Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 30, 25 July 1891 — Page 2

Page PDF (1.85 MB)

This text was transcribed by:  Linda Shibano
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ko Hawaii Paeaina I Huiia

No ka Makahiki                       $2.00

No Lono Mahina         1.00

Kuiko ka Kula

 

O na Olelo Hoo@ a p@ e hooenaia mai an no ka hool@na maloko o keia Nupepa, e booena pe @ ai @ ka auhau, a iaa @,@ hookomo ia. O ka uku @e $1.50 no hookah puka @ o ka Olelo Hoolaha hookah imihe kea k@a, a he 50 keneia no ne peke pakahi @ aka.

 

HOOPUKAIA I KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H.M. WHITNEY, Luna Nui,

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

POAONO,       IULAI 25, 1891.

 

KA LA HOIHOI EA.

O ka la 31 – Iulai nei, ola ka la hoihoi ea, a ua kukala mai ke Kuhina Kalaiaina, e malama ia ua la 31 la o keia malaina i la kulaia aupuni mai kekahi pea a kekahi pea o ka aina.  Aka ke lohe la ia nai nei nae, e haalele ana ka Moiwahine I ke kuianakauhale alii neia e noho an na kekahi wahi kaa wale loa mai ke kik@ waena aku o ke aupuni. Aole hoi o ia wale, e hoohoka ia ana o Honolulu nei i ka Puali Puhi Ohe ole e mele ai ma Kamaki Kuea, kela wahi hoonanea a Hawaii e hoomanao aku nei no ka hoihoi ana mai o ke Aliimoku kiekie @ki i ka hae o ka aina i kaili ia ai e Lo Keoki puuwai pakaha.

 

KA MANAO KUIHEWA MAWAHO

 

I ka wa a ka Hon. A. S. Cleghorn i hiki aku nei I Kapalakiko ua lohe oia I kekahi po maloko o ka Occidental Hotele kahi anae noho ana, i ka manao kuhihewa e laha ana @awaho aku o Hawaii nei, “ua ahai ia ke Kama Aliiwahine Kaiulani a mamao mai America aku a main a mana America aku, mamuli o ko kona makuahine hoahanau, ka Moiwahine Liliuokalani lili i keia aina.”  (Amerika Huipula.) Ua hole loa aku ke Alii Ake I ka hoopunipuni maoli o keia manao hakuepa, oiai eia ka Moiwahine ke ku nei me ka mano akahai like I na poe o na aina e a pau, a ua hoike mau ae oia i kona aie nui i ke aupuni o America Huipuia no na hanohano he nui i papahi ia maluna o kona kaikunane I make.

 

KIA KEIA MAU AIHUI HOU.

 

I ka po Sabati nei, Iulai 19, ua komo kolohe ia ke keepa oihana o ka Hale Hana Kaa o ka Hui Hana Kaa Hawaii ma Alanui Moiwahine, ma Waikiki iho o ka Halekuai Kukaa o H. Hackfeld & Co. ma ka wawahi ia ana o ka puka @nlani makai mai. Ua huki ia na uma i waho, aohe mau @ala loaa. Ua hono ae i ka pahu hao aohe hemo. O na omuku kukaepele kai lu ia iho.

Mai keia keena ae maluna, ua komo aku oia e wawahi i ka pukaaniani ma Ewa o ka Hale Amara o T. Hollinger ma Waikiki iho o ka Hale Hana Kaa, ua hui wale aohe paia i lea, a ua haalelo iho ike kohu o kona kapuai wawae akau nunui iluna o ka ili pale amara.

 

Eia no kaia aihue kapuai kamaa ole ke noke mai nei no I ka aihui ia Honolulu nei, a he keu no hoi a ka loaa ole i na makai e kiai nei paha, a e aha nei la. Ma ka po Poakahi nei a so ae Poalua, ua kemo ia ka Hale Ai Hau o Hart & Co.  Ua wawahi ia na ume waiho @ elua sole mae @aia oloko. No ka loaa ole o ke @aia, ua hoolako iho la ka aihui iaia me nap epee paka a me na kikaliki.  Mai keia hale ae la ua komo `aku ka aihue i loko o ka Haleuai Lako Kii o na Hoahanau King.  Ua huki ia na ame a moke ia I ke kuekaa @ohe @aia loaa, aka ua haia wale iho la no nae ka ume me ko @aia oleko eia ia ihe e pau ai ka aihue?

 

Ua komo aihue ia i ka po Poalua nei, ke Keena hana o Mr. A. Jaeger ma alanui Kaahumanu, a ua pau na ame i ka huki la iwaho, me ka noke i ke kuekaa a haalele wale iho ia no ke kalohe i ka loaa wahi koaiaalaa ole.  Peia no hoi ke keena Loio o W. C. Parker opio malalo o ia malumalu hookahi, ua noke ia no i ke kuekaa na pepa sohe nae mea loa.  Kokoke loa keia aihui i Kuapapanui, a owai aku la auanei koe.

