Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 24, 13 June 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Cheryl Mokuau |
This work is dedicated to: | Mom |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KE HAWAII PAEAINA I HUIIA
BUKE XXX. HELU 24. HONOLULU, POAONO,, IUNE 13, 189 NA HELU A PAU, 2341
Hoola Loio.
@ M. LOWREY.
@no ka LEHULEHU
A HE
[@ blurred and difficult to read]
@ Hana me W.R. Kakela, @ ka @ makai o ka Hale @ Honolulu. 2331-7m
@ BROWN,
@ Kokua ma ke Kanawai
A MENA HOOIAIO PALAPALA NO KA MOKUPUNI O OAHU
@ Hana: Ma Alanui Kalepa.
2331
E. G. HITCHCOCK,
@ hikikoki,
@ Kokua ma na mea a pau @ pili ana ma ke kanawai.
E @ NO NA KILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2331
@A. ROSA.
[AKONI]
@oio a he Kokua ma ke Kanawai.
@ana Hooiaio Palapala.
Keena hana, ma alanui Kaahumanu
@EORGE P. KAMAUOHA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Notari no ha lehulehu,
Luna Haa@ Palapala Ae Mare,
No Kohala Akau, Hawaii,
A HE MEA
@ANA AINA.
E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.
2314-IV
W.R. KAKELA.
@ O A HE KOKUA MA KE KANWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
Tf
ENOCH JOHNSON,
(Enoka.)
@e Loio a Kokua ma ke Kanawai,
@ o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni.
@na Hooiaio Palapala Kope no ka @apana o Kona, mokupuni o Oahu.
@Keena hana, helu 15 alanui Kaahu@nu, ma ke keena mua iho nei o W. @Achi.
2263 1y
WILLIAM C ACHI.
Loio a he Kokua ma ke kanawai @mua o na Aha a pau o keia Aupuni.
@e Notari no ka Lehulehu a Boroka no na waiwai paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui Ka@epa, Honolulu, Oahu.
2262 tf
WILDER & CO. (WAILA MA.)
@ea huai papa me na [@ this section too blurred]
Kihi Alanu Moiwahiu me papu
@AMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala @oolimalima, a me na palapala pili kanawai e @ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma @ moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: Hale Pohaku hou na ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, Alanui Kalepa.
J. T. Waterhouse,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio
Lakohao,
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
ALANUI Moiwahine, Honolulu
@ 1y
Gaberiela Lenoa
O KA
Puali Kahiko Imeperiela o Farani.
Koa Opio Iloko o na Ulia o ka Laki.
Kukala Kaua a Perusia no kekahi Wahine.
He Moolelo no ke Au-Weliweli Nui o Europa
Ke Kahua Kaua o Auseturika.
KA HOOMAKAUKAU NO KE KAHUAKAUA.
O kela mau olelo o ke kauoha a Napoliona i haawi aku ai ia Konela Solage e alakai ana i ka mahele mua o ka Puali Kuresia, ua makemake nui oia iloko o ia minute e hamau ka leo o na pukuniahi e ki hoomau nei i na pualikoa wawae o Ilamuku Soula iluna o ka hoop@na o ke kiekiena o Pere
Zena, oia ka na mea a pau iloko o ka Puali Kuresia e noonoo ana iloko o ia minnte,--ua hamama mua ko lakou mau luaku papau e kanu ola ia ai me ko lakou mau lio ke hoao ia kela kiekiena e lawe pio mai e like me ka makemake o ke kauoha.
I ka hala ana aku la o ka mahele mua malalo o Konela Solage, iloko o ia manawa i pii aku ai ka mahele elua malalo o ke alakai ana a Mekia Gaberiela Lenoa, haawi aku la oia i ke aloha lima akau mai ke kihi aku o kona papalekila, a oia ka wa a ka Emepera o puka hou mai ai mai waena mai o kona mau Ilamuku, a haawi mai la oia i kekahi nana loihi ana ia Gaberiela me ka pane ole i kekahi huaolelo.
