Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 47, 21 November 1891 — Page 2

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Siira Phoenix
This work is dedicated to:  beauty, truth, and understanding

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

Hoolahoa @ Aahau

E @

 

La Nupepa Kuokoa

Ko Hawaii Pa@a@na@i @

No Ka  Makahiki       @2.00

No Aona Mahina        1.00

Kuike ka Rula

AUHAU NO KA HOOLAHA ANA

@ 1 2 3 4 5 6

$  @  $1  $ @ $ @ $ 27  $ 2.00

@   2.00 @  $00

@   $ 2.25 @  4.00 4 @

@  4  @

@  4.00 @  7.00

@  4  @

@ 2.00 10.00

            @ H@aha a pau e hoouna ia @ a  aa H@aha ma@ keia Nupepa.  @  a  @ auha @ a @ a  e aohe @.

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui,

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

Poaono,           Novemaba 21, 1891.

Ua hoi mai o Rev. H. H. Paleka ma ka Alameda o ke kakahiaka Poaha nei.

KA IPU OLELO KUPANAHA PONOGARAPA.

            I ka Poakahi aku nei o keia hebedoma, ua hele aku ke Ahi ka Meiwahine i kahi o ka ipu olelo kupanaha ponogarapa e hoomakaikai ia nei e hoolehe i ke kamailio mai a ke Kanikela Hawaii ma Nu Ioka me kona leo ponoi i ka Moiwahine,  mailoko mai o keia ipu olelo ma ka olelo Enelani, penei:

            I KA MOIWAHINE LILIUOKA@ANI O KO HAWAII PAE AINA:     E oluolu e lawe aku i ko'u mau hoomaikai ma o ka hookomoia ana aku o ka ponogarapa a Edison iloko o ke aupuni o Hawaii.  E  oluolu e hoomau ia ko Moiwahine ola maikai, ao kou lahui hoi me na manao maikai i ko makou lahui.  Owau iho no o kau kauwa hoolohe.          ELLIAH H. ALLEN, Kanikela Nui o Hawaii.

            Me ia la hookahi no hoi, ua kamailio aku ka Moiwahine iloko o ua ipu olelo la penei:          OW AU KEIA O LILIUOKALANI:     O keia la 16 o Novemaba, M. H. @. kala hanau o ka Moi Kalakaua.  Ua haawi mai o Mr. Stoeekle @na lekemaikai piha e ae ia'u a me ka'u mau hoahele e ae, a me na K@kialu Kawananakoa a me Kalamanaole, a me na lede a me na keonimana e ae e hoolohe i na mea maikai e puka mai ana mai keia ponogarapa (phonograph) mai.  He la keia e hoopoina ole ia ai iloko o na puuwai o na Hawaii ponoi a pau.  He la keia e hoopiha ana i na puuwai e na mea a pau i ke aloha no ko lakou Moi Kalakaua i hala.  Aole e pau ana ko makou hoomanao ana i na mea i lohe ia mai keia ponogarapa mai.  Ua oi aku ka nani o keia mea maikai mamua o ka makou i lohe ai mamua,-ka moakaka o ua olelo oloko a me na manao maikai i hoopuka ia e Hon.  Mr. Allen o Nuloko, Pela i hoike ia ai ka maikai e keia mekini.  Aloho oukou.

