Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 42, 17 October 1891 — Page 1

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  annette motoyama, the very best sister of all time. xo

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXX.  HELU 42.       HONOLULU, POAONO, OKATOBA 17, 1891.    NA HELU A PAU, 2359

 

Hoolaha Loio.

--

@N@@@@NL ROSA.

            @K@@@

            @@@@@@ ko Kanawai.

            K@@@ OIAIO PALAPALA.

            @@@@@@ K@@@@uma@@@@

            @@@@

 

N@@@@ M LOWREY.

            @A@@ ao ko LEHULEHU

            @@@@

            @@@@@@

@@@@@ @@@@

@@@@@@ Hana me W. R. Kakela,

ma ka @o@o makai o ka Hale

Honolulu         2331

--

 

@@@IL BROWN,

@@@@ he K@@kua ma ko Kanawai

@@@ NA @@@@@ PALAPALA NO

KA MOKUPUNI O OAHU

@@a Hana     Ma Alanui Kalepa.

2@@1

--

 

@ G. H@@@@H@@O@@K.

            @@@@E @@K@@@@@KI )

            @@@@@ Kokua ma na mea a pau

@p@@@ ana ma ke Kanawai.

@@@@KO NA BILA AIK ME KA AWIWI

@@@@, Hawaii.       2381

--

 

GEORGE P. KAMAUOHA,

            @@@@K@k@@ ma ke Kanawai,

@@@@@@@@@@@hu

            @@@@Haawi Palapala Ae Mare,

No Kohala Akau, Hawaii.

 

--A HE--

MEA ANA AINA.

Inoa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2331

--

 

W. R. KAKELA

@@@@ he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2@@1

--

 

WILLIAM C. ACHI,

o@@ he Kokua ma ke Kanawai mua o na Aha a pau o keia Aupuni.

Notari no ka Lehulehu a Boroka o na Waiwai Paa.

 

Keena Oihana, Helu @6, ALanui

@epa, Honolulu, Oahu.  2881

--

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA)

@@@@@@ Kokuo ma ke Kanawai

ME LUNA HOOIIO PALAPALA.

 

@ bana ia no na Palapala Kuai, Palala @@@@@@@, a me na Palapala Pili Kana@@@@ @@@@@@ olelo Hawaii.  Dala no ka @@@@@@@@@@ oraki ma na Waiwai Paa.  @@@@ Hana: Hele Po@a@@ hou ma ka @ ma Waikiki o ka Halewai, alanui Ka@@@@@@           2631

--

 

E. LILI@@@HUA.

            @O@O MA KE HANAWAI.

@@@@@@@ Papapala @@ ka lehulehu, kekau @@@@@ @@@@@@@ malima.  Moraki, me @@@@ @@@@@ @@@@ kanawai a pau. @@@@ @@@@ @@@ @aweh@@@nama@@@@ Kalu@aha, @@@@@     @@##1

--

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

K@@@@@@@@@@ a me na Loko ku@@@@@@@ na ono a pau, a me @@@@@ a pau @ pono ai o @@@@@

@@@@ o Ai@@ui Moiwahine @@ Papa.

@@44

--

 

KO IHOPA MA,

@ANAKO MALAMA DALA

 

ELAWE NO MAKOU I NA DALA ROOXOK  @@ @@ @@@@@ ana ma ko makou BANAKO @@@@ @ala malalo o keia mau kumu:

            @@@ o @@@@ mai ke kanaka hokahi i na @@@@ @@@@ Marer@@@ o uku no makou i ka uku@@@@ ma ka Elima @@@haneri o ka makahiki, @@@ @@@ aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, @@ waiho ia ke dala @@@oe i ekolu mahina, a @@@@ wa@@@@ paha @e dala a hala na malama @@@@@ @@@ @@@ o hooponopono ia ai na helu.  @@@ @@@@ @@@@@ o helu ia mluna o na dala he@@@@@ @@@@ @@@ @@ paha o ka mahina

            @@ uk@ penee o uku ia i na dala o lawe ia @@@@@@hoo ekol@ mahina mai ka wa aku o k@ @@@@@ ia ana mai.

