Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 28, 11 July 1891 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

 

Papa Luna Nana Hale Paahao.

Ua hookohoia i keia la i mau (@) Nana no ma Hale Paahao, o

        Mr. James G. Spencer

        Mr. Robert More

        Mr. John F. Colburn

W. AUSTIN WHITING

Iune 27, 1891 Loio (@)

(@)

 

Ka Nupepa Kuokoa

M E

Ko Hawaii Paeaina I Huiia

No ka Makahiki - - - $2 00

No Eono Mahina - - - 1 00

Kuike ka Rula.

        O na Olelo Hoolaha a pau e hooana ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e (@) po mai me ka auhau, a ina aole, (@) hookomo ia. O ka aku he $1.50 no hookahi puka ana o ka Olelo Hoolaha hookahi (@) ke (@), a he 50 keneta no na puka ana pakahi mahope aku.

 

HOOPUKAIA I KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITENEY, Luna Nui

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono

 

POAONO, - - - -Iulai 11, 1891

 

HE HANA MAIKAI.         

            Ua hoomaopopo ia mai makou, ua hookomo aku ke Alii ka Moiwahine he $5,000 iloko o ka Hui Kaa Ahi a me Aina o Oahu, a ua hookaawale ia hoi ia huina a me na puka no ka waihona o ka Ahahui Liliuokalani e o nei i kona inoa. O ia hoi, no ka hoonaauao ana i na opio aoao palupalu hune ma na kuia e hoo mahuahua ai i ko lakou naauao, a e ao ia ai ma ke ano e lilo aku ai i mau makuahine a e makaukau ai ma ka noho home ana. He hana maikai keia a ka Makuahine o ka Lahui e mahalo ia ai e na mea a pau.

 

EIA HOU NO UA HANA MAIKAI.

        Ua haawi manawalea mai nei o Rev. E. Bona o Kohala, Hawaii i ka Papa Hawaii, he $3,000, a e mahelehele ia ua puu dala ia penei: no ko ka Papa Hawaii mau hana ponoi iho, he $2,000; no na hana misiona mawaena o na Iapana, he $500; a no na hana misiona mawaena on na Pukiki, he $500. He kupanaha ko ke Akua waiho ana i na noonoo iloko o na poe i hoohamama ia ko lakou mau puuwai no na hana maikai iloko o keia wa hune o ka aina e kuwo nei. He oiaio aole i poina ke Akua i ke kaana ana i na hana maikai iloko a keia a me keia kino uhane oia hoopono.

 

PAA O KAKINA MAKEKE.

        Ua paa loa aenei i ka uhi ia o luna o kaupoku o Kakina Hale Makeke, e kukilakila nei ma Ainahou me kona mau pou a oa hao, a ua kaa hoi oia mawaena o na alanui Halekauila a me Alani, mauka a makai; a mawaena hoi o na alanui Alakea a me Rikeke, ma Ewa a ma Waikiki o kena mau aoao. Ua hiki loa keia makeke kia hoomanao o ke Au Hoomaemae, ke kipa ia e ka poe a pau e hele ana ilaila ma kona mau aoao a pau, a ma na alanui akea hoi e pohihihi ole ai i ka malihini. Ua alana ia kona inoa e ka lahui o Kakina Makeke, a pela hoi makou e hooho pu aku nei!

 

KA HOONAAUAO I NA OPIO HAWAII.

        Ua malama ia maloko o ke Keena nui hookipa o ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao i ka po Poakahi nei, he halawai no ka noonoo i ka pono ke hoonaauao pu ia na kama kane a me wahine o na kamalii Hawaii ma ke Kula. Mawaena o ka poe i kamailio no ke kokua nui i keia noonoo e hoomaka ia ma Hawaii nei, o W. O. Kamika Generala Limaikaika, ke Kahukula nui Atkinson, ka Lunakanawai Kiekie Alapaki, ka Moiwahine Liliuokalani, Rev. W. B. Oleson, Dr. J. K. Smith a me Miss Kenwill o ke Kula Mikiala o Kauai. Ua kuikahi lakou a pau ma ka huki like ana i keia kumuhana e hoao ia ma Hawaii nei, e like me ka hoao ia ana a holopono maoli ma kekahi mau wahi ma America Huipuia. Nolaila, ke manaoio nei makou mai ke kamailio mai a keia poe koikoi o ka aina, e hana io ia ana keia hoonaauao ana i na kama elua o na opio Hawaii.

 

KA AKOAKOA ANO NUI MA LADANA.

        O ka akoakoa ano nui ma Ladana o na keiki a me na moopuna a ka Moiwahine Victoria ma ka @ mua a Iulai nei, no ka awaiaulu no ia i ka  moopuna wahine a ka Moiwahine Victoria, kaikamahine hoi o ke Keikialii e Wale me ke Kama Aliiwahine o Denemaka, ka mea nona ka inoa i papahila mauna ona, ka Mea Kiekie ke Alii ke Kama Aliiwahine Aribata o @ me kana kane alii i moiia ai i kona i ma akau. O ka la e hoohuila ai, oia ku la 6 o Iulai, maloko o Halealii Windsor. Ua hoonuanua aku ka Moiwahine i kana mau makana ka moopuna ma na lako @ wahine o ka noho ana aku.

