Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 13, 28 March 1891 — HALA O S. B. PUAMANA. [ARTICLE]

HALA O S. B. PUAMANA.

Ma Auwaioiunu, Henoiulu, Oahu, Maraki n, isgt, ua heie I ke ala hot o!e mai o S. B. Puamana, o kona one hanau, oia o Kalapana, Puna, Hawaii ( ua hanauia oia na Mr. Keohuhu a me Mrs. Peleuli Ika 1825. Ma ka M. H. 1847, ua komo laua me J. lii i ke kula hanai a Rev D. B. Lyuun ma Hilo, malaila i hoonaauaola ai ma na mea helu, a me na mea pili 1 ka Uaihala no na makahiki 6 a oi aku

Ma na M. H. 1857, ua hele pu me Mr. Henr}* Lyman a me Lcvi Lyman i ke ana aina i na aina o Hamakua, Hi> 10, Puna a me Kau, a hiki loa aku 1 na piko inauna o Maunaloa a me Maunakea. Ma keia he)e ana i puka ai keia olelo a Mr. Lyman i kana m.iu keiki Mr. H. me Mr. L Lyman, oiai na keiki ua ike iho he uuku ka ai a me ka i a olelo aku na keiki, mahope paha ma kou pilikia ma ke kuahiwi, no ka mea, aoie nui o ka ai a me ka i-a, oleio mai o Lyman, nui no ai ma ke kuahiwi, puu no ai io no i a.

O ke ano o kela olelo a I>yman nui loa ai ma ke kuahiwi, hapuu, ma-u pala a me ke aweu, a he nui no hoi ka ia, oia hoi ka hoio, kikawaio, na holoholona a me na manu holo kuahiwi, ua ka ulana ia olelo a Lyman a hiki i keia wa. Ma ka M. H. 1853, ua mare ia 0 S. B. Puamana me Miss Kelii Kapahee maloko o ka rumi hookipa o Mr Ly man ma, e ltke me kona makemake, a na keia mare ana i kawahine 1 hookuu iaS B Puamana e hoi no Puna Puiaalaikahala, laia i hiki ai ika aina, ua lawelawe niua ma ka oihana kumukula a o Kahaualea ka halekula ana i noho kumu mua ai, oiai, o S. Kipi ke kahu kula o Puna ia wa, ua holomua ia kula ma kana ao, ua noho kumu oia no laila no 6 a 7 makahiki.

M.i ka M.lt. 1853, ua puka mai mai ko laua mai he kaikamahine hooknhi wale no, oia 0 Mis L(tx;th Puamana, a oia no kai ike a huna iho la i na iwi. He makahiki a oi mah<>i>e mai, ua lawe hou o S. B. Puamana 1 kaikuahine nona oia o Mrs Umilaikaahumanu Kaiu ahine kaikuahine 0 S. Lainaholo, e noho kumu nei no Pauoa.

Ma ka M. H. 1858, ua waiho aku ia Kahaualea a nee mai no Kalapana ko* na one hanau ponoi oiai o L.ainaholo 1 waiho mai ma kona koho lokahi la ana 1 lunamakaainina no Puna la kau. Ma laila oia i noho kumu ai a hiki i ka M. H. 1867, ua kohoia 1 Lunamakai a hookohu pu ia i luna ohi auhau no Puna M. H, 1868 ae ua ht okohuia i lunakanawai apana, oiai o L. Kaina i waiho mai ai ia noho, aua waiho «ku hoi oia i kana oihana mua oia ka lunakanawai. Ma la mau ohiana lunakaiuwai me luna ohi auhau no Puna i noho ai a i lawelawe ai me ka maemae, ua mahalo nui ia kana mau buke ohi tka hope kiaaina a kakauolelo hoi o'u o F. S. Lyman, a pela kana boke ti;oohihia, ua apono no na lunakanawai kiekie no ka pololei o kana mau olelo hooholo, a pela i loaa mut mai ai laia na hookohu lunakanawai nah. pe mai, a Liki 1 ka M. H. 1873. ua laweUwe oia u mau oihana elaa iloko o ia wa. Ma ka M H. 1873, ua hoonee ia 1 iuna helu a i lunakanawai apana 110 Kau, ua maema.' kana hana ma ka bo.

