Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 24, 13 June 1891 — HE MOOLELO NO WALAKA RARE, KA ILIO AHIU O NA KUALONO, A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WALAKA RARE, KA ILIO AHIU O NA KUALONO, A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA.

I MOKIWA X. I i i ! Alaila, eka makamaka heluhelu, fne k.-ia mau olelo a ua keikiaiii la, hoo|>ololei nku la oia i kana mau pukuniahi maiuna o ke kahua hooluUi o na puali o ka enemi, me ka haawi pu una aku he hoailona maiuna o na naita e paa ana i ke kaula o ka pukuniahi,—flre—i>ang —luai like aku la ka walmo uamau pukuniahi la me ka ikaika, a o ko lakou mau poka wela hoi, hihio he- ! le aku la ia ine kfl wellweli nui. | liang—aia e walawala pahu ana | na koa Irelani ilalo o ka honua. I No ka manawa olua oke ki ana aku o na pukuniahi a ke keikialii malaka, aia he lehulehu o na kino I make o na koa In lani e haule walawula ana iirt)o o ka honua, e kaa* 1 pa ana no ko lakou mau aho hope loa, e maulinwH ana no kahi alio loa nie lakou, a i ka eha o ka hoouna aria aku o tia keikialii Ia i kana inau poka wela, puhi ae la oia i kana o-le hoailona, a na la leo o-le i hoouna aku i ua keikialii la a me kona mau naita no iuna o ke kulana h«x»!ulu o na pualikaua o ka enetui e haunaele la Kwa Moae mai na I»o|m> auhuhu aku a ke koa Walaka ltare. ! MOKUNA XI. I K A 11.10 AHH' O NA KI'ALONO —HUI I.nilA KF. K \I.AISU O IKELA9I. ! (» ka wela ona j>oka—ka hohono 0 ka nw.ilii pauda. | () ka lana ko'u mau hoaloha, | Ak;i, oka hanohano n iue ka ihiihi o koi.i hae, Ka la.ihia hoi a me ke kuokoa o kona aupuni, Oia ka poka haokila paaklki, j Nana eho >kahekahe ae i ko'u I uiaii aakoko, K hoohana au i kona maluhia, Me ka pukuniahi o ke kukala i kaua, A kiola aku ia Ireiani ilalo, K paa pio me kona hopena, No na keneturla henul, A hiki i ka haule ana mai o na i hoku. O ke poha ana ae o kela leo o-Ie me ka hikiwawe, a me ka hooko kauoha eieu o na nnlta aahu ulaula, na ia mea i kaili mua ioa ae ka hanohano o ke kahua kaua ma ka aoao oua mau keiki kaeaea la ona kualono o Wale, a hoio aku UUkoo imua o ke kahua hooiulu nohahao ! ka enemi me ka puahl nui olai na j kol imu uwahl pauda e polpu ana I maluna o kona niau paiena. K like me ka puahi a me kahlki* : wawe o ka pli ana aku o ua kelkl- ; nlii la o ka uwahi paueia a me kona 1 mau naita wlwo ole, pe)a no hol ka ! eleu o ua keikialii la i hahao aku ai i kana mau oielo wiwo ole iloko o ka umaunia o k«na mau nalU me he owiii pauda U i aneane e hiki i mai i kona manawa e hoohana ae ai i eooa ikaika, a o na oleio «oa keikiaiii U, oia no keU: K na naiu—la oukou e haaheo aku ai imua o na enemi me ka ikaika o ka oukou mau medaU kila, e hoomanao ae no ka hanohano okeU hae paa roee o na waihooluu ekolu, noaa kakou e ku ai I keU U a paie aku no ke oU a me ka make.

