole nae i pau ka hele ana, poeleele e; ua ika au i kekahi mau hale maikai a nani no hoi.

  Ua ike au i ka halemai, aole nae au i ike ia Keaweamahi; aole nae makou i lele mai luna iho o ke kaa ahi; ua ike au i na hale hoomana o na kepani, he nani a maikai; o keia mau hale hoomana no ka'u i ike @ua ai iloko o na buke kii a ka @Moiwahine Kapiolani, a ua ike pono iho nei hoi au i kekahi o ua mau hale la.  Ua pane mai no hoi ka moiwahine ia'u i kekahi manawa a maua e nana ai i ua mau kii nei, a eia no au ke hoomanao nei i kana olelo penei:  "Ko kaua ike ana i keia k@, ua like no ia me ko kaua hiki kino ana no ka aina o Iapana."

  Ua ike au i kekahi mau halekuai nui o Tokio, aohe nae mau noho e noho ai; he wahi keena hookipa no, he moena pake nae, a malaila e noho ai.

  O ke kulana o ka halekuai, he haahaa, aohe hoi e like me ko Honolulu mau wahi kaona halekuai ke akea, ke kiekie no hoi a me ka oluolu kupono o na wahi a na maka e au ae ai.  Oia no hoi ka'u e kaena ae o Honolulu aku no ka oi.  I ke ahiahi ana iho la oia paha ka hora ehiku, hoi hou ke kaa ahi a no Iokohama ka pahuhopu.

  Kau ma ka mokuahi liilii no ka home au moana, a ma ka hora 11 o ia po, ua haalele iho la ka moku ia Iapana no Kina; he hookahi ia me ka hapa ko makou kaulua ana ina Iapana.  No elima no hoi la a oi, ku makou i Hono Kaona.  O ke ano o keia wahi kaona, aohe no he nui loa; he ano poepoe iki. O kahi e kuai ai o ka hale o na haole, aia i kahi kiekie, a o ke kaa ahi, aia i ka pali kiekie e p@i ai a e iho ai; nui ka makau i kela kaa ahi.

  Ua hele au ma kahi wahi o Honokaona nei e makaikai ai, ao'e nae au mahalo loa i keia wahi; he nui no hoi ka pake ma keia wahi.  Elima la okoa i hala ia makou i ka noho ia maanei, ua hoeu ae la ka makou huakai no ko Kukima wahi.  Kau aku la ma ka mokuahi no Santen; nui ka luli ino o keia moku a pau makou i ka mai.  Hookahi la me ka hapa o keia h@lo ana a ku aku la ilaila.

  He palahalaha maikai keia wahi, a hala aku la no hoi kahi hiki ia'u ke lohe a hoomaopopo i ka olelo pake, a he ano olelo okoa ko keia wahi, he Hoolao ka inoa o keia ano pake.  Ianei makou a halawai pu me ko makou kamaaina, he Ha-ka ia ano pake.  Lele makou i ka aina a noho iki ilaila.  Pau ka paina ahiahi, kau hou he moku, he palanaiki mai kona nui a he moku keia no ka moliwai.  Maanei, pau aku la ka ike'na i ke kai.

  I ke ku ana i ko Kukima whai, o ka hora 8 a oi ia o ka po; o ke ano o ne@muliwai a makou i holo mai la, he nui a akea ma kahi wahi a he haiki no hoi ma kekahi mau wahi, he hohonu hoi ma kekahi mau wahi a he papau hoi.  He nui no hoi na kolankauhale ma kapa muliwai; o keia muliwai no hoi kai hoolaha nui ia ma na nupepa he mau makahiki loihi i hala no ka lukuia ana he mau tausani pake e ka wai; he muliwai ioihi keia, a o ke alahele hookahi wale iho no ke@ e hiki ai Santen @ me kekahi mau wahi e ae.