 

KE OLA O KA MAI LEPERA.

        Ke hooia mai nei na Kauka Beritania e noho nei ma inia e lapaau ai, he oia no ka mai lepera. Aohe lahui i oi aku ke ake nui e loaa na hooia ana i ka mai lepera e like me Hawaii nei, a nolaila e kau aku nei na maka o ka poe i pilihua o ka puai mai o kekahi hooiana manao no ke oia o keia mai, ka mai i ike ole ia ka hooia ia ana me ko ke kanaka akamai mai ka wa i kahakaha ia ai ka moolelo o ka honua nei. Ke kali nei ka lehulehu i na hooiaio o keia mau hoopuoho leo me ka anoi nui, mamma o ka manaoio ana aku, no ka mea, he nui wale na hooia ia ana mai o ke ola o ka mai akepau, aka aohe nae he mau hooiaio a ka lehulehu e hilinai aku ai. Ina e loaa i ke akamai o kekahi kino uhane ola ka laau lapaau e ola io keia mai aai a ola ole i ikeia, alaila he haawina kamahao ia nana e hoowaiwai iaia.

 

UA HALA KA MOIWAHINE NO KAUAI.

        I ke ahiahi Poalua nei, ua kau aku ke Alii ka Moiwahine malua o ka mokuahi Mikahala, a holo aku ia no Kauai, ma ka huakai ike makaainana. Ua ukali ia ka huakai a ke Aliiaimoku e ke Keikialii Kalanianaole, ka Mea Mahaloia ka Hon. Samuel Parker, Kuhina nui, na lede ukali na madame C. A. Brown, C. B. Wilson, W. H. Aldrich a me C. H. Clark, Hon. D. W. Pua, H. Berger a me ka Puali Puhi Ohe Hawaii. E lele mua ana ka huakai alii ma Nawiliwili, a ma ka home o ka Hon. P. P. Kanoa ma Niumalu e hookipa ia aku ai. Mailaila aku ma ka aina e hele ai no Hanalei, ma ka moku aku e kau ai holo ae mawaho o na pali-hula ana a lele i Waimea, alaila ma ka aina mai ahiki i Nawiliwili. E hala ana ma keia huakai hele ke anahulu, a hoohiki hou i Honolulu nei ma ka ia 18 a 19 paha o keia malama.

 

KA HOIKEIKE LAHUI MA KIKAKO.

        Ua malama ae ka Papa Kalepa o Honolulu nei i halawai i ka Poakolu i hala, no ka hoolohe ana i ke noi a ke Kuhina o ko na Aina E, no ke kono a ke aupuni o America Huipuia i ke aupuni Hawaii e komo aku me ia aupuni i ka hoikeike lahui nui a la aina e malama hookelakela ia ana i ka 1893 aenei ma ke kulanakauhale o Kikako. Ua hooholo ka Papa Kalepa e komo ia hoikeike lahui, a ua koho ia o J. H. Paty, F. M. Swanzy, J. F. Hackfeld, Jas. A. Hopper a me B. F. Dillingham i komite e launa pu aku ai e kuka me ke Kuhina o ko na Aina E no ke noi ana e loaa ona wahi no ko Hawaii mau mea hoikeike maloko o kahi i hookaawale ia no ka hoikeike nui ma Kikako. Oiai aohe haawina i hookaawale ia e ka ahaolelo no keia hana, nolaila, e apa ana no o Hawaii a noho ka ahaolelo o 1892 aenei, alaila loaa wahi okeni.

 

HE WAHI HOINAINAU NO KEKAHI KEIKI HAWAII

        Mamua o ka hoomaha ana mai nei o ke Kulanui o Havada ma Masekuseta i keia makahiki, ua malama ae ka Papa elua o ke kula i anaina hana keaka maloko o kehi hale nui ma Bosetona, a ua hele no hoi a hookeke ka hale i ka poe i hiki ae. O kekahi o na keiki o ka papa elua e hana keaka ana ia po, oia no o Kimo A. Waila, keikikane muli loa a Samuela G. Waila i make. Iloko o ka wa a ua Waila opio nei e namu paanaau ana i kaua apana hana o ka lakou mea keaka e hana ana, ua haalelel iho la oia i kalalani hope loa o kana mea e namu ana, a ua hoopuka aku ia i keia olelo Hawaii: "Mai akaaka oe e Pauahi." Iloko o kela wa pokole, ua pau mai la i ka leha na maka he tausani iwaena konu o ka hale, a ua lohe ia aku ia ka panapana o na tausani elelo e hawanawana ana, "heaha keia." A i ka wa i hoomaopopo ia ae ai, ua pane ia aku keia mau huaolelo no kekahi kaikamahine ui nohea o ka Paredaiso o ka Pakipika oia a Pauahi a Kale Kauka, e noho ana mamua ponoi o ka awai, ua panai ia mai laa na leo paipai mai na wahi mai a pau o ka hale no keia keiki opio o ka papa elua nana i hoopuka i kela mau huaolelo ma ka olelo malihini i ko ke anaina lohe ana, a i panai hoi i na hana o ua po lea la o Halalii me keia hoinainau.