KA MAKE ANA O HON. H. A. P. CARTER

            Ua make ma Everett Hale, Nu loka, i ka hora 1:30 wanaao o Novemaba 1, o His Ex. Hon. Henry A. P. Carter, ko Hawaii Elele Kuhina a Kuikawa i Amerika Huipuia.  O kona lawe ia ana aku la, oia no ka hopena o ka ma'i loihi nana i hoomailo i kona kino.  Ua @ ia no hoola ana a pau a na poe naauao, a haia  loa aku i Europa me ka manao e loaa la malaila ka oluole, eia nae aole i loaa iki ka maha iaia.  Molaila, i kona hoopaopono ana e hiki mai ana kona hopena, ua ake ola e make ma Hawaii kona one hanau, a e kaau pu ia mawaena o kona mau hulu makua a me na pilikana.  Me ia manao i awiwi ai e haaiele ia Geremania a hoi ae  @ Amerika a hoi l@a @o Hawaii nei, aka i ka hiki ana m@ Nu @ k @ i ka @ o Sepatemaba@ keke aku nei, @awaliwali iko la oia e lawa ole ai k@ @aika no ke kau ana maluna o ke k@ @i e hele ai @ K @ a hoi loa mai i H@ Nolaila @ K@i ia m@ Nu i k@ .i.e @ nei nui ia kona i p@  k@ p@ mai a no paliwe i@ aku paha.  Hia, ua lawe ia aku @ n@ ke kahua aku o ka hane a kona aupuni i hookiekie a i hoohanehano loa aku ai iaia.  E heihei loa ia mai ana kona kino kupapau a e kana ia ma Hawaii.  i.ei.  Ma kona mai make, e puuluulu ana kona keke doa kana wahine, no kaikamahine ekolu a me Geo. R Carter kana keikikane, oiai hoi o C. L. Carter kana keiki hiapo i Hawaii nei, a ma ka Au-eteralia o ka la li aku nei n@ i kau aku ai eia a holo aku la e ike i ka maku.i.

            Ua hauau ia o Hanale Kaaka ma Honolulu nei. na Kapena I@pa O. Kaaka a me kana wahine, he kanaono makahiki i haka aku.  O kona makuahine, eia no ke ela nei i ke @ o kona mau makahiki ma Honolulu nei.  Eia pu ke ola nei kona mau haohanau elua a me ke kaikuahine ma Honolulu nei, oia o Hon. J. O. Carter o ka Hui o C. Burua Ma, ke kaikuaana loa, o Sam'l E. Carter ka muli, a me Mrt. Catherine R. Lewers ke kaikuahine.

            Ua hoonaauao ia a Hanale Kaaka ma Honolulu nei.  A i ka wa kahiko i hu ai ke gula a Kaleponi, ua holo aku oia ilaila me kona kaikuaana no ka manawa pololea hoi mai no ianei, kono lawelawe hana ilokoo ka Hui Kaiepa o C. Burua Ma.  Mamuli o kona eleu hana a me ka hoopono, ua emoole kona holomua a lilo i poo no ua hui la.

            I kekahi mau makahiki o ko ka Moi Kalakaua noho moi ana, ua kaikai ia oia i Kuhina Kalaiaina.  Mamuli o kona hoike ana i ka makaukau i na ike kilo aupuni, ua hookohuia aku oia e ka Moi i Feberuari, 1883, i Kuhina Noho ma Wasinetona mamuli o ka make ana o ke Kuhina Noho Hawaii mua Hon. E. H. Allen ma ka la l o ia makahiki no.  Ma na hana kuikahi a keia aupuni me ko kekahi mau aupuni o Europa, o Hanale Kaaka ka mea maa i ka hoouna ia.  He mau manawa kona makemake ana e waiho mai i ka oihana, aka no kona minamina ia e na poe iloko o ke aupuni, ua hoopaa hou ia aku no oia ma ka oihana.  A ma keia hana naaupo i hoole ia ai keia hoolala kuikahi a ka Aha Kuhina Hoomaemae o 1889, ua hoihoi mai oia i kona hookohu, aka ua hoopaa hou ia aku no.  A ma ka make ana o ka Moi Kalakaua, ua hookohu hou aku no ka Moiwahine Liliuokalani iaia i Kuhina.

            Ma ka hoomaopopo aku, he kilo aupuni naauao maoli oia, a ua aie nui ke aupuni i kana mau lawelawo hana a pau no ka pomaikai o keia lahui, oiai oia e noho kauwa ana no ka aina  me ka lahui ma na kulana like ole ma na aina mamao.  "Ua kuu kona luhi iloko o ka maha."

