Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 44, 31 October 1891 — Kona Akau Lanakila i Huiia me Kona Hema Kaulana-Owai Kau e Koho ai? [ARTICLE]

Kona Akau Lanakila i Huiia me Kona Hema Kaulana-Owai Kau e Koho ai?

K kc Kiloimna Pookkla o kn Lahui Ilawuii, Mc ka malialo nui: He ninau he ui, he leo ia— "Kona kai Opua i ka iai, Opua Ilinano ua malie." O ka Hae e kau nei malunn, oia ka ninau e wniiio laula ia aku ana in oe e Kona kni maokiokl, kni maiino n Ehu, ka aina nana e kaohi ke kukuna o ka La, ana puali Korul)ima e hasnna raau Ia ma o— "Ke na-u la kamalii, Ke kaohi la i ko kukuna o ka la,"

E Kona Akau lannkiln, n mo Kona Hema I huiia, ua loaa in olua ka berita niaemne o ka hoohui ia iloko 0 ke n|K> o ka loknhi a o ke kauln gula maemae loa nana e paa ia olua 1 hookahi iloko o ka lnnakila nui a me ke kuokoa no ka wa mau lon. He mau makahlki lehulehu i liala ne i hopo o ka noho knnwale nna o keia mau mahele uina olua o ka niokuaina o Kona iloko o ka moku o Keawe, ua inau ia noho kaawale ana o keia mau mokuaina olua, a hiki i ka wa a ke kumukanawai a me na kanawai o 1837 a mo 1388 i haawi al i kaula e hoopaa ai i ka Akau me ka Hema, no ka wa mua lloko o ko kakou ola ana, a oia hoohui ia ana, oia ka mea nana i haawi mai ia kakou he keehina hou e kakoo ana i ka noho ana malamalama a me ka holomua o ka naauao io a ihe ke aloha oiaio i ko kakou aina oiwi. He mea oiaio, o ka hoohui ia ana o kekahi mau mokuaina a lilo i hookalii, oia ka mea nana e hooi ae i ka «ikaika, a e haawi mai i ka lanakila a me ka hanohano nui. A e Kona Akau aloha a me Kona Hema ka alna a'u I aloha ai, nau au e makee nel. ('Kuu aina hanau e, Kuu alna makamae, Aloha au." O ka kakoa ninau e kau nei, ♦'Owai kau e koho ai no ke kau Ahaoleloo 1892,1 mau ai kou lanakila?" O ka mau o ka lanakila, ka noho kuokoa ana, ka holomua o na pomaikai, oia ka mea ī ake nui ia ma ko kakou ««naoehai," a o ka mea nana e paa ia noho lanakila a

kuokoa ana, a e inil ia na meii e hoomaa ia »i ka holomua o na pono a iue na pomaikai he nui, oi.* ka mea i koi ia ai •» K«n»» Akau a me Koim Heow, «»īa k,»« e k«»ho ai me ka oUk». He m.tu la akahikahi wale m> i koe o ka nutwwi iuh ka uuati u kau ae ! ka huina e piha ai o :►*»"» maa La f 6 how, 4* minulo a me 4* sekooa, alaila hiki aku kakoa i ke kiko kihi a ko kakou honua i kaapuni ai maluna o kona iho iho imua oka la, ao ka hiki ana hoi ia i ka maak> ana ae o H9l a nalo aku, a hoea mai ka 31. H. I*9-. £ Kooa Akau, ka aina h'u i aloha ai, ka home a'u i poioa ole ai, ua holoholo au maluna ou mai ko'u wa kamalii tuai, kou uiau kualouo, kou mau kula uliuli a me kou mau makalae a me kou mau aekai, ua kanpuni au ia lakou a malaiia au i paani ai me ka hoohihi a poina ole, a ua paa loa i ko'u puuwai ke alolia nou e Kona Akuu a kauu pu iloko o ko'u hale-lua.

