Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 28, 11 July 1891 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Brandie Pilapil
This work is dedicated to:  Lillie Agrellas

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

 

BUKE XXX.  HELU 28. HONOLULU, POAONO, IULAI 11, 1891.      NA HELU A PAU, 2345

 

Hooiaha Loio.

 

ANTONE ROSA,

(AKONI.)

@ a he Kokua ma ke Kanawai.

@ NA HOOIAIO PALAPALA.

@ Hana ma Alanui Kaahumanu.

@ tf

 

NELLIE M. LOWREY,

@OTARI no ka LEHULEHU

 

A KE

@ ME NA

@

@ Hana me W. R. Kakela,

@ ma ka aono makai o ka Hale

@ Honolulu.               2331-7m.

 

CECIL BROWN,

@ he Kokua m ake Kanawai

@ ALAPALA NO

KA @

Keena Hana; Ma Alanui Kalepa.

2331

 

E. G. HITCHCOCK,

@

Loio a Kokua ma na mea a pau

e pili ana ma ke Kanawai.

@ NO LA BILA AIA ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii                2331

 

GEORGE P. KAMAUOHA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai

Notari no ka Lehulohn,

@ Palapala Ae Ma@

No Kohala Akau, Hawaii.

A HE

MEA ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii

2331

 

W. R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2331

ENOCH JOHNSON,

(ENOKA.)

He Loio a Kokua ma ke Kanawai,

@ na Ahahookolokolo a pau o kela Aupuni.

            Luna Hoolalo Palapala Kope no ka apana o Kona, mokupuni Oahu.

            Keena Hana, helu 15 alanui Kaahumanu, ma ke keena mua iho nei o W.C. Achi.2331

 

WILLIAM C. ACHI,

            Loio a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

            He Notair no ka Lehulehu a Boroka no ka Waiwai Paa.

            Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu      2331

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai,

HE LUNA OOIAIO PALAPALA

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili kanawai e no ma ka olelo Hawaii. D@ no ka ho@ ma ka morahi ma na Waiwai Paa.

            Keena Hana: Hale Poliaku hou ma ka nono ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.         2331

 

E. LILILEHUA,

LOIO MA KE KANAWAI.

            Notari Hoolalo Palapala no ka lehulehu, kakau Palapala Kuai, Hoolimalima, Moraki, me ua ano palapala pili Kanawai a pau.

            Keena Oihana: Kawehionamanu Kaluaaha, Molokai 2331

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

            Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea a ae a pau e pono ai o ka hale.

            Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.

2331

 

WAILA MA,

NO POEKUAIPAPA O NA ANO A PAU.

E LOAA ME KA MAKEPONO MA KA

Pa Kuai PaPa o WAILA MA,

Alanui Moiwahine, Honolulu

2331 1y.

 

J.T. WATERHOUSE,

*WALAKAHAUKI,)

Halekuai o na Lole Nane Panio!

LAKOHAO.

Na Laka Hana Mahiko,

A PELA AKU ME NUI WAL@.

Alanui Moiwahine, - - Honolulu.

2331

 

            O keia k@i maluna ae, oia no ke@kii kilakila o ke awa kumoku o Nu loka ma ka La Kaulaia Lahui o ke aupuni e hoomanao ana i ka La Kuokoa o America. He Kakaikahi paha na la o ia ano a kea o e ike ai i na nanaina e like me ia. Mawaenakonu o ke kii, ka mokuahi nui holo moana., i lulu mai ka oneki a@i ka huini o na kia me na hoailona: na hae wepa a me na hae o na lahui a pau. O ka hae America, ua kau ia ma na wahi moakaka. Oiai na punohu uwahi pukuniahi e pii ae ana main a pu mai mamua o ka moku, e hoike ana hoi o ke ki ana iho la no ia o na pu aloha. Ma ka akau aku, ke ike ia aku la kekahi o na mokuahi halihali ohua holo muliwai lehulehu. Ua luuluu kona oneki me na ohua holo lealea e kiani ana i ko lakou mau hainaka a e huro ana ma kea no panai aku i ke kipu aloha a ka mokuahi nui. A ua piha he wahi nui okoa i na moky heihei, na moku holo lealea mama, na waapa hoehoe i lulu i na ohua ma o a maanei, a i panina ia e ka waapa manuwa i piha pono i na kanaka. Ma kahi mamao aku, e ike koliuliu ia aku ai ke kulanakauhale me na hale aupuni a me na hale noho i hoowehiwehi ia no ka hanohano o ka la. Malalo iho ka hoike ana o na leo hauoli, ke aloha oiaio a me ka mahalo no ka hoakoakoa ana e hoomomoa i ka la a e hooi ae i na hauoli a me na manaolana o na puuwai America oiaio.