 

HOOMANAO LA KUOKOA O HAWAII

            Ua hooholo na Ahahui Opiopio o Kawaiahao a me Kaumakapili e malama i anaina hoomnao i ka la Kuokoa o Hawaii nei, oia ka la 28 aenei o Novemaba, 1891, maloko o ka luakini o Kaumakapili, hora 11 o ia awakea, a ua koho ia o Hon. Edward K. Lilikalani i haiolelo no ka la.  Nolaila, ke poloai ia nei na makamaka aloha aina a pau, e hele ae e hoopiha i ka hale a e hoolohe i ka haiolelo o ka la.

 

Ka ke Kuhina Nui o Rusia huakai i na Aupuni nui

            Ua haalele iho ke Kuhina nui M. de Giers o Rusia ia Pollanza, i ka lu 20 o Okatoba, a ua holo aku no Wiesbaden, kahi ona e upu aku nei e halawai me ke Kuhina nui o Geremania Herr Von Caprivi, a mailaila aku e hele ai oia no Vienna i halawai me ke Kuhina nui Kalnoky o Auseturia.  Mahope o ko laua kukakuka pu ana, e lawe loa ia aku ai ke Kuhina kamahele e hoikeike imua o ka Emepera Francis Iosepa o Auseturia.  Ua hoomaopopo pu ia ae i ke aupuni o Farani, mawaena o na huakai elua a M. de Giers i Monza, ua hoouna ae ka Emepera o Rusia iaia he mau palapala olelowaea lehulehu loloa.  Ma no lono hiki ke hilinai ia, ua manao mua ka Emepera o Rusia e wehewehe aku imua o na aupuni hui-Geremania,  Auseturia a me Italia-o na mea i hoomaopopo ia ma ke kuikahi mawaena o Rusia a me Farani oia no ka hoomalielie.  A i panai no keia mau hooia, ke noi nei oia e wehewehe ia mai ke ano o ke Kuikahi kahi-kolu.

 

NUHOU KUWAHO.

Koho Balota ma Amerika

Na Lanakila a me na Haule.

Amerika Hui me Kili.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda i ke kakahiaka Poaha nei, ua loaa mai ia makou na mea hou malalo iho nei:

Ke  Kulana o ke Kopaa.

            O ke kumukuai o ke kopaa ma na makeke, he 3 9-32 mau keneta o ka paona hookahi.

            Ma ke kamakamailio mawaena o Claus Spreckles a me ka mea nona ka nupepa Press o Piladelepia ma ka ia 11 aku nei, ua olelo o Claus Spreckles, aole e lilo ka pokole ana mai nei o na ko-uala o Europa i kumu e pii ae ai na kumukuai o ke kopaa o keia wa, aka mahope aku, e pii mai.  No ka mea pili i kona Hale Hoomaemae Kopaa malaila, ua ekemu aku oia, "o ka holo o kana mekini hoomaemae kopaa i keia wa, he 2,600,000 mau paona o ka la, aka i ka wa e paa ai o na hale hou, alaila e hiki aku ana ka nui o na paona i ka 5,000,000 mau paona."

 

Na Koho Balota ma Amerika Huipuia.

            Ma ke koho balota kiaaina o ka mokuaaina o Nu loka i malamaia ma ka la 3 aku nei o keia malama, ua puka ka moho Kiaaina a ka aoao Demokarata, oia o Hon. Roswell P. Flower, me 46,000 balota oi imua o kona hoa paonioni Fassett, ka moho a ka aoao Ripubalika.  Ua olelo pu ia, ua lilo pu i na Demokarata ka hapanui o na hoa ahaolelo mokuaina iho, aka he mau paee pohihihi no nae kekahi. 

            Ma ka heihei moho kiaaina hoi o ka mokaina o Ohio, ua puka o Makinele, ka moho Kiuaina o ko ka aoao Ripubalika me 10,000 balota oi i mua o Campbell ka moho Demokarata, a me ka hapanui o na hoa o na ahaolelo mokuaina iho elua no ua Ripubalika.