            @@@@ @@@ @@@ o ka @@uhi ana aku o ke@@@@ aka i kana mau dala, o hoike o mai @ @@@@ o luwe pu ia mai ka buke dala! @@@@@ @@koe ai.

            @@@@ o dala o uku ia aia wale no ma ke kikoo @@@ mea @a@@ i h@@@@@@@ mai i ke dala me ka @@@@ mai @ ke buke hooku dala.

            @@@@@ ua o @@palemaha o keia a me keia @@@@ o hooponopono ia ai na helu o na @@@ pe@@@@@ a uku i anee i uku @@@ ia ma@@@@@ @@@@@@ a pau o waiho ana me ko @@@2 ole ia a helu ia ma ka aoaoa o ka mea @@@moe dala ma@@ i hala na malama ekolu, a ma @@ wa aku e @@@ ia me ka kumupaa mua.

            @@@@ pua dala hoomoe mai maluna o elima @@@@ @@@@ o lawe ia no mamuli o ka aelike @@ ana.

            I hamama ana ka Banako ma ne ia a pau o ke @@@@@@ ka hoe na la Sabati a me na la @@@@@

            BIHOPA MA,

@@@@@@@@@ @@@@          2244-tf

---

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI,)

Halekuai o na L@le Nani Pa@io!

LAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU NA NUI WALE.

Alanui Moiwahine, - - Honolulu.

@644

 

NANEA KAMAHAO

o @@

KEKIKIALII

ROMEALA;

KA--

 

Ui Kila Mageneti

O PARAMERI.

--

Ka Nani e hauile ai ka Honua;

            Ka Mahina Meli o Sa@aredina;

            Ka La Alohi o Muli@edera;

            Na Kulu Koko Kamahao Ekolu.

--

Na Ui Hookelakela

O KE AO HOLOOKOA.

--

NA NANI

Puuwai Uahoa o ka Honua nei,

--A O KE--

Kila Mageneti o ke Aloha--"O Pa-

@ameri no ia."

--

            Ano e Presina, ua lawa anei na hoike ana o Romeala ma kona aoao?

            Ae e ka loea nui, ua loaa ia oe ka haina o ka'u ninau, a o ka hope loa hoi o ku'u mau hana me oe, wahi a ke keikialii Paresina.

            Alaila o ko Romeala manawa keia e uneune ko kolopa kilapao.

            Ae e ka loea o kou manawa keia wahi a ke keikialii Paresina.

            Alaila e makaukau e Paresina nou-wahi a Romeala, ua makaukau au e ka loea, i pane koke mai ai ke keikialii Paresina.  Na ke keikialii Paresina ka hua olelo ua makaukau oia, ia wa no ko keikialii Romeala i awala koko aku ai i kana ninau i ka pane ana aku.  O wau o ka moho oi kelakela o ke ao, ka mea nana e puunaue i ko ka honua-i loko o na kino materia lohulehu, ua oi au imua o ko ke daimana alohilohi a ma na ano apau, aohe o'u lua e loaa ai.  Alaila, wai au, a owai hoi kuu inoa?

            E like me ka pua kakaka i lele aku ai a ku pololei i ka ma-ka pipi bulu, pela no ka ninau a ke keikialii Romeala i oi aku ai a ku pololei i ka lae o ke keikialii Paresina, a oia ka ua keikialii nei i huli ae ai me he pua la no ka naniahiahi.

            "Huli ae au ma kapeia.

            Halia hewa i ka nua-moena pake.

            He waloihi ko ke keikialii Paresina huli ana i ka haina o ka ninau a ke keikialii Romeala he ole nae ka mea a mahole iho, a oia ka ua keikialii nei i pane mai ai me keia @@nu olelo o ka hoka nui, ua hala ka ninau mawaho o ka rula, a ua kue hoi i ka hanohano o ka hana e like me ka makemake o ko kumuhana.