 

KA EMEPERA WILLIAM A MA

ENELANI.

 

Ua hookiki ae ma Enelani i ka la 4 o lulai, ka Emperera Williams of Geremania, a ua apo aloha ia aku ola me ka hanohano nui.  Aia oia ke hoahaaina olioli ia la e na kamaaina kiekie o ka aina. Ua haawi ia ma ka la 7 o Iuiai, he ahaaina aupuni maloko o Halealii Windsor; ua pane pu ae ka Haku Mela o Ladana he ahaaina maloko o Guild Hale; ua makaikai kino i na hookahakaha paikau a na koa kumau a me puala o Eneiani ma Wimbledon; ua makaikai kino i na hookahakaha paikau a na koa kumau a me puala o Enelani ma Wimbledon; ua hoahaaina ia ma Moroboro Hale e na Kama Alii kane a me Wahine o Wale; ua kipa ma ka Hana Keaka Lealea o Covent Garden; ua halawai kino a hoahaaina ia mai e Haku Salibure ma Hatfield Hale a ua hala aku la i Sekotia ika makaikai.

Mahope o ko ka Emepera haawi ana aku i na hoomaikai ana no na hoohanohano a me na ahaaina i pulama ia nona, ua pane oia i keia mau oleo:

“Okoʻa ake nui, ua oi ae ia maluna o na mea a pau, ola hoi ka hoomau i ka noho ana maluhia, no ka @ ka maluhia hookahi wale iho no haawi mai i ka hilinai i makemake ia no ka hoohoihoi ana i na oihana akeakainai, na hanalima ike a me ke kalepa. Aia Wale no e like me ka loihi o ka hekau ana o ka maluhia e kuokoa ai kakou i ka papahi ana aku i ka noonoo kulo maluna o na kumuhana ano nui, a e hooholo ia ai me ka maikai a me ke kaulike.  Ke noonoo nei au i ka hana oi kelakela o ko kakou manawa.  E loaa no au i na wa a pau e ku makaukau ana e pupukahi me oukou, a me na lahui e ae, ma ka hana pu ana no ka nee ana maluhia, launa makamaka a me ka hoeueu an e holomua ka malamalama.”

 

KO KA MOIWAHINE NEE A HOOLALA HANA O KEIA MUA ITO

 

Ua hoomaopopo ia mai ia makou kekahi lono olalo, e haalele ana ke Alii ka Moiwahine ia Honolulu nei ke loaa ole ke keakea, ma ka Poalua aenei, Iulai 28, a e kau ana maluna o ka mokuahi “Waila” a holo aku no Hana, Maui, no ka halawai a launa ike ana me na ma@aainana o ia hope o ka mokupuoi o Maui i koe aohe i kipa ia maka hele mua ana aku nei.  E hiki ana ma Hana, mawaena o ka ho@ 2 a me 4 o ke ahiahi o ka la 29 o Iulai, a e noho ana malaila no elua la a me elua po.  E haalele ana no ka huakai alii ia Hana ika wanaao Poaono, Augate l a hoi mai no Kahului, e hoohiki hou ana i Honolulu nei i ke kaka hiaka nui Sabai, Augate 2.

 

 

Ma ka poalua ae, Augate @ e haalele ana ke Alii ka Moiwaihene ia Honolulu new, kau maiuna o ka mokuahi “Keoni Kamaki,” a holo @ku no ka launa ana me na makaainana o ka mokupuni o Oahu nei. E kipa mua ana ma Waimanalo a hoaumoe malaila no elua po.

Ma ka la 6 o Augate, e haalele ana ia Waimanalo a moe aku i Heela.

Augate 7, e haalele ana ia Heela a moe aku i Punaluu me ke kipa ana ina Waikane a me Kualoa.

Augate 8, e hiki ana ma Laie a noho malaiia no elua mau po.

Augate 10, e hoohiki ana i Waialua a noho lalaila no elua mau po.

Augate 12, e haalele ana ia Waialua maluna o ka mokuahi a moe aku i Waianae.

Augate 18, haalele ia Waianae ma ka mokuahi a hoi pololei no Honolulu ma ke kai ae.

Mai Honolulu aka maluna o na kaa ahi e holo aku ai ka Moiwahine e ike i na makaaina o Ewa ma kekahi la kaawale ma@a ae o ka la hanau.

 

Augate 28, e haawiia ana malako o Halealii Iolani, he Ahaaina Aupuni.

Sept. 2 ola ka la hanau o ka Moiwahine. He hookuu mai ka born @ ahiki i ka @ 8 kakahiaka. Mai ka @ 11 a 12, ho ike Alii na na luna aupuni. Mai ka hora 8 a hiki ka @8 a@ la ho ike alii @ na mak@na Mai ka hora 3 aku, he ahaaina luau.

