Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 19, 9 May 1891 — NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI. [ARTICLE]

NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI.

Ka Xani e haule ai ka Honua ; Ka Mahina Meli o Salare<lina; Ka Ixi alohi o Muli*edera ; \a Ku/n Koko kamahaa Ekolu,

Na Ui Hookelakela O KK AO lIOLOOKOA.

Pinai Oalioa o ka Honna nei, A O KK Kila Mageneti oke Aloha— u O /arameri no ia."

Mamuli o keia mau olelo a ke keiki Homeala, haalele iho la ua poe kilo la me na puuwai I piha i ka hauoli ine na manaolana e haulehia ana ka loea o ke keiklaUi hookelakeU o ke ao holookoa lmua o lakou ; aka, na ke au nae o ka manawa e hoike mai. Ae, e ka makamaka heiuhelu, na ke au o ka nianawa e hoike mai i ua poe' lu aolo ka lakou ninau he me.i na ke keikialii Romealae hopohopo iho ai, nolaila, mai o ka manawa akoakoa hou aku la lakou lmua o ke anaina o ko ka moi Hoinelina alo alii a imua o ua loea la 1 haliu pono aku ai lakou me na manao hauoli no ka loaa o ka lanaklla U lnkotf ma aa ln nui hookelakela la.

K haka pono ana ko lakou mau maka maluna o ke kef.kialii Honieaia ine ka hiaai nui, a i ka wa a ua kila makeneii nei i hookuu mai ai ī kana ipu olelo, ia wa i nel ae ai ka ieo o ke anaiua alii tne ka huaolelo hookahl, ka loeao ke ao holookoa. I ka hoomaha ana iho o ka leo hauwawa o ke anaina, ia wa i ku ae ai ke keikialii Homeala Uunaahaawi mai la I na kunou ana imua o ke anaina, alaUa, luai mai la ia i keia mau olelo: K na lil a me na loea o ke ao, ua loaa la'u ka haaheo nui I keia U ma ka lilo ana na'u e holke aku imua o ko oukou hanohano I ka nane huna pohihihi o ka nlnau i waihola mai al na'u e holke aku, ano e na 111 a me na loea o ke ao, e leha aku I ko oukou mau maka ma ka pala hiklna o keia keena, a na kona mau pala kainahao e hoike mai I ka | halna a Homeala ina paha ua kull- ' ke ia me ka makemake o ka ninao, Alaila, e ka mea heluhelu, me keU mau olelo a Romeala hallu ae la oia ma ka p*la hlklna o ua keena U a kahea pukoiu ae U oU i keU mau oielo: E Ludlooa ! £ Ludlooa ! £ Ludiooa ke kamahao, ke makemake oei au ia oe e holke ae oe i ke kll hoolele aka 0 keU a me keU kik> a loea pookelakeU o ke ao, a na HomeaU ia e kuailo aku i kooa Inoa a iue kofta wahi i hele mal ai.

Me he oUpa aoa U oa ka uwIU, I ala hoi haiU ae U ka malamalama < me ka Ikaika, a iloko o oa aekona | pokole lea, aU ke aniani kamahaoo Ludlona e kolili ana me kooa maUmalama kamahao ma ka pala hl« kioa o ua keena U, a iloko o aa aoi anl la e ko aoa ke kU ho* oieleaka o kekahl o oa kilokilo me , kona maa heleheieoa kanahlhl o ka hookaU kupua. I ke anUni kamahao o Ludiooa I holke ae ai 1 ke kU hooieie aka o ke kanaka kilokilo, U wa l huU hoa mal al o HomeaU a pane mai la:

O kela kli hoolele aka, wahl a oa keikialil nei, o ke hoolele aka no keUo ka mea I kapala ke aill o oa hpna llmahei, a nooa hoi ka inoa a

Homeeia e puana &ku nei ke kilokilo Mierm, ke kanaka hoi i olelo ia aohe palem o kona aknmai a me ka ooeau e loaa ai a puni ka aioa o Bi. *ero. Ae, eoa Ui a me na kilokilo, aoheloholona lua a panl o Bizero ma ka ike ame ka noean, aole hoi ma na hana Umahei o ka ike pookela k>&, aka, i kela la oa lilo ua ike la ona 1 mea ole, na aa mai oia o Romeaia kona hoa lealra e kinikohu ai ke Kapapa ana o Kaula, Hanu ino i Kuhaimoana. Aka, e oa lil a me ka poe haoohano, ua paloke oia, ua weluwelu na mea hana, ua lilo hoi i mea ole, a no ka panina o kana mau olelo, ua eo o Miera la Komeala, a o ka hoike mai o ua kilo la i ka meaoiaio, ola wale no kā mea i koe a kakou e kali aku ai. Ua hoomaha iho ua loea hookelakela la i kana mau kamailio ana, a nana maiUia me ka haaheonui maluna oke anAina, a no kekahi mau minute pokole ku ae la ke kilokilo Miera iluna_ a pane mai la i keia mau olelo: £ na iil a me ka poe hanohano, ma ka hoomaikeike ana aku ia'u iho imua o oukou, eae mai ia'u e olelo ae, ua oiaio a pololei na mea a pau a kakou i lohe iho nei, mai na lehelehe mai o ka loea o ke ao. Ae, e na lii a me ka poe hanohano, o Miera io ko'u Inoa ka limahei o na hana pohihihi, ao ka lua ole hoi a punl ka aina o Bizero, ano e na Ui a me ka poe'hanohano, ua eo au 1 ka loea o ke ao, ka helu ekahi hoi ma ka'u ike.