A e Kona Hema, ka alna nona ke kal malino me he moana aniani 'la, ua kaa ia e a'u kou mau nalu, o kou mau kula uliuli ua hololiohi la e a T u, o kou mau inukalae oia ka'u e lele inaopu ai i kou mau la opio, ua hanai ia au eoe i ka waiu a me ka meli o ke ahonui, a nou kuu aloha poina ole a kanu pu ia me a'u ma ko'u he kupapau. E na makaalnana olalo o Kona Akau, na hoa'loha pilipaa o Kona Akau a nie na makamaka no a pau ona aina la. E paa i kou ianakila, e koo i kou kuokoa, a e paa a e kaohi i ka pomaikai i loaa ia oe, mai haalele i kou kaohi ana i ke kukuna o ka la o poeleele oe a poina kou honie, o konio mai ka aihue e hao 1 kou mau pono, hoepuehu ia na ohana a nele oe e Kona i ka home ole. No ka mea, aia ke ku inai la ke kanaka oka "aahu ulaula" a o ke <4 kinowailua o ke koa kahiko," e holoholo ana me ka aahu kenela, a ma kona mau poohiwi na lel gula nani ioa e alohi ana nu e Kona Akau i hookau aku ai maluna ona. Pehea ua (>oina auanei oo e Kona Akau iaia?

E Kona Akau, e hiki mai ana ka la a me ka makahiki nou e hauoli ai, a i ole nou e kaumaha ai, nolaila eiu ka hora e ku ai oe me kou aaliu koa oiaio, o ka hopo ole, a poal no kou ianakila mau loa. O ka M. 11. 1H92, e koho oe i wahaoielo, i koo, i elele nana e paa i kou hanohano, kou kuokoa a me kou mau pomaikai. Nolaila e hoomanao oial oe e kohoana, mai puni i na hoomalimali, mai lawe i na waiwai kipe, mai koho i ku mea kumakaia a me ka makemake i na oihana no kona pono iho, o pilikia ka aina a nele oe i na pono a me na pomalkai. E na makaainana o Kona Akau a me Kona Ilema, e hiki mal ana na la 0 koi īa ai kakou 0 koho i lunamakaainana no ko kakou mau pono e nolio kuokoa mau loa ai me ke kaumaha ole. Oka pono koho balota i loaa ia oe—he hanohano nui ia no kou ainahanau, kou liae nani, kou Moi a me kou mau pono pilipaa iho. A e na hoa'loha, ona keonlmana malaio iho, oia na inoa i maopopo e lawe ana i kela keehina nui a koikoi maluna ona no ka lilo ana i moho, he lunamakaaiuana no na apana huiia o Kona Akau a me Kona Ileuia, Imua o ka Hale Kaukanawai 0 ko Hawaii Pae Aina, oia hoi o—llon. J. 11. Waipuilani a me J. W. Keliikoa.

K na makamaka a nie na hoa'loha 0 ka aina a'u i aloha ai, ho mea pono e wae akahele me ka noonoo kuio, me ka hakilo ana maluna o keia mau keoniiuaua no ka paa ana 1 ko kakou lanakila, ko kakou kuokoa a me ka holomua o ko kakoa mau pono a me na pomaikai. O Hon. J. 11. Waipuilani, oia kau e Kona Akau a me Kona Ilema i hoouna ai i kaahaolelo o 1890, nana i lawe i ka hanohano o na Kona no ka manawa mua loa o ka lilo ana i hookahi wale 110 iunamakaalnana, a o ka mua loa hoi o na lunamakaainana opiopio i koho ia no Ka hanohano o kem mau apana nui eiua. Ua komo aku oia iloko o ka ahaolelo me ka manaola aole i lau-a oia uo ia noho nui a haoohano, a ua puka ae no kekahi mau olelo kanalua nona—Aole i lawa! aoie 1 kupono!! E na makamaka, ke oianao nei au ua hoopau loa ia kela mau manao kanalua no na mea e pill ana no kona lawa ole e pii aku ai iluna o oia noho a kakoa i hoonoho aku ai nana e kupaa a pau na la ma ia Hale Eeliia. I kona ia I lawe ae ai ia noho, aia ko kakon pono ma ka poho o kona iima, a he mea olaio e na lioa makaaina, ua komo ako oia me na leo o ka henehene Ia no ka auhee a me ka haulehla o ko kakou mau pono, a e hoi mal ana ola me ka hanohano ole. O J. H. Waipullani, oa hana oia me ka inalie iloko oia Hale, ua lawelawe ola no ka pono a me kou pomaikai e Kona Akau a