  Pau ka ike ana i kahi palahalaha, ua nee mai la na puu me na pali kiekie a kana mai ma kela me keia aoao o keia muliwai; o ka ohe kekahi laau ulu nui loa ma na kapa o keia muliwai. Ua ike no au i ka nui o ka ohe ma Iapana he hapa iho nae i koonei.         Ehiku ao a me eono po, hiki makou i ko Kukima wahi noho mai Santen aku, ua like me hane@i me kanalima a oi mile ka mamao, a me ka nui no hoi o ka hana o ka pake i hikiwawe ai makou, no ka mea, pau aku la ka pono o ka moku maoli, holo mai la ma na waa haahaa; e kauo ana ma na wahi papau a e hoe ana no hoi ma na wahi hohonu o ka muliwai, a pela aku; ke pa maikai mai no hoi ka makani ma kekahi mau wahi, kukulu ka pea, a pela iho la ke ano o nei huakai hele.

  Maikai no ko makou mau o;a kino i ne8i hele ana a hiki i ke one hanau o Kokima, aohe mea plikia.  Eia makou i ko Kukima wahi i keia wa.  He ekolu pah ple o makou i hiki mai ai ua loaa iho la ka maua hiapo i ka mai pilikia lea; i kekahi wa, ua lohe aku au i ka himeni an iloko o ka mai kulipolipo penei:

He aloha ko Iesu,

I na keiki liilii no

  Nui kuu aloha nona, a ia manawa au i kukuli koke ai a hoomaikai aka i ka Haku; a pau ka'u pule, hoolohe hou aku au e uwe ana; hoala aku au a ninau aia, pane mai kela i ke ala ololi ia a hoi mai nei, aole e hiki ia'u ke komo kahea ia ae nei au.  Kiekie kuu aloha nona.  No ka mahina a oi, ua oluolu loa oia, aka, mai ke Akua mai no keia oluolu i h@awiia mai.  Oluolu ae hoi k@na mai, o ke keiki hanai ihe a maua, he mai pilikia no hoi kona, aka, nonoi nui maua i ka Haku e hoomama mai a ua hooko ia ka maua noi.  I keia wa ua oluolu loa laua.  Maikai no hoi ko maua mau ola kino a pela no hoi me na keiki liilii a maua.

  O ke ano o keia wahi, aole au i mahalo loa; he nui ka puu e alalai mai ana; he keu aku no hoi ka nui me ka lehulehu loa o na pake mao a maanei o ka aina; he oiaio no hoi kela @oa e kapaia nei "Na Keiki o ka Aina Pua;" he nui ko lakou hooikaika i kahi e loaa mai ai kahi pono o ka noho ana a me ko lakou ola;  he haahaa a makepono loa ko lakou uku hana, a he pakeu aku hoi ke eini o na kumukuai e piliana no na lako ai.

  Eia ka'u me hoowahawaha loa o ke kupapau o keia wahi; aohe wahi kanu ole; iluna o na puu, ilalo o ka honua, i kahi kanu laiki i kahi kanu kapiki, ma na kapa alanui hele, mao a maanei nei o ka aina.  I ka wa e make ai, he pono kanu ne; no kekahi mau makahiki e waiho ai ilalo, alaila kii hoe e hue ae a o na iwi ke lawe mai a hookomo iloko o na ipulepo no hoi a lakou, alaila, kanu hou aku la i kahi maikai, a o kekahi no hoi, ua kaulai ia ae la i ka la.

  Ke ike pono nei au he nui na ipulepo o keia ane; ina ma keia kanu hou ana me ka ipulepo, a hele i ka piliwaiwai a pau ke dala, olelo iho la mo ke ino o ka he kupapau, alaila, kii hou e hue a lawe i kekahi wahi hou aku e kanu ai; pela wale ino la no ka iwi o ka makua e lawe hele ia ai.  A hiki no hoi i na la hoomana o lakou, hele ka ohana pau e hoomana i na kupapau, e hoolako ana i ka puaa, ke kaka, moa me ka lama a me na mea ai pake no a nui wale, komo na lele maikai o lakou, kani ka pahu me na pila, a paina iho la ka ai ana o ke awakea.

  Ma ko Kukima wahi e noho nei, ua huli nui kahi poe i ka olelo a Iesu, anoai paha o nui mai ka poe huli oiai ke hooikaika nei no o Kukima i ka hai i ka olelo a ke Akua, a ua nui no hoi ka poe i hele mai e hoolohe.  Ke kukulu ne no hoi o Kukima he wahi hale halawai, a ua kokoke e paa, na kona waihona ponoi no ia e hana nei. 