 

HE MOOLELO

NO

WALAKA RARE,

KA

ILIO AHIU O NA KUALONO,

A I OLE

KA HIENA OPIO O NA HILANA.

MOKUNA XI.

KA ILIO AHIU O NA KUALONO – HULIHIA KE KALAUNU O IRELANI

 

            E ke Duke! he mau leo o-le hoolele hauli aha kela, ua kue anei o Hiki i kana noi kapae kaua hohe wale, a i ele ua hoouka ia anei he kaua mawaena o ko kakou mau koa a me ko ka enemi?

            O keia minau a ka moi Woka Rali, ua huli o kona mau kamaa buti, a haalele iho la i kona moi, a no kekahi mau minute, huil hoi mai la ia a hoike mai la i kona moi me kela mau olelo:

            He olelo e kuu moi, me mau leo o-le kela no ke kukala kaua a me ke kipi o ka aoao o na Irelani.

            Oiai o ka hae pio o ke kapae kaua, aole oia ma kona wahi ma ka la inehinei, a aia ma kahi o ua hae kapae kaua la, ke welo hookano mai la he hae kukala kaua.

            O keia pane a ke Duke e Ese ua hoowela ia ka inaina o ka moi Woka Rale, a oia kana i hoouna hou mai ai ia Mahina Malamalama no ka hele ana aku e hai I ka lohe i na puali ma na eheu eha o ke ka hua hoomoana, a o no olelo a ua Duke la, ola no keia:

            Ma ka inoa o ka moi Woka Rele ua makemake ia na eheu eha o ka puali holookoa e pii like aku me ke awiwi nui a hooku aku i ke kaua kue i na Irelani malalo o ka inanan o ke kapau kana a na Irelani i uhaki ai, e like me ka lakou noi o ka la inehinei, a o ka manawa i makemake ia ai no ka hooko ana i keia kauoha, oia no na minute e haawi ia mai ai o ke kauoha no ka nee aka.

            O keia kauoha a ka moi Woka Rale ma o kona ukali la ke Duke o Ese, oia ka na alakai a me na alii koa o na puali i haohao koke aku ai i ke ahi auda o na manao koa a me a wiwo ole iloko o na koa o ko lakou mau puali pakahi, a iloko o na minute pokole, aia no liona Pelekane ua makaukau me ko lakou mai maluu e lele aku maluna o ko lakou mau enemi a haehae liilii ae la lakou me he kao keiki la.

            Iloko o keia mau minute o ka hoomakaukau ana a na Pelekane me ka puahi, he mau minute ia na ke keikiali Hiki e kani ana na aka ma ka loaa ana iaia he la haaheo mua loa iloko o na makahiki loihi o kona kue ana i ka nohe alii o Pelekane a ua kekialii la hoi i kuhihewa ai nana e kaihi anan ka haaheo o keia la, oiai ola a me kona mau puali kaua holookoa ua makaukau ka ulu o Lele e huai i ka makani.

            Oiai na aoao elua me ko laua ikaika piha no ka kahua o ka uwahi pauda, ia wa i wawalo koke ae ai ka leo o ka o-le hoailona o ka aoao o na Pelekane, a na ia leo o le i hoouna awiwi aku i ua mau liona la no ke kahua e ike ia ai na keikikane o laua.

            E holo ana na ko kaualio o ke Duke o Ese imua me ka ikaika nui e maki ana hoi na koa helewawae o na naiia kaulana o Pelekane ia mau la, a o na koa hiena hoi o na pukuniahi malalo o na alakai ana a ka moi Weka Rale ke –

            Kai halulu aia ia i ke alo o Kauiki

            Pulelo hoi me he ahi la no Makuaiki.

            He eleu me ka puahi nie, he hooko kauoha me ka wiwo ole ola ke kulanan a no koa o ka moi Woka Rale e pii aku nei imua o ka waha o na pukuniahi a na enemi, ia mau hora o ke ehu kakahiaka, a o keia kahi i olelo ia ai aohe ia hoouka kaua haaheo loa a ka moi Woka Rale malalo ihe o ka la e like me kela kona alakai ana i kona puali kaua holookoa imua o ka waha o na pukuniahi a kona enemi nui ma keia ao.