a)e Kona Hema, ua hooikaika e | ka holoaiua no kona aina hanau a MH- k»>' i ! th?|» oiui. «) k» .. * . .. iimu i » īk.iika nui ni f «»».i I»«»i Ke kanaWui e auhua aiia i kt- kope o na aina e, ma ia Kanawai, ua liio i mea e iilo ai ke kope i waiwai e h«x>po> maikai nul ai i na makaainunA <> Kona Akau a iue Kona Ilema, a me k* aina mai o a o, a ke ike nei oe ia mea, a o kakou a |>au oa hoike oiaio !ua f oiai ua loaa ia oe e Kona he kanakolu keneta o ka paoua kope hookahi, he haawina i loaa ole inai ka hookumu ia ana fi>ai o ke kope maluna o Kona. O ke kaulana o U. W. Pilipo a ! me .Simona K»-Kaai, he mau ioea | kilo aupuni no Hawaii, aohe nae he | kanawai a laua i kau no ka pono o I na makaainana o Kona. i E Kona, mai Keahualono a Kauianauiauna—E holo Iialo(a hou ana 0 J. H. Waipuilani i keia kau koho e hiki mai ana, nau ia e wae a noo* noo a kaupona uialie iho, oiai ua law-a a he keoniiuana maikai oia, malia o loaa hou ia kakou he kana* wai maikai e pili ana I ka lK)eueu kanu kope a ine kanu awa, a e noi 1 puu <lala e hookaawale ia no ia mau hana.

O J. W. Keliikoa, oia kekulii keoniuuma niaikui a'u i m:tua<> t\i, he kupii hoi nou e Kona a lu k loio hoi kaua oihaua e lawelawe inau nri. Aole ia i hele mua 1 ka ahaolelo, aka he mau kau nae kana i alualu ai 110 ka 110)10 hanohnno o Kona, aole nae he wa i loaa ai o ka lanakiia iaia, nolaila aole i niaopopo la oe e Kona kona kahua a me kana hana iloko oia Hale. K Kona, nnu e wae a kauj)onu iho 1 kona koikoi a me ka mamama. E Kona Akau ka aina nana e paa ana i ke kukuna o ka la, pehea oef A o oe hoi e Kona Ilema e kipehl ia ana e na huna kai auiani maoki* oki—Owai kau e koho ui, i ola ai 00, a i lioomau ia ai kou nnu pono, kou kuokoa a me kou noho moi ana? Nau e koho 1110 kou manao ponoi a kuokoa ine ka hookikina ole ia, a he mea pono i o'u mau hoa makaainana ke noonoo me ke akahele a koho me ka oiaio, 110 ko aloha iaia ilio, kona ohana, kon i

ainaa me kona inau ponoa pau. Ke waiho aku nei au i kela mau manao hoolana me ke kuio imua o na makamaka a me na hoaMoha a puu o nu Kona, mai kela pea a keiu pea o ka aina, mai uka a kai, mai ke kiekie a ka haahaa, mai ka ilihune a ka waiwai e koho i ka meu a oukou i ike ai oia ka mea nana e hooikaika, e paio a o kakoo i kou mau pomaikai, kou noho hanohano ana a ine kou noho alii mau loa. Imua o Kona Akau, imua i kalanakila! Ooe hoi e Kona Hema, e lielo imua me ka lokahi a hiki i ka pahu Halota ilaila e hoomaha ai, aia ilaila kou lanakila, kou kuokoa a me kou hanohano, a me keia manaoke waiho aku nei au nie ko'u manao io e koho ana oukou i ka laau i ike ia kona hua he mau hua ohaha momona a maikal. E o'u lioa makaainana a pau o Kona, Alolia oukou a pau lon. Mo Ilawaii nu i keia la, 110 Hawaii au i ka la apopo, no Hawail au i ka la e hiki 111 al ana, 'a no Hawaii au 110 ka wa pau ole. E mau loa ka welo ana o kona Hae nanl, a ine kona noho alli oia ka'u pule. John Willie H. I«uae Kihe. Kailua, Oel, 22 1891 Ua lawe mai ka Monowal no ka Fuali Keaka Lio a na Iloahanau Sells, he elua mau peke, he kane a he wahine, no laua na inoa Mekia liay a me ka wahlne, he 3C iniha ke kiekie o ke kane a he 37 J iniha ko ka wahine a me hookahi wahine loihi paioa o Mrs. Robinson ka inoa he 8 kapuai 4 iniha ke kiekie. l T a lawe ia lakou a pau e hoikeike 1 ke Alii ka Moiwaliine i ke ahlahl I'oaono i hala, a ua hoohala he hapalua hom ka mnnawa me ka Molwahine. ♦