 

KE KAA NEI KA ULU I KE KAHUA LOA.

        He ehiku malama piha mai ka la 3 mai o Iulai nei, a kahea ia ka lahui Hawaii e koho i mau elele no lakou e hele ai i ka Hale Kaukanawai o ke Aupuni, no ke kaana puana i na hoolilo o ke Aupuni, ka hookaawale ana i mau haawina no na hana hou kuloko o ka aina, ka imi ana i kekahi mau pomaikai no ka aina, ke kau ana i na kanawai hou, a pela aku, a pela aku.

        Oiai ua mumule na aoao kalaiaina o ke kau koho balota i hala, aohe eueu mai i kela mau la, e naku ana paha i na hoolala hana, e kali ana paha no ke kalae mai o ke ao hakumakuma e umalu nei maluna o ka poe paeli ko, e hoopue ana paha o ka ike mai i na hoeueu hana ae o na lima hooko lomaloma o ke Aupuni o ka Moiwahine, e kuko ana paha e hookuikahi, a e aha ana la. Aka hookahi mea i maopopo, aole keia o ka hopena o Hawaii, a e hiki io mai no ka la koho balota lahui ma ka la 3 Feberuari 1892, me ka haule ole.

        Oiai na aoao kalaiaina e lohi apa ana, a ke nee awiwi nei hoi ka nome ana a na huila o ka manawa, e ia wale no ka makou oleloao i keia wa, e hoomaopopo kela a me keia Apana koho i kana elele e hoouna mai ai i keia kau ae, e wae a ke kanaka hoopono, naauao, aloha aina a Moi, puni ole i na hoowalewale, i mea kupono e imi ana i ka pono o kona apana a me ko ka aina a pau, aole hoi i kanaka hele wale mai no i ka ahaolelo e palaualelo ai.

        No ka maika ana e kaa keia ulu i kahua loa, a i mea hoi e ike ia ai ko makou manaoio hana no ka aina a me ka lahui, ke olapa e ia aku nei ka "Mahimahi o Puaena," ka Hon. Kikila Balaunu, oia ka moho i maopopo lea loa ia makou, e holo ana no ka apana a Koolauloa a me Waialua. Oia ka makou nunu i loaa mua i ka wa e olohu ia aku nei keia manao, a o ke koena aku i koe, na oukou ia e hoolawa mai i lawa ka lei.

 

KA LA 4 O IULAI.

        No ka nui loa o na wahi e malama ia ai na hana kulaia a me na lealea o keia laa a na Amerika e hoomomoa mau nei, ua mahelehele ia na wahi a ka lehulehu e hele ai.

        Ua hoomaka na hana kulaia me ka lealea Europa maloko o ka Hale Paikau ma Manamana i ke ahiahi o ka la 3 o Iulai.

        I ka wehewehena kai ao o ka la 4 ponoi, ua ki ia na pu hoomanao o ka la hanau i kuokoa ai o Amerika Hui mai a Beritania mai.

        Hora 10:30 A. M., he anaina kai akoakoa ae maloko o ka Hale Hele Mele hou, no ka hoolohe ana i na hana haiolelo me na leo mele i kupoo no ka la. O ka haiolelo o ka la, o Prof. M. M. Scott me ka haiolelo no hoi kekahi mai ke Kuhina Amerika mai. Holopono na hana (@malaila).

        Ma keia wa hookahi maluna ae, ua malama ae ka Hui Kipu Raifela i ka lakou lealea kipololei ma ke kahua o Kahauiki.

        Mai na hora kakahiaka mai o ka la a hiki wale i ka auina la, o ka ilina nui o na kanaka, oia no kahi hookio o na kaa ahi ma Honolulu nei, e aoio ana i na poe ohua i Ewa, a e hoihoi mai ana no hoi. Ua koho ia aole i emi malalo o 2,500 poe i hoohauoli ae i ko lakou la ma ka holoholo kaa ahi ana.

        Ma ka hora 12 awakea, he ahaaina Hawaii makolukolu i a mea ai kai haawi ia e ke Kula Sabati o Kawaiahao maloko o ka pa luakini, e ke Kahukula Sabati W. R. Kakela, malalo o na hooponopono a me na maiau ana a na Madame A. A. Haalelea, S. C. Allen a me J. U. Kawainui, a i hoohanohano ia hoi ka papaaina ma ka hiki kino ana ae o ka Moiwahine a me kona mau lede ukali, Carter, Aldrich a me Clark a paina pu iho la me na haneri kamalii o na kama like ole.

        Me ka hora 1 ae, ka heihei apuepue makana mawaena o na moku heihei Healani a me Hawaii no ka makana i eo mua ai ialaua, a ua lilo ka makana ia Healani. Ma Honolulu nei ka malama ia ana o ia heihei.