            Mamuli o keia pane a ke keikialii Paresina, akaka ae la ke keikialii Romeala me ka pane ana aku i kela mau olelo.  Helu ekahi o Romeala ua eo o Paresina ia oe.  Nolaila e ke keikialii, e haawi hou i kou mau noonoo ana me ke akahele, a ke loaa ole ia oe alaila, ua eo hou no ia Romeala no ka lua o ka manawa.

            Me keia mau olelo a Romeala, huli ae la ia maluna o ke kaikamahinealii Emalina a pane aku la.  O kou manawa keia o hoike mai ai i kou nani alohilohi e ka hoku o Papine nei.  E like me na olelo o ke kauoha mai ke keikialii Romeala aku, pela ke kaikamahinealii Emalina i uwila ae ai me he ahi la i ka maka o ka opua, a luai mai la oia i na olelo e naue ai na puuwai o ke anaina.

            Aka, oia mau olelo mae, ua panai wale ia aku no ia e Romeala me ka maile, a i kela a me kela wa a ua Hoku la o ka welelau hema e haawi mai-ai i kana mau laua a ke oolea, e pale malie wale ia ae ana no ia e Romeala e like me ka hooheno ana.

            Hole Waimea

            I ka ihe a ka makani,

            Hao mai na ale

            A ke kipuupuu,

            Laau kalaihi la na ke anu

            O o i kanahele o Mahiki.

            Ua haawi mai ua kaikamahinealii nei na mea a pau e pahua ai ko ke ao, aka ua lomi malie wale ia aku la no ia a--

            Pepe Niulii i ka wai

            I ka hana a ka loea.

            I ka ike ana o ke kaikamahinealii Emalina, aohe ana mea e ae e hoohana hou aku ai imua o ke keikialii Romeala, pane mai ia oia me kela mau huaolelo:

            E ka loea o ke ao, o keia iho la ka hopena o ka'u hookelakela ana me oe, a ke haawi aku nei hoi au nou ka manawa e haaheo ai me kou loea, a o ke kekaa aku hoi ka'u.

            E like me na olelo o ke kaikamahinealii, pela ke keikialii Romeala i haawi aku ai i ke kunou haaheo ana me ka hoohie, alaila me na maka oolea, haka pono aku la oia:

            E ka Hoku o Papine--he nani kou i akena ia e kou lahui, a he ui hoi i kaao ia e ko kawelau hema nei, aka ola nani a me ka ui, he mea ole laua i ka malamalama alohilohi o ka Hoku kau ahiahi o Venuse.

            Ua lilo ke ao holokoa nona, a o na poepoe honua hoi elua lala, aka aole ia i lawa nona, nole hoi ke gula a me ka daimana.

            Alaila e ke kaikamahinealii, owai la ua hoku kau ahiahi la o ka malamalama alohilohi?

            Ua haawi mai ia ke kaikamahinealii i na haka pono ana maluna o ke keikialii Romeala, a no kekahi mau sekona, mino aka iho la oia me ka pane pu ana mai me keia mau olelo:

            Aole kau ninau o ka loea no kahi haiki, aka aia i ka loa a me ka laula kahi i hele ai, a i mea mou e ike ai i ka halua o kau ninau, ano e hoolohe mai.

            Me keia mau olelo a ua kaikamahinealii Emalina nei, hookuu mai la oia i na kihene wai a kana makaha, a i ka hoolohe io aku no--

            Kakia kuinao a ke akamai,

            I ka lawe mikioi ia,

            Hele no pili pono.

            Aka no ka hope loa o kana mau olelo, pane aku la ke keikialii Romeala me na huaolelo o ka hoohenehene.  Wahi a ua Romeala la, ke ole au e hoomanao kuhihewa, aia no ka olelo i kahakaha ia maluna o na papalina o ka honua, a o ua mau huaolelo ia, oia no keia malalo iho nei:

            O ka lulu i ka makani, e ohi ana no ia i ka makani, a o ka mea lulu hoi i ka puahiohio, e ohi ana no oia i ka puahiohio, a pela hoi me ka mea e lulu ana i ka mea io ole, e ohi ana no oia i ka mea io ole.  A pela paha auanei oe e ka kaikamahinealii.