Sept. 3, ina aole mea keakea, alaila he haiolelo maloko o ka luakini o Kawaiahao na ka Moiwahine i mua o na makaainana.

Sept. 4, he ahaaina hulahula Europe ma Halealii Iolani.

Sept. 5, he heihei lio ma Kapiolani Paka.

 

KA LA HANAU O KA MOIWAHINE O HAWAII.

 

Ua lohe mai makou, e hookelakela loa ia ae ana ka malama ia ana o ka la @ o Sepatemaba aenei, oia hoi ka puni ana o na makahiki he kanalima kumamakolu o ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani, a o ka makahiapo hoi o Kona mau makahiki ma ka Noho Alii ou e Hawaii.

E lawa ana ke aupuni, ola hoi na dala auhaou o ka lahui, i na lilo no ka ahaaioa Aupuni i hoolala ia e haawiia ana ma ka la 28 o Augate, a o ka hoomaka ana hoi o na hauoli o ua ia hanau ia e hoomomoa ia aku nei.

O ka Ahaaia Hawaii e haawila ana ma ka aluna ahiahi o ka ia hanau ponoi o ke Aliiaimoku, e lawa ana ka Moiwahine i na lako malalo o kona mau lilo ponoi me ka auhau hou ole aku i ka lehulehu.

O na lilo o ka Ahaaina Hulahula i hoolala ia e haawi maka po o ka 4 Septemaba, he mea pono i na Kuhina a me na Luna Aupani ke lawe i na lilo o ia po hookahi me ke kaniuhu a kuhikuhi ole ae e hele i ka loa a me ka laula e noi ai iloko keia wa hune o ka lahui.

A o na lilo heihei lio i koho ia he @ausani a keu na dala lilo, he mea pono e komo aku no ia mau hoolala ana na ka poe puni heihei lio no e hookupu ae no ka pomaikai o na poe hoohoihoi piliwaiwai, a e hookaawale loa ia papa hana mai ka hoohui ana mai ke ko ka la hamau o ka Moiwahine. No ka mea, “o ka pono” ka makia o ko ke alii noho aupuni, nole o ka heihei lio hoeueu piliwaiwai a haihaki kanawai.  Ina e hookomo ia ana keia hana hope iloko o hana hoohauoli o ka la hanau, alaila e mauae ana Kona makia me @ @ piliwaiwai o ka hanee koke no ia o ka makia iloko o ka wa pokole loa ei ia mai ai he “u lua.”

Nolaila makou e kau leo nei i ka poe nana e kaualako nei i ka noonoo o ke Alii mana lealea hope ole a hoeueu hakihaki kanawai, ealakai lakou me ka naauao i ke Alii ma ka mea pono o makai e mailani la ai kana makia e Keha ia nei e na lehelehe lehulehu a makou na@ i lohe ole ai mai na lehelehe ponoi mai o ke Alii, aka mawaho wale no makaou @ lohe pepeiao mai nei.

Aole makou i manao i kinohi, he mea pono ke kamailio akea ia ma ka papapai keia mau mea, aka mamuli o ka ike aku i ka hemahema maoli o keia mau alakai a ka poe pili aku i ka Alii, nolaila ua hooholo makou, he mea pono ia makou ke kamailio ma ka aoao o ka lehu lehu.

 

HE AWAIA@LU HIWAHIWA MA WINDSOR!

 

Ladana, Iulai 6.-I ka Paeaina aloha.-Ke hoouna aku nei au i ka moolelo o ka mar@ hanohano i malama ia ma Kakeia Winasoa, make ano e kaikai ae ia oe i anuu hou maluna ae o ke aluka o na nupepa o ka aina i keha ia “ka Paredaiso o ka Pakipika” a kaua hoi paha ai “o Hawaii no ka oi.”

I keia kakahiaka nui wale, ua halamau e ia mai ia na wahi e hoo kokoke aku ana i ke Kakela Alii o Win@, e na kaoo o na kanaka i haalele aku ia Ladana, a i manao e ike lihi aku i na hana o keia la kamahao-ola ka awaiaulu ana i ke Kama Aliiwahine Louise, ke kaikamahine alua a ke keikialii a me Kama Aliiwahine Christian o Schle@wig-Holstein, a moopuna wahine a ka Moiwahine Victoria o Enciani, me ke keiki Aribert o Anhalt.

Mamuli o ka lele e wale o na hauli e hookeke ana ke anaine makaikai a e hui ana paha ka aha, nolaala no lawe ia mai ka puali makai aku o ke kulanakauhaie nei o Ladana, hei, 1,500   makai mawaho ae o keia o na makai kumau o Win@ Kakela, no ka malama ana i ka maluhia o ka la.  E hala@ mau ana me koʻu kii oaohi maka ma na wahi a pau e kokoke aku ana i ke kahua, na hae, na lep a me na liko pua @kele hooiwahiwa.

