Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 45, 7 November 1891 — Halawai a ka Hui Kalaiana! KAU O KAHOONEI I KAUPOKU! Haule Wilikoki i Auwehekika! Nalowalo Honua o Ailuene Buki! KUHA IA NA LIMA PAKAHA MANA! HE MOOLELO PIHA. HOIKE A KE KIU NO KA WA ELUA. [ARTICLE]

Halawai a ka Hui Kalaiana!

KAU O KAHOONEI I KAUPOKU!

Haule Wilikoki i Auwehekika!

Nalowalo Honua o Ailuene Buki!

KUHA IA NA LIMA PAKAHA MANA!

HE MOOLELO PIHA.

HOIKE A KE KIU NO KA WA ELUA.

Ma ka Poalima nei i hala, Okatoba HO, ua kahea ia mai na lala o ka Hui Kalaina e like me ka hoopanee ana o ka halawl o ka la 23 o Okatoha, o hui ae ma Kohikana Hoio i ua |k> la. Mamuli o ka lieluhelu nui ana o na kanaka ma ka nupepa Paeaina o ia la, i ka moolelo pakaha mana lima nui a ka halawai o ka (k> Poalua iho ana Opukeemoa, kuleana ole i hana ni maluna o J. A. Kahoonei, u:i ulu mai na hoouianao kuio no ke aloha i ko lakou Peresidena makua i noho me ka hoomanawanui no na wa loihi i hala aku, nolaila ua hoea aku," i Kohala I ka nuku na kanaka," ko Ka anaina i hele ao nananina.

I ke koele ana ae o ka wati o ia po e hoomaka ai ka halawai, ua ike la aku la ko K. W. Wilikoki, kuoe hele ana ae me ka nawaliwali a hoea maluna o kahl punee e noho mau ia ai e na iunn hoomalu o ke keena halawal. A iaia (luna hoomalu pakaha mana) e ku ana i luna, lohe ia aku la ka leo o Kahoonei e noi ana, mamua o ka hoomaka una o na hana o keia po," e noi ia kekah! mea e pule." Ku mai la oL. W. P. Ka. nealii e keakea nole e pule. Kupaa o Kahoonei a lanakiia. Noi ia o D. A Kahuakai e pale, meha ke anaina me ke kulou ana o na 000, a i waena o kana mau hua pule, lohe ia aku la keia mau olelo mana, o haawi inai na Lani ia makou i keia po i ka lanakila, a pela aku a pela aku amama wale ka pule. I kela wa i pau ai ka pule, ke ake la ke auaina e lke maopopo, heaha la nn mea e hana ia mal ana. Ua t>olehe pu mai la ka leu ka mea eku ana ma ka punee, oia o Wilikoki, oka hana a kakou e noonoo ai i kela wa, oia keia, he elua maoa Peresidena i koho ia no ka Hul Kalalaina, owau o Willkokl ame Kahoonel. Ke paa nei maua i*kela noho hookahl, a oolaila au I manao ai e waiho aku na keia halawal e koho mal I luna hoomalu no ka malama ana I ka halawal o keia po a hooponopono la kela ninau no ka Peresidena olala

Ua maopopo do ko WHiklko ha-

wa'./a I»\a i keia wa, no ka mea, o ka halawai nana i koho iaia i Pere>itlena, he haUwai ia ua ka Hui okoa loa l ioaa ole ke kumukanawai, a nolaila i koho ia ai he komite ha-

na kumukanawai no la llui ma Ka halawai pakaha mana lima nui o ka po Poalua aku, aole lie no ka llul Kalaiaina, oiai he Hui ia i ku malalo o ke kuuiukanawai a he mau luna kona i ioho ia. Koho ka halawai ia J. Nawahi I luna hoomalu no ka manawa, i inea alakai i na hana ano Uma huluhulu hoomeamea e like me na hana I kailiia ni ka pono o Ks:\u. Ma keia wa i ike ia aku ai oJ. Alapai e lawe uiai ana i kana mau hauna kaana kaniaillo o keia j>o me k»i maalea nul. Iloao mai ke alii ahaolelo Pua e kulai, akakupaa 110 oJ. Alapai. Ku' 0 Pipi (k) me ke ano okalakala e hooni i ka wai ua iana malie. Kauoha ka luna hoomalu e noho 1 lalo lakou, a pela 1 pau ai ka lakou mau hauna olelo iloko o ka uluaoa. L<ilo ia J. Kekipi ka papa, e kokua ana iko koho ia oka Peresitlenaenalalao ka Ilui Kalaiaina.

