Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 23, 6 June 1891 — NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI. [ARTICLE]

NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI.

Kn .\ani ? fuiult ai ka Ilonua ; Ka Muhina Jīe/i o Salartdina ; Ka hi alohi o Mulitfdera ; Sa Kulu Koko kamahaa Kkolu, Na Ui Hookelakela U KH AO HOI.OOKOA. Pinai Oahoa o ta Hoia nei, A « II A'i/<» Mayeneti o ke Aloha—» O Alrameri no »7i."

I ka hooki ana iho o ke kilokilo Mamii>na i kana mau oleio, hookuu nku la oia i ka hua aniani o Mamiona, a ia wa no hoi i iele koke aku ai ua hua ohla aniani ta nie ka hikiwawe loa. Kmoole nnlownle aku la oia iloko o na paia poiuiu o ka lewa lani, a o ke kilokilo hoi, holl hou ae la oia mnluim o *e keikiaili Romeala a hoomau hou aku la i ke kamailio aiiii. K ke nlii, WHhi a ua kiiokUo nei e liuliu oe nou iho, no kau huakai hele, u iloko o ke kau po mua loa e ai km mahir.ii, alaila ia wa kauu e haalele Iho ai I ke aupunl o Paranieri nei, no'u iho ileko o keia uiau la e hele nei, e haalele Iho ana au ia oe no na ipuka o ka make a me ka ehaeha, a I ka la au 1 hal aku la la oe e hoea hou mal no au i ou la. la'u e kaawale aku ai, mai haohao a hoohuoi oe no'u, aole hol e kaumaha a hoehaeha i kou naau uo ka luea ua paa ka v u hoohlkl me oe a o kau mau olelo hoi, ua kahakaha la aku la la maloko o ka buke hoouianao ho|>e loa a Aiahe.

Ano e ka uiakamaka heluhelu tue keia wahl e hooiuaha Ikl Iho ko kaua kamaiiio ana no ke kiiokllo Maniiona a me ke aloalll Puratnerl a e huli ae kaua a uhal aholo aku ma ka meheu o ka hua ohla anlanl o Mamlona e ko la ke au no ka aina o ke Ao Olino ka pahu hopu no ka hopupio ana I ke akaku o na hoahauau ekolu.

I kela wa a ka hua ohia anlani 1 hemo aku ai mai na Ilma aku oke kilokilo Mamiona, lele poK4el ae la ola no na ao kaalelewa o ke aoull a maluua o kona raau ptfta koo-u kau malie iho la la me ka heolai aua, a nana aku la ola maluna o ka alna o ke Ao Olino me kona mau nanalua oka hoowahawaha la, a o la ka ua hua ohia la i |«iana ae al i keia mnu olelo me ka akaaka ana

o kn alna kela o ke Ao Oilno nona na luhlehu o ka nani palena ole I na \p aku t hala, olal au ma kooa tnau |Hlena ma kela kaoa o ka Huekawa nuiwaeoa oka moi* wahlne Dibela, (Dumefmla) a me ke kupua Mone\a Merika, akal keia la eia au ke ike hou nel he ainaola Uoko • ka holno a me-ka hoowmhawaha ia. O ka'u mUiona 1 hoounala inai nel, be mUiona la no ka awlwi ameka hooko kauoha nuliUla e hooko au I ka'u hana me ka hakalla ole.

AUila e like me ka 101l hlklwawe ana o ka waihooluu o ka lani mal ka uliuli a I ka eleele paaopaoo» pela ua hua ohia la I kahuli hikiwawe ae al mal kona klno ohia anlani, a I ka ahluhiu niakaul kolonahe, a me ia ano kino, uee malie aku la ola ao luoa o ka alna o ke Ao Ollao