            O kau mau haiina a pau i waiho mai nei, he mau haina wale no ia na na puupuu hau paa o Papine nei e kanu.

            Mamuli o keia mau olelo a ke kekikialii Romeala, ua hoowela ia na aa koko o ke kaikamahinealii me ka huhu, a oia kana i pane mai ai me na huaolelo i piha i ka inaina nui.

            E ko kanaka wahahee, e hai koke mai oe i ka mea oiaio, ua loaa pono aku la oe i na poka aiana a ka Hoku o Papine nei, a ke ole pela, alaila e kukala aku no au imua o na maka o keia anaina, ua eo oe la'u.

            O keia kapa ana mai o ua kaikamahinealii nei he hoopunipuni o Romeala, oia ka ua Romeala nei i pane koke aku ai i na olelo e pili pu ai ua Hoku la o Papine.

            O kuu noi no ka haawi pio ana aku o Romeala malalo o kau mau haina pololei ole, ke hoole aku nei oia.  Aohe au mau haina i kulike me ka makemake o ka ninau e like me ka'u i hai mua aku nei no na mea e pili ana i ke kanaka lulu hua waiwai ole.  Ano e ke kaikamahinealii, ke lohe a hoomaopopo mai la auanei oe i ka'u mau olelo!

            Ae e ka loea--oka o ka'u mau olelo i hai mua aku nei, ke hoopaa hou aku nei no au maluna ou, ma ke kapa hou ana aku ia oe no ka lua o ka manawa--he kanaka wahahee oe.

            Ma na kumu h@@ oe i kapa mai ai la'u he hoopunipuni, wahi a Romeala.

            Ma kou hai ole ana mai i ka haina a'u i hoike aku nei, in a paha na pololei a pololei ole paha.

            Alaila he hehena oe i lohe oia ai i ka'u mau hoole.

            Alaila aole i pololei ka'u mau wehewehe ana i ka haiua o kau ninau i hai mai nei ea?

            Aole o ke kaikamahinealii, ua hala hu wale no oe mawaho o ka palena o na rula.

            O keia mau olelo halahu mawaho o ka rula a ka loea i pane aku ai, oia ka ke kaikamahinealii Emalina i pane mai ai me ko ano hookelakela.

            Ina ua halahu au mawaho o ka rula, alaila ua halahu pu no hoi me ka ninau, a ma ka'u hoonohonoho ana i ka mole ana hohonu o na mea liilii, ke hoike mai nei ko lakou ana huahelu, aole loa he hookahi o lakou i--kani na pua o Kukaniloko, aka he hookahi wale iho no o ka mea a'u i hoike aku nei.

            Ina oia ka haina e ke kaikamahinealii, alaila ke hoole mai nei ka ninau aole o oe ke ahi e kohu ai ke kila.

            Alaila heaha ke haina, wahi a ke kaikamahinealii i ninau mai ai.

            A-ha!  ua loaa mai la ia oe ke alahele o ka ninau, a o ka pane ma ka aoao o ke keikialii Romeala,, oia uo keia:  Aia iho no i ke alo kahi i waiho ai, he punua a ne peepoli na ke aloha, a nona hoi keia hooheno ana--

            Ua lai ka noho aka iho,

            Hiki ana ko aloha la i o'u nei,

            E hea mai ana ia ia'u e pili.

 

            Aole e puehu.

--

HE MOOLELO

--NO--

WALAKA RARE,

--KA--

ILIO AHIU O NA KUALONO,

--A I OLE--

KA HIENA OPIO O NA HILANA.

--

MOKUNA XIX.

KA MOI OPIO WALAKA--KONA MAU

LA MAKAMUA O KA HOOPONO-

PONO  AUPUNI.