Mahope koke iho o ka hora @, @ o ke nanalua ulumahiehie a me @ puuwai, na lawe la iho la ka oihana mare Hoko o kela Halepule kahiko o Sana Keoki ma Winsor Kakela i kahakaha ia kona moolelo.  Aohe aha mare mah@pe mai o ka mare ia ana o ke Duke o Alahani i make, i ikeia ai ka piha kui o Win@ Kakela me ke anaina o na poe kiekie e like me keia. O na hoohiwahiwa ana i ka Halepule, na hanohano ma na mea a pau.  Oke alanui o ka huakai mare e iho ai i ka puu Kakela, ua paa wale no i ke kulaina ia e na koa ina na ao@o elua o ke ala, a nia ke Kakela ponoi, ua kukulu ia he miau kiai hoohanohano mai loko mai o ka Pualii Kiai Pau o ke Ola o me ke Sek@la maluna o na lio, ma na wahi a pau e loaa ai he wahi kowa iki no ke komo ana aku. Oka hai kaiaunu o Beritania Nui, e pulelo mai ana oia me ka hiehie maluna mai o ke @ kiekie loa o ke Kakela malu@a ae o na mea a pau, a ma keia keia wahi, e lilelile mai ana na aahu koa, na ukali a me na kaa lio alii e noho ia ana e na kiloaupuni, na kalaiaina, na alihi kaua, na adimarala, na keikialii o ka papa haahaa iho a me na poe koikoi o ka Ekalesia.

O ke Keikialii o Wale ka makamua o ke komo ana mai iloko o ka Halepule e kuikui ana ma kona lima i ka Emeperese o Geremania, ka wohi i aahu iho laia me ke kai akea o ke kahiko omaona o ke silika. Alaila o ka Emerera ma o Geremania e kuikui lima ana i ke Kama Aliiwahine o Wale, nona ke kahiko e luhiehu ana ua kea hoohanohano Geremania a me Beritania a me na wehi laimana e owaka ana me kona hiehie, aohe puu aohe kee.  Mahope aku o laua, ka Moiwahine o Enelani, ke aliiaimoku i aahu iho i ke kahiko elele ano mau i maiau ia me ka hiehie.  Maluna o kona poo i kau iho ai ka moiwahine i ka papale daimana kilakila. Mawaho ae o keia, aohe mau hoonuanua wale ana iho no ko ka Moiwahine aahu.  Mahope o ko ka moiwahine kuikui lima la ana aku e ka Puuku Dord a i ka no ho hoohano hano i hookaawale ia nona ma kahi kokoke i ke kuahu, ua komo mai la ke kane mare, i ukali la kona mau kaikaina elua a lawe loa ia aku la no ke kuahu. He umi paha minule mahope iho, ua komo mai la ka wahine mare, e paa la ana kona mau aoao e kona makua-kane a me ke kaikunane. Ua hooi loa ia ae ka wae a me ka hoowehiwehi ana i kona aahu, a he moolelo okoa ko keia iole mare ke makemake ia e noii pono aku. E lei ana hoi ma kona ai i ka lei kaimana a me momi a kona mau makua i makana ai iaia. O ka uhi, oia no ka uhi i komo ia ai e kono makuahine i ka wa i mare ai oia i ke kane.

Na ka Akihihopa o Canterbury i hooko aku i ka oihana mare maluna o na puuwai alii opio elua meke ano kuanui ole a hookuu ia ae la.

Mahope o ka paina liilii ana ma ke Kakela, ua haalele iho ka paa mare no Cleveden.

He ahaaina nui hoohanohano kai haawaiia ma Winasoa Kakela i keia po no ka hanohano o ka paa mare, a oia no hoi ka panaina o na hana o keia la kamahao.  CHRONICLE        

 

NA LETA.

 

Aole o kakou makemake e lawe i ke koikoi o ia hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia @ e ko makou mau me kakau.

 

E Nalowale ana paha ka Olelo Hawaii

 

Eka nupepa Kuokoa   

 

Aloha oe:

            E oluolu kou inuahooponopono a me kou luna hoopuka, e hookomo iho  @na kahi kaawale o kou mau kolamu i kela mau olelo e kau ae ia maluna.

            Ma ka la 16 o Iulai nei i hoike ai ke kula olelo Beritania o Kaunakakai nei, ola hoi ka wa i hoolaha ia ai e ke kumu nui o ke kula A.J. Wilson a me kona hope ma ka oihana Mrs. Kopaea, nolaila i ka hiki ana i ka manawa i oleloia, a mamua ae o ka hora 9 am. ponoi, ua piha mua oloko o ke keena o ka halekula i na makua a me ka lehulehu i akoakoa mai no ke ake i ike i ka hoike ia ana o na keiki, o ka nui he 48 o ka apana o Kaunakakai nei.