O na hoomanao ana no kela hoohui mare o ka lede Madimosele Ineza de Rila me ke keikialii Posetama o Perusia, oia na mea i maalo ae mamua o ka halehelena o ka Emepera a me Mekia Gaberiela. Ua nana pono mai ka Emepera me ka maka o ka ikaika e like me kona ano mau, e hoike maopopo mai ana hoi i na hoomanao o ka poina ole i ke kanaka mua loa nana i aa e wawahi a ulupa i kana papakuhikuhi hoolala kaua o ka hoohui mare no ka pomaikai pili lahui o Farani. I ka wa i lawa ai o kana nana pono ana, ua pane mai la ka Emepera i keia mau olelo mua o ka haawi kauoha.—
“Ua makemake au ia oe e Mekia Gaberiela e alakai nei i ka mahele elua o ka Puali Kuresia, e ukali aku mahope o ka mahele mua o Konela Solage e pii la iluna o kela kiekiena, a na ka puali o Ilamuku Soula e hoopuipui aku i kou kulana hope o ka nee mua. Aia iloko o kela punohu uwahi mahope aku o ka batari o ka enemi, he pualikoa wawae paha kekahi e hoopuipui mai ana i ko lakou kulana hope—aole paha. O ke kauoha e haawiia nei ia oe e ka Mekia no ka hooko aku, ua makemake nui au maluna ae o na mea a pau, e hamau ka leo o kela mau pukuniahi e ki mai nei—a e lawe pio mai i ke kulana kaua o na batari o ka enemi. O ke kauoha aku la ia e ka Mekia, a ke manao nei anei oe ua loaa ia oe he manawa e uhaki hou ai i ka`u mau hoolala kaua ana no ka pomaikai o Farani a me kona lahui kanaka o kanakolu miliona—e like me kau i hana ai i kela la aku nei ma ka hoohui mare apuka o ka lede ukali o ka Emeperesa Iosepine ka lede Madimosele Ineza de R@ me ke keikialii Posetama o Perusia?”
Na keia mau olelo a Napoliona i hopuiwa nui aku ia Gaberiela no kela wahi kmuhana mua no o ka inaina o ka Emepera ma kela uhaki hoohui mare, eia no ka iloko o kona mau hoomanao ana o ka hiki ole ke poina na manao huhu pilikino o ia mau la pokole i hala, he mau hana hoi o ke kuleana ole a me ka hanohano ole e lilo ai i kumuhana ano nui iloko o keia la hooili kaua. Ua haawi aku o Gaberiela i ka hoolohe pono no kela mau olelo a ka Emepera a hiki i ka pau ana, a i ka hoi pono ana iho o ko laua mau manao o ka uluku a me ke kuee, oia ka Gaberiela i pane aku ai ia Napoliona.—
“E oluolu mai ia`u e ka Emepera no na mea i hana ia i ka wa i haia, oiai, he mea hiki ole ia ke hoihoi hou mai i hapa no na hana o keia la No ke kauoha e hooko ia ana ia e ka puali malalo o ka`u alakai ana, a e hamau ana ka leo o kela mau pukuniahi e like me kou makemake—ke ae oe e ka Emepera e haawi mai i manawa no`u e hooko ai ia kauoha iloko o na minute pokole. O kela uhaki kanawai o ka hoohui mare, ua hiki mai ka manawa e loaa ai ka huikala ia ma kou aoao ma keia huakai o ke koa—ka wiwo ole—a me ka make hanohano o ka Puali Pale Umauma Kila Kuresia iloko o keia la hakoko o ke kaua.”
Ua nana pono mai ka Emepera no keia mau olelo ka piha haaheo o ka wiwo ole a Gaberiela i hai aku la, a oia kana i pane mai ai i keia mau olelo hopoe,--
“E hoomanao e ka Mekia i ka`u kauoha paa ia oe: E lawe pio mai i ke kulana kaua o ka enemi. E hamau ka leo o kela mau pukuniahi. A e make oe iloko o keia la hooili kaua, a na kou uhanae e halihali aku ka lono o ka noho wahinekanemake ana o ka lede Madimosele kau wahine iloko o kekahi hora o keia auwina la O ke kauoha ia a e hooko oe e ka Mekia.”