--

 

            Oiai ka moi Walaka e holo mai aua ma ke ala e hoea aku ai i ka uapo, ua haawi mai la ka lahui he mau leo huro, a iaia a me kona mau ukali i kaalo iho ai nia ke alo o kona mau koa, he makeke a me ka halulu ala ke aloha moi ua haawi ia mai la ma ka oi o na medala kila a me ka wini o na elau pu.

            Ua ku iho la ua moi ia ma ke alo o na koa a haawi aku la i na nana ana maluna o lakou oiai ka mele lahui e puhi ia an ae ka puali puhi ohe.

            I ka pau ai@a o ka mele lahui, huli hou ae ia ua moi la a hele aku la no kahi o na aumoku kaua e ku ana.  Ua lawe ae oia i ka moku kaua "Water Sprit," a ma ka huini o kona kia waena e welo haaheo ana ka haealii o Pelekane, no ka hoike ana aku i ko ka moana kai akea o Walaka Rale keia moi o Pelekane me Wale i hui ia.

            Mahope iho o ka lawe ana ae o ka moi Walaka i ka moku aua "Water Sprit" nona, na hoouna aku la ke Duke o Wale i na koa maluna o na aumoku kaua i hookaawale ia.

            O ka hora 5 ia o ke ahiahi o ua la nei, oia ka wa a ua aumoku kaua he 60 i ke awa o Palimata a hoopii pololei aku la no waho o ka nuku o ke awa.

            Ua lilo ae ia ka haaheo o ke pailata ana i na aumoku kaua malalo o ke Duke o Wale a me ke alakai ana, a o ka wehe ana i ka poka mua o ke kukala kaua, oia ka kana e ka mea heluhelu e makaikai aku ai i na mea o mua aku.

            O ka mau o ka maikai o ka makani, oia ka mea nana i hoohikiwawe aku i ka n@@ ana o na aumoku o ka moi opio maluna o ka wai akea o ke kowa o Dova, kahi hoi a ua moi opio la i haawi nui ai i kona noonoo ana maluna o kana mau palena e wehe aku ai oia i kana poka mua loa o ke kukala kaua, a hoouna aku hoi i kona mau enemi ilalo i na wai uliuli o ua kowa la.

            Ma ka hora 6 o ke kakahiaka nui o kekahi la ae, oia ka wa a na aumoku kaua o ua moi opio la i haaheo aku ai maluna o na moana wai o ke kowa o Dova, a na ke leo hooho o ke kanaka kiai o luna o ka moku kaua o ke Duke o Wale i hai aku i ka lohe i na aumoku kaua a pau, ua ike ia ka enemi mamuli o ka huki ia ana ae o ka have hoailona mailuna o ka moku kaua o ua Duke la.

            O ka ike ia ana o na moku o ka enemi, oia ka ka moi Walaka i huli ae ai maluna o kekahi o kona mau ukali a haawi aku la i ke kauoha no ka hai ana aku i ke alii huki have no ka huki ana ao i ka have hoailona no ka hoopaa ana mai i ka holo o na aumoku.

            E like me ke kauoha pela ka have hoailona i pii awiwi ae ai, a iloko o na sekona pokole, aia na aumoku e hoopa-i ana i ko lakou mau pea imua o na ahiuhiu makani o ua kowa la.

            Oiai na aumoku e hoolulu ana imua o ka makani, ia wa i haawi hou ia ae ai he have hoailona okoa, a maloko o ua have la e hoike aku ana ka moi Walaka i ka papa hoolala kaua o kona mau aumoku, o la hoi ka mahele ana i na aumoku iloko o na mahele elua ma ka pa kanakolu moku ka ikaika o ka mahele hookahi.

            O ka mahele ekahi, aia no ia malalo o ke alakai ana a ka moi opio Walaka, e lawe ana i ke alahele ma ka aoao akau o na aumoku o ka enemi.