            O Iowa, ua koho hou ia no ke Kiaaina Demokarata o keia wa o Debois me 7,000 balota oi i mua o ka moho Ripubalika a ua puka pu me na luna aupuni Democarata e ae ma ia paa balota hookahi, no ia mokuaina iho. 

            Ua lilo i na Demokarata ka lanakila no ke koho ana ia Russell i Kiaaina no ka makuaina o Makekuseta me 6,000 balota oi, aka ua ahai aku na Ripubalka i ka nui o na hoa ahaolelo o na hale ahaolelo iho o ka mokuaina a me na luna aupuni e ae i koho ia mai nei.

            Ua koho ia o Brown, ka moho holo Kiaaina Democarata, i Kiaaina no ka mokuaina o Marilana, ma ka 10,000 balota oi i mua o ka moho kiaaina a ka aoao Ribupalika a me ka hapanui o na hoa ahaolelo o ka mokuaina iho.

            Ma ke koho balota mau hoa ahaolelo o na hale elua iho o ka mokuaina o Nu Ierese, na na Demokarata ka eo.

            Ma ko Peniselavinia koho Luna Malama Dala a me Luna Hooia no ka mokuaina iho, ua puka na moho a ka aoao Ripubalika a ua pau i ka helelei na Demokarata.

 

Koi e Haalele i ka Noho Luna Senate.

            Columbus, Ohio, Nov. 7.-Ke hapai ia nei kekahi hana e ka poe ike mamao o ka aoao Demokarata ka mokuaina o Ohio i koi aku ia Luna Senate Brice i koho ia, e ae mai oia e haalele iho i kona noho iloko o ka Sanete i hiki ai ia Kiaaina Campbell ke kahea i kau ku-i-ka-wa i ka ahaolelo no ke keho hou ana i kekahi Demokarata hou aku ma ko Brice wahi.  Ua manao waie, ua hopohopo na Demokarata i na Rubupalika ma lia o hooiaio ia ae aole o Mr. Brice he kupa no Ohio uei, a he kupa oia no New York, a o keia lanakila i loaa mamuli o na hooikaika ana iloko o no makahiki elua i kaa hope ae nei, e kiola wale ia a lilo i mea ole.  Ua olelo ia ae, ua hoole loa o Brice i kela mau hoolala ana ua manao oia, o kela ninau no kona kuleana ole iloko o ka aha Senati aole loa ia mea e hapai ia ana.

 

Na Manae Hoakaka o Cleveland ne ka He ena o ke Koho Balota

            New York, Nov.4.-Ma keia la ua hoike ae o Cleveland i kona manao no ka hopena i loaa mai mamuli o ke koho balota o ka Poalua iho nei,  "O keia a me keia kanaka e manao ana o ka ainau auhau dute iho la ka pahuhopu e maha ai o na hooponopono kaiepa ana a i ole he kumu waiwai paha ia, a he mea hoi e poino ole ai o ke dala a ma ia mea e aia kai makapo ia ai kalehulehu alaila he mea oiaie, he keu a ko lakou kupo ino loa, a i ole ua hana lakou me ka ike ne he pono ole kela.  Me he la ma ko'u ike, he mea p@ hoomanao iho pa Demokarata ua hoolawa ia ko lakeI mau iinu mamuii o ke kupaa oia aoao i ko lakou kumahana me ka nana ole i na haihili a ka poe i hoike mai i ko lakou manao kokua ole ia kakou.  He nui ko'u minamina i ka haule ana o Kiaaina Campbell.  He luna aupuni hoopono, a wiwo ole oia.  Mamuli o keia ano ona, a me kela paio naauao kiekie ana, he kumu kela e kuleana ai oia i na pomaikai holomua a pau.  Oiai mamuli o ke kehoia ana o Flower, Russell ame Boies he kumu kela e pono ai ka hauoli nui ana o ka aoao Demokarata, a e hoomanao hoi lakou mamuli o keia mau mea e loaa mai ai he kuleana e hoapono ia ai ko ka lehulehu aoao, a e pono ai ma ka hooko ana i ko lakou mau kumuhana, a e maemae hoi ma na mea a pau."

