Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 33, 15 August 1891 — HE MOOLELO NO WALAKA RARE, KA ILIO AHIU O NA KUALONO, A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WALAKA RARE, KA ILIO AHIU O NA KUALONO, A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA.

MOKUNA XII. KA MAKUA MK KK KEIKI —$A KAU MOHALA PL*A EKOLU.

Aka e kuu keiki oia mau haawlna a'u i hiipoi ai lloko o keia mau makahiki loihi ekolu aole loa ia i hoomama mai ia'u, aka i keia minute ua mamao aku la lakou inai ia'u aku me he la he mau laummi mile ke kaawale; a ke haawi ae nei au l ko'u mau hooinaikai ana i na lani no kona hoopukele ana la oe mai ioko mai o na llina uahoa o kela keikialii kipj, ua haawi aku ke keikialli Waiaka i na hoomaikai ana no na olelo a kona niakuakano me ka panai pu aku i keia mau olelo.

K kuu mnkuu—o kau mau olelo 0 kn wiwo 010 ke lawe mai nei au ia mea a hoopaa iho ma ka papa hoouianao o ko'u puuwai ina ke ano e iiio ia i poka kiia naoa e wawahi ka p»a a me ka ikaika o kela aupuni kipi, a iim ho inea hiki aiaiia 1 loko o na ia pokole e hiki mai ana e hooiiio aku no au i ke kuokoa o keia aupuni i piona ko kaua aupunl aoleioahol he mea oanae hoopakeie iaia a hiki ika hopena. Me keia aiau oielo e ke keikiaiii Waiakn, nana mai la oia maluna o kona umkuakane, a oia ka ka moi Woka lUle i pane aku ai me keia mau olelo. E kuu keiki iloko o kela la ou i hopu pio ia ai e na mana kaua pakaha o na Ireiani ua hoopaa iho la au i ka'u hoohiki e kue au mt> ka ikaika o na mea kaua a hiki i ka weiuwelu iiiiii ana o kela aupuni ilaio a maluna o la kahua au 1 ku ai a hiki i keia la ka la hoi a'u i mwuhane oiua ole ai e halawai hou ana oe me a'u. Pane roai la ke keikialii Waiaka: Ae—e kuu makua, ua paa au he pio na kela kelkialii kipi oiai au e hooko ana i ka hanohano o ka hana 1 poni ia ai au a ua lawe ia aku au e like me ke ano o na kaoaka klu a o ke kipoka la ana oia waie no ke iilahele no ko'u ahewa ia, aka e kuu makua ma ka lokomalkaa o na lanl, ua kapae w kela hoopal wellweli maluna o'u.

0 ke kahua o ka hiu palaka ana ae ia'u e walawala hele iloko o ka iewa, ua hauie pahu aku la oia llmlo o ka lepo, ao ki hookau ana aku ia'u maiuna o ka hokua ahiu 0 ka iio hihiu ola ka kela aupuoi hohe wnle i liwe ae al a hooko aku malalo o na oieio hookwkena a ko iakou alii a mol opio. 1 ka wa i loaa mai ai ia'u o kela lonoe Uookan ia aku ana au maiuna 0 ka 110 ahiu, ua naka haaiuiu ae la | aa me ka weliwell nui, aka no ka hanohano o kuu aupuni a me kona kuokoa, um liio ia miu mea I mea 61« loa. Ua aa au me kuu pouwai a pau e | mak» no k* haaheo 0 ke aupunl o Pelekane, a o kuu kino holookoa, e mohal t e alana la no ka haaheo o ka hae kahakolu o na aupunl hui. O ktla la o'u 1 hookau la aka ai maluna o ka 110 ahiu, o kekahi ia o na la a<u I manaolana ole al e loaa nna la«u he palekana, aka o ka lokomalkal o na lani, ua hoouna mal U oU I kokua a I hoopakele no'u, a mamoli o kona ahbnui a me ka hoopakele ana, ua loaa hou Ia r u he palekana. Ua hoomaha Iho ke kelklalli WaUka Raie I kana kamaiiio ana, a oia ka ka Mol Woka Rale I pano aku ai I kela mau olelo: Owml ke koa t a owal ka olail nana 1 hoopakele U oe mal ka hokua mal o keU 110 ahiu ? Pane mai U ke kelklalll WaUka Rale; no ka pane ana aka I ka h* o kau nlnaa % kuu imlm,

e ae mml Im'u • olelo pokole ae me kela mao huaolelo: O ka oUli a kaeaea tuma l hoopakele la'a mai ka hokaa mal o kela lio ahio, he koa oia a he olall kaalio a'u i ike j ole ai i kooa !aa o oe waie no. j Ae e kua makua he laa ole oia j ma ke eaaiio aoa a he helu ekahi: ma na lolna o ka onia mikakila ana. Ua hoomaha iki iho la ua keikialii la i kana kamailio ana a oia ka kona luaui i pane aku ai me keia mau olelo . Aha! he koa a he oinli kaulio ka oia ea ? Ae e kuu makua, wahi a Walaka, a maialo o kana mau alakai a me kana mau ao ana i loaa ai ia'u ka hanohano o ka hehi hou ana i ka lepo o Pelekane nei.