  Ke haawi aku nei au i ka mahalo a me ka hoomaikai no ko oukou pule e maluhia makou ma ko makou alahele i holo mai nei, a ua hiki pono mai makou me ka loaa ole o na keakea ma ke alahele.

  He mau mahina iho ko makou noho ana, holo mai kekahi moku mai Honokaona no Santen, aole nnae i ku mai ilaila, a waena moana no powa ia keia moku me na ohua e ka poe pake powa a aihue; ua kipu ia ke kapena a make, me kekahi mau haole okoa iho, o kekahi poe haole iho, ua hoopaa ia maloko o kahi keena o ka moku; alaila, ua wawah@a na pahu @ala a naha, pela pu hoi me na pahu lole, a lawe ia na waiwai o loko; pau pu no hoi ke dala a ka poe pake ohua i ka laweia, o kekahi o na ohua pake, he mi@ona kana mau dala ma kona kino; ua kauoha aku ka poe powa iaia e wehe i ka lole, ua hoole nae kela, a ma ia hoole ana ua oki ia ke poo a moku; lele aku ka wahine e keakea a pau pu i ka make, oia a me na keike liilii kiloi ia iloku o ke kai; ua pau na pono o keia poe i ka hao ia'ku a hoi olohelohe i na ale ahiu o ke kai loa o Kina.

  O ka nui o keia poe pake ohua, he elua hanei a oi, o ka nui o ka poe powa he kanakolu.  Ua holo pu mai no lakou ma ke ane he mau ohua, a mahope mai ka moku powa o lakou a me kalehulehu o na powa.

  Olelo aku maua, "a heaha no hoi ka mea waiho ole aku o ke dala i Honokaona?"  I mai lakoou, "ihea hoi e waiho aku ai."  A ninau mai i ka maua wahi kenikeni, hai aku o Kukima ua waiho ma ka lima o ke kahunapule o Honokaona, aia no a makemake, kauoha,'ku no a loaa mai.  I mai lakou no ka maopopo ole ia lakou kahi e waiho aku ai nolaila i lawe pu ai.  Pane aku o Kukima, "no ko oukou naaupo hoi, aohe pule i ke Akua ma ka lani, nolaila, hahai ka pilikia ia oukou."

  He nui ka pilikia o na moku o Honokaona, he huli ia na ukana a pau loa alaila hoi i ka moku, pela ke ku aku i ke awa, he huli ia no; o ke kumu o ka huli ia, no ka pu a me ka pahi; ke ike ia, hopuia a hoopaa ma ka halepaahao.  Pela iho la keia wa,aole hoi e like me ko makou hiki ana mai ka maluhia.

  Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo a me ke aloha nou a me na hoahanau a pau loa.  Owau no me ka haahaa.

KAMAEKALALAWALU Geo KIM.

HOOLAHA HOU.

Hoolaha Hooko Moraki.

  I kulike ai me ka mana o kekahi moraki i hanaia mawaena o A. W. Jones a me Clara Naki o Napulehu, Molokai, o kekahi aoao, a me J. C. Cluney o Honolulu, Oahu, o kekani aoao, i kakauia ma ka la 3 o Augate, 1886, a kopeia ma ke Keena Kope Aupuni ma ka buke 102, ma na aoao 243 me 244; ke hoik@ia aku nei ma keia hoolaha e hooko ia aku ana ia mana no ka uhakiia o na kumu aelike, oia ka uku ole ia mai o ke kumupaa me ka ukupanee.

  O ka waiwa i hoakakaia ma ia moraki, oia no kela loko i a i kapaia o Niaupala, i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui 2531, nona hoi ka ili he 34 42-100 eka; e kuai kudala ia aku Jas.F. Morgan, ma Honolulu, i ka POAONO, ka la 11 o Aperila, 1891, ma ka hora 12 awakea o ia la.  No na mea i koie e ninau ia ka mea nona ka inoa malalo iho a i ole, ia Charles L. Carter.

  Hanaia ma Honolulu, Maraki 16, 1891.

           JOHN CLUNEY.