        Ma ia wa hookahi a i ole aui iki hope, na heihei moku liiliii, waapa, waa, kukini a me na lio ma ke kulanakauhale Momi o Ewa. Ua eo ka heihei moku liilii ia Edity, a he hoopaapaa mawaena o Ella a me Kanoelani no ka makana elua. O ka heihei waapa eono hoe, na Kapiolani ka eo i hoe ia e kamaliii uapo, a ua haule o Puaala i hoe ia e ka poe manuwa o Iroquois. O ka heihei waapa huelo boti eima hoe a me ka waapa kiki eha hoe, ua eo i ka waapa huelo boti. O ka heihei o a waa elua, ua eo i ka waa o Heil Kapu. O ka heihei kukini he 150 iwilei, ua eo ia L. G. Torbert, a ua puka hope mai o Leileu a me Kumu. Oka heihei lio hapaha mile, ua eo ia Gray Eagle a haule o Kikila. Manawa i eo ai, he 26 3-8 mau sekona.

        Mai ka hora 3:30 ahiahi ahiki i ka hora 5:30 he anaina ike ma ka Hale noho o ke Kuhina Amerika, a ua nui ka poe i kipa ae e ike i ke Kuhina.

        Hora 3:30 ahiahi, he hookuku kinipopo mawaena o na Puali Honolulu kue ia Kamehameha. Oiai ua loaa like no keia mau puali i na hapakue a me na oopa, aka ua puka ino mai nae kamalii kula o Kamehameha a ua haule o Honolulu. Kamehameha, he 11 puni me hookahi komo ana aole i paani ia. O Honolulu, he 8 puni. Hee la moewaa no ka la 4 o Iulai no ka Honolulu, a i eueu paha o Kamehameha i ka Puali Puhi Ohe ole.

        Ua aa no o R. K. Pahau iloko o kona mau ehaeha a hapakue, e paani kinipopo i ka Poaono i hala, mahope o kona ike ana i ke pahemahema o kona pani ma ka pahu elua. A ina io no aole oia i hoomanawanui, ina ua hele okoa hou o Honolulu, aka me kona manao ole i kona mau ehaeha, na lanakila o Kamehameha.

        He kipu ma ka batari o ka aina ka panina hope o na hana o ka la ma ka napoo'na la.

 

Ka Manao o Kekahi Kamahele no ka lua o Pele o Kilauea.

        E ia ka manao o Col. O.  J. Hodge he haole no ka aoao Ripubalika a he mea kakau nupepa no Cleveland mokuaina o Ohio. He kamahele kaapuni oia ma na wahi pana lehulehu o ke ao nei, aka o ka oi nae ana i keha iho ai ma kona makaikai ana a pau, oia keia mau olelo i kahakaha ia e kona lima ponoi a panai iho la i kona inoa:

        "Ua maikai aenei au ma na wahi pana kaulana o ke ao nei; i ka ulu laau pana o Iosemite, i na wai mapuna welawela o Yellowstone, i ka Wailele o Niagara, ia Muir Glacier o Alaska, ia Colorado Canon na mauna kau ia e ka hau o Mekiko, ke Giant's Causeway o Irelani, ia Mount Blanc i ka wa e puka mai ai ka la me kona malaelae i kahi mamao he kanaha mila, i ka lua ahi Pele o Vesuwiusa, aka aole hookahi o lakou i oi aku ka nani, ke kilakila a me ka ikaika, e like me ka loko ahi lapalapa mau o ka lua o Kilauea."

O. J. HODGE

Cleveland, Ohio.

 

Italia me ke Kuikahi Kahikolu.     

        I ka wa i lawe ia mai ai ke kumuhana kuwaho a ke Aupuni o Italia i mua o ka Hale Ahaolelo Makaainana Italia i ka la 23 o Iune no ka noonoo ana, aia hoi ua ulu ae he pioloke a me ka hoohaunaele ana mawaena o na hoa o ka Hale.

        Ua kukala mai ke Kuhina nui Rudini, e kupaa ana ke aupuni me ka hoi hope ole malalo o ke Kuikahi Kahikolu, ia wa koke no, ua hoomaka mai la ka walaau a me ka pioloke hiki ole i ka Peresidena ke hoomalu Ua ku ae na hoa iluna me ke kuikui paapaa maoli kekahi me kekahi, a ua hoopanee ia ka halawai i mea e pau ai ka haunaele.

        Ua (@ boouna) aku ka mea kakau o ka nupepa Taregalapa o Ladana e noho ana ma Roma i ka lono ua manao maoli no o Rudini e pelukua mai ke komo ana e noho hou i (@lala) no ke Kuikahi Kahikolu, aka i kona mahui ana eia ko Enelani hilinai nui maluna o ua kuikahi la, nolaila ua hoole oia i ko Italia noho ana mawaho o ua kuikahi la. Malia paha ma ko Rudini hooholo ana maluna o keia noonoo, ua ku iho oia maluna o ke kulana hoopaakiki iloko o ka Hale Ahaolelo, i mea e noonoo ole ia aku ai aole ona manao e ae o keia wale no.