Noi oW. 11. Kahumoku, e liooniau la 110 o Kahoonei i oiai aohe moolelo o ka halawai uana i koho i» Wilikoki 1 Peresidena i heluhelu a :\|>ono ia. (Meha ka hale.) Ku mai o Pipi (k) a olelo, aole kakou e hoolohe i keia, no ka uiea ua koho ia e keia lialawai. Ku 0 J. Heleluhe a hoakaka, aole kakou e pono e lawe ike koho ana oka Ik> Poalua 1 hala, no ka mea aohe i ku i ka mana. Ma ke kumukanawii Pauku 5, na ka Pere.sidena e kahea I na halawai oka Hul Kalainiun, nole na Wllikokl, Hukl n me Nawahl. [Pane o Wilikoki, lieaha 110 ku moa helo 010 nmi ia po. Ekemu o Heleluhe-aohe mana o ia kahea ana, oia ko kuinu 0 ko'u hele ole mai. Pane hou o Wilikoki aohe no |xiha oe 0 ike he liupo.] Ku mai o Wilikoki a olelo, na'u |>onol I 1101 aku la Kahoonei e waiho mal oia i ka noho Peresidena i ka haiawai I hala, ua ae mai o Kahoonei e waiho, nolaila i koho ia ai au i Peresidena raa la halawai. (Hilahiia ole no hoi.) Ina au e kukulu ana i hui na'u ma keia kuianakauhale me ka nana ole ia Kahoonel a me ka Hui Kalaiaina, alaila eku ana no. K puka ana no makou i mau lunamakaainana, aole e puka ka poe e ae, a pela aku. [la wa, olowalu mai la na leo o ke anaiua me ka lokah!," he hoao ka mea e ike ia ai."] O kela leo hoolio o ka lehulehu, ola ka puupuu ikaika loa nana kuha aku na lima pakaha mana.

I keia \va, i ku mai o K. J. Testa (Hoke) me ka leo Koikoi e weii ia al e hoole anni ko Nawahl kuleana ole e nlakal i ka halawal o keia }>o. Kikoo la mai la o I). W. Pua, e hoonoho la lloke ilalo, no ka mea aole ia nei he lala no ka Ilui Kalaiaina. Pane o Hoke he lala kahiko au oo keia Hui. Papa mai o Nawahi e noho oe I lalo. Ia wa, ue ae la o Hoke I ka laula 0 kona kino a palolei imua o ka lnna hoomalu a pane mai la ino ho leo hekili la, aole loa au e noho i lalo ma kau hoonoho mal, no ka mea he lima pakaha oe me ka mana ole. [Nakolo aku la me he hekill kohakoha Ia o ka hooilo. | Ia wa I ku mal al o Kahoonei a kalele iho la ma kahi pakaukau ine ka kahi helehelena ku I ka haahaa, poha mai la kooa leo me he hanehane la, e hoike ana I ka moolelo makahlapo o kona lilo mua ana i lala no ka Hul, kona 1110 ana i lala j no na komite lehulehu o ka hui, ka palapala ana ma o a mianei o ka aina i na kanaka like ole e hapai I ke kukulu ana I mau ahahai lala ma kela a me keia apana, no ka pono o ka aina, ka makeo ī ka noho alil a me ke aloha I ka lahul, e kupaa aoa me ka luli ole I na keakea la mai, ka hoooahae ana a Ailuene Baki I ka Hul ma lluehue a huki 1 Mililani Holo a me kona hol wale ana mai no e noho ma ka malu o ka hui ana i manao al e kumakaia, ko*u koho mua loa ia aoa l Peresl« dena, a oia ke koho mana malalo o

ko kumuk:m.\\v.\i. ho IVre>iilon;i au i ka wa i h:\l.i ah# lVresidtMui uu i ki*i:nv\ uui ia.] Ho nui :iku no n:t ulol»\ ak:\ ola ao l:i no n.i iuo:i i p.w :\ku i ku hopui:i. M i koia w.\ i iu)i iimi ai oJ. 1.. K:\ulukou i ka lun:\ luH>ni:i\u, o »;■* aku koia halaw.ii i:i J. Kanui o kamailio nni, no ka moa ola k* Ilope PoiwiUena o k:i Ilui Kalaiaiua. Ao K:i n >ho ia J. K:inui, aku mai ia oia mo ka papa iH)haku o ko Kumuknnawal w me na rula v> ka Hui Kalaiaina i hunakolo ia tua Mauna Pohaku a hoiko akea aku la imua o na puuwai o hix>mokuahana ana maiioko aku o ko apo oka lokalil, "Eia no ko kumukanawai o ka Hui Kaiaiaina i kukulu mua ia au Nolaila he mea pouo o h«iuholu ia ko kumukanawai imua o keia haiawai i pau kuhihowa."