                  Mea Moraki Mai.

Charles L. Carter, Loio; alanui Kalepa, Honolulu.                2329-3t.

 

HOOLAHA.

 E noho ana ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina ma ke Keena penei:

  Ma Hamakua iloko o Aperila 16, 17, 1891.

  Ma Kohala-hema      "   20, 1891.

  Ma Kohala akau, Apr. 23, 24, 25, 27 1891.

  E noho ana ma ko lakou mau hale hookolokolo ma na hora 10 kakahiaka o na la i hoike ia mamua ae.                    S. L. AUSTIN,

  Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.

Maraki 6, 1891.                                        2329-3t.

Aha hookolokolo kaapuni apana elua o ko Hawaii Pae Aina; ma ka hooponopono waiwai; ma ka hana o ka waiwai o Kalaluhi k., no Hana, Maui, i make kauoha ole; ma ke Keena.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palaala Noi a Kahele k., he mea pili, e hoike ana ua make kauoha ole o Kalaluhi k., no Hana, Maui ma Hana, Mauii i ka la o 189 a e noi ana e hoopuka ia aku ka Palapala Hookohu Lunahooponopono waiwai ia Kahele k., no Kohala, Hawaii.

  Ua kauoha ia o ka Poaha, ka la 23 o Aperila, 1891, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua n@i la imua o ua Lunakanawai la, ma ka hale hookolokolo ma Makawao, Maui, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae o'e ia ai na noi la.  A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke "Kuokoa", nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Wailuku, Maui, o ko Hawaii Pae Aina, Maraki 16, 1891.

              GEO. E RICHARDSON.

           Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.                 2329-3t.

Aha hookolokolo kaapuni apana elua o ko Hawaii Pae Aina; ma ka hooponopono waiwai; ma ka hana o ka waiwai o Frank L. Tilton, no Ulumalu, Makawao, Maui, i make kauoha ol@; ma ke Keena.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike ea Keala Lukela a me Kaleonehu k., na Luna hooponopono o ka waiwai o Lukela, no Huelo, Maui, i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $136, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $152, a e moi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

  Ua kauoha ia o ka Poaha, ka la 23 o Aperila, 1891, ma ka hora 10 o kakahiaka,  imua o ua lunakanwai ma ke Keena ma ka hale hookolokolo ma Makawao, Maui, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i olelo ia, a o ka poi a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu lo ko lakou, e ae ole ia ai ua noi  la, a malaila e hoike mai na hoike o na mea i kuleana o ka waiwai i olelo ia.  A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke "kuokoa",he nupopa a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae oo ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

  Kakauia @ a Wailuku, Maui, ko Hawaii Paeaina, Maraki 16, 1891.

                          G. E. RICHARDSON

                           Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.     2329-3t.                                              

Aha hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai; ma ka hana o ka waiwai o Luk ela k. o Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Rev. W. P. Kahale i make.  Kauoha e koho ia i manawa e hooponopono ai i ka Palapala Hooilina  ame ka hoolaha no ia mea.

  Ua wa hoia mai imua o kei.  Aha kekahi palapala i oleloia oia no ka Palapala Kauoha a Hooilina hope loa a Rev. W. P. Kahale i make, ma ka la 20 o Maraki, 1891, a me kekahi palapala e noi ana e hooponopono ia ua mea la, a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko ia William O Smith, ua waihoia mai ia e Hakaleleponi Kahale.

  Ua kauona ia , o ka POALUA, ka la 14 o Aperila, 1891 i ka hora 10 kakahiaka o ia la ma ke Keena.  Hookolokolo o keia.  Aha ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai na mea a pau i hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

  Hanaia ma Honolulu, Maraki 20, 1891.

  Na ka Aha:

          ALFRED W. cARTER,

                Hope Kakauolelo Elua.                        2329-3t.

 

HOOLAHA HOU.

NOTE: LAST COLUMN OF PAPER IS CURLED AND DIDN'T COPY EVERYTHING

  MA KE KEENA o ka Lunakanawai K@ rest of sentence

puni Apana Ekolu o ka Hawaii @       "

Aina.  Ma ka Waiwai o Keika @  ....