Ua haawi aku la o Gaberiela i ke aloha kunou o ka hoolohe kauoha hoowahawaha i ka Emepera, me kona hoomanao ana ae iaia iho, aia he mau manao huhu pilikino o ke ano haahaa loa i ka puuwai o Napoliona no keia wahi hoohui mare kahiko o kana papakunikuhi, oia kana i huli ae ai a haawi i ke kauoha no ka nee ana o ka puali, a kani aku la ka o-le hoailona no ka nee ana ilalo o ke kahua aina haahaa.
Ua haalele iho la ka puali o na koa Pale Umauma Kila i ke kulana o ka Empera malalo o ka holo kiau ana a ko lakou mau lio, a iloko o na minute pokole, aia ka puali ke holo la ilalo o ke kahua aina haahaa; iloko hou o na minute pokole, aia lakou i ka lihilihi o ka hoopiina o ke kiekiena o Parezena a mahope aku hoi o ka mahele mua o Konela Solage i hala aku he mau minute wale no ke kaawale. O keia pii ana aku a na koa lio he ekolu tausani me ka hoopuipui ia ana aku e na koa wawae o Ilamuku Soula i aneane e like me ia ka huina, ua wehe hamama hou mai la na batari o ka enemi ma ke ki ana mai i ka lakou mau pukuniahi i na koa Farani e pii aku nei mai ke kahua aina haahaa aku, a loaa koke mai la ka mahele mua o ka Puali Kuresia malalo o Konela Solage i kekahi poino nui o ka weliweli, a na ia mea i wawahi liilii ae i ko lakou mau laina iloko o ka nahaha, e hina ana imua—e wala ana i hope—a o Konela Solage, ua ku mai la oia i kekahi poka pukuniahi ma kona opu, haule aku la i ka honua a make loa.
O ke kulana o ka mahele mua Kuresia i nahaha ihola,ua hiki aku ka mahele elua malalo o Gaberiela ma ia wahi a lawe ae la i ke kulana alihikaua no na mahele elua iloko o ka pouli uwahi pauda, a malalo o kana alakai ana i kamoe hou aku ai ka puali holokoa no ke kihi akau o ka enemi me ka huna ia e ka uwahi pauda e puhi malie ia ana iloko o ia manawa e kekahi makani kolonahe e pa ana maluna o ke kahua kaua i ke kihi akau no keia helu ae.
(Aole i pau.)
Ke hoopuipui mau ia nei ka olelo Hawaii me na huaolelo Beritania i hoopilipili ia mana puana. E laa ka huaolelo “laki;” ka huaolelo “pakalaki”, mai ka huaolelo Beritania “luck; “ ka huaolelo “pakalaki,” mai ka huaolelo “bad luck.” Aole i nele na Hawaii i kekahi huaolelo no lakou iho no ka mea, aole i nele kela a me keia lahui o ka honua nei me na haawina “pomaikai” a me pomaikai ole,” i kulike ai me ka manao o kela mau huaolelo Beritania luck me bad luck.
He palapala hooweliweli kai hoouna ia i ka lunakanawai nui o ka Aha Kiekie na ka hohe wale huna iaia iho () ka manao o ua palapala nei, e pili ana no ia i ke kulana nee mua a nee hope o ke aupuni ma na alakai a hoonaauao ana i ka Moiwahine o ke aupuni.
ROMIANO;
Naita Hapakeko
O NA PALI EIWA.
Haku-alii Korila o na luahuna,
A I OLE
Ke Keikialii Kamehai lkoa ma Italia.
MOKUNA X.
IMUA O EUROPA-KA HOOKAHULI AUPUNI PAKAHA.
E WAIHO MAI I NA HOOPONOPONO ANA NO KE KUOKOA O Italia me a`u a na`u no e haawi i na hoolala ana e hiki ai ke hoohoka ia o Romiano.
O keia pane a ua naita Apala la oia ka ua poe la o ua ahakaukanawai la i nana pono mai ai maluna ona ma ke ano o ko lakou manaolana hope loa ia, a oiai, ua hoike mua aku ua Apala la i kona manao maloko o ka leta hoike kulana kaua me na olelo, e aho ka nele ana o Italia me ke kulanakauhale ole, a na ia mau olelo i hoopihoihoi ae i ko lakou mahao mana paha o hana aku ua alihikaua a alakai nui la o ko lakou mau mana kaua i na mea e hookahuliia ai ka nohoalii e like me na koi a Romiano.
