Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 25, 20 June 1891 — HE MOOLELO WALOHIA NO KE Keiki Iapana Imi Pono. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KE Keiki Iapana Imi Pono.

[ l'* he2cb«!a •» kf ; » mooloio imn* o ka At«hoi Ea«bPiio >al o k« p*e Aiu*, laa* 1991. e ke Kabo Kk*'.«i* o K*akc«ao, Rev. B. O. B«k*Uh, D. D . • i Bon4 t H*c»!e W« ak«h*uki e onihl * hoo:*t* *ko no k* poru*!k*l o n* opio U*w*li.] A i neia wa ua komo iioko o kona mau lima he buke uuku e pili ana ia Amerlka Hulpuia. a no ia buke kana i oieloai mahope mai, " Lehulehu na wa a v u i heluhelu ai ia buke a ua hoopahaohao ioa ia au, me he ia, e hehee aku ana ko'u 1010 mai loko aku o ko'u poo." Mai ia Ia aku, aoie loa keia iolo paahana i hoomaha iki a hiki wale i kona komo ana iloko o na kula Karistiano 0 Ainerika Karistiano. Pe iea la ia e hiki ai i Amerika? He aina ia 1 mamao aKu mai lapana. A he kue kanawai hoi no kekahi lapana ke haalele i kona aiua kuiaiwi, a he | make ka hoopai ke huli hoi aku. 1 Nolaiia, ua hana oia, ua kakaii a ua j hoopaanaau e iike me ka hiki iaia, a ua hiii pinepine ia oia no ia mea e kona haku alii. Uiiiia oia no kona' aioha i ka imi naauao? Aoie paha no ia. Manao au ua hoopai ia oia no kona hoopalaleha i ka hana i loaa'i he wa nona e hoopaanaau ai.; Malaio o ke kanawai o ka aina ua kupono no kona hoopai ia ana, no ka mea, e hooko aku oia I ka hana a kona alii. Aole au e mahalo aku ana no kona hoopaiaieha i ka hana. Ina he mau hana ka oukou, e na . opio, hana aku ; e hooko aku me ka pi.Uoiei a e kakali no kou ulia o ka pomaikai. Aka, o ka'u e mahalo nei nona, ola no kona akenui no ka, oiaio. O ka malamulama kona iini! nui. Ua hoao iakou e pale iaia mai, ka olinelino aku, aka o ka malainalama no kona iini. Noiaila, ua hana eia ma ka la a hoopaanaau ma ka po, a hiki wale no i kona hoopaanaau ana i ka malamalama mai kona uiau maka hialaai a ano ha- j popo mal a aneane e pouii ka ike. i Ia wa ua hookuu iki la mal oia mai! ka hana a kona alii. A ia wa no j hoi i ioaa ai iaia iloko o ka haie o kekahi hoa'loha ona he mahele o ka Baibala, a i ka po oia e heluhelu al, no ka mea, aole oia i aa e heluhelu i ke ao, he kue ia i ke kanawai. <( Ua makau au i k<> kanawai o ka aina pegana," wahi ana, " ina au e heiuheiu i ka Baibala e pau no ko'u ohana holookoa i ka pepehi ia." Aka, ua heluhelu malu oia ma ka po. Ua heluhelu oia, •« I kinohi! hana ke Akua i ka lanl a me ka honua." He noonoo hou ia iala. Ua kiola aku oia i na "akua i kolikoli ia." Aka, eia hoi he Akua ola, he paleoa oie ina Kona ano, a me ka naauao, a me ka mana. Ke Akua, kona Mea nana i hana! Ke Akua, ka Mea nana i hnna na mea a pau! •« Alaila," \?ahiana, «einanaoio au laia a e mahaio aku laia." A ia wa koke no oia i pule aku ai, " Ina he mau maka Kou, e nana mai maluna o'u; ina he mau pepeiaoKou, e hoolohe mai ia f u." A ua hoolohe mai no ke Akua e iike la oo me Kana i olelo mai ai. A ua alakai ia aku oia e Ia iloko o ka maiamalama, e Uke no hoi me Kana e haoa aku ai I na poe a pau e huli io aku ana lala. Ua nonoi aku keia kauwa opio i kona haku kakauha e hookuu iaia e hele i Hakedate. O kekahi ia o na awa elua i hoohamama ia e Komadoa Perry i na poe kalepa Ameiika. Ilaila oia i manaoiana a! e loaa aku kekahi mea nana e a'o mai iaia no ke Akua ola. Aka aole oia i aeia mai. He hili hou la mal ka p&nai. Aka, aole o ka hiii ka mea nana e hoomaaliii i ka houpo lewalewa o ka uhane. Na ia mau elia ona i hooi loa aku i kona iini e komo Iloko o ke aiauia malamaiama, kahi hoi I hookuu akea ia ai ka manao, a ua lanaklla hoi na kanaka. Noiaila ua heie akn oia mal kona luaui aku, a mai kona alii aku, i kekahi aiii e ako i oi ae ke kiekie o kona kolana. A oa ianakila oia. Ua loaa mai iaia ka te ia e haalele i kona alii a me kona hale, a me kona poe, a e hele