AlaiU, me kela mau olelo a ua kilokllo la hoomaikai mal la oia i ke anaina a noho iho U ilalo, iwaena o na leo uLuaoa o ua anaina la e mahalo ana no ke akamai a noeau o ua keikialii la. I ka wa a ke kilokilo Miera i noho iho ai ilalo ia wa i luai hou mai ai o Romeala 1 kana mau olelo no ka lua oka manawa me ka hoike pu ana mai o ke aniani Ludiona 1 ke kil hooleleaka o ke kilokilo elua e like me na kauoha a kona haku. A e Uke me ke kiiokilo Miera, pela no keia, a nona no hoi keia mau wahl Utsni mele i haku ia malalo iho nei: Ua ku i ka aiana pahu pololei, I ka pu paumalana a ka Pauoa. NoUlla, eka mea heluhelu, ma ka olelo pokole ana ae no kaua, aohe mea hnna 1 koe iwaena o na kilokilo, ua pau loa lakou i ke koho pololei ia e Romeala, a o ke pohihihl hoi a ua poe kilokilo la i inanao ai aohe U he loea nana e kuailo mai ala hol, ua loaa pono aku la U i ka loea hookelakeU o Parameri, a oia ka ua poe kilo U i ku like ae ai iluna a hoomaikai mai la la Romeala ma ka poni ana mai oia ka loea hookeUkeU oi loa o ke ao, a he haku hoi maluna o ka honua holookoa.

O kela Unakila ana ae o ke keiki aiil Romeala maluna o na kilokilo, oU ka ua poe kilokilo U 1 ku ae ai iluna a haalele iho U i ke aupuni o Parameri no ko lakou mau aupuni i hele mal ai, a U lakou i hoea aku al, hookaulana aku la Ukou aohe ioea o ke ao e hikl ke ku aku imua o RomeaU, a aa aku me kona naauao e hookelakeU pu me Uolal, o ka noeau I loaa I ua keikialli hookeUkeU U, ua oi aku ia imua o Solomona ka loea a ooeao moaloaokeao hoiopkoa aei, aole hiki I kekahi mea ke ka aka Imua ona, a oU hookahl oo ka oi. Ano, ena makamaka, me keU yn«n holke aua poe kilokilo la, e ike ihe ai kaua, aohe lo no he ioea o ke ao e hiki ai ke hoohauie iaia, a koe wale aku oo paha oa kupua o ka lewa, aka, e oana aku kaoa oo ke au o ka kaua moolelo. Mahope iho o ka lanakiU aoa ae 0 ke kelkiaiii HoneaU maiuoa o keU poe kUokilo, ua haawi aeU U 1 oa hooUla ana a kona 000000 malana o kana haoa hope loa e hoohaoa aka ai i kooa noeaa, mamua ae o kona hoomaha ana Iho 1 kekoena o kooa maa U ma keU ao.

No kekahl mau U ka haawi ana o oa kIU Makeneii U i na hooiaU anaakona mau nooooo nooalal hala a o* ko oa la • hlki mai ana, a