me be iki wailua U no ke kiai o ke kuUuuUuuihale o i^eioia. Hookokoke aka ia ua kino mak«ni kamahao la o ka hua ohla aniani oo ka aina iuhi o ke AoOUno, a iloko o kekahl inau minute liu waie aia oia e hoolai ana maluoa pono o ua aloa la. Me na maka maale* o ke kolohe noi, a wihl iho la la malana o ka aina o ke Ao Oilno, a lloko o na sekona pokole ioa, ala hoi ua wili ae la oia e like me ka puahiohio me ka Ikaika nai, a i ka Imo ana aka maka heo aku la ola no na paia uliuii o ka lewa me Lobine, a ma kona mau poai aiaheie kamoe pololei aku la oia oo ke aupuni o Paremeri ka pahu hopu. Ano e kuu makamaka, eia kaua ke Ike nel 1 ka hua ohia aniani o Mamiona ma kona alahele huli hoi no ke aupuoi o Porameri, a o ka hopeoa o kana hoakai, o ia ka kaua e nana aku ai. Oiai ka hua ohia aniani o Maoiiona ma knna alahuli hoi, ua hookuu pau aku oia I kona mama lele ke helerala a Hao na kepa hau o Lihue Mokumoku I ka holo a ka lio. Emoole, aia oia e hoolai ana maluna pono o ke aupuni o Parameri a iioko o na leo nakolokolo oka hekill a me ka ula ahi oka uwiia komo paianehe aku la oia no ka haleaiii, a iloko 0 na lima o ke kilokilo Mamiona kuu iho la ia I ka luhi o kela huakai loihi.

Ma keia wahi i haawi hou mai ai ke kilokilo i na hoomaikai ana maiuna o ke anaina me keia mau olelo: E na alil a me ka poe hanohano ua hiki mai kakou i ka hopena o ka'u mau hana, a ano ke hookuu aku nei au ia oukou no ka hoo> maha ana i na hana o keia la, a na ke kau po mua loa o ka poepoe nna o ka mahina, e hoakoakoa hou mni ia kakou ma keia keena. I ka pau ana ae o kela mau olelo a ke kilokilo mnluna o ke anaina haiiu hope ae la oia maluna o ko keikialii Komeala a pane aku: £ ke alii aohe a u mau mea nui eae e kamailio aku ai, aka he hookahi waie iho no, a o ua mea la oia no keia, a haawi »ku la ia i ke keikialii Komeala he ekoiu mau hua Pomerai(?a me ka hoomau ana aku i ke kamailio ana. . O keia mau hua Poineraiga he mau kokua a puukaiahaia nui iakou no kou aluhele a he inau kokua hoi no kou wa pilikia. He mana ko lakou e puuiul ai ka ike o na kupua, a he ikaika hoi e hiolo ai ko lakou mana a me ka ikaika, a inaiuna ae o na inea a pau he mau kino kamahao ko lakou e hiki ole ai i na aupuni hui o ka lewa ke ike.

Ano e k* alil e noho oe me ka hopmanawanui no ka manawa a'u 1 hai aku al iaoe,a ke hlki mai ia wa alaila eai iho oe I keia A«a haa Pomeraiga a kahoahoa ae ma ka inoa o Alahe me keia mau olelo:

£ na hoa Pomeraiga kamahao ekolu o Bage«Riii e ahi mai i ko oakou mana maluna o Eomeala a loaa la kakou ka lanakila, alaiia e ke alii—e ike no auanei oe aia no he wa e hikl mai ana a e hooko ia no kau nol.

Alaiia e ka makamaka heiuheiu na keia mau huaoieio hope a ke kilokllo, na ia mea i hookunahihi ae i na heieheiena o ke keikialii Homeala, a o la kana i haawi aku ai I m nana pooo ana maiuna oke kUokiio MAmiooa, a liuliu pane aku la oia:

E Mamiona km ioe* o kela aina o Bagf«9*ra, o ka aina no anei ia a kuu kupunakmo* i olali al i kona mtn |t, ka aina hoi i oleio U ka aioaiaoka leaiea kakia iwiame oa hooninlau ana a ke aloha hooni pauwai ?

Ae eke aiii—o oa aina ala no la, wahi a ka luahioe kiiokilo Mamlooa.

Aiaiia e Mamiooa nnheao ua aina la kahl I ulu ai la laau he meraicaa

rane mai la ke kilokilo, e kaaheie oe a puni ua aina la aole loa e loaa ia oe OMluna o kooa mau paie-