Ae e na naiU, wahl hou a ua keikiaili la, no kona hanohano a me kona Ihlihl, no ka laahU hoi a me ke kuokoa o kona aupunl, nona aua! nei kakoo e aa aku a! me ka wlwo 1

; ole imua o na poka w«.-la anw ka | hohono o ka uwahi paud:« a ka ♦•uemi, ma ke ano o ka kakou niau ]->- ka haokiia paakiki ia ma ka wah.i o ka kakou mau pukuniahi o ke kukala kaua. a iea he mea hiki i na I lanl ke hiolo mai, alaila, na kakou auanei ka lanakila o kvia l:t an>» e na nalta—lmua no ka wa hoj>e loa. Me keia mau kahoahoa oloI«> an;i a ua keikialii Walaka Rale ld, heiLi ae la kana pahl iloko o ka loua, uo ka hoike ana mal i kona mau nai(u, oa kokoke mai na minute e halawai ke klla me ke paea. Nolailn, oehu like ae Ia ua mau naita la I ka lakou mau makakiU, a iloko o na «ekona pokole, aii ua mau naita la ua makaukau no ke kahua o ka hana. " E welo ae au me Makuaiki Ke ahf papaie wela i ke kai." Ano r e ka makamaka heluhelu, eia kaua ke ike nei i ke koa nona keia moolelo ua haalele aku la i kona kahua halawai iue ka enemi ma ka waha o na pukuniahi, a o ka hui ana he alo a he alo me ka oi | o na rjedala kila o ia ka kaua e ike | hou aku ana iloko o na minute pokole I koe. Nolaila i kela wa a ke kulana mav ua mau naita la e maalo ae ana i me ka puahi nui, aia hoi, e like me ka oili hikiwawe ana aku o ka pua mailoko aku o ke kakaka, pela iho la ka hikiwawe o ua poe naita la i pulelo aku ai malalo o ka niana o ka o-le kauoha a ko lakou alakai opio, emoole aia ka lakou mau ma-1 kakila e koele ana iluna o na puniu ' lae o na koa Irelani. ' £ kani oeoe aua na papalina kila ! 0 ka lakou mau pahi me ka ikaika, ! e halulu ona ka honua me na tausani kapuai lio, a o ke kahua holookoa ua wawalo ae la ia me na leo hae ahiu o na koa a me na naita Irelani e kahea ana no ke kijx)ka ae 1 na naita o ka aahu ulaula iloko o ka lewa. O keia mau haawina weliweli a me kela mau leo hooho ahiu o na koa Irelanl, ua hiki ole ia i ka haaheo o ko lakou mau puali ke hooko aku, oiai lakou e hoouna mau ia aku ana Ilalo o ka honua he luahi na ka niaka pahikaua a na keiki aahu ulaula o na kualono o Wale. O ka hiki ole ana i na koa o ka pukuniahi ke hoouna mai i ka lakou mau poka maluna o na koa o ka aahu ulaula, oiai na aoao elua e < hoouka ana me ka haLi'.a, o iu kaj ke Keikialii lliki 1 h< , i i aku ai i j kona mau ukali ma na e! oi eha o kona puali me ke kauoha n > ko lakou pii iike ana mai a hoopuni ae i! na koa o ka aahu ulaula a me k<> lakou alakai nie he ia la i komo i ke kaueka, aka, e ka mea heluholu e, o kei» kauoha a ua kpikialii la. o ka puuwai uahoa, he kauoha ia ana i moeuhane palaualelo mua ole ai o ke kanaka koa e like me ko Walaka Rare ano, he mea paakiki ka olelo ana, e paa pio ana oia, oiai he | puhl kona hoa like he ia pakelokelo he paoo lele hoi aohe kaheka e paa ai oia. | Nolaila, i ka wa a ua alii Irelani la 1 hoouna aku ai i ke kauoha ma 0 kona mau ukali la imua o na alakai o na «heu eha o kona puali, aia | hoi, • Uke me ka pohaana mai o ka j malamalama o ka la ma kekahi o na la I poluluhi la e na ao hakumakuma eleele, peli Iho la ka puali hoiookoa i pii like mai ai me ka puahi nui, a o na koa bai o na batari pukuniahi, holo ae U lakou me ka ikaika nui no ka hoopuui ana ae i ke kahua waho o ka puali ma ke •U3O e paniku mai i ke aiahele a na koa aahu ulauU • mahuka aku ai mai ka waha weUwell o ka lakou mau pukuniahl, a ma ka olelo pokole ana ae no kaua e ka me* heluhelu: aohe nao ai a ke Keikialii Waiaka Rare, ua papaa i kapoahi a ke keikialil Hiki o IreUni; aka, aIU nae hoi kaua e pulale loa aku e ku ikl iho kaua a makaikai aku qo na hana a na aoao a eioa, oiai he mau ike nae waie no Uua a eiua e like me ka hookaau ana a ke meie, Akamal oe aaamai au, HaHe na ike o kaua i ka UuU. OUi na eheu eha o ka poali o ke 1 Keikialii Hikl e pll mal aoa me ka I poahl nui a me na koa o oa batari ' pukuoiahi e Uwe ae U i ko Ukou