            Ua hoomaka ia na hana e ke kumunui A.J. Wilson, ka papa ekahi a me elua, no na mea a pau e pili ana i na mea helu a pela aku, oiai ke kumu e olelo ana makana maui mea a pau i ao ai i na keiki ma ka olelo i kau nui ia, a na ike ia ka ma kaukau ma ka olelo malihini, a ua liko ka makana ekahi ia Miss Keliana Peelua, oka papa ekahi, ma na mea helu, ia Master Zakaria Pali, ka makana elua o ka papa elua a me Jos. K. Uahinui, a ia Miss Levaina Uahinui, Miss Ekekela Lukeia a me Julia K@, ma ka maikai o ka olelo haole, o ka papa elua.

            Papa ekolu me eha, ia Mrs Kopa@ kamalii liilii, nui no ka mahalo i keia kumu, oiai na keiki e pakake mai ana ma ka olelo malihini, a ua lilo ia i mea e hoohoihoi ai i na makua, ma ka ike ana i na mea hela hoomui, houluula a pelaaku, ia Davidi Hoaliko a me Samuel Ku, ka helu o na papa liilii, a o ka hapa nui ua makaukau like no a pau.

            Nolaila ua mahaloia na kumu no ka ikaika i ke ao ana ma na keiki hou aole i komo mua i ke kula, e like me kekahi poe keiki oia o Jos. K. Uahinui, Moses Kaulahea, Julia Koa, Ekekela a me KKeliana Peelua.

            O keia poe ia J.G,. Van Gieson a me D.H. Kahaulelio, a mahope iho o ka pau ana o na hana hoike kula i ka hora 2 pm. a oi o ka auina ia, ua oluolu i ke kumu o ke kula ke kono ana mai i na keonimana mahalo iho i paipai manao iwaena o na haumana a me ka lehulehu, oia o Mr. Henery Peelua, Jos. N. Uahinui a me S.N. Pahupu.

Nolaila ua haawi nui aku lakou a pau i ka mahalo i na kumu a me na haumana, a he nui aku na manao hoolana i pahola la mai imua o ke anaina, a ua koho wale no kou mea kakau i na poe i  akoakoa ae malaila, e 200 a oi aku.

            Mahope iho o ka hookuu ana o na hana o ka la ua hoi aku kela a ma keia ma kahi i hoomakaukau ia na mea a pau e pili an i ka hoopiha i kau lua o ka inaina mai na  haumana mai o ke kula, ua ai a ua lawa ke lehulehu aohe mea e hoohalahala ai a ka puu.

            Nolaila, o ia ka kou me kakau i hoike ae nei, e nalowale ana paha ka olelo Hawaii.  He hoike maopopo keia o ka nalowale o ka olelo Hawaii, no ka mea, ke ike maopopo nei au i kona hoowahawahaia, a o ka olelo malihini ia e ohohia ia aku new.

            Aole oʻu hoahewa no ka hooikaika ana o ke aupuni e hoopalahalaha ia mai ka ike olelo Enelani Iwaena o ka lahui Hawaii nei, a pela pu hoi me ka poe a pau i lele pualu like ae ma kuokoa a lawelawe like i ka oihana ao olelo Enelani, aole oʻu hoahewa no ia mea, no ka mea, o koʻu iini ia o ka loaa like i na mea a pau ka ike a me ka naauao ma ka olelo Enelani, ka @ e @ @@ puni ka honoua nei; aka o kaʻu i ike iki ai ma keia au hoonaauao hou, o ia no papulu ia ans ao o ka olelo hanau o kaaina a kiolaia ma kuono.

            O koʻu manao nui, oia keia, e ao ia no ka olelo Hawaii maloko o na kula aupuni olelo Enelani, a o kea o ia ana nae oia olelo, he mea pono ke  ao ia ma ke a no i oi aku ke kiekie o ka hoomaopopoia i ko na wa i hala aw nei, oia hoi e ao ia ka piliolelo Hawaii, moolelo Hawaii, a me na lala e ae a pau o ka ike i kupono no ka olelo Hawaii, a e lilo ia i olelo kumu no na kula aupuni olelo Enelani.

            He mea @aopopo loa, eia kakou e na Hawaii ma ka heluna uuku loa o ka noho`na lahuikanaka; ada, ua hiki no nae ia kakou ke olelo ae, ke mau nei no ko kakou Hawaii ana ma ka lahui, ke aupuji a me ka nohoalii.

            Aka, ina o ke ano iho la keia o ko kakou noho`na o keia mua aku, e ono ana kakou i ka olelo Enelani a kapae loa ae kakou me ka hoopoina loa i ka kakou olelo i Hawaii ai kakou, alaila, he mea maopopo e kau mai ana keia olelo “hui kalo i ka uawao” oia poi, ua hui aku a hui mai na kanaka Hawaii me na malihini, a sole hiki ke hoomaopopoia, a auhea la ke kanaka Hawaii ole, no ka mea, hookai no ka uwaka like ana i ka olelo Enelani.