 

Amerika Hui me Kili.

            Ma na lono pupuahulu i loaa mai ma ka Mariposa, ua lono ia mai ua kauoha aku ka Oihana Kaua Moana i na Aumoku Kaua o Amerika Huipuia ma ka moana Pakipiku, e hoakoakoa ae ia lakou ma na kai o Kili me ka hookaulua ole.

            O kekahi lohe hoi, aia he aumeume mana iwaena o na alakai iho o Kili.  Ua houluulu ia he waihona dala nui a ua loaa paha he miliona dala, a e uhaai ia aku ana no ka powa ana ia Generala Canto, kela alihikaua nana i alakai ka poe kipi kue ia Balamaeeda a lanakila ai.

 

Ka Aihuo nui ma Kikane

            Ua lawe mai ka Mariposa i na mea hou a ka aihue nui i hoonaikola ai a mio mai la he 30,000 hapaha gula Beritania.  He eha ka nui o na poe i komo iloko o keia aihue, ua paa ma Kikane he elua a ua puhalahiu mai he elua.  O na mea i hopuia ai, ua hookolokoloia a hoopai ia ma ka ehiku makahiki pakahi e noho paahao ai.  O na mea i mahuka mai, aia ia laua na dala a pau i aihue ia ai.  A ke hoohuoi ia nei, o ka poe no i hopuia iho nei e ke aupuni Hawaii o ka mokukuna holo lealea Beagle, oia no ua poe la i komo pu iloko o kela hikia hookahi.

 

NA LETA.

            Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na haia no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau..

 

Mai Maikonisia

            Butaritai, Sepatemaba 30, 1891.  B. Kaaua me Naai,           Aloha nui olua me na keiki:    Eia no makou a pau me Maka ma a me no keiki kane ekolu ke ola maikai aku nei i keia la.  Ua pau loa makou i ka elemakule, ua keokeo loa ka lauoho, kokoke mai ka manawa e lele ae ai ke ola o ole pau.

            Nuhou maikai mai ka Akua mai.  Ua huli nui mai nei na kanaka o keia aupuni i ka pono o ka Haku.  Ke haiamu wale mai nei na kanaka ma na wahi a pau i ka pono o ka Haku, ke uwalo wale mai nei na leo himeni a me ka pule ma na wahi a pau o keia aupuni.  He huli ano e keia, aole mai mua mai, a e mahalo nui aku kakou i ke Akua Mana Loa.  Ua hiki i ke Akua ke hoohuli mai i ka lahui kanaka paakiki i ka pono maikai o ka Haku.  Ke haueli nei makou me ka elioli nui.  Ua piha mau na luakini i na kanaka i na halawai a pau.  Ke ikuwa mai nei na leo pule ma na wahi a pau loa.

            I ke kaapuni aku nei makou i na mokupuni e pili mai nei me ka mokupuni nui nei no ka hoolaa luakini.  Eha mau luakini nui i pau i ka hoolaa ia no ke Akua.  Ua tausani a oi ae ka nui o na kanaka iloko o keia huakai hoolaa luakini.  O ka Moi pu a me ka Moi opio kekahi, a owau, a me Maka kahi, a o Kapane kahi he kumu ao oia.

            E hoihoi aku ana o Maraea Kanoa elua mau keiki kane, me olua kahi a me Ema kahi keiki.  E holo mua ana oia me na keiki a hiki i Kaleponi a malaila ae i o oukou la.  Aia no ia i ke Akua.

            He lana kuu manao e hoi aku e ike ia oukou, no ka mea, ua kokoke mai ka manawa.                       Owau no,            J. W. Kanoa.

 

            Marakei, Dec. 22, 1890.         I kuu pokii Rev. M. Lutera a me Mrs. S. H. Lutera,

            Aloha nui olua:- Ua loaa mai ka olua leta ia maua ma ka Hokuao mai nei, a ua olioli nui maua ko olua mau makua iloko o Iesu a me ke kino.