aku i ke awa i h*>ihamamaia, kahi hoi a ka olino maanmma e hcK>maka inai ana e pnhola iho maiuna o lapana pouli. He h«»kahi makahiki wale no an t i nianao ai e hot>kaawale aku. Aka he umi nae luakahiki a ke Akua i uiaiuo ai nona e luaieie ia ai. He elua ona mahiua i huii ai me ka hoiopono ole iloko o Hakodate no kekahi kmnu Kneiaui a me Ameriea paha nana e alakai aku iaia iloko o ka malaiuaiama, a iioko oia wa ua loaa mui kona oia maniuii oke a'o ana aku i kekahi kahunapuie Ruklu{ i ka olelo laimna. Aka ua hele nuii oia no ke a'o la, aoie hoi no ke a'o aku, a i kona hoomaopopo ana, aohe iimakokua ma lapana uana e alakai aku iaia iloko o ka maiamalama, ua oleio ae oia. 44 K hele au mai ko'u aina aku, a mai ko'u ohana aku, a mai ka haie aku o ko'u nmkuakaue. Ua makemake au e lawe uiai i ka malamalama iioko o ka pouli o lapana. £ helo au i kahi e loaa ai o ka malamalama. "

£ heie auanei oia ? Ma ke kanawai o ka aina he make ka hoopai a he nui no hoi ka pilikia ko loaa. Ua kiai ia ke kai a mc ka aina pu, a ua huli ia keia a me keia moku e holo ana, a e okiia no ke [x>o o kekahi kanaka ku loaa aku e hoao ana e holo mahuka mai lapana aku.

E heie anei oia ? He nui ka pilikia ma ka hoao aoa e holo mahuka. Aka ua lolio oia i ka hea a ke Akua e like la ka moakaka ine ko Aberahama kahea ia ana. Pela no hoi au e manao nei ua kahea ia keia Samurai opio e ke Akua e hele nku mai ka Aina La-napoo. <« No ka Makua lani au, " wahi ana, a e holo hoi au ma kona ala. Nolaila ua hele aku oia iioko o ka malu a me ka hoano e ana iaia iho.

Ua hoaahu oia iaia iho me he k« uwa piiikla la no kekahl o na poe Samurai, ioaa he hoaloha e hele an.-i mamua ona me he haku la nona, a i ka waenakonu [m>, ua palanehe like aku laua iloko o ka pouli ma kahl mehameha ioa o ke kulanakauhale a hikl ana i kekahi wahi malu ma ka aekal, kahi hoi a kekahi wahi waapa uuku e mo-ku ana me ka nalo, a iloko o laila oia I onou ia aku ai a uhila, a ia wa no i onou paianehe ia aku ai ka waapa iloko o ke awa, a pili ann i kahi mokukuna America uuku i ae e iawe iala i Sanahai Kina. Aka aoie keia o kona palekana ioa. I kakahiaka ae e huli ia ai ka moku ena luna aupunl i mea e maopopo ai aohe lapana e hoao ana e haalele mai i kona aina kulalwi.

Nolaila uahunaia oia e ke kapena iloko o kona keena ponoi, malalo o kekahi ahua loie ona, a i ke kakahiaka ana ae o kekahi la, ua hoomaka ia ka huli ana, oial no nae oia e moe malie ana me ka pu-a hanu ole ae iloko o ka makau nui oiai ka wa e huii ia ana ke keena ana e pee ana, aka ua hoea mai ka hopena o ka lakou noii ana a ua hele nui aku, a akahl no oia a hanu hou ae me ka maikai o ka manao, no ka mea ua loua iaia ka paiekaoa a me ka lanakila. I ka poe huli i huii hoi aku ai no ka alna, ua hiuia ae la ka heieuma a pakika aku Ia ua wahi haie lana Ia no na ale kawahawaha, a I kona hoea ana ae iiuna o ka oneki, aia na kuahiwi a rae na kualono uliuli o kona aina oiwi ua kolluliu loa aku ma ke komohana, a ua haliu aku kona mau kiionohi i ka hikina, ola hookaiii wale no, aia nae kona nanaina i ka maiamalama. He kamahele opio me na hoaloha oie, koe kaoa mao pahikaua elua, he wahi puolo lole ooko a me 4 daia ma kona ekeeke; ala nae kona nanaina i ka malamalama. He kaowa oia i keia wa, (aoie loa oia i iawelawe iki I kahi hana a ke kaowa mamoa aku. He Samurai oia, kekahi o na poe me na pahikaua elua, ua hel - kona mau llma a waliwali he mau lima wahine la. Aka ua kauoha ia ola e lawe* aku Ina hana oka moku. He keonlmaoa lapana oia, he mea hoi I ike ole I kekahi hana oolea. Ua Ulo keia I mea e hooplipii ai i kona koko, a oa kono aku laia e uoohi