            Pehea e ike ia ai ke kanaka potugaia mai kekahi kekahi kanako Sepania mai? aole ma ko laua helehelena, no ka mea, e like loa ana no ko laua helehelena i kahi wa, aka ma ke aha laua e ike ia ai? Eia, maka laua olelo, pehea ke kanaka Farani e ike ia ai mai ke kanaka Pelekane a America paha? ua maopopo no aole ma o ko lakou mau helehelena la, aka ma ka lakou olelo, a pehea e ike ia ai ke kanaka Inia mai ke kanaka Hawaii aku? aole no mako laua mau helehelena la, aka ma ka laua mau olelo no.

            Heaha ia ka mea kupono ia kakou e na kanaka Hawaii e hoomaopopo ai me ka minamina i keia wa, oiai kakou e noho ana me ka heluna uuku, eia – I Hawaii kakou ma ka noho ana lahui, i Hawaii ina ka noho`na aupuni, a i Hawaii ma ka olelo.

            E minamina kakou i ka kakou olelo ka mea nana e hookaokoa aw ia kakou mai na lahui e ae.

            Ina e ao ia ana na ike kupono ma ka olelo Hawaii, e like me na ike ao piliolelo, moolelo Hawaii, malama @uke waiwai, a me na ike e ao nui ia nei ma na kula olelo Enalani alaila e @oaa ne ka pomaikai.

            He mea waiwai nui no ke kanaka Hawaii ke ike i ka olelo Enalani aka aole ola wale no, he mea pono iaia ke ike @ i na mea a pau e pili ana i kana olelo iho

            Ua lawa ko`u heohainu ana i ka`u makakila i ka eleele o ka inika/ Malia paha o loaa mai i na hoa ka hakanu no keia manae i hoakaka ia e kiu o ka maka kila, ka mea ei i ka pahikaua, nolaila e hoakaka piha ia aku ne.

            Me ka lunahoopono a me hoopuka ko`u lulu lima pu ana, a me ka keiki hoonoho huakepau ko`u aloha waianuhea.

            Owau iho no me ka oiaio

            Jos. N. Uahinui.

Kaunakakai, Molokai Iulai 18, 1891.

 

NU HOU KUWAHO

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Australia” i ka hora 10 Kakahiaka Poalua aku nei, mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou malalo iho:

            Oke kumukuai o ke kopaa i ka la 13 o Iulai ma ka makeke o Nu Ioka, he 3@ mau keneta o ka paona.

GROVER CLEVELAND NO KE KAU O

1892.

 

            Ua kukala akea ia ae, ua haalele o Kiaaina David B. Hill o ka mokuaina o Nu Ioka i ke alualu ana i ka moho holo Peresidena no America Huipuia i ka 1892 aenei, kui ia Grover Cleveland.  Nolaila, ua molaelae ke alahele no ko Cleveland wae ia me ka loaa ole o ka hoa paonioni iloko o ka aoao Democrata o ka Ripubalika.

 

            KA AHAELELE MOKUAINA DEMOCRATA O OHIO.

 

            Ala ke hakinua ae la i ka hiki i ke kulanakauhale o Cleveland, Ohio, na elele Democarata o ka mokuaina o Ohio, no ka akoakoa ana ma ka ahaelele e malamaia ana malaila, no ka wae ana i na moho Kiaaina no ia mokuaina no ka aoao Democarata. Ua koho na hoa`loha o ke Kiaaina o keia wa, e wae ia ana no ia ma ka balota mua ana o ka ahaelele.

 

KA MOKUAHI PIO ITATA O KILE.

 

            Ua ku ae ma ke awa o Sana Diego, Kaleponi, i ka la 4 o Iulai, kela mokuahi mahuka o ka aoao kipi o Kile nona ka inoa Itata , ikuli he le ia mai e ka moku kaua America Kaleknona, Kapena Remey, me ka welo no o kona hae Kile. Aole he kanaka i ae ia e pii iluna o ua moku la, kow wale no na luna kiai hoomalu a me na luna kiai dute.  Ua hoopii ia ke Kapena o ka Iata a me ke Aliikoa e ka Ilamuku Gard o San Diego, a ua hoopaiia ke Kapena $500. Ua hopu ia na lako pu a me poka o luna o ka moku. Ma ka palapala hopu, ua helu papa ia he 2,500 mau pahu raifela, 5,000 mau elau pu a me 2,000,000 owili poka. Okala 10 o Augate, ka wa e hookolokolo ai. Eia nae, aole paha keia mau lako kaua a pau maluna o ka moku.

 

PAKAHA IA NO PAHA AUANEI.