            O ka mahele elua, aia no ia malalo o ke alakai ana a ke Duke o wale, a e lawe ana hoi i kona kulana ma ka aoao hema o na aumoku o ka enemi.

            I ka holopono ana o keia papa hoolala a ka moi Walaka, ia wa i hoomaka hou aku ai na aumoku kaua e holo ma ko lakou alahele me ka ukali aku o kekahi moku mahope o kekahi.

            Aia ma kela a me keia aoao o na aumoku kaua o ka moi opio a me ko ke Duke o Wale, e kiei mai ana na pukuniahi me ko lakou mau waha hamama o ka hooweliweli, a ma ka aoao o ua mau pukuniahi la, e holoholo ana na alii kipu la lakou ka koohana ana o ia mau wahi me ka makaukau nui e hooko i na kauoha a pau i ka wa e haawi ia maai ai e ko lakou moi opio.

            O ka moi Walaka hoi, e ike mau la aku ana oia e holoholo ana maluna o ka lanahauki o kona moku me kekahi ohenana e pau ana ma kona lima, a i kahi wa e ike la aku ana oia ma ka aoao o na pukuniahi kahi i holoholo ai i mua a i hope.

            O na minute no ka halawai ana aku me ka enemi, oia ka mea i ake nui loa ai, a na ia mea i haawi aku i na kono i ua moi opio la no ka nana ana aku maluna o na aumoku o ka enemi e hoopiipii mai ana me ko lakou have kipi o ke kukala kaua e welo ana.

            A i ka wa a ua moi opio la o ka puuwai liona i ike ai ua kokoke mai ka manawa e halawai ai o kana mau pukuniahi me ka enemi, huli ae la oia maluna o kona mau koa a pane aku la:

            E makaukau me ka oukou mau pukuniahi--a e hoolohe uo ka leo haawi kauoha.

            O kela manawa a ka moi opio i haawi ae la i na kauoha i kona mau kanaka, oia no ka manawa a na aumoku kaua o ka enemi e hoopii mai ana ma kahi he elua mile ka maninao.  Alaila e hoomano iho kaua o ka mea heluhelu, he mau minute wale no koe alaila wehe ia ka poka mua o ke kukala kana.

            Kai halulu i ke alo o Kauwiki

            I ka lele huna a na mamala alii

                        i ka lewa,

            Hu mai ke aloha i ke ao aina.

            Aka nae, o ka aoao nana e wehe ana ke kipoka mua loa maluna o na wai o Dova, oia ke kaua o makaikai aku ai, oiai ma ka olelo pokole ana ae no na aoao--Ua lawa i ke laua me na haawina o ka ikaika a me ka makaukau.

            I ka wa a ka moi Walaka i haawi mai ai i na kauoha maluna o kona mau kanaka, haalelel aku la ola i kona kulana maluna o ka lauahauki a iho iho la ilalo ma ka aoao o kekahi o na pukaniahi, malaila oia i lawe ae ai i kona kulana kilo maluna o ko ka enemi.

            Oiai ua moi opio la e nana ana maluna o ka enemi, a no ka hapalua hora ka loihi hookuu iho la ola i kana ohenana ilalo, ia wa ola i lalau iho ai i ke kaula o ka pukuulahi, alaila huli ae la maluna o kona mau kanaka a pane aku la i keia mau huaolelo: --"Makauau e na koa."

            I ka moi Walaka i hoopuka ae ai i kela mau huaolelo o ka haawi kauoha, huki mai la ia i ke kaula o kana pukuniahi, a uina nakolokolo aku la kona leo weliweli me kaua poka kila e hihio hele ana iloko o ka lewa.

            O keia kipoka ana aka moi Walaka, ua kaili ae ia i ka hanohano in a ka aoao o kona mau aumoku kaua ma ka lilo ana na kona aoao i haaheo mua loa ka poka o ke kukala kaua maluna o na wai o Dova.