        Oiai he kumu maikai io no paha ko ke Kuhina Rudini hoopaakiki ana aole e hookaawale ia Italia mawaho o ke Kuikahi Kahikolu, aka aole oia i hana i ka mea naauao no kona Aha Kuhina e pakele ai a i ole ia, no kona aina paha i ka noho hou ana aku iloko o ia kuikahi. I haulehia ka Aha Kuhina o Crispi no ka nui hewahewa o na hoolilo o ke aupuni a me ke koikoi o na auhau ma o ko Italia hoomau ana aku i kona may lilo e hooko i na mea i hoopaa ia ai oia malalo o keia kuikahi. E nana i ka nui o na dala no ka malama ana i puali kaua nui i ka wa kaua ole a me ka hooi ana ae i ka ikaika o ke aumoku kaua, ua lilo ia i kumu e kipi ai ka lahui, a pela ka Aha Kuhina o Crispi i haawi pio ai ia Rudini. Pehea la o Rudini e pakele ai mai ke auhulihia mai ina e hoomau aku ana oia i kela kumuhana hookahi.

        Hookahi wale no kumu nana e hoomau aku i ko Italia noho ana iloko o ke Kuikahi Kahikolu, oia ka hopohopo, a i ole ia, o ka lili ia Farani. Aka aole he mau hiohiona i keia wa o ko Farani lele kaua mai maluna o Italia, ina no oia i haalele ia mawaho. Ua ike no o Farani ina oia e lele kaua aku ia Italia, aole e nele ko Geremania lele kaua mai ia Farani, a ina no aohe kuikahi kahikolu aole no o Farani e hoeueu kaua ana, aia wale no paha he mau hana hoohaahaa koikoi loa e hiki ole ke hoomanawanui.

        Mai oi loa aku ko Italia palekana ina no oia e noho mawaho, a i oi loa aku ma o ka amu ole ia o kona waihona dala. I keia wa, e hoomano aku ana oia i ka hoilikole i kona lahui i mea e palekana ai mai na hoopilikia mai a na poino e helu wale ia aku nei no i ka makani. Me he mea la o ka hopena, e auhulihia aku ana ka aha kuhina o Rudini.

        Ua hooloihi hou ia ka manawa o ke Kuikahi Kahikolu i eono makahiki hou aku!

 

Hamani ke Kanawai.

        E lilo anei ka mana o ke kanawai a ka ahaolelo i hooholo ai i mea ole? A owai ka mea oi ae mamua o ke kanawai, o ka luna aupuni aenei o ke kanawai paha? Ua hoala ia ka noonoo ma ka ninau maluna ae mamuli o kahi mea i ike ia, a ua lilo ia mea i mea e haohao nui ia e ka poe maikai, a e h iki ai ke olelo iho, he hana pono ole a me ke paewaewa hoi.

        Ma ka la 23 o Iune i hala aku la, ua hoopii ae o Kamalani imua o ka Lunakanawai apana o Waimea nei no ka haalele o kana wahine iaia. Mamuli oia hoopii ana, ua hoopuka aku la ka Lunakanawai i ka palapala hopu, ua hele aku ia ka makai e hooko i ka palapala hopu maluna o ke kino o Kapena (w), ka wahine mare hoi a Kamalani.

        Oiai ka makai nana i lawe aku i ka lawehala imua o ka luna halepaahao no ka hoopaa ana i ka lawehala ma kahi paa, a no ke kali ana hoi a hiki i ka wa e hookolokolo ia ai, ua kauoha aku ia ke kapena makai i ka luna halepaahao, aole e hoopaa i ka lawehala iloko o ka halepaahao.

        No keaha? wahi a ka ninau a ka luna halepaahao.

        No ka mea, he opiopio oia, a he haumana hoi oia no ke Kula Hanai Kaikamahine, a ua menemene loa au ke hoopaa ia maloko o ka halepaahao.

        Ua pane hou aku ia ka luna o ka halepaahao. Aole e pono ia'u ke waiho mawaho nei, o ko'u kuleana wale no o ka hoopaa ma kahi paa o ke aupuni, a ina e kii ia mai e bela, alaila hookuu aku.

        O ke kapena makai, aole no i ae iki no ka hoopaa ana e like me ko ka luna paahao makemake.

        Mahope iho oia mau hoopaapaa ana o laua, ua kauoha aku ia ua kapena makai nei i ka luna halepaahao e kii i ka makuakane o ka lawehala e hele mai e bela. Ua haalele ka luna paahao ia kena ana.

        O ka mea i ikeia iho mahope o ko ka luna paahao haalele ana, na ua kapena makai nei no i kii i ka makuakane o ka lawehala e hele mai o bela, me ka hoopaa ole ia o ka lawehala ma kahi paa.

        He kumu kupono aenei ka opiopio, ka haumana no ke kula, e kaohi mai ai i ka lawehala mai ka hoopaa ana ia aku ma kahi paa o ke aupuni. Aole, aole loa no.

        Aohe he punahele i ke kanawai ke hewa, aole hoi e hamani ke kanawai i ka luna aupuni, ua like ke kiekie a me ka haahaa i ke kanawai, ka opiopio a me ka luahine.