Puna, Hawaii i make.

Ua heiuheluia a ua waiha@ ka palapalai @  ...

a J. W. Nuhi, ka Lunahooponopono @ ...

waiwai o Keaka k., no Puna, Hawaii @ ...

e noi ana e hoapoonoia @ ...

e hooholoia na waiwai i ka @ ...

kuu aku iaia me kona @...

hana.

Nolaila, ua kauohaia na @ ...

ka POALIMA, oia ka la @ ...

M.H. 1891, i ka hora 9 kakahiaka @ ...

hookolokolo ma Hilo, Hawaii @ ...

ka manawa i kohoia no ka @ ...

noi la me na mea kue ke @ ...

 

Lunakanawai Kaapuni Aparila @

Hilo, Hawaii, Feberuary @ ...                          2327-3t.

 

MA KE KEENA o ka @ ...

Kaapuni Apana @ ...

Paeaina.  Ma ka waiwai o @ ...

Puna, Hawaii, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia @ ...

a Halelaau k., e noi ana e @ ...

waiwai o kona kaikaina, Ka@ ...

hauale Puna, Hawaii i make @ ...

e nohonoho aku iaia i Lunai@ ...

wai @ ai, a e hoonoho aku mai @ ...

ma@e a Kaukini. i mau kahu @ ...

keike oo ole a Kaukini i make@ ...

  Nolaila, ua kauohaia na @ ...

ka POALIMA, oia ka la 17 o Aparila @ ...

1891, i ka hora 9 kakahiaka, @ ...

okolokolo ma Hilo, Hawaii, @ ...

manawa i kohoia no ka hoo@ ...

la me ha mea kue ke hooikeia.

       F. S. @ ....

Lunakanawai Kaapuni Aparila @ ...

P.A.

Hilo, Hawaii, Feberuari 13, 1891                    2327-3t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI@ ...

 

Mamuli o kekahi mana kuai@ ...

ko o kekahi palapala moraki i @ ...

na o Ahuli (w) o Honolulu, @ ...

Oahu, ko Hawaii Pae Aina. @ ...

a me W. W. Hall, Puuku@ ...

Society o Honolulu, i oleloia,@ ..

ma ka la 10 o Iune, 1882,@ ...

ia ma ka @ke 76, aoao 50, a @ ...

uhaiia ana o na kumu aolike @ ...

ki, oia ka uku ole ia o ka uku@ ...

la, ke hoolahaia aku nei e ka @ ...

aoao elua o ua moraki ne, e @ ...

ia mana kuai.

  A ke hoolaha hou ia aku @ ...

aku o na pule ekolu mai @ ...

hoolaha ia aku na aina i hoike @ ...

no ke ku@lala ana, ma ke keena @ ...

F. Morgan, ma Honolulu, @ ...

Maraki, 1891 hora 12 @ ...

  Aia ma kah8i o W.R. Kakela @ ...

kaka no keia mea.

  Hanaia i keia la 3 o Maraki 1891.

         Puuku o ka @ ...

 

Penei na aina i moraki@ ...

 

O kela mau wahi a pau @ ...

Palolo, Mokupuni o Oahu, @ ...

o ka Palapala Sila Nui Helu 2842 @

i haawiia aku ia Kanae, nona ka @ ...

i 14-100 ka alahao, a i hoolilo ia aku @ ...

w., i oleloia a me kaua kane i ma@ ...

kahi palapala a Kaimunanahu i han@ ...

la 15 o Augate, 1879, a i kopeia ma @ ...

58 aoao 472.                             2327-4t.

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

Mamuli o kekahi mana kuai i he@ ...

loko o kekahi palapala moraki i ha@ ...

waena o John Kalili Papa o Waiah@ ...

laupoko, Mokupani o Oahu, o @ ...

mea, a me W.R. CASTLE Kahu Mala @ ...

wai o Honolulu, Oahu, o ka @ ...

ma ka la 7 o Novemaba, 1889, @ ...

kope ia ma ka bake 119 aoao 249 @

o ka uhai ia ana o na kumu aolike @ ...

moraki, oia hoi, no ka hookaa @ ...

ukupanee nolila; ke hoolahaia aku @ ...

me noa ka aoao elua o ua @ ...

hooko ana oia la mana kuai.