 

            O na hoolala a na kamaaina Beritania o ka Pae Aina o Kuke, e hoaupuni kuokoa, me he mea ia he kahoaka mua loa ia no ka hoohui aina. O keia poe aina, aia no ia mawaena o Tahiti a me Tonga, a eha no mau mokupuni ano nui no lakou na kanaka he 7,500 ka heluna. Oiai he mau misionari Beritania ka poe nana i hoohuli i na kanaka i ka euanelio , malia paha, pela aku la no i eo e ai ia lakou ka mana malaila.

 

NA LONO KIPI KULOKO O GUATEMALA.

 

            Ua hiki ae na lono i ke kulanakauhale o Mekiko mai Quezaltenango ae, ua piha na mauna o Guatemala i na poe nauki a makemake ole ia Peresidena Barillas o keia wa, e hoakoakoa ana ne ka hooulu kaua kipi.  Ke hoouna la ka Peresidena i na koa i keia wahi maluna ae, aka ke hoole nei nae ua Peresidena la aole kipi kuloko maila.

 

            ENELANI I KA HOIKEIKE O KIKAKO

 

            Ua hooiaha ae ka nupepa Manawa o Ladana e komo pu aku ana o Beritania nui i ka hoowehiwehi ana o ka Hoikaike Lahui e malama ia ana ma Kikako i ka 1893 aenei, a e koho ia ana ona Komisina Alii no ka hoouna ana i ka Hoikeike nui. Ua loa@ ae i ke Komisina Alii he $625,000 no na lilo o keia hana.

 

NA KAMA ALII O WALE NO GEREMANIA.

 

            Ua wawa ia ae ma Ladana i ka Poekahi eina o Iulai, ua poloai aku ka Emepera o Gereman@ i k@ Ka ma Aliikane a @ Kama Aliiwahine o Wale, e holo makaikai@ Geremania @a ke ano alii@ ka aina i keia kupulau ae, a ua @ aku na Kama Alii a me ka Moiwahine Victoria i keia kono.

 

KIPU IA PERESIDENA @ FARANI.

 

            Ia Peresidena e holo kaa @ @ ma kekahi o na alanui o ke @ kauhale o Parisa i ka la 13 @ o Iulai i hala, aia hoi ua @ mai kekai kanaka hehena @ holo ma kahi a ke kaa e @ @ nei a ki mai la iaia me ka pu @ @pana. Ua hopu ia ka hehena a @ kele ka Peresidena me ke ku@

 

MAKE KA HOPE PERESIDENA @LIN.

 

            Ua make nai nei i ka la @ ma Bangor, Maine, o Hope @dena Hamlin o ke kau mua o @rahama Linekona i lilo ai i @ Pe@dena, maloko o ke keena @ Ahahui, i ke 82 o kona mau @ hiki o ke ola ana ma keia ao. @ wale oia he Hope Peresidena. @ he luna Senate a Lunamakaaina@ oia no ka Ahaolelo nui ma W@tona i kekahi maui makahiki @ hala.

 

FARANI ME RUSIA.

 

            Ua hoikeike ae kekahi@puni Farani i ka pono ke auwai@ lu ia of Farani me Rusia mala@ kekahi aelike hui e hoonal@ko Tureke noho laia aupuni ana@ e kukulu i na kapuai o na au@ elua ma Konatinopeia, Algupita@ me ka Hikina. Malia paha ua @ haehae ia keia manao me ke @ hoopapa i ikeia ka manao, aka@ emoole ka hoea ana mai o na @ emoole ka hoea ana mai o na @ like ole ma Farani no keia m@. He kumu keia e hooni paa loa@ ai i ke ku ana o ke Kuikahi K@kolu, Enelani a me Tureke e @ mai ia Farani laua o Rusia, e lil@ i haawe koikoi loa na laua e kai@ ai e kue aku i keia mau au@ elua.

 

@oolaha Kou.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO hAwaii Paeaina. Ma ke Ke@. Ma ka @ o ka waiwai o LUIKS KEOLANI@  kauoha oie o Honolulu, Oahu.

            Ma ka heluhelu a me ka waiko ia ana @ ka palapala @oi e Elizabeth Harvey o @ e olelo ana ua make kanoha ole o @  nui (@) o Honolulu ma Honolulu @ ka la @ Feberuari. A.D. 1891, a e @ hoopuka@ ka palapala Luna Hoop@nopono@  Henry Smith.

            Ke Kauohaia ne o ka POAONO. la 1 @ TE, A.D. 1891, oia ku @ koho ia no @hoole@ ana i ua palapala @ ia ma ke @H@lokolo o keia Aha ma Honolulu. @ manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka @  pau i kuleana a e hoike mai ina paha e @ oiaio ka lakou e ae oie ia ai na noi la.

            Ha@ia ma Honolulu. H.P.A. Iulai 13, 1891

            Na ka Aha

                        ALFRED W. CARTER

2316.3@                                                                                                                      Hope Kakau@

 

 

 I LOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE o ko Hawaii Pa@aina. AGNES POLLOCK LAMB kuo ia LEWIS MORRISON LAMB Hoopii oki ma@.