            E ia no maua ke oia hakalalu aku nei, he hapa i ke oia a me ka pilikia, a o ka Haku nae kai kokua mai.

            Ua paa ko maua manao i ka hoi aku ilaila, a ua paa na ukana iloko o ua holowaa.  ua pau ua aiaa a me no loi ape i ke kuai ia i ka haole.  aole nae i hei aku nei, no ka mea, aole i pane ia mai ka'o noi ma ka'u leta i ka Papa Hawaii, a no ke kokoa oie kekahi no ke kihapai nei.  Nui ka nwe o na haumana a me na houloha, aka ua ko nae ka lakou la. 

            Aole no i hiki mai ka Hokuao maanei, mailaila mai no a Abaiana noho ko laila poe, a holo no Kusale a me Ponape, a o Walakabu kai hiki mai ma ka waapa mai Tarawa mai, ma ka la 27 o Okatoba, a ma ka la 29 ae, ike ia o Hokuao e iho mai ana no Abaiana.

            Ka holo no ia o Walakabu, a o wau pu kekahi no ke kokua pu ia Walakabu no ka hookahuna ana ia Teraoi i kahu no Tarawa, mai ka hora 19 a hiki i ka hora 12 o ka po, hiki no Abaiana ma ka Hakuao kahi i moe ai ia po, a pau ka ai ana, lele iuka no ko laua home, maikai ko laua hale, a o na ukana o laua ua poino i ka hana ino ia e ka moa.

            Ua launa pu me Rev. M. Kaure a me kona ohana, maikai no ka lakou mau ola, mau no na kumu kanawai maanei, mau no na hana a ka Haku.

            Ma ka la 31 o Okatoba, haalele ia Iaila a ku no ma ia la i Tabiana ma ka la 2 ae, he la Sabati ia, hookhuna ia a Teraoi, ma ka la 4 ae, haalele ia laila, hiki ma Tabonaha, lele o Tekaure me kona ohana maluna no o ka waapa, a o makou holo no ko'u aina, hiki ma Marakei i ke kakahiaka ana ae.  Eia no o Tarawa ke mau nei ka maluhia aole i eu ae o Waawaaiki naaupo ma, akahi no a hooko ia ke noi a na elemakule mamua ia Walakabu, no ka hui pu ana e hana i na kumukanawai hoomalu e like me Abaiana, a ke ku nei na kanawai, a ke hoopai ia nei na hana ino a pau, ua malu loa e like me Abaiana, no na pu a na kanaka eia me na elemakule kahi i ku ai ke ahua, a ka la 31 ae e pau ai keia makahiki, e hoalii ia ai o Ten Takeakea e na kanaka o ka aina nei, a he holo pupu no na hana a ka Haku maanei, aole @ pahee na hana maikai.

            Ua lohe mai makou i ka Poalua mai Abaiana mai, ke inu rama nei ke alii o Tarawa, a ke pii nei iluna o na waa hou e like me ke alii o Abemama.

            Ua lawa au me olua, ke uwe aku nei o mama Kailihao a me Mele K. Kanoho, ia olua a nui.  Owau no o ko olua makua.  E hai iho i ko makou aloha ia Paaluhi a me Ema.                     D. KANOHO.

 

He leo Aloha i na Keiki Makua Ole.

            Mai ka moku mai o Mano, he leo walohia i paholaia mai penei:                     Ua aloha ia mai nei kakou na keiki makua ole o na ekalesia kahu ole o Kalihi a me Moanalua, e na makamaka heihei lani a pau o Ahahola, Kauai.

            Nolaila, ke pahola aku nei makou na hipa makua ole o Kalihi me Moanalua, ma o ko makou komite la, ke panai aku nei makou i ko makou aloha pumehana ia oukou-Aloha oukou.