            Aole wale hoi ola, aka, ua lilo pu i ua moi la ka haaheo nui o ke kipoka mua, ma o ka hoouna ana aku no lalo o ka hohonu lipolipo o na wai o Dova i ka have aliimoku o na wai o Dova i ka have aliimoku kiekie o na aumoku kaua Farani.

            No ka lua o ka manawa a ua moi la i hoouna aku ai i kana poka pukuniahi, ia wa i ki papa like aku ai kona mau aumoku kaua a me ko ke Duke o Wale i ka wa hookahi a na lakou hoi na poka wela e hihio hele ana iloko o ka lewa.

            Ua hoopiho ia he lehulehu o na aumoku kaua o ka enemi o keia poka kukala kaua eleu a ko ka moi Walaka aoao, a i ka wa i loaa ai i ka enemi he minute e wehe mai ai i ka lakou mau poka o ke kukala kaua, aia he lehulehu wale o ko lakou mau aumoku e ku olohelohe ana ua pau na kia i ka hakihaki a o na plekai a me ka aoao ua pau i ka weluwelu a pukapuka.

            O keia poino nui i loaa in a ka aoao o na enemi, ua lilo la i mea na ka moi opio e hauoli nui ai, a o ia ka ua moi la i huli ae ai maluna o kona kapena a haawi aku la i ke kauoha no ka hooholo ana aku i kona moku imua no kahi a na moku o ka enemi, a lawe ae i kona kulana hoolulu imua ponoi o ka hohono o ka uwahi pauda a me ka enaena o na poka wela a ka enemi.

            O keia kauoha a ka moi opio, oia ka kona kapena i lawe koke ae ni i kona kulana kapena a hookele aku la i ka moku o kona alii opio ua kahi o ke ahi enaena o na mea kaua.

            O ka welo haaheo o ka have o ka moi opio, me ka noonou pono ana aku o kona moku, oia ka na enemi i ike koke mai ai, a ia wa i ki koke ia mai ai ka moku kaua Water Sprite.

            Ua hoopoino ia kekahi wahi o ka moku kana Water Sprite e kela mau poka a ka enemi, aka, oia mau poino nae, he mea ole ia i ua koa opio la.

            Ua haawi aku oia i kekahi o kana mau kipu ikaika loa maluna o ka enemi, a iloko o na minute pokole, ua pouli pu ae la ke kahua me ka uwahi pauda, a iloko oia pouli i komo haaheo aku ai ka moku o ua moi opio la no ke kahua hoolulu kaua o ka enemi.

            O ka uina nakolokolo a me ka paapaaina mau o na pukuniahi, oia ka mea nana i hoike aku i na enemi aole no ko lakou aoao keia mau kipu haaheo o ka eleu, a na ia mea i hookomo aku i ke anu iloko o ko lakou houpo no ka moi opio o Pelekane kekanaka hoi a lakou i lohe wale ai he keikialii oia no ka pukuuiahi, a he ilio ahiu hoi no ke kahua kaua.

            Aole wal o na enemi kai ike a haupu mua no ka mea nana keia mau pukuniahi e kani kui-lua mau nei, aka, o ke Duke kekahi o Wale ua hiki aku na kahoaka o keia mau ki pukuulahi alapine imua o kona mau pahu lohe.

            Aole i pau.

 

No ka Pomaikai o ka Noho Maluhia.

--

            E ia ke kapili ia nei ma na pa kapili moku o Rusia na mokua kau ahao a me na moku kaua palehao.   Ma ka pa kapili moku o Ralati@a ke kapiliia la kekahi moku kaua holo nona na @ona he 10,000 ka nui e hiki ai ke holo 20 mile i ka hora a ma ka pa kapili moku Franco-Russian, ke kapili ia la ka moku kaua hao, "Navarino," n@na ka nui he 9,476 mau tona.  AIa no hoi ma ka Uwapo Adimarala hou o Sana Peteroboro he moku kaua hao, a pela aku uo ma kekahi mau pa kapili moku e ae a hiki ka huina nui i ka iwakalua.

 

--

NA LETA.