ke bctu o Kau ia makahiki, a o na kei ki kamaaina o ia ajna kuamakani ka hoike nui no ka S. B Puamana hana, na ka oihana kanawai t hoohio 1111 e nobo kamaaina iwaena o ko Kau mau keiki kamaaina, a laUwai hoi no na ma. kahiki pahi, a waiho i ka oth na me ka maeeaae, aoie 1 I he ia na leo no kona haihai a hana pono o\t \ ka oihana, ta bua ma Kau, ua mawehe iho ta ka pllf ak4»a a laua me kona ha ku k«fku»h»ne Mn. Kaiuahine, a he 2 paha makahiki inahope mai, make aku la 3ta no ka mai hookaawale ohana.

No ke kolu oki manawa, wa {awe hou oSIB. Puamaoa i kaikuahiae nona, rr>j ka berita o ka mare, oia »o o Mm M in>ka hapa mua o ka A D. i&>s, ua fawe hoa ka mea naoa i kema hanu hope mai keia ao mauleule aku, a koe tnai o Puamaiia me ka ohana e nana akv i kona alahele, a no km aoeaoe elui makahiki, ua aui newa p« aku la no i« aia hookahi, a ua hui aku ta paha nue kela mau »po ak>Ha ekolu, na wai la auanei o Uldu keia kane. Na mea ano nui iloko o ko & Puamaiu noho ana mai kooa mau ta opio mai: i—He keiki hoolohe a malauia pono oia ika leo o kooa enau makua a me na kupuna. i—He ake nui ma ka hana, mahui, Uvaia» a pela aktt. 3 —He iini nui oia i ka i:u» naauao, a pela aku. 4 —Ht hv>lo«uua nia na mea helu mai ke kula i[>ani aku a i ka ll>ardmg Schooi o Hiia 5 -Hc maiann ohaiu, mat ka «rahine mua ka lua a i ke kolu iho nei. 6—He kanaka uhana nui o S. 11 Pu amana e noho mai la i ka paia ala o Puoa i ka hala. 7 —He kanaka puuwai hamama ma ka hookipa i tu ma'ahini, e ike ana i ke kiekie me ka lopa, nui ka Moi e noho ana i ke kalaunu a i ka haahaa. B—He makua o Puamana no ka poe nele e hooUwa i na mea ai me na mea aahu, a me na mea e hooimle ae ai i na palapu a ke kanawai, no na auhau a peia aku. 9—Hc kanaka hoopaialeha ole ika hana, e hix»taa*alc jvona ana ika nu nawa no kela a me keia haru, ma u kuiana oia a moe aku la. 10 —He kuhoomanao katu nuu inea hana e waiho nei nu Puna a tnc Kau, a peia no uu Auwaioiimu kihi ona i noho iho la a make aku l.i. m—He hoahanau hihu oie lioko o na ekalesia o Kalapaiu, W aiohinu, a me Kaumakapili, e auaino pu ana i na ehaeha me ko ke Akua jk>c kanaka no ka pooo lani. la —Ua Uwelawe nui ma na oihana (ehulehn o ke aupum, a me na oiluna eae e pono ai keu ola ana. Molaiia, ua haU o S U. Paama.ia ma o me ka maha. Oia iho U ka lawa o kekahi mau mea no ko S. B. Puamana mau hana nui kona wa kamuiii a hiki i kona wa i moe kau moe hooilo aku ia, noiaiU, ke hoomanao nei ka ohana nona, a ke haawi nei au i ko'u aluha no k« lunahoo)>ono pono o ke Kuokoa, a no na keiki hoonoho hua k » nuhalo. S. W. K. Pauaia.