No laila, mahope o ko lakou noonoo pono an a no keia pane hope a ua kana ka la a ko Italia manaolana hope loa, hooholo iho la lakou e ae aku i na olelo a ua koa a naita la, a o na ahewa koikoi ana no kana mau hana ina oia e kumakaia ana i ke kuokoa o Italia iloko o na lima o Romiano ka hapakeko, e kau no ia maluna o kona hokua, no kona auamo ana i na ahewa koikoi loa a ke kipi a me ke kumakaia o ka pakaha a me ka hohe wale
O ka loaa ana aku o na olelo apono a na hoa hanohano o ka ahakaukanawai, e haawi ana i ka manaolana hope loa o ko Italia kuokoa iloko o na lima o ua naita Apala la, oia ka ua Apala nei i lawe koke ae ai i ka mana o ka hana ma ka poho o kona lima me ka hakalia ole, oiai na minute o ko omiano pii mai a kaili ae i ka nohoalii ua koke loa mai
E like me na haawina mau i loaa i ua naita la, ke akahele a me ka pupuahulu ole ma kana mau lawelawe kaua ana, pela no oia i haawi ae ai i na hoolala ana a kona noonoo me ke akahele maluna o ka ninau koi aupuni a Romiano, a no ka hope o kana hoolala ana, hooholo iho la oia i kona manao e haa wi aku oia i kekahi o kana mau puupuu hamare ikaika e wawahi ia ai ka mana o kela koi aupuni kipi a pakaha a Romiano, a ke nele oia ma ia hana ana, alaila, o ko Italia manaolana hope loa ana ia no ke kuokoa a o ka hoouka kaua me ke aho hope loa, oia wale no ke alahele i koe.
Nolaila, i ka wa i holopono ae ai o na hoolala a ka naita hua ohia no kana papa hoolala kaua, hoouna aku la oia he eha o kona mau koa me ke kauoha paa e lawe lakou i ke kulana o ka aa ana imua o Romiano malalo o ka misiona hooko kauoha o ke apuka.
Wahi a ua naita Apala la i kona mau koa, e lawe i ke kulana hololio, mawaho ae o na palena o ke kulanakauhale, a holo mai me ka puahi nui no ke kahua hoolulu o ko Romiano mau mana kaua me ke kahea ana—E ala e Italia—no na pali eiwa no ke kii ana aku i na waiwai pio malalo o ke kauoha a ka naita Apala ka moho lanakila e noho`lii la i keia wa ma kona mau palena.
Ano e kuu makamaka heluhelu, o keia ae la na olelo apuka wahahee a ka naita Apala i hana ai imua o Romiano, a he mea oiaio, e kuu makamaka, ua hooko ia na hoolala ana a ua naita la o ka hua ohia, aka, e kuu makamaka, na keia mau hana a ua naita la i hapala aku iaia me ka inoa hohe wale mamuli o ka hiki ole ana iaia ke lanakila maluna o Romiano me ka ikaika o na mea kaua, aka nae, e hoea mai ana he la naulu a me ka pouli nui e naka haalulu ai o Italia malalo o ka manao o Romiano ka hapakeko.
MOKUNA XI.
KA HAPAKEKO ILOKO O KA INAINA O KE APUKAIA—KE KEIKIALII ROMIANO KUE I KA NOHOALII ANA O ITALIA.
E aneane aku ana e pau na hora a Romiano ka hookahuli aupuni i waiho mai ai i kana koi i ka nohoalii o Italia, ia wa i ike ia aku ai he eha mau koa Italia e holo mai ana me ka puahi nui no ke kahua hoolulu o romiano a me kona mau koa me ko lakou mau leo e kahea ana—e ala e Italia no na pali eiwa—no ke kii ana aku i na wwaiwai pio malalo o ka naita Apala, ka moho lanakila e nohoalii la i keia wa ma kona mau palena.
