Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 19, 9 May 1891 — HOU HAWAII. [ARTICLE]

HOU HAWAII.

ia nei, ua mAhuka nko o ina ka Au<stralU o k» rjoi. in o ('hln Pun Honoiulu nei i kA Pemiua >tku k'H- c ho<»a mai an« ? a ia aenei ka inoa o kahl kuiiu olulo i pae ae ai i Kninamua rtku nei me na ekf ka <»|»iutrjft, o Ka Hae aku ne) ka Aha Kieku la o Mei, ia Mr. A. W. ' H"jh» KukMU<jl«-lo rnu kuhi Ki-Ht i haaleh* mai; a īh Lijru4 ,)r. t i Kokua KukauA1 tuu kalil u Mr. A. W'. HHer i lj(M;kit*kle ia ae. 1 11 lJ ' " ,m ln,,^e ° Hoiiolulu WĒĒĒ n<> ka ij)alaijjn o A|>eriia i hnla, Bs i; llawali, »'• I'.ike, o Pukiki, 2 |Hb"n.i, ! r>i*ritunia>ime 1 Amerika. HHpiti;t |»au, ht- .11. Muiloko inai o |Hru h« iuna, he 11 i make lupaau ifflr ' u * Ml\" Imlonmku nei ko kiiia e unufW* ,ia ( ' u ' u ' UN>nioc iloko o ka llall.ile Lela. Ko unuhl iu nel : oll* iia tuti*uni o ka la. Khia !a e iii pi'lu koe o ka puhu hao *.va'i Hewa paha auanei ka ia a *JmiiainakM. Knpupa ka muumuu ■ W k«- au hou ! |Bfca ka nupepn namu Bulletin I ggHlii ilio ai ua lilo ia J. R. Hohort« |H kr kukulu <• ke Hlahuka o WuiH|Hli no ke koho he $A(K)0. He Un-ki«- muluna uku o keia a koho haahim iho. £ paa nna |Hp niaiiiua o ka pau ana o Kale Hhope pala|Mila nuil o Kahflela (w) o i keia nti|H'pa e hoike nna, ka ona ma Waiehu, mai na hoawuawu iu, 0 ka oi ioa aku ia haunaele, oia no ka la AihaK«> ninau nel olu, auhea lu ka Makai nul o Waiiuku. k » la 1M o Apt*rila I hulu, he palulu ku Ma. 8. H. llnai haawi ae ni ma Kalupanu, Hawnii, tne ka ohuohu o na i na kohi kelekele, a o na hoi o ka hale ua wehi i na liko waokvle. Uii loaa uia ka lulu na okeni lu> $I.'U. puka mni ka nnj>e|>a "Hawail nia ka Poaono i hala nia he lulu hoikeike. Ua like kiuo me ke Kuokon. E apo aku ana makou i ka malihinl HH kona wa e olokaa lo ia mai ai kahua limn uie ka hoomaopopo i kahi a kona kuhua e kaiho HB kria la, he 8 kapena makal o hou, he 7 luau kukauHio a me 1 kumu pnikuu koa no Heahn ke auo o keia hana hininui lilo, a ua lawa lakou a pau I ka hana e makeB>o ai ke Uala o ka iehulehu. h.*aha iho )a ka hana a ka Hliiioku? K nana ae ka lahui I ka ia ana o ke au o ka leuiea. lioomaka anei kela uo ka haha na kd Uala o ka Lihui e uku: hullamahl nei kela »tmina ! |Hikomo pu ana aku lloko6 kam po H* uu ' *^ r - k A. K»kina, manauli H" ">"k* emcx»le ana i ka Poalua H»i, o kona kokooiua oplo aknhai ■lara, kaikimahioe a Mr. KipimaHa o Kau, Hawali mamua, a oia no aona onehanau. O kooa hoonaauao la ana, aia An*dovera, MakeaukeU Amerika Hul. Ma U ahiahi do, ua hui la aku ka hopena okeU wahine opio mo ki heluoa o ka poe • moe nei ma ka illna o I nkili 'a e ka huakal nul o u nie oa hoa'loha, a l malamaU onaina kupnpau • Rev. E. O. fieck- | wlth D. D. f me ke kokua pu la e W. B. Ole*on. Ua walho Iho oU mahope oel, he kelkl uuku ma- j kuahUeole. Aioha 100 ola. 1