la wa ua hooho niu 1;\ ko ntiaitin mo ka let> lokalil, "o holuhela ia ko kumukanawai." Nolaila kauoha ao la ka luna honmalu ia W. H. Kahumoku, o holuholu uiai i ko Kuniukauawai. Ileluhoiu mai la o Kahumoku i ko kumukauawai mo ka leo moakaka a mo ka meha pu o ka halo mai ka mua a hiki i ka hopona o hiki 010 ai i na poo liiua a mo na opukoomoa o kailiku ao i ka mana l'erf!*lilena o Kahoonei. (la wa i hooho mai ai ke anaiua me ka ukaUana mai l ku leo hoolio mua «» Koo lleleluho, "I'ololoi o Kaho*v nei. M ] Oiai, aia no ia J. Kanui ka papa ia wn, ua loho hou ia aku la kona leo i ka pano aua m ii, 'm> kupaa kakou i keia po mo ka lokahi mii, o like me na kuhikuhi a ko kumukanawai i heluhelu ia iho la. lua hookuoo kakou I keia po, alaila ua polpu ia kakou o k.> kai a Kahiualii", a pelaaku. Kamailio mai o Sam Kuula ( me na helohelona "ula kalae loa i ka lepo a ka makani"j,e kuha aku kakou i na haua linia nui o ka po I'oalua i hala ((Vt. a o hoihoi ae ia Kahoonoi ma kona noho mua.J I keia wa i ku luai ai o Wilikoki mo ko ano nawaliwali a hoihol i ka noho PeneaiUona ia Kahoonoi, iuo na olelo hoakaka i ko kumu o kona haawi pio aua iaia iho. [ i: liko no me kona paanaau I kola olelo kahlko a Ilawali, <'ao no i ko koa ao no i ka liolo"]. Oia hoi kona Iko ana ho kumuknnawal palapala ka ko ka Hui Kalaiaina o ku nel. Kukala mal la ola o Kahooiioi no ko kakou l > eresldena. Kmoole wawalo ao la na 100 uini na paia mai oka holo, "Pono! l'oioioi!"

Ilokoo kela wnohohla, loho id aku la he leo uwe, a i ka hoomaopopo ana, o Pipi [k. ] no ia o 010 mai ana kana plho, Auwo no hoi Oe —e—o ! Naaupo inaoli no hol 00 —e —o ! Ina o Pipi[k], aole loa au e haawi pio ana a hiki i kuu mako ana maluna o keia papa. A ina aolo i paewa ko ko Kiu puhukani, alaila me ho mea la ua loh<* aku no ia i keia kuwo, <«Kuu hakn mai ka ua Ilaao o Kau e, ke lele ae ia mauka o Auaulele, Lelo ka ua lele pu no me ka inakanit a |>ola aku. [Paipai ae la oia I kona uoua» uma a «hoi luuluu aku ia i ke one 0 Ilanakahi."] I ka wa a Wilikokl I waiho mai ai i ka noho, ua hoi ao ta o Kaiioonei ma ka noho Pere9idena a ua kipaku ia aku la ko Nawahi mana hoomalu. Maaoei la i ieau ao ai o Kahoonei 1 kaupoku o Hanaiei, a o Willkoki hoi, haaie Iho la ia iiaio 1 Auwehekika, oiai lioi o Aiiuene liuki ua naiowaie honua me ko kumakanaa muia ruia o ka Ilui Pakaha mana o ka po o ka la 27 o Okatcba i haia aku. Ua ku mai ta o Kahoonei ma kona wahl a oieio iuai la, mamulio ka hemahema ame ka laiau loa o ka iaweiawe ia ana ibo uoi ona haaa o keia po ma ke koho oU ia ona Kakauoielo no keia haiawai, ko kukala aku nei au, ua hoopanee la kela haiawal m» ka mooieio oie a hiki i ka wa e kahea hou la aku ai e ka Pere«lU«na.