hoi na hua Pama, a oki ioa aku na laau Wllou. Alaila, pehea ka hoi i loaa mai al Keia mau hua Pomeraiga? wahi a Homeala i ninaa aku ai. Ae e ke alii, ua pohihihi io oe no la mea, aka e hoomnlkeike pokole aku au ia oe, he oiaio, aole io no he laau Pomeraiga ma na palena a pau o Bage»ra, aka mai kona mau palena mai nae i lawe ia mai ai ka anoano a iluna o ka aina o ke Ao Olino i hookawowo ia ai, a aia ma na palena o ua aina la ke ulu ala he ekoiu mau kumulaau Pomeraiga, a e ke alii—ke hoomaopopo ala no anei oe i ka'u mau olelo? O keia nfnau a ke kilokilo, aole ia I pane koke ia aku e ke keikialii Romeala, a liuliu kamaiiio aku la oia. £ Mamiona he oiaio kau i oielo mal la no luna mai o ka lepo o Bageaara i loaa inai ai ke kawowo o keia mau hua Pomeraiga, a ke ole au e hewa ma ka'u olelo ana, aole loa he mau mea i lawe ia mai mailuna mai o ka aina o Bagesara, aka o na niea kamahao wale no ekolu oia hoi ka pahu hahau, ke klnipopo ame ka papale muouou kamahao, a i na o lakou keia mau kumulaau Pomeraiga, aiaila nanl ke kupanaha a me ke kamahao o ko lakou kahull ano e ana a lilo i mau kumulaau Pomeraiga.

Pane mai la ke kilokilo —He 6iaio ia e ke alii, ua poiolei oe i koho mai la, oiai o ua mau mea huna kamahao ia wale no na mea i loaa maluna o ua aina la o ka lealea mau loa. AlailA, pehea la i kahuli ai iakou a lilo i mau kumulaau Pomeraiga? wahi a ke keikialf Komeala. Pane mai la k&7luahine kilokilo Mamiona, mamuli no iao ka haulehia ana o ka nani o ka nina o ke Ao Olino, a oiai ua kau ia ke ahewa nialuna o ua aina ia o ka maha, nolaila ua paa pu me kona mau kiai iloko o ke ahewa ia a aole ioa hoi he mea nana e huikaia ia lakou inailoko ae o kehi make a hiki i ka wa e hoea mai ai o ka anela hoopHkeie o ka make, a nana auanei e hoihoi hou mai i ka nani o ua aina la i hoino ia ai. A-ha! wahi a Komeala, e hoea mai ana ka he anela hoopakele nana ehoopau ae keia kanawai paa o ke ahewa maluna o ka aina o ke Ao Oiino? Ae e ke alii, e hoea mal ana ua aneia hoopakele ala nana e hoihoi hou mai ka nani o ka aina o ke Ao Olino, aka e ke alii, no ka wa aku mahope e lilo no kona moolelo a me kona hanau muli, he moolelo kamahao loa Iwaena o na kupua o ka lewa a me na keiki o ka honua ma ka olelo ia ana, "ke akahele o na Hoku Aiohilohi elua. "

Alaila e Mamiona—owai keia mau hoku hele etua, a owai hoi ka inoa o kela anela hoopakele, wahi a Eomeala. Ae e ke alii e «kaia mai ia'u ma ka hoike ana aku i ko laua mau inoo i keia wa, oiai aia no he la e hoea mal ana a e ike no oe no iaua. Noiaila e ke nlii, o ka'u mau olelo hope la oe e lawe ia mau mea a e hooko, a ke ole pela, alaila ua! makehewa na mea a pau, aole pela e Mamiona, o kau mau olelo oia ka'u e hooko ai, wahi a Komeaia i paoe aku ai. Ae e ke alii—a no keia wa e haalele anaauia oe, a na manawae aiako hou mai la'u e hol hou kaua he alo a he aio, a o ka'u wale no ia oe e hooho oe i na mea a pau a 'peia kaua e maemae ai. E maemae ke kai poa haia. Maewa I keoho polio Kahiwa. Ua haawi mai U ke keikiaiii Homeaia i na kooou ana oo ke kilokilo, a Uoko o na minute pokole aia hoi me he nljpa ana la na ka uwila nalowaie hikiwawe aku la oia mai ke alo aku o ke keikialii Romeala; a oia ka ua keikialll la I namunamo iho ai fto ke kamahao a me ke kupaoaha o ua kilokiio la aka noJuaa iho e ka mea heluheiu e makaikal aku kaoa no ua kilokilo Mamkma nel a me kana mau hana. I ka wa a ua kiiokiio la i poana