Ua hlkl aku I ka 2,000 mau tooa kopaa o ki mahlko o OihaU'i pau I ka wili U< aka āoie oo nae I pao ka wlli ana. O keU ahoa ae Uoo nae na mea I loaa. O ka nul o na eka o ka mahlko o Hoooulluh aaa Ewa w nei ke ko a I komo oa poiapolo, oo ka wlli I ka makahikl 1893, he 850. Nui maoli keU hooooaka aoa I kioohL Ke wawa wale U od I keU mao la i o kikilo loa oei, e hoihoi Uae »na ka iloko o ka Hale Lcta mahol»e aku o ka U 15 o keU malama, kekahi poe kolohe haalele loa I kupono ole no oa oihana hilioalU o ke uupuni. Ua waiho aku nef o Mr. Moniaoo i kona noho Luna oui ana no ka Mahiko o ke Kulaokamaooiao, a oa lilo aku la I Luna nui no ka Mahiko o Makaweli. O Mr. Hugh Center, nui o Naalehu, oia 1 ko ke K uiaokamaomao.

Ua leU U mai makou, mal loko Uiui o ka Kahilihiwa (k) a me Kailiponi (w) o Kapaahu, Puna, Hawaii, mau kelki eoU nel l keU wa, ua loaa ia mau makua na moopuna he kaoakolu ke hui U a pau e oU nei. Aole no ka i uhalu iho na makoa o keia (>oe keiki.

l'a lohe wale ia, ua mahuka aku o('harh*y Grey Kupukako o ka mokuahi 44 Waila" mai Kahulul kku, maluna o kekahi moku holo i na aina e, oiai e kali ia ana kona hlhia malama opiuma I hopu U al nia Hana, Maui. O kona bonahes2so, me he niea la e iawe anake aupuni.

I ka Poaha i haU, Aperila 30, ma Molokai, ua kii mai la ka make ia Ikiwin Jones a maneie aku la iuhi I ko koao nel hopena o na mea ola a pau. Ua hoihoi aku ka Mo kolii i kona klno make I Lahaina, a maluiia e huiia aku kona hopena me kona mau kinl makamaka i hula aku.

Ua make I ka lal7 o Aperila, ka Moi klpi Tamasese o 6an;oa, i ka wa e inunele ia ana oia maf kona hule wanpa ae a I kona hale noho ma Lulilufl, uia kona wa I hoi mai ai mai Aleipota. O ka nui o kona mau inakahikl, he 61 palm. Ua nui no ke unainu i nkoakoa ae I kona hoolewu mui Lufllufi a me Saluafata me na alii uie na faipule a pauo ka aina.

He oiaio anei keia lohe e laulaha mai nei, he lehulehu wale o na kokua mai lepem o Molokui i makemake e o ia' me na pt*lahehe mai lepeni I mea e Hlo ai Ukou i mau inai lepi'ra, a komo pu lakou i na kuana al a nie U, hoolako pu ia hoi me na auhu a |mkele mai na auhau auponi niii? Ina hfc oiaio keia, alaila uu hiki mili ku wa o noonoo ui ka Papa Ola no keia ninau ano nui i Ike ole U maroa aina naauao.

Ua ill ka moku klapa Sonoma mamua iho o ka hora 2 o ka auwioa la Poalua'nei, makal flkn o ke Alahuki Moku, ma o ka haki ana la o kahi e paa ni o ka plko o ka laina o ua moku l.i i hikii ia ai no ke kolo ana a Hiiakiu He one wale no nae la wahl i ili aku ai. Oka nui o nal lona kopaa o luna he 1676. O I noke iho o HHaka a me Waialeale I ka huki aohe heino mal a po. Ua hou la m«l na ukana e ka Iwalanl a me ke Kao a mama ae ka moku hemo mal aoa i ka hora 11 o ka po.

Nul loa ka poe poo-eha o ka Aoao Lahul e nauki nei i na Kohina i ka hoopau awiwi ole ae i na luna aupuni kahiko e ooho mai nei i na haiui, I hakahaka ae al hol na ioa~ kaiua no ke kaana ana ako I na paalalo I luhi pu i ka hooikalka 1 ka Aoao Lahui. Ke lohe U mai oei na ohumo a ua JM> nei, no ka apa loa o ka hoopau una a o ke koho haloU ae no koe aohe wahl loaa hana iki. Keekeehl kuUoa no ka noho o na makamnk« o ka Acmo Hoomaemae,