aia hoi, no ka wa hope loa, hooholo iho U oia i kona manao e noi aku i kona luaui makuakane e hookuu hou mai iaia e hele mnluna o ke ao holookoa no ka hookelakela ana me na kupua a pau o ka lewa, a ke Unakila oU maluna o lakou, alaila, ua pa-ha aku ia mamua o Solomona a ua papalua aku hoi ika Dnbeio mau hana. NoUiU, ma kekahi UoU ka manawa a ua keikialii la I hooholo iho ai i kona manao, ma U U oia e hoike aku ai imua o kona makuakane i ka mea a kona mau manao i hoolala ai, aka, e ka mea heluhelu, mamua ae o ka hoea ana mai o na minute a ua keikialii Romeala nei i upu ai, aia hoi, kau mal Ia maluna ona ke poluluhi o ka makahiamoe nui a haule aku la oia iloko o na hoopolulnhi ana a ka aina kamahao, a na ia mea 1 hoano e mai i na noonoo ana o ua keikialii la, a hiki ole i kona loea a me ka noeau ke hoike mai heaha la ua mea U. Ua ata ae ua keikialli Romeala nei a hoike koke aku U ia mea imua o kona makuakane, aka, aole loa e hiki i ka moi Homelina ke hoike mai i ka mea huna pohihihi a kana keiki i ike ai maloko o ka hihio. No ka hiki ole i ka moi Homelina ke kuailo mal i ka mea pohihihi a kana keiki i ike ai maloko o ka moe, a aole hoi i ka noean a me ka ioea o ua keikialii nei, aia hoi, ua ano e mai la koha mau noonoo, a o kona mau helehelena hoi, kunahihi ano e mai la ia me he kanaka ulaia la, a no ka manawa pekole, aia ke keikialii Romeala o Parameri iloko o kekahi kulana kupiiikii loa. Ua haalele mai ka ono a ka ai i kona puu, o ka nani a me ka hiehie 0 kona mau helehelena, ke mae iho la ia me he pua la imua o na kukuna wela o ka la, alaila, e kuu makamaka heluhelu, ma keia wahi e hoomanao iho ai kaua i ka nui maoli o ka poino i loaa i ke keikialii Romeala, a e nele paha auanei o Parameri me kona moto haaheo, ka aina o ka waiu a me ka meli. Ae, e ka makamaka, ua nui makolukolu ka poino i loaa i ke keikialii Komeala, a na ia mea i kono aku i ka moi Homelina e kuahaua aku oia imua o ke ao no ka hele ana mai o na loea a pau e haawi i na hoohana ana a ko lakou ike maiuna o ke keikialii poino. £ like me ke kuahaua alii, pela 1 ku ae ai kela ike; keia loea, keU naauao, kela noeau, a kamoe aku la i ko lakou mau kapuai no ke aupuni o Parameri ka pahu hopu. A ma ka olelo pokole ana ae no kaua e kuu makamaka heluhelu:

Ohi ka lau o ke Pahili Po i ke kai o Pohlnahina. Ua hoea aku la ua poe loea U no ke aupuni o Parameri, a no Ukou hoi na mahele like ole i hoonohonohoia, penei ka poe ioea mai ka ipu lepo Potera o Badeg«da a hiki i ke kaeaea lapaau laia ka omole aila kamahao o Oliveta he elua haneri lakou, ka poe hoopi'opi'o o ka walahi o Lete a hiki i ka wai acida o Bagaia, (Kai Make) he elua haneri me kanallma, a mai ka poe kilokilo hoi I oa ouli Uni a hiki I na mole o ka hohonu, heaneanee piha ka eha haneri, a mai ka poe kuhikuhi puaone hoi o na oielo pohihihi like ole o ke ao a hlki l na hlhio moeuhane 0 ka alna pahaohao, he elua hameri me kanalima lakou, alaiU, e hoofp«nan iho kaua aohe U nul e ae i j holomoku ai o na kanaka naaaao a j akeakamai o ka honua e Uke me keia U ka hele a Haluku kaupoku o Haoalei Kapeko I ke poowmi o Hinalo. 1 ke anaina o na kiloame na ioea 1 hoea ako 1 ka halealil, ua wehe I hamama U mai la kooa mau ipuka i e ka Moi Homelioa, no ka hookipa a»* aku I keU anaina nui hewahewa o na kilokilo, a ma ka mml o ke Keikialii poino, hookomo pakahi U aku U keU a me keia oo ka ike aoa 1 ke KeikUUi RomeaU no ka manawa he elima waie oo mioule ka lolhl. He eiima Uame eiima po o keia Ike aUi aoa o oa kiiokilo, a ma ke eooo ka U, holoaeU ka 1000 a

puni ke kulanakauhaleaUi o Parameri ma U U, e hoike ai na kiio i ko lakou ike no na mea e pili aoa i keia pUikia o ke keikialii RomeaU. £ like me nela lono i hoio ae ai, aU hoi, me he waikahe U e hoiomoku ana me ka ikaika, peU okoa iho U no ka Uhol o Parameri i ku ae ai a kamoe aku U1 ko lakou mau kapuai no ka halealii ka pahu hopu no ka lohe a ike ana I ka loea o na kanaka o ka honua, a me ke kumu i loaa ai o ko lakou alii opio me na haawina popilikia. Emooio aia kela wahi a me keia wahl oka halealii ua lehau me na makaikai, a iwaena o kela analna nui/ ua kaikai ia mai la ke Keikialii Romeala e kona mau kauwa lawelawe, a ke nana io aku i na helehelena o ua loea kaulana aU, Mamina kuu pua Makahala Pahapaha lei o Makana. O ka hora 12 ponoi ia o ua U aU, o ia ka manawaana kilokilo i wehe mai ai i ka lakou mau hana ma ka hoike ana e like me ka lakou mau mea i ike ai. E hoomaka ana hoi mai ka poe o ka ipu lepo Potera o Badegada a hiki i na kilokllo wehewehe moeuhane pahaohao, a iwaena o keia heluna nui o na ike, aole loa a lakou mau ike i kuikahi na hoike ana, ua kue aku kahi i kekahl, a pela paha i kohu ai na olelo a ka noeau mua loa o ke ao— Hili hewa na manao, Ke oie ke kukakuka, A uui ka poe kukakuka e paa no. Aote i pau.