Ua ao oia la'u ma na ano a pau me he makoa la I ke keiki, a i kela la ana I hookuu mal a! la'u, a'u hoi e poina oie nei, na hookuu mai oia ia'u me keia mau olelo. £ ke alii, i keia ia ke hookuu aku nei au la oe me ka haaheo oka oihana koa, ua ao au ia oe I na ike a pau, a iwaena o ia mau ike he hookahi olakou aole e hiki ia'u ka haawi ana aku i ka ike o ia hana maluna ou. Wahi a ua koa a hoopakeie la I hai mai ai ia'u, o ka Moi Woka Rale oia wale Iho no ka mea hikl ke ao mal ia oe no ia hana, aole no ko'u ike ole, aka, no ka hemahema ma ko'u aoao. Alaila e kuu keiki o ka hana hea la ka ua koa la i hal mal ai ia oe na'u e haawi aku ia ike maluna ou? Pane mai la o Walakn, o ka haaheo o ke kaula ili ka hana hoi i poni ia ai oe e lilo he emepera no ke ao holookoa, o la ka hana a ua koa la i hai mai ai ia'u na kou ihilhl e haawi mai la ike maluna o'u. A-ha! oia ike ka ea ? wahi a ka Moi Woka Baie i hOoho ae ai. Ae, e kuu makua, o ka haaheo o ua hana la a me ka hanohano o kona mau kiina kipuka ana, o īn ka Walaka I anoi nui al, a ke loaa ia'u ka haflohano o kela ike, alailn e hewa ole auanei au ke olelo ae Imua o Pelekane holookoa, owau ka emef>era elua o ke ao holookoa. Ua hoomaha iki Iho ua keiklalii la i kana kamailio ana mal me ka haawi ana mai i na haka pono ana maluna o kona luaul, a liuliu pane hou mai la ola me keia mau olelo: E kuu makua, ua maopopo aku la anel ia oe ka'u mau olelo P Ae e kuu keikl, wahi a ka Moi Woka Hale i panē aku ai. Alaila, wahi hou a Walaka, no ka hoike ana akui kou hanohano no ka inoa o ua koa la nana i hoopakele ae ia'u mai ke kua ae o ka lio ahiu, e ae mua mai ia'u e olelo pokole ae no ke kulana a me na hana a ua koa la. Ae, e kuu makua, he haaheo ue ka hiehie ke kulana kau lio o ua koa la, a o kana mau oniu makakiia ana, he luaole ia a'u e hoomanao ae nei, a ma na hilana a me na kualono o Wale, me he la aohe no ona lua e loaa aku ai.

Iloko o kela mia makahikl Joibi ekolo a'a I noho ai maUlo o kooa malu, ua holke mal oia i oa haoa hookalakupoa he nui wale. Ma kela la aoa l hookua mai ai ia'u, ua loaa ia'a ka haoohano o ka olelo ana, I alakai a I poo nul no keia mau naita, a mamua ae o ka mawehe ana o ka maua pili, ua pane hope loa mai ola me keia mau olelo: I ka wa aa e hoi aku al me kou iuaui, e hai aku iaia he io au nona | ahe iwl, a he koko hoi mailoko a «raho, a o ka inoa a kooa hanohano i holke mai ai, «*oka nakanl paahiohio oU o ke kuluaumoe." Ane e kuu makua, oa maopopo aku la anei ia oe ka inoa oua koa la a hoopakele hoi o'n ? O keia mau olelo a ke keiklaiil Waiaka, oa hlki oie la I ka Moi Woka Haie ke pane mai, oiai aia ke aioha w«U ke haeiani ala Hoko • ka pauwai o oa mol nai, a oo ka wm lolkl» pane mal la oia: He olalo e kun kaikl» wahi a ka Mol Woka me ka halol paaaa lbo o kooa mai walaaka; oaa koa a hoopakeUUo« heio ahekokeoia mo. A*U ipm>