  A ke hoolaha hou ia aku nei, @ ...

aku o na pule ekolu mai keia la aku, @

hoolahaia aku na aina i hoikeia @ ...

no ke kuolala ana, ma ke keena @ ...

F. Morgan ma Honolulu, ma ka la @ ...

ki, 1891, hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o W. R. Kakela @ ...

      W.R. CASTLE

    Kahu Malawai @ ...

          Mea Moraki @ ...

Penei na aina i moraki ia:

  1 - Apana Aina o 2 05-100 Eka @

maloko o ka Palapala Sila Nui Helu@ ...

Kaai a i hooliloia aku ia John Kalili @ ...

kekahi palapala a Kaiama i kopeia @

buke 37 aoao 265.

  2 - Apana Aino o 1 186-1000 Eka @ ...

maloko o ka Palapala Sila Nui Helu @ ...

Inulania a i hooliloia aku ia John Kalili

ma kekahi palapala a Keliikuhia i ke, ka buke 46 aoao 358.

  3 - Ekolu apana aina nona ka Ili o @...

Eka i hoikeia maloko o ka Palapala @ ...

Helu 3054 L. C. A. 7666 ia Kaihe, @ ...

John Kalili Papa ka Mea Moraki, @ ...

hooilina ponoi ma ke Kanawai.                 2327-4t.

 

AHA Hookolokolo Kaapuni @ ...

o ko Hawaii Pae Aina.  @ ...

o ka waiwai o Kauakahi (k) o Wailuku, Maui i make kauoha ole.  Ma ke Keena @ ...

  Ma ka heluhelu a me ka wa@ ...

mokupuni o Maui, he pilikoko no @ ...

make, e hoike ana ua make ka @ ...

Kauakahi ma Wailuku i ka @ ...

e noi ana e h9ooponopono ia ka @ ...

hoonohoia na hooilina.  Nolaila,@ ...

aku nei, o ka POAHA, ka la @ ...

M. H. 1891, ma ka hora 10 kakahiaka @ ...

manawa i kohoia no ka hoolohe @ ...

la imua o ua Lunakanawai ia ma ka @ ...

Hookolokolo ma Wailuku, a ma @ ...

ma ia wahi no e hele mai ai na @ ...

pili e hoike mai i ke kumu ina he @ ...

ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.

  Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii @ ...

Feb. 20, 1891.  GEO. E. RICHARDSON

Lunakanawai Kaapuni Aparila                     2326-3t.

 

Hoolaha Hookapu.

 

  Ke papa ia aku nei na mea a pau @ ...

okuu wale i ko lakou mau holoholo@ ...

o ka aina o Puuanahulu, Kona Aka@ ...

a ma na ano e ae paha e komo ai@ ...

lona malaila.  O ka poe no hoi a @ ...

ana maluna o ia aina me ka ae ole @ ...

kahi palapala i kakau ia e kuu luna @ ...

rahama Kahukula, e h@pu ia no@ ...

he komohewa e like me ke kanawai @ ...

       F. SPENCER, @ ...

Waimea, Hawaii, Feb. 25, 1891                   2328-4t.

 

Hoolaha i ka Poe Aie.

 

  KE hike aku hei ka mea nona ka @ ...

lalo iho, ua hookoula oia i @ ...

pono no ka Palapala Hooilina @ ...

waiwai o ke Ala ka Moi i make. @ ...

pau he mau koina ka lakou i ka waiwai,@ ...

@ha ia hei lakou e hoihoi koke ma@ ...

hoi he mau koina ka lakou i ka waiwai, @ ...

hoopaa ia ma ka moraki a ma kekahi @ ...

paha, e hoikeia mai me na hoolaio kapon@ ...

ma ke keena o ka mea nona ka inoa @ ...

keia la aku o hoole mau ia aku lak@ ...

            G. TROUSSEAU,

Lunahooponopono o ka Palapaia Hoo@ ...

huiia o ka waiwai o ke Alii ka Moi Kalak@ ...

i make.

Honolulu, Mar. 5, 1891.                    2327-3t.