        O na luna aupuni hooko pololei ole e like me ke kanawai, aole loa lakou i kupono e noho ma ka hana o ka lehulehu. O hoolilo lakou ia lakou iho he haku maluna o na hana o ka lehulehu. E lilo aenei ka hana o ka lehulehu i hana piepiele ia no ko lakou mau makemake ponoi iho, a i mea hoomailani ia hoi o na awehala no kahi noonoo e ae, aole nae no ka lehulehu ia manao. Na na poo o ka oihana makai e nana i keia ewaewa.

Waimea, Kauai.

 

Lohea ka Leo o ka Hawaii!

James Keau ma Tonga!

        Ke hoolaha aku nei makou i ka palapala makamaka a Mr. James Keau i kona kaikuahine i aloha nui ia ma Honolulu nei, i kakauia ma Lifuka, Haabai, Tonga, a penei no ia:

Lifuka, Haabai, Tonga,

Mei 24, 1891.

 

        I kuu Kaikuahine aloha Mrs. Kalaniumi Austin, Aloha oe:

        Ua loaa mai ia'u ka manawa pono e kau leta aku ia oe e ko'u pokii kaikuahine, oiai hoi ua loihi aenei na la o ke kaawale ana aole he halawai ma ka leta, aka i keia manawa ke kau leta, aka i keia manawa ke kau leta nei ia oe me ka nui no o ko'u hoomanao no kou noho ana a me ko kaua kaikuaana Kapena James Kaai a me ka kakou keiki Kimo. A pehea la ko oukou noho ana i keia manawa.

        Ua nui no ko'u hoomanao ana i na manawa a pau no kou noho ana no ka nawaliwali o kou kino a me ka ilihune o ka noho ana. A no ia mea kaumaha ko'u naau no ia mea, a pela no ko'u kaumaha no ko Kimo Kaai ma noho ana.

        Ke hoouna aku nei au i keia leta me ka manao hoouna koke mai oe i leta na'u me kou hai pu mai no hoi no kou noho ana a me ko Kimo Kaai ma noho ana, a e oluolu pu no hoi e hai mai no ke ano o ka noho ana o ke aupuni.

 

        Eia no au kou kaikunane me ke ola kino oluolu a maikai no hoi.

        Mai ko'u haalele ana ia Honolulu ahiki i keia la a'u e kakau nei i keia leta, aole no i loaa ia'u he haawina o ka pilikia.

        Ua oluolu maikai no ko'u kino a me ko'u noho ana, aole o'u pilikia ma na mea a pau, oiai ua nui ko'u kanu ana i ka uni, ka uala, ka maia a me ka paka, a ua po no ka'u mau mea kanu. Ke kuai mae nei na kanaka i ka'u mau mea kapu.

        E kuu pokii kaikuahine, mai hopohopo no'u, no ka mea, ua nui no ko ke Akua malama ana ia'u ma ka noho ana ma keia aina malihini.

        Aole no he maopopo o ko'u manawa e huli joi aku ai no ka aina, nolaila e pule i ke Akua, a oia auanei ka Mea i ike i ka manawa.

        Eia au ke hooki nei i keia leta me ka nui no o ke aloha no oukou a pau.

        Owau iho no, kou kaikunane,

James Keau.

 

Hoolaha Hou.

 

Hoolaha a ke Kahu Malama Waiwai.

OIAI, UA HOOKOHU IA MAI KA MEA noaa ka inoa malalo io i Kahu Malama Waiwai no ke kino ame na waiwai o na keiki (@), Haaheo Swift (w) Ekward Swift (k) a me George Swift, na keiki a John Swift (k) a me Kalihilihiokala (w) o Waikapu, Maui, i make. Nolaila, ke (@) ia aku nei ka lohe i na mea a pau he mau koina ka lakou i na waiwai malama ae e hoike (@) mai me na hooiaio kupono.

JOHN CROWDER,

Kahu Malama Waiwai o na keiki oo oia a John Swift a me Kalihilihiokala (w) i make.

2345(@)

 

 Hoolaha Hou.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Paeaina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka kana o ka waiwai o OWEN JONES HOLT, o Honolulu, Oahu, i makekanoha ola.

        Ma ka heluhelu a ma ka waiho ia ana (@) ka palapala (@) a Hanakaulani Holt, wahine (@) make e hoike ana ua make kauoho ole (@) Owen Jones Holt ma Honolulu ma ka ia (@) Iune, A. D. 1891, a e noi ana e hoopuka (@) Palapala Luna Hooponopono Waiwai ia John(@) Holt Jr.

        Ke kauoha ia aku nei o ka POALUA (@) Iulai, 1891, hora 10 a.m. ma ke Keena ma (@) Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale. (@) manawa a me kahi e hoolohe ia ai ua (@) ma ia wa e hele mai ai ka poe a pau i piha (@) ke mai ina he kumu oiaio ko lakou e (@) i ua noi la.

        Hanaia ma Honolulu, Iune 22, 1891

Na ka Aha:

HENRY SMITH

Kakau(@)

2343(@)

 

Hui Kalepa o Pauwela.