            Ua hoea aku ua moi puuwai hao kila la me ka puuwai koa a me ka wiwo ale ma kahi he hapalua mile ka mamao mai ke kahua hoolulu mai o kona mau enemi, me ka manao o ua moi la e hoea e aku ana oia imua o kona mau enemi mamua o ka hoouka ia ana o ke kaua, aka ua poho ia mau manaolana o ua moi puuwai hao kila la, oiai ia sekona koke no, ua luai like mai la na pukuniahi a ka enemi me ka ikaika nui e puhi ia ai ua moi ia a me kona mau pualikaua holookoa iloko o ka lewa, aka o ka eleu a me ka hikiwawe o na hoohanan anan a ua moi ia i kona mau pualikaua, na ia mea i hoopakele ae ka elua hapakolu o kona puali, oiai kekahi hapakolu ua lilo i mea ole, e laa ka ikaika o kela mau piha pukuniahi i ki ia mai ia i ka wa hookahi.

            O kela mau koa o ka moi Woka Rale i nohahah a weluwelu liilii ae ia, oia no kekahi o no koa o ka puali helewawae, a o ko lakou haule make ana maluna o na koa o ka pukuniahi a haawi aku la i ke kauoha no ke ki ana aku i ka lakou mai pukuiahi.

            Wahi a ua moi puuwai hao kila la, e haawi aku i ka oukou mau poka pukuniahi ina he mea hiki i kela poe kipi ke pale ae, a e hoouna aku hoi i ko lakou hae kipi ilalo a ka honua.

            Aole i pau.

 

NANEA KAMAHAO

O KE

KEIKIALII

ROMEALA:

KA

Ui Kila Mageneti

O PARAMERI.

Ka Nani e haule ai ka Honua;

Ka Mahina Meli o Salaredina;

Ka La alohi o Mulisedera:

Na Kulu Koko kamahaa Ekolu.

 

Na UI Hookelakela

O KE AO HOLOOKOA.

NA NANI

Puuwai Uahoa o ka Honua nei,

A O KE

Kila Mageneti o ke Aloha – “O Parameri no ia.”

Pane mai ia ke kanaka opio, e ka lede, he kauoha paa ka i waiho ia ma ia makou, a o ua kauoha ia oia keia:

            Aole loa e ike ia aku oia e kekahi mea ke ole e hoike mua ia mai ka inoa o ka malihini  e kipa mai ana ma kona hale nei.

            Nolaila e ke lede, mamua ae o kou ike ana i kuu halu, e hai mua mai owai oe, o owai kou inoa e ka malihini.

            O keia mau olelo a ke kanaka opio, ua like ia me kekahi kui i hou ia mai i ka puuwai o ua moiwa hine la, a oia kana i pane aku ai me ke leo kakana.

            E ke kanaka opio, o ka lede au e kamailio mai nei, o ka moiwahine no ia o keia aupuni.

            Nolaila ma ka  inoa o ke aupuni o Mesina nei me kona moiwahine ke kanoha aku nei au ia oe e lawe koko aku ia’u imua o ua haku haekei ia ou, a ke hoeko ole oe, alaila i9 keia la e hoea mai no ka menehune o na koa o Mesina nei a hoolili iho i ka paa o keia hale aniani i mea ole, a o oe a me kou  haku e lilo no I pio na’u.

            Ua uhola ae la na minoaka ana maluna o na helehelena o ke kanaka opio, no keia mau olelo a ka moiwahine, a oia kana i panai mai ai me keia mau olelo.

            A-he! o ka moiwahine Mesina ka oe, ka mea i makemake e ike i kuu haku.

            A-ha! e ka miwahine, ina aole oe i hoike mai nei nou iho e like me ka’u i hai mua aku nei ia oe, i na i kela sekona koke no aole loa oe e ike i kuu haku a hiki i ka hulihia ana o  ka honua, a o kou mau menehune koa au olelo  mai nei he mea ole loa ia.

            No ka me ma ka inoa o Alahe ua poni ia kuu haku, aole loa ka maka o ka pahikaua e kau ia maluna o kona poo, a hiki i ka ia o ke ala hou ana.

            Ano e ka  moiwahine, e hahai mai mahope o’u a e hoomanao o kahi a kaua e hele aku ai, he wahi ia ua piha me ne mea e poino a kaou ola, a aole hoi he mea nana e hoopakele ia oe mailoko mai oia mau poino.

            Me keia mau olelo a ke kanaka opio,  huli ae la ia maluna o kona mau kapuni me ka hahai ana aku o ka moiwahine mahope.

            Ua hookaha a hoohihi ka naau o ua moiwahine la no na nani like ole o na keena a laua e hookomo aku ai me ke kanaka opio, a ma ka 13 o na keena, halawai hou mai la me laua he kanaka opio hou.

            Ma keia keena i huli mai ai ke kanaka opio mua a pane mai la i ka moiwahine, ma kela wahi pau ae la ko’u mana, a na kela wahi pau ae ia ko’u mana, a na kela kanaka e alakai hou aku ia oe no kahi aku i koe, a o makemake a pau, e hoike aku oe iaia.