Ua hoomau aku ua mau hololio la ma ko lakou alahele o ka puahi me ka hoomaha ole, me ka hakoko ikaika ana me na koa o Romiano a hiki i ko lakou nalowwale ana aku ma kela aoao o ke kulanakauhale.
O keia lono i loa aku la ia Romiano aia kona home pali ua lilo pio malalo o ka naita Apala, ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa nana i hamare aku ua hapakeko la a oia kana i huli ae ai me na helehelena o ka inaina maluna o kona mau koa a luai aku la i keia mau olelo kakana.
E na koa:--Ko`u poe hoaloha hookahi ma kei ao; ano e kakua i ka oukou mau mea kaua a e haliu ae i ko oukou mau alo no ko kakou home pali no ka haawi ana aku maluna o kela poe kipi a komohewa i na hoopai weliweli loa no ka lakou mau hana, a ke hoopaa nei o Romiano i kana hoohiki o ke koko, aole loa kekahi o kela poe koa Italia a me kela alihikaua komohewa e hoi ola hou mai iloko nei o Italia ano, e na koa e makaukau me ka oukou mau mea kaua a e huli hoi koke aku no ko kakou mau home pali kuahiwi aloha.
Me kela mau olelo puhi ae la ua hapakeko la i kana o le me ka ikaika, a iloko o na minute pokole, aia ua Romiano nei a me kona mau koa e moe ana kaoo no na pali eiwa ka pahu ho pu, me na manaolana e loaa aku ana ke kolohe aka e ka mea heluhelu, ua hooi loa ia mai ka inaina o ua hapakeko la iaia i ike iho ai i kona apuka ino loa ia.
O na hora wehe kaiao, oia ka manawa a Romiano a me kona mau koa i hoea aku ai ma ko lakou home pali, a i ka wa a lakou i ike iho ai no ko lakou apuka ia ana, luai ae la lakou i na hoohiki ino ana me ka olelo paa, e luku hoomainoino lakou i kela kanaka keia kanaka Italia e loaa aku ana ia lakou ma ko lakou alahele.
O ka piha inaina a me ka huhu o ka hapakeko Romiano, na ia mea i kono mau koa i hoea aku ai ma ko lakou home pali, a i ka wa a lakou i ike iho ai no ko lakou apuka ia ana, luai ae la lakou i na hoohiki ino ana me ka olelo paa, e luku hoomainoino lakou i kela kanaka keia kanaka Italia e loaa aku ana i alakou ma ko lakou alahele.
O ka piha inaina a me ka huhu o ka hapakeko Romiano, na ia mea i kono hou aku i na manao pakaha eleele loa iloko o ua keko la, e huli hoi hou aku oia no ka noho alii o Italia a koi kue aku i ka nohoalii me ka ikaika o na mea kaua ina he mea ia e ala like mai ai na aupuni pookalaunu o Europa holookoa a kue mai iaia hookahi, aka, o ka wiwo ole a me ka hopo ole i loaa i ua hapakeko la, na ia mau mea i haawi aku i na manao hopo ole iloko ona, a aa aku la oia e ku imua o lakou ma na ano a pau o ke kulana koa me ka wiwo ole.
Nolaila, ma ke ahiahi o ka lua o na la o ko lakou hoomoana ana ma ko lakou home pali, haawi hou ae la ua Romiano la i ke kauoha i kona mau koa no ka hoomakaukau hou ana ia lakou iho a maki aku i kai o ke kulanakauhale alii me ka ikaika o na mea kaua a hoi aku i ka nohoalii o Italia e haawi pio mai lalalo o lakou a i ole oka hoohanini ia paha o ke koko.
(Aole i pau.)
Ua pakika iho kekahi wahine mai luna iho o ke alanuipii a pahu ana ilalo ma Kepohoni. No ke kahiohio i ka waiona ke kumu. Pakele nae na mea paahana o ke kiko waena mai poloke.
NANEA KAMAHAO
O KE
KEIKIALII
ROMEALA;
KA
Ui Kila Mageneti
O Parameri.
Ka Nani e haule ai ka Honua;
Ka Mahina Meli o Salaredina;
Ka La alohi o Mulisedera;
Na Kulu Koko kamahao Ekolu
Na Ui Hookelakela o ke Ao holookoa.