hope ae ai i kela mau olelo, owili a»la oia iala iho iloko o kona kt> loka pouli i kapa ia " Keakakioowaiiua, n a me ia ano, maalo hikij wawe aku la oia iwaena o ke aluka ona kanaka e momoku ana kaoo no ko lakou home. j Kmoole aia oia i waena ona aianui iehulehu o ke kulanakauhale aiii o Parameri. | Ma keia wahi I hoomaha iho ai ua kilokiio Mamiona nei, a leha ae i la kona mau maka maluna o na pa- ) lena o ke kulanakauhale, a lluliu puana ae la oia i keia mau olelo: He 24 mau po i koe alaiia hoea niai ka wa a'u i hoike aku ai i ke keikiaiii. Nolaila e ike mua au i na palena o kela alna kamehaio Homelana mamua ae o ka hoea ana mai o ia manawa. Me keia mau olelo aua kiiokilo la iaia iho, wehe ae la oia i kona koloka kupua a uhau pakolu aku la iloko oka lewa me ka hoopuka pu ae i keia mau olelo: E lawe aku ia'u e ka mana o Keakakinowailua noluna o na palena oka aina kamahao o Homelana i ike aku ai au i na maka o na ul hoomahie o ua aina ia. Ano e ka makamaka heluhelu eia kaua ke ike nei i ke kllokilo Mamioua e makaukau ana ma ke alahele e hoea aku ai no luna o ka aina o Homelana kahi hoi a ua kilokilo la a me ke keiklalii Komeala e olali aku ai iluno o na moana kai ehuehu e hoopuni ana i ua aina ala.

NolaiU i ka wa a ua kilokilo (a i hoopuka ae ai i kela mau olelo a kaua i ike mna anei, aia hoi e like me ka hikiwawe o ka holo ana ae o ka malamalaina o ka uwlla ma na paia iuiu o ka lewa lani a nalowale aku ma kekahi aono o na htrfna aouli, pela iho la ua kilokilo nei i owili ia aku ai e ka mana o ke ko» loka kupua.

A no na mlnute |H>kole wule no aia eia e holo ana me ka inama nui me he kikiao makani ia, a nona paha ka mea i hooheno ia e ke uiele— Hao na kepa o Lihue Huki na kaula o Ualeauau Mokumoku i ka holo a ka lio Puahiohio i ke kula o Kanoenoe Ae, ua like io keia huakai klu a kilokiio ia i ka ainao Homeiana me ka makani puahioliio, i ka ume ia e ka manao ke koloka pouli,a nonala a me na po he umikumamaiua, kau aheahe ana ua Mamiona nei lloko 0 ka lewa ma kahi he mau mile ke kaawale mai ka aina ae o Homelana, a ua like no hoi ua kilokilo Mamiona nei me ka Iwa ke kau aheahe a hookikakaha ae ia me ka makaala nona iho. Oiai ua kilokllo nel e kau hoolai ann lloko o ka lewa, ua haawl ae oia i na kilo a me na makaikai ana no ua aupuni la o Hnmelaoa, a oo ka panina loa o kana makaikal ana kani ae ia kana uhu, me ka hoopuka pu ana ae i koia raau oieia: Kah»ha ! O ka aina paha auanei keia mainoino na iwi He keu ko'u ae ana aku nei e lllio i kokua no ke keikialli Homeala, aka heaha la hol | ka hewa, e heie au imua a make a i oia paha mahope o ka mea au i hoopaa ai i ka'o hoohikL i Aole i pan. E wehe ana o Huntsman a me Nawahi i keena loio no laoa ma ke kihi akao ona huina alanoi Mol a me Aiakea, e hoomaka ana mai ka ia 1 aku o looe aeL £ hahai ia laua e ka holomua. Ua hoomanao ae ka poe Ameiiea 1 komo pu iloko o na ehaeha oke kaoa huliamahl o ka Akau ame k« Hema o Ame ka llu:pjia ma fta makahlki 1861-64 1 ka la hoeola wehiwehi i n* o kol koa mau hoamake I haoie iioko ona | kahoa kaua, oia hoi ka poe • oia | ana malaio o na ao oli o Hawaii nei ma ke kai hoakai ana mai ke koianakaahaie aku nei a l ka ilina o Maemae a me ka lawelawe ana i ketahl mao hana hoomanao maiaila. Ua hoopolpui ia ka huakai e ka poall kiai kino o ka Moiwahine a me ka moku kaua "Iroquot"