--

 

            (@ aole o makou makemake e law@ i ka hoihoi o na hala uo na manao i hoopukaia malaio e keia poo e ko makou mau mea kakau.)

--

Na Mea Hou o Kipahulu.

--

            E ke KUOKOA a me PAEAINA i Huiia;--Aloha oe:

            Ma ka la 2 o Okatoba nei i honu ai ka lunakanawai hou o Kipahulu a me Kaupo J. Kapakal@@ Piimanu i kana haua ma ka hale noho o Danie Ai.  Ua hiki mai na hou o ka Papa Lolo e hoohauohano i ka wehe ana o ka aha hookolokolo, a pela pu me ka Hope Makai Nui M. H. Reuter, a nana i heluhelu mai ka hookohu o ka lunakanawai J. K. Piimanu.  A na S. W. Kaai i pane ma ka aoao o ka papa lolo me na olelo ku i ka naauao a nui wale aku.

            Na J. J, Iosepa ia J. K. Pilmanu lunakanawai apana o Kipahulu a me Kaupo na olelo, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo.  3 no a'u nei au i ko'u mahalo.  3 no a'u mea nui e kaupaona ai.  1 Kou mua ma ka oihana.  2 Na hoa o ka papa lolo.  3 Na makuainana mai komo pu iloko o ka on a a me ua hana pono ole iloko o ka lehulehu, a he nui aku kana mau olelo ao e like me ka makua i ke keiki,

            Na M. H. Reuter he leo kanaenae, e kuu kikaina mamua iloko o na la i hala, ma ka aoao o ka puali makai, ke hoike aku nei ia oe; e haawi makou i ka ikaika e hana no na makaainana, a nui aku no kana mau olelo ana.

            Na J. K. Pilimanu ka olelo, ke haawi aku nei nu i ko'u mahalo no ka Papa Loio a me ka Hope Makai Nui, a la oukou e ka puali makai, e hooko pono e like me ke kanawai mai ike i ke kiekie o kekahi a hoopakele aku, aka, e hooko me ka pololei mai ka mea kiekie a ka mea haahaa.  Ia oukou e ka Papa Lolo ka aoaoa ikaika ma ko alakai ana i ka a@@, @ hana oukou i ko kaupaona kupono ma ka aoao o na inakainana a me ka aha, a nui aku kekahi mau hoakaka aua.

            A pau ka halolelo ana a ka luuakanawai J. K. Piimanu, kauoha mai la ia Rev. J. K. Iosepa o pule, a pau ka pule ana, wehe la ka hookolokolo.

            Ka hihia mu@--Ka Moiwahine kue ia Alu. Hoopi@ ia no ka malama opiuina.  Ae ua hewa, hooopai la $50, $2.00 koina a me 1 hora hoopaahao.  2 Ka Moiwahine kue ia Daniel a me Ku@aina (2).  Hoopii la no ka moekolohe.  Kahea ia o Daniela aole i hiki mai, lilo ka @ela he $30, no Kukaua wahine, hoole aole i hewa, S. W. Kaai a me P. K. Kauimakaol@ na lolo.  Ua uoho ka aha no ka hoolohe ana i ka hihia ma ka olelo ike a na aoao a elua a no ka hopena, ua hoopai ia he $30 a me $3.00 koina.  Ua nui a lehulehu ka poe i akoakoa ae ma kela la, o ka luna nui o ka mahiko o Kipahulu O. Unna kekahi malaila.

            A ma ko'u ano hanu mea hou mau o KUOKOA a me PAEAINA i huila, pela no au e hoouna aku nei.

            Kou oiaio,

            P. PUHALAHUA.

--

            Ua kahea koke ia mai o D. M. Kuaili, kekahi o na haumana i puka o ke Kula Kahunapule i ka makahiki i hala, e ka ekalesia o Waikane e hoi aku i kahu no lakou.  E hookahuna ia ana oia ma ka la 8 aonei o Novemaba a hoonoho ia i kahu no ia ekalesia.