ku'ana o k<e paniku, haliu Hop« ae la ke Waiaka njoJuDd oj k"t a m.iu naiu a hope ae la i j kvia mau olelo: I Va hiki niai ka maaawa e na naita o V\"nle, a o na ««kona hoi e ha- ! uhei.i a! ko kak<«u hae aloha, aia ia imua o ko ouk'">u a!o I keia wa; ano e n i nai!a. Imua me kokakou hae! Ilalo m»* ka hae kipi o Irelani! Ilu- j na me ka hae kahakolu o Wale— r io ka inake a me ke ola. j >£e keia mau olelo hope loa aua ' keikialii la o ka uwahi pauka, hoo- ! hoio aku la oia i kona iio (Makani j ; Ahiu) me ka ikaika nui imua o na | enemi me kana pahikaua e kuhi ana īmua ioe ke kahea pu ana mai j , i koua Tnau naita: Ilalo me na lrelani! lluna me ko kakouhae! £ paa iaia i poka kila no ko oukou ' mau puuwai, a e hoolilo i kona mau waihooluu kahakaha 1 pukuniahi no ke kukala kaua. ! Alaila e kuu inakamaka heluhelu na keia inau olelo a Walaka Rale, a na ia mau olelo i hoouna aku i kona mau ruitH me he iiona huhu la imua o ka mana a me ka ikaika 0 na koa Irelani no ka wa elua, me he mau debo!o la e holo ana me ko lakou mana maluna oka waha ha. mama o ka inake. Ae e ka makamaka heluhelu—e holo ana ua mau naita la o ka aahu ulaula imua o na elau pu a ine na makaihe a ka enemi e wanaoa mai ana 1 ke alo, e oloio ana hoi lakou me ka hopo ole i ka maka o ka pahikaua a me ka pahl poniaila, a maluna ae o na mea a pau, ua lilo ka weliweli o kela mau mea make e hoohe ai k« kauuka makau wale 1 mea ole loa i ua poe naita la o na kualono, a pela i kohu ai kaena o k,i makani puahiohio o ke kuluaumoe, he mau naita kona aole lakou i ike ia mea he hohe wale, a he poe hoi lakou i hanau ia mai i keia ao aole ka makau a nie ka haawi pio i kahakaha ia ma ko lakou mau umaum i, ao ka hooko kauoha ine ka wiwo oie, o ia ka mukia o ko lakou mau puuwai, no lakou paha ka mea i olelo ia O na inea kaua ko'u luhiehu— Xa kahiko haaheo o ke kavalia Oka make a me ke ola—O ka makia ia o ka oihana naita. Ina pela, alaila e hoomau aku kaua ma ke kamailio ana no mua no na hana a kaulana loa a uu poo :iaita la ma ka olelo ia ana na lakou i nawaiii aku ka ikaika o na pualikaua o ke knikialii Hiki ma ua la nla maluna o kela kahua kaua kaulana loa o Alani imua o ka ikaika oka waha hamama ona pu 'euniahi a me ka oi o ka lakou (Irelani) mau mea kaua. Va ike ae nei kaua eka makamaka heluhelu, ma ka aoao o na Irel.ini o ke paniku a me ka hopu pio ana ia Walaka lUle a me kona mau naita ka lakou kulana a kahua hix>lala kaua i lawe ae ai, a ma ka aoao hoi o ke koa nona kela inoolelo o ka hoohaule pio ana aku i keikialii o ka pakaha (Hiki) —ke kiola ana i kona hae kipi ilalo—ka wawahi ana i kona (Hikl) manaa me ka ikaika kaua a lilo i mea ole, alaila o keia mau mea ae la o ia ke kahua nui a na alakai o na aoao a elua i upu al, & o ka mea nana e kaihi ka laoakila, o ia ka kaua e hoomahele hou aku al ma ke kamailio ana. Oiai elua me ka laua mau papn hoolaia kaua e paio kue aku ana kahi i kekahi. e iaa na koa Ireiani e kue mal ana i na naita o ka aahu uiaula e like me ka hanohano oka lakou mao papa hoolala i manao ai, a pela no hoi me na naita o \ ka aahu ulaula, ka puuwai i hoopiha ia me ke aloha aina, e ku« aka ana i na Irelani, a iloko o ia man minut« o ka hahana, mawaena o na aoao elua, leha kapakahi ae la na maka o WAaka Hale maiana o ka hae kalannn o Irelani e wek> kapailii ana iwaena oka poali, alaila haii ae la ia maiuna o ka hae poa roaeokona aupnni, a ae ia ia I keia maa ote)o: E hanie i keia hae kipi iialo o ka iepo e pooo' ai, a e nohaha ka pualikana o keia keikialii pakaha no ka wa hope ioa. AoUipmu