Na Nani Puuwai Uahoa o ka Honua nei
A O KE
Kila Mageneti o ke aloha—“O Parameri no ia.”
Ua panai ia mai keia mau olelo a ua kaikamahine alii la e ka mea nona ka leo i hai mai ai iaia no Romeala i ka i ana mai:
Me ke kupaa o kou puuwai a pau e loaa ai ia oe ka lanakila imua o kela keikialii, a ke ole pela, alaila he aliiwahine oe i ha@le pio malalo ona,
Ua uhola hou ae na hiohiona haikea maluna o ua ui la no keia mau olelo a ka leo kamahao a oia kana i pane ae ai e kupaa ana au a hiki i ka hiolo ana o Volegana.
Pane hou mai la ua leo la, ae e kupaa e kuu luhi a hiki i ka hana lepo hope loa o Volegana nei a owau pu ke kahi me oe.
Alaila, e ka mea heluhelu, me kela mau olelo mawaena o ke kaikamahine alii a me ke kahu hanai ke kupua Volegana, lalau ae la ua kaikamahinealii la i kekahi kaula gula e lewalewa ana ma ka aoao o kona nohoalii a huki mai la me ka ikaika, a ia wa no i olowalu koke mai ai ka leo o na kiai me ka hualelo hookahi, he kumua, he kipi, he pakaha.
No ka manawa pokole, aia na kiai luli ole o ka halealii Volegana ua makaukau me na mea make, a o ua hale alii la hoi, lewa ae la oia iloko o ka lewa he mau kupuai mai lalo ae o ka lepo a aniniu ae la ia me ka ikaika nui me he lua mimilo la ka halulu, a o ia halulu, ua holo aku la ia a lohe ke keikialii Romeala ma kona alahele e hoea mai ai i ka halealii a oia ka ua alii opio la i nanau iho ai i kana ohenana makalii no ua mea la.
E ludiona ke kamahao, heaha keia me halulu a`u e lohe nei?
Pane ae la ua wahi Ludiona nei, o na mana ia o Volegana nei e hoao mai la e hooweliweli ia oe, i huli hoi hou aku ai oe ihope me ka naau hohe wale a haalele iho i ka aina o Volegana me ka ike ole i kona mau pohihihi, aka, e kupaa ka manao a e ikaika hoi kou mau manao koa o ka wiwo ole a e hele imua, mai makau no kela mau mea, oiai, ua hala ka make a me ka ehaeha, oiai, ua lanakila oe maluna o laua a o ko laua mana, he pio ia no ka wa mau loa, ano e kuu alii, e ikaika na kapuai, e hele imua a o Ludiona pu kekahi me oe ma ia mea.
Mamuli o keia mau olelo a me na hoike a Ludiona, ua uwila hou ae la na kapuai o keikialii Romeala a hoomau aku la i kona alahele no ka halealii o Volegana.
No kekahi mau minute loihi keia hele ana, ike aku la lakou i ka halealii o Volegana e niniu mai ana ia me ka ikaika, a o na lapalapa ahi hoi e lolili ana ia me ka ikaika ma kela a ma keia aoao o ua hale la.
Ike pu aku la no hoi lakou i na kiai e hookala ana i ka oi o ka lakou mau mea make ma kela a me keia wahi o ke alahele a lakou e hele aku nei me ka hooho lokahi ana, ke kupua ke kipi ka pakaha.
Ua holo ae ka haalulu a me ka weliweli maluna o na hoa alo ehuehu o ke aka, no ke keikialii Romeala mamuli o keia mau hiohiona weliweli o ka hookala kupua aka, no ke keikialii hoi o ka hookelakela, aole loa ia i hoike mai i na helehelena o ka hopohopo, aka, o ka ulumahiehie o na minoaka ana oia ke uhola ana maluna o kona mau nanaina.