ae i kana p«hik«u«i malunao Ukou, 1 «kA wahi ana iai* iho t o haulepio i auanei ko'u manaohna, nolniU u* ' hoomaiielie iho oU i kona inainn * hoomaka «ku 1« e Uwelawo » ka hatiA # aiea oka moku.) H» knuwa oia i keU wa, aU oae kooa nanaioa ika malamalauia. Aia I hope aku i;t ka homo, ke aloha, a tue ka aina oiwl, aia nae kona nanaiua i ka maiaauUania. 110 uinikumamalua mahina iluna o ka inoku malka) ka " Wiid Uover, " o holo ana no Bosetona, oial ua lawe ia oin e kona kapena ma Banahai i keiki iawelawe no hojn» o ka moku, (kapena poe) a ua malama a hookipa oiuolu hoi iala t ua hoio lakou i o a ianoi ma na kai hunupanupa maiuua ae o ka p<u« ana aku i ka aiua ana 1 kau nui ai. Mamuii o kona neie i ko daia ua hooliio aku oiai kekahi okana mau pnhikaua eluama Honokaona, 1 inea e kuai ai i Kauoha llou uana. E oiuoiu mal oukou e na makainaka oplo, o hoomao|K>(>o mai i keia ano oke keiki pegana. Ona pahikaua, o ia na mea hopo loa a kekahi Samurai e hookaawaie loa aku ai mai Uia aku. Oia na hoailona no kona kulana, aka ua kau nui oia e loaa iala ka buke. Nolaila ua hoolilo aku oia i kana pahlkaua pokolo i ioaa ai ho kope hookahi o keia mau olt»lo a le«u iain. B hana no anei kahi o oukou peia, ka haawi lilo loa aku i ka mea makamae loia ia oukou uo hookahl waie no kope o ke Kauoha Hou? Ela uae, ua hana oia pela. Ua iuum keia keikl pegana nelo ia mea, alaiia ua hoomaka oia I ko kilohi ana ma kona mau aoao, me kona hoao ana e hoomaopopo i kona ano a me ka manao oia buke ma ka honkulkul olelo ana, olal kula mnu mahioa umikumainaiua o ka palalowa ia ana ma ka moana. Me hc la ua lolhl loa ia mau mahina laia, he makahiki hoiookoa o ka hoio aua I oa ianei, oial uae ua ake nui kona inaoao e ioaa aku ka malamaiaiua, ■ika nuo, ua hoea mai i ka wa o iakou o ku ai i ke awa o Bosetona a kuu ka heleuma.

Ua nul koua hauoll 1 kona hoouiaopopo ana iho ala oia i kekahi .tina 1 olino ia e ka maiainaiama Ka ristiano. Hookahi walo—rae he la aohe lapana e ae ma Bo»ctona a i oie ma Nu Eneiani holookoa, a me he la aole no [mha ma Ameriva Hu« ipuia hoiookoa. Oia hookuhi waio no, eia aae aia oia ma keknhi aimi i noa i kela a me keia kanaka, a ua noa ka manao, a e oiiuoliuo utu ho ka malamalama o ka Euaiwllo. Kaawale ioa mai ka aina mai, he 8,000 mile, da nae aia oia i ka aina 1 nohoia e ka lanakiia Iwaena o na kanaka a me na kukal a hoopuka luano ana, a ua o hol ke alaula o ka Euaneiio, He Uihune ola, ae, ua noho pu ka hune a me ka nele, aohe (lala nona |K)noi iho e hikl al ke uku Aku i wuhi nona e noho ai a i ai nana no ka pulo hookahi, eia nae, aia oia i ka aina ana i kau nui ai, he aina noi ua akea no na poe a (mu, a e pohai ana ka iamaku o ka Euaneiio. Ua nui palena ole ka hauoii o konapuuwai i ka wa I pa mai ai o na ahe inakanl welaweia mai ke kai a komo ana ko iakou moka maikai iioko o ke awa o Bosetona, a kuu ana ka heieuma o ka Wlkl Rover iwaena ona luhlehu o na moku lehuiehu e ku nui ana, oiai no nae he ike waie ia mai no e na luakini Kari*tiaDo a me na Kula Karistiano 0 kaainaana i moeuhane lolhi loa ai. Aoie i pau, Ua waiho ia ae i mua o ka Aha Kiekie 1 ka Poaiua nei, he hoopii kipaku a me koi poho he miiiona Uaia na ka Hui Mahiko o Waikapu ma 00. W. Makapoiena ia ka mea nona ke kuieana hapalua iioko o Waikapn, kue i kaHuiMahikoo ke Kulaokamaomao, no ka mea pili 1 na loaa o na oo ko i pau, aoie l ke oo ko o keia wa, o ka aina o Waikapu. Oka mua paha keia oka hoopii kol p6ho nui 1 Ike ia ma ko kakou aha klekie. O na loio oka mea naoa ka hoopli, oA. 8. Hart* well, C. L. Carter } ame Thunton a me Frear.