            LILIUOKANANI, ma ka lokomaikai o ke Akua oko Hawaii Paeaina, Moi:

            I ka @iamoku o ke Aupuni a i ole i kono @ me ka mahalo:

            Ke @auoha ia aku nei oe e kii aku ia @ Morrison Lamb ka mea @ hoopii ia, ina e @ mai ana ola i kaua pane i kakau ia @ o na@ he iwakalua mahope iho o ka hooko ia @ keia, e h@le mai imua o ka Aha Hoo@ Kiekie i oleloia ma ke Kau o Iulai o ua Aha@ maian@a ia ana ma ke Keena Hoololok@  @ Hookolokolo ma Honolulu, Moku@ Oahu, ma ka Poakahi, la 5 o @ pua, ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike @ ko aha ia e ae ole ia ai ke noi @ Agnea @ Lamb ka mea hoopii, i like me ka mea @ ka ia i loko o kaua palapala hoopii i @

            A e hoihoi mai i ka palapala @ @ e ka@ piha o kau mau hana no ia mea.

            Ikea ka mea Hanohano A. F. JUDD lunakanawai Nui o ko @ [SILA] Hookolokoio Kiekie ma Honolulu@ la ia 14 Aperila, 1891.

HENRY SMITH, Kaka@

 

            Ke hooia nei au. o ka mea maluna ae he @ oiao no ia o ka I`alapaia Kii ma ia hi@, a @ ka@ ua Aha ia e hoo@aha ia ia mea, a @ panoe ia ka @ a ke @ ae o Oka@ mai ana

Kakauia ma Honolulu, Iulai 9, 1891

HENRY SMITH

            Kakauolelo o ka Aha Kiekie

234@

 

            ANA HOOKOLOKOLO APANA FHA, @ Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono@ waiwai: Ma ka waiwai o A W MA@ Koloa, mokupuni o Kauai, i mako kauoha @ Imua o  ka Lunakanawai Kaapuni, @ keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana @Palapala @ a Kaluhealani (w), wahine@ ma ke a ka mea make, e hoike ana o A. W. @ @ho, no Koloa, ua make kauoha oie ma @ ma ka ia 16 o Iune, M.@ 1891, a e noi @ wila ka Palapala Hooko@ Luna @ waiwai i ka mea noi, a ia ia hoi ka pala@ @ no ua keiki oo ole.

            Ua kauohaia o ka POALUA, ka ia @ TE, M. H. 1891, i ka hola @ ola ka @ kohoia no ka haolohe ana i ua noi ia @ Lunakauawai ia, ma ke Keeae Hoo@ kuia A ha ma Koloa, a  ma ia manawa @ wahi no e hele nai ai na mea a @ ke mai i ke kumu, ina ne kumu @ ole ia ai ua noi la. A @ keia olelo @ hoolahaia ma ka olelo Hawaii i @ ke Kuo@ ma @uloa, ko Hawaii@ 7, M. @. 1891.

JACOB HAR@

Lunakanawai Kaapuni @

@46-@

 

Hoolaha Hui

            KE HOIKE IA AKU NEI KA @ maua o ua mea nona na @ nei, ua hoohui @ ia maua maia@ hui COOPER & STEVEN, no ka iawe@ ka hana huli i na palapala kope ia @ Keena Kakau Kupe o ke aupuni ma @

HENRY E. COOPER

@ A STEVEN

HONOLULU, IUIAI 16, 1891.

 

 

           

Olelo Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai

            Ua hoo@ ia ka @ nona ka inoa @ iho i Lunahooponopono no na waiwai @ Kahe@e) o Hamakuaioa. Maui, i make @ oie e ka mea Hanohano Geo. E. @ Lunakanawai Kaapuni Ape@ Elua. @ ke ho ke ia aku new ke lohe i na @ ana i na waiwai o Kahelo (K) @ la`a i na @ i hooialo pono ia @ mahina @ o hooie mau iua ia.

M. KEALOHA

Lunahooponopono Waiwai o @

@@

 

Olelo Hoolaha

KE KAUHA IA AKU NEI NA @ pau o ka Ahahui Kalepa Paiaia @ kuleana i keia hale e ku nei maluna @ aina ma Kalapana, Puna, Hawaii@ lawe kok@aku i keia hale mai ko @ aka maloko o @a ia @ 30 mai keia ia @ uku @ mai i na @aia he $10.00 ke @ hooli@ o na makahiki elua @ mai ia makou, e like me ka palapala H@ @ i h@ ma ka ia @ Aperila, @ aka o ke ku ana o @ hale nei no @ o ke manawa o keia palapala hoo@ @ @ Me ka oiaio,

MISS KAHILIOKALANI KANAKAOLE

SAMUEL KANAKAOLE

KEKEALOHA KANAKAOLE

PIKA KANAKA OLE,

nA @