O ka hookokoke loa ana mai o na la o ua keikialii la e hoea aku ai imua o kona makuakane, e like me ka laua mea i ae like ai, nolaila, lalelale ae la oia i kona mau hoa alo ehuehu me na olelo e hoonaueue ia ai ko lakou mau puuwai, a he mea oiaio e kuu makama ka heluhelu, na ia mau olelo a ke kila makeneti i hahao hou aku i na manao wiwo ole o ke koa iloko o lakou; a lalapa ae la ia me he pauda la e hoowela ana i ko lakou mau aakoko, a oia ka lakou i hooholo iho ai e ukali mahope o na kapuai o ko lakou haku opio o hiki i ka make like ana.
Nolaila, me ka leo hookahi, halelu like ae la lakou me ka huaolelo o ka haaheo, o Romeala ka loea o ke ao, ka mea i poniia e Alahe e lilo i kila makeneti e haule ai ka honua, aole me ka oi o na medala kila, aole me ka ikaika o na pualikoa, aka, me ke kamumumu o ke aheahe malie.
Nani ka huila o Kilauea
Lawe malie i ka lai
Kowali lua a hoolailai
Kapalili i ka ili o ke kai.
O keia mau leo hooho o na hoa alo ehuehu o ke keikialii Romeala, ua holo aku la ko lakou o wawahi aku la i na pahu lohe o na kiai luli ole o Volegana a o ka ua poe kiai la i haehae ae ai i na paia lewa me na leo ahiu:
Ha-sa-na-he kupua!
Sa-he kipi!
O kela mau leo kalahea ahiu o na kiai o Volegana aole loa ia e hiki ke hookuemi mai i na kapuai hele mua o keikialii Romeala a aole hoi i ka weliweli o ka lakou mau mea make ke wawahi i ke kupaa a me ka wiwo ole o ka puuwai o ua keikialii la.a
O na hoao lehulehu ana a na kiai o Volegana e hooweliweli mai ia Romeala, ua hiki ole ia ke lanakila, nolaila, ua kahea hou ae la lakou me ka leo nui e
Haehae ka manu
Oi aleale ka wai.
Aka, e ka mea heluhelu, o ia mau hoaao ana, he hooulu la makani wale iho no, oiai, o ke koa a me ke kuemi hope ole o na kapuai o ke keikialii Romeala na ia mea i hoohiolo mua loa aku ka mana o ua poe kiai luli ole la o Volegana, a na ka mana o Ludiona ke kamahao i kipaku aku ia lakou e auhee liilii i o a ianei me ka haalele ana i ka hanohano o ko lakou kahua kiai.
Ano, e kuu makamaka, eia kaua ke ike nei i na kiai luli ole o Volegana ua auhee, o ka haaheo a me ka lanakila oia ka ke keikialii Romeala a me kona mau hoahele i lawe ae ai a lilo ma ka iniki ana iho i na mele i haku ia no ua alii opio hookelakela la.
Romeala ka ui
Ka nani o na pua
Ka mea i poni ia
I loea no ke ao
E haule ai ka honna
A hiolo mai na lani.
O ke auhee ana aku o na kiai mai luna aku o ko lakou kahua o ka hana, na ia mea i hoike aku i ke aliiwahine Ane, ua nahaha a ua weluwelu ka mana o kona mau kiai a oia kana i hoomanao iho ai he loea io ke keikialii Romeala.
Nolaila, haawi ae la ia i na hilinai hope loa ana maluna o ka mana o kona nohoalii a me ke kupaa o kona puuwai, a ke hulihia kela mau mea i ke keikialii hoowalewale, alaila he ui oia i kahakaha ia kona lae he pio i haule malalo o Romeala.
Aka, e ka mea heluhelu, mamua ae o ka holopono ana o na hoolala ana e na noonoo o ua aliiwahine la, aia hoi, poha aku la ka leo o ua keikialii la me he ahiuhiu Waikoloa la ka li puanuanu i na pana puuwai o ke kaikamahinealii i ka i ana aku.
E Ane! E Ane! Ka ui hoomahiehie o Volegana-Eia au o ka nani e na pua—Ka ipo hoohie a keia mau ui lehulehu, a i kipa mai nei ma kou hale alii no ka poni ana aku ia oe i pua hope loa e lawa ai ka lei kalaunu o Parameri. Nolaila e hoomanawanui iki ka ono o na makamaka heluhelu o keia moolelo a huai hou ia aku i keia pule ae me kona ikaika piha.