Ohuotm ka oapo o ki mokuahi Kinao e pill mau nel ma Ainahoo i na makaikai o na lahul waihooloa like ole oo ka ike I ka moe ana o kaoo a ka llulwahloe o hele aei • Ike tna uiokopunf. O ko Ihakou haohao nul I keU anaina kanaka oul, oU ka lohe oie U aku o kekahi ieo huro mai na makaainaiM aku. Ma o wai U e ku U oei oa hoakai heU a ka Alii aohe ohohU mal ona makaaloaua F Ke maaao nel makou, aole ma ko ke alll aoao, aka tta <|ka makona U U o ka poe oaoa • pulamaoei. Ooa alii almoko hoo e like lbo la me U, he ohohU U mal •na makaaloana, h« huro U mal, aka, | h« iMha pu wale Iho U ua

Ua make I ka hon 4 wanaao Poalima nei o Rev. L. Kamika ma ka hale ooho o kaoa kaikaouhlne oia Pawaa, I ke *9 o kona mao nmkahlkl.

Ke wmwa U mal oei ma oa *Lioal, eU ke heie o* kekahi kohioa 1 ka wakioe haole weheaehe aoo (F6rtooe TeXUr) e pakaii al. Oke komo ka, oa loihe U lea hele nwa o ke komo-wal I oa wahloe U e ninv oloao aL PeU lo aoei ? loa he oUio kela, he keo ako a k* hana hiUhiU ioa ote maoli a U lurw b«w kooke aopooi.

Ua pao j ka eiJ U, i ka hoomoeU o oa hawai, ka pao aoa maloko aku o ka honua a me ke kapili ia aoa i alahaka kiU, ka aowaha oui o ka Mahlko o Makaweii ma Kauai, nona ka looa he 13} mau mile mai ka wailele mai o Haoapepe a hiki i ka lua pele kahiko i pio, oooa ka akea oluna he 900 mau kapoal, a o ka hohonu, he 27 mao kapuai, maUila e hooklo Ual ka wai. loa e piha ua iua wai U, aUIU e akoakoa au. anei oa gaUol wai he 43.000.000, oia hoi he 30 mau hora e hoopiha ai ka aowai. Ua lawa ka wai oo ka hoopulo aoa U 7000 mau eka aina lepo momona loa. Ona liio no keUauwaha waia pao, he $151013.

Ua ko mai ka mokoahi «'Alameda" i ka hora 5 ahiahi Poaha aku nei mai na Panaiaau mai o ka Hema. Ua haalele oia ia Kikane i ka hora 5:05 P.M. o ka la 20 o Aperila, ku I Nu Kilani i ka hora 3:14 P.M. o ka la 25 o Aperila, a kalewa ma Tutuila I ka hora 9:30 A.M. o ka ia 30. Haalele U TutuiU i ka hora 10: 20 A.M o ka la 30 o Apcrila a ku ma Honolulii nei Ikawa i hoikela maluna ae nei. Ua lawe mai oia I 8 ohua kapeua a me 3 ohua oneki oo Honoiulu nei, he 89 ohua kapena a me 72 ohua oneki no ka hali loa I Kapalakiko. Ma ka hora 9A. M. o nehinei i holo loa aku ai oia oo Kapalakiko.

He nui ko makou lohe 1 ke kamailio nui ia mawaena o na kanaka Hawaii o ke kulanakauhale nei i ka waiwai ole o ka huakai hele aku nei ake Alii e ike I na poe mai o KaUwao. Ua manao kuhihewa paha kekahi poe, e hookuuia mai ana U kekahi poe mai lepera e ke Alii. Aole pela. Ua mahelehele ia na hana e ke kanawai a ua kaawale kahi o na mana a me na hala me ka mauae ole aku o kekahi maluna o kekahi. Oko na mai ike ana mai i na papalina o ke Alii, he mea nui no Ui ka Hawaii. Aka ke hoolohe aku nae i keia wa, ua piha olelo inaoli kakou, e nema ana, e olelo ano e wale ana, a pela wale aku. Eia malalo lho nei na limahana lapana i pau I ke kepaia aku: ia Kane. Wah. Hoo. S. M. Damon 5 2 Honouliuli 23 9 Heeia 100 36 Lahaina 12 4 Wailuku 13 5 Paia 15 5 Haiku 15 5 Mokae 30 II Kipahuiu 40 14 Halaula 15 5 Honomu 27 10 Pepeekeo 12 4 Ononiea 29 10 Walnaku 24 9 Waiakea 25 9 D. H. Hitchcock 1 1 Lihue 27 9 Koloa 40 16 Eleele 35 12 Makaweli 19 6 Waimea 20 7 MeirmeKru>e. 14 4 H. P. Taye A Co 10 8 Hanalei 27 9 KealU 50 17 Huina 624 221