Ma ka noho ana o ka halawai maka@ Hui Kalepa o Pauwela, Maui ma (@) 13 o Iune, ua koola a oe nona ua (@) iaio nei i mau Luna no keia makahiki

Moses Kahiapo

S P H Kahiapo

Peter N. Nahokuoluna

C W Antone

K Helekunihi

PETER N. KAHOKUOLUNA

Kakau(@)

2343(@) 

 

Hoolaha a ka Luna Hooponopono Waiwai.

OIAI UA HOOKOHU IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo iho i (@) pono no ka manawa no ka waiwai o (@) o Kohala i make, ke kauoha ia aku nei ka (@) pau e paa ana i na waiwai o na ano a (@) mea i make, e hoihoi koke mai i ka mea (@) ka inoa malalo iho, a o ka poe a pau (@) mea i make, e hookaa koke mai.

MANUEL HARRIS

Lunahooponopono no ka Waiwai

Kohala, Iulai 3, 1891

(@)

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki.

I KULIKE A I ME NA HOOKO ANA (@) kahi moraki i hana ia o MARY KA(@)ANA a me Paul Moldenhawer kana (@) Makapala. Kohala Akau, ia James Renton (@) Kohala i olelo ia ma ka la 7 o Novemaka (@) a i hoopaa ia ma ke Keena (@) Buke 121, a ma na aoao 488, 49 a me 50, nolaila (@) nao nei ka mea e paa nei i ka moraki (@) no ka uhaki ia o na olelo o ua moraki (@) hookaa ole ia o e kumupaa. Ke (@) aku nei ka lohe, mahope o ka pau ana (@) bedoma ekolu mai ka ia aku o keia (@) ana, e kuai kudala ia aku no ka waiwai (@) maloko o ua moraki la, ma ke aio iho o (@) na Loio o H. L. Holstein ma Kapaau. (@) olelo ia ma ka hora 12 awakea POAKAHI (@) 28 1891.

No na mea i oek e ninau ia H. L. Holstein

Hana ia ma kohala, Iulai 2, 1891.

JAMES RENTON

Mea e paa nei i ka (@)

        O ka waiwai i paa ma keia moraki, oia (@) apana aina e waiho la ma Makapala. (@) Akau, a i kuhikuhi pono ia maloko o ka (@) pala hoolilo mai a C. W. Kawaiahao a me (@) ai kaua wahine ia C. Ahi ma ka la 31 o (@) 1885, i hoopaa ia ma ke keena (@) hope Buke 97, a ma na aoao 345 a me (@) hoolilo ia mai i na mea nana i moraki (@) ma ka palapala kuai ma ka la 2 Novemaba 1889, nona ka ili he 2 7 100 mau eka, me na (@) maluna iho, a pela aku i ili i na aina ia. (@) hapa o ua aina la, aia iloko o ka Palapala Nui Helu (@).

 

Hooloha Hooko o ka Moraki.

I KULIKE AI ME NA HOOKO ANA (@) kekahi moraki i hanaia o MARY

(@) a me Paul Moldenhawer kaua kane, o Makapala, Kohala Akau, ia James Renton o Kohala oleloia, ma ka la 02 Novemaba, 1889, a i (@) ia ma ke Kaena Kakau Kope Buke 120, a ma (@) aoao 118 a me 119. Nolaila ke hoiki ia aku (@) ka lobe, ke manao nei ka mea o paa (@) moraki e hooko no ka uhaki ia o na olelo (@) moraki la, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa (@) me ka uku panee. Ke hoike pu ia aku nei ka lohe, mahope aku o ka pau ana o na hepe(@) ekolu mai ka ia aku o keia hoolaha ana, e (@) kudala ia aku no ka waiwai i paa maloko (@) moraki ia, make aio iho o ke Keena Loio o H. L. Holstein ma Kapaau, Kohala i oleloia, ma ka hora 12 awakea Poakahi, Iulai 28, 1891.

        No na mea i koe, e ninau ia H. L. Holstein.

        Hanaia ma Kohala, Iulai 2, 1891.

JAMES RENTON,

Mea e paa nei i ka Moraki.

        O ka waiwai i paa ma keia moraki, oia keia aina e waiho ia ma Honolulu, mokupuni o Oahu, nona ka ili he 1230 iwilei kuea, i hoike piha ia ma ka palapala hoooio mai a Kamehameha IV, a me Emma kana alii wahine ia Kauhi koa ma ka ia 8 o APerila, 1862, i hoopa(@) ma ka Buke 15 a ma na aoao 149 a me 150 a i (@) mai ia Mary Kaikuaana ma ke ano hoo(@) no ke kino o Kauhikoa i make.

        Aia ua aina ia ke waiho nei ma kahi kokoke i ka (@) Moiwahine ma Honolulu. (@)

 

Hoolaha Hooko Moraki.

I KULIKE AI ME KEKAHI MANA I HOIKE ia maloko o kekahi Moraki i hana ia mawaena o M. ENNOS & J. FERREIRA o Hilo, Hawaii, a me ANTONE G. S. SERRAO oia (@) no, i kakauia ma ka la 13 o Sepatemaba, 1891, a kope ia ma ka Buke o ke Aupuni, Helu 125 Aoao 472, 473 a me 474, ke hoike ia aku ei ma keia hoolaha, e hooko ia ana ia mana moraki, (@) o ke kumu ua uhaki ia ke kumu o ka (@) oia ka hookaa oio ana i ke kumupaa a me ka ukupanee.