            Me kaie mau olelo a ua kanaka opio la, haelele iho la ia i ka, moiwahine me ka lua o na kanaka opio, a huli hoi aku la uo ke kahua o kana hana kiai.

            Mamua ae o ko kaua hoomau anan aku ma ke meheu o ka moiwahine Mesina a me ka lua o  na kanaka opio, e pono i ka mea kakau e hoomaikekeike pokole aku no keia kana ka opio mua.

            O keia kanaka opio mua  a kana i @ke ae nei, aole ia he mea @

aka o kekahi no ia o na @ ma na huapalapala kau ana ma wa@ o ka puka o a hale a@ni  - Ka ipo kinowailua kanmahao.

            O keia anaka opio a kaua i ike mua ae nei, o kekahi io no ia o na kulukoko kamahao ekelu, a o ua kulukoko kamahao la, oia no ke aka o ke kinipopo kamahao o Bagesara, ka mea hoi nona ka mana holo i oi pa @au@ni aku  i ko ka ma kani huhu, a i hiki hoi ke kaahele i ka honua a me kea o holookoa iloko o na hora pokole loa.

            E like me ka mana i loaa ia lakou pela no ka eepa pu ana o ka la kou mau hana, a kaua i ike ae nei.

            Oiai ma na mahele mua o keia moolelo ua hoike ia ko lakou ano a me ka lakou hana, akai keia a kaua e ike nei ua ano e ae ia i ko ka wa i hala.

            Nolaila ia kaua e ike hou aku ai no keia poe kanaka opio. e hoomanao iho kaua o lakou no ke kipo akaku o na mea huna ekolu, a i  hookahuli i a ai hoi e ku mana o na kanawai i ahewaia ai lakou maluna o ka aina o ke Ao Olino.

            Nolaila ua maopopo ae la ia kaua kela kanaka opio mua; alaila owai ka lua o na kanaka opio.

            Ae - e hoike aku kou mean kakou nona, o ua kauaka opio elua la, o ka mea no ia i kapapa o ka papale ooma kupanaka - a o k apapele muouou kupua hoi o Bagesara, ka mea nona ka mana e hiki ke huna i ka honua holookoa mai na hoku aku o ka lewa a me na kukuna alohilohi a o a la a hiki loa aku i na kihi aiai o ka mahina.

            Alaila e hoomanao iho kaua e ka makamaka heluhelu, aole no i ka'e mai ua mea he mana o keia mau kanaka a he kino eepa nui wale.

            Nolaila i ka wa ka moiwahine e ku ana imua o ke alo o ke kanaka opio elua, pane mai la ua kanaka opio nei:

            E ka madame, heaha kou makemake a'u e hana aku ai nou?

            Pane aku la ka moiwahine Mesina, he makemake au e ike i ka haku nona kela hale a ka nani lua ole, a e papaleo pu hoi me ia he alo a he alo.

            O keia mau olelo a ka moiwahine Mesina, oia ka ke kanaka opio i nana pono mai ai me na minoaka ano pahenehene, a liuliu pane mai la ia i keia mau olelo:

            Ha! Ha! Ha! He makemake ka oe e papaleo pu me ka haku hale ea? alaila e ka lede, aole loa oe e ike ana iaia a haule mai na lani, no ka mea o ke kauoha paa a ko makou haku, aole loa oia e ike ia aku e kekahi mea ke ole oia e hai aku owai ia oia a owai la kona inoa.

            A-he! alaila e hoole mai ana ka oe i ko'u makemake ea?

            Ae e ka lede - ma na ano a pau e hoole aku no au ia oe, ke ole e hai mai owai oe a owai hoi kou inoa? a ke ole pela, - alaila ma kena wahi no oe ku a hoi aku, hoopaakiki mai no he make ka hope lohe oe.

            Mamuli o keia mau olelo hooko'i ko'i lea a ke kanaka opio na ia mea i hoowela ae i na pana o ua kaikamahine la o Mesina, a oia kana i awaia koke aku ai i na ai uahoa a ke oolea i ka pane ana aku:

            O ka moiwahine au o Mesina nei ka me hoi nana na olelo e hiki ke hooko ia e ka menehune o kona lahui me ka haule ole, a ano e ke kanaka ua lohe aku la oe no'u, a e lawe aku ia'u no ke alo o kou haku a ke hooko ole oe i keia leo, alaila e make no oe a me kou haku malalo o ka lepo o ke aupuni o Mesina nei.

                                                                                                            Aolei pau,