        Nolaila, ke hoikeia aku nei, mahpe o ka (@) ana o na pule ekou mai kela ia aku o ka hoolaha ana, e hoolaha ia aku anaa na waiwai i oleloia iloko o keia moraki, e kudala ia ma ka (@) Hookolokolo ma ililo, ma ka la 27 o Iulai, 1891. No na mea i koe e ninau ia Hitchcock & Hitchcock, ma Hilo.

A. G. SERRAO

Mea Paa Moraki

        Penei na waiwai i hoike ia ma ia moraki (@) Ko e oio ana ma ka aina o ka aoao (@) hae ma ia wahi no; hookahi hale o (@) Enos ma Ponohawai, ma ke kaona o Hilo.

Hilo, Hawaii, Iulai 1, 1891. (@)

 

Hoolaha a na Komisina no ke Kuaiana i ka Waiwai o V. T. Kailiuli.

UA KOHO PONO IA NA MEA NONA NA inoa malalo nei e ka Mea (@) Dole kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i mau Komisina no ke kuai ana aku i na Waiwai o V. T. Kailiuli i make.

        A mamuli o ia mea ke hoolaha ia aku nei (@) kuai ia aku ana ma ke Kudala (@) aina i hoakaka ia malalo nei ma ke Keena (@) dala o J. F. Morgan ma Alanui Moiwahine, Honolulu ma ka POAONO. La 29 o Aug. 1891 (@) penei na apana aina e kudala ia aku ana.

        1 Apana aina ma Manoa, Honolulu, Oahu, oia ka Apana  iloko o ka R.P. 6369. (@) 1924 i i hooko ia no Kealohapauole nona ka (@) he i 1.10 eka.

        1 Apana aina a me ka hale laau nui ma (@) Likeke, Honolulu, R.P. 8594 i hooko ia no Kanekake nona ka ili 7520 kapuai puni.

        1 Apana aina ma Kau, Hawaii, kokoke i (@), R.P. 2653 i hooko ia no Kalakuma(@) ka ili 205 1/2 eka.

        He maikai ke kuleana o V. F. Kailiuli ma keia mau aina.

        No na mea i koe e ninau ia S. K. Kanea(@) ia W. R. Kakela.

H. K. KANE

W. R. KAKELA

        Na Komisina no ke kuai ana i na waiwai o V. F. Kailiuli.

        Honolulu, July 10th, 1891. 334576

 

OLELO HOOLAHA.

KE HOOKOHU AKU NEI AU IA MR. GEO. H. McLAIN e ohi mai i na aie a pau i ka waiwai o Geo. H. McLain o Nawiliwili, a e (@) i na palapala hookaa ma ko'u inoa.

K. PODEYN,

Luna Hooponopono Aie o Geo. H. McLain

2344(@)

 

Hoolaha Hui Kuai Aina o Wainiha.

KE KAUOHA IA AKU NEI NA LALA A (@) o ka Hui Aina o Wainiha e noho ana ka Hui Aina o Wainiha ma ka hae o ka Luna Nui W. Kaleikini, ke hiki aku i ka la 7 o Aukate (@) 1891, hora 10 a.m., no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui i waihola imua o ka (@). E hoolohe i keia leo.

        Ma ke kauoha a ko oukou Kakauolelo Nui.

2344 (@)

D. KANEALII

 

Hoolaha Kuai o ka Moraki.

I KULIKE AI ME KEKAHI MANA KUAI I hookomo ia iloko o ka moraki i hanaia o Kekipi (k) a me Maleka Kekipi kana wahine mare, a oia hoi na hooilina ma ke kanawai kekahi Maleka Kekipi i make o Kaneohe, Koolaupoko Oahu ia E. Preston i make a i ili aku hoi maluna o Mrs. Sabina Preston kona (@) na ma ke kanawai, i hanaia ma ka ia 9 o Augate M. H. 1888. Ke hoolaha ia aku nei e kuai aku ana au ma ke kudala (@) ma ka Poaono la (@) o Iulai M. H. 1891, ma ka hora 12 m. o ia la (@) ko'u keena kudala ma Honolulu Oahu.

        O ka aina ma ua moraki ia aia ke waiho la ma Keena Kaneohe i oleloia a i kuhikuhi ia ka palena ma ka Palapala Sila Nui Hele 973 Kuleana Helu 4481 nona ka ili 206 mau eka a oi aku a (@) mai paha, a oia ka aina i lilo mai ia Mareka Kekipi (kaikamahine a ka poe nana i moraki) ma ka palapala kuai i hanaia i ka la 12 o Iulai M. H. 1871.

No na mea i koe e ninau ia

J. F. MORGAN

Mea Kudala

a i ole ia CECIL BROWN Loio no ka Moraki (@) Hakaia ma Honolulu, Iulai (@) 1891.