            E hoomanao e no hoa paaua o ka heihei lani, ke au pu nei kakou ma ka moana lipolipo o keia ao mauleule a kakou e ola nei, a e kaulono aku no maka i ka liona opio o ka Iuda e ku mai la ma ka welelau o ke ala ololi me ka hea mai,  "E hele mai oukou a pau i o'u nei e ka poe luhi a me ka poe kaumaha, a Na'u oukou e hoomaha aku."

            E hoomau i na mea kupono i ka ahonui, i ka wa pono e ohi no auanei kakon i na hua.                     J. S. KEAWE, Komite.      Oct. 16, 1891.

 

Kupono i Hoao

            Ina ua pilikia ia oe e ka rumakiki a i ole, e ke kua maopaopa, alaila e kaliki ma kahi o ka eha me ka apana huluhulu aeae i hoopulu ia me ka Chamberlain Pain Balm Laau Lapaau.  E hikilele auanei oe i ke ola koke i keia laau.  He 50 keneta wale no ke kumukuai o ka omole, a e loaa no ma ka halekuai Laau Lapaau o BENSON, SMITH & Co., na Agena no Hawaii nei.

 

O ka Chamberlain Laau Lapaau no ke Nahu, Kolera a me ka Mai-hi

            Ke kaulana nei a puni o America Huipuia no ka emoole o ke ola o ka mai-hi, ke nahu a me ke kolera.  He mea maikai ka malama a me ka hilinai ana ia laau no na kamalii a me na kanaka makua.  He 25 a me 58 mau kenets o na omole, a e loaa no ma na Haiekuai Laau Lapaau a pau O BENSON SMITH & Co., na Agena me Hawaii.                                    128-2357 q

            Ua make o His Ex. H. A. P. Carter @a Nu loka i ka la 1 o Novemaba.  He 60 kona mau makahiki.

 

He Laau Lapaau Punahele

            O ka Chamberlain Laau Kuna, he punahele loa iloko e na malau a puanuanu no ka holomua o ka h@e la ana i ka anu.  Aole he mea u ina e hoapaapa i ka hoola ana me ka hikiwawe, a emoole loa i na ake mama mai e like me keia laau.  E keakea ikaika ana i ka hele ana aku a lilo i mai Numonia.  He mea oia lu a palekana ka malama ana i keia iaau lapaau a pela e ike ia ai kona kaulana.  Aia kahi e loaa ai ma ka Halekuai Laau Lapaau o BENSON, SMITH & Co., na Agena e Hawaii nei.

 

@oolaha @ou

Hoolana Halawai

            E MALAMA IA ANA KA HALAWAI makahiki o ka HUI @ELEPON@ @ Kauai, ke hki aku i ka hora 10 o. M. o ka P@ AONO, la @ o Novemaba, maloko o  ke kaena oihana o ke Grove Farm Plantation.  L@   Kauai.                          R. W. T. PURVIS Kak @      2@4-2t

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

OIAO, UA HOOKOHU IA MAI KA MEA nona ka inea malalo iho i Lunahoop@ pono no ka waiwai o THOMAS J. HAYSELDEN o Lahaiua, Maui, i make, nolaila ke hoola@a aku nei ka lohe i na mea a pau i aie ma i ka mea i make, e hookaa koke mai i ka mea @ona ka inoa malalo iho, a i ole ia Harold Hayselden ma kahi hana mau o ka mea make ma Lahaiua.  A o ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ka mea make, e waiho koke mai i ke lakou mau koina i hooiaio pono ia i'oko o e@ malama ia'u, a i ole ia, e hoole loa ia aku no.                       HENRY DICKENSON,  Lunahooponopono o ka waiwai o Thomas J. Haysekden i make.                         Lahaina, Nov. 7. 1891.    2@1

 

Hoolaha Hooko Moraki a me ke Kuai.

            KE  HOOLAHA IA AKU NEI KA LOHE I kuliki ai me ka mana o ke kuai i hoo komo ia ilolo o kekahi moraki i hanaia i ka la 23 o Augate, 1888, e Benito Guerrero Jr. a @e Benito Guerrero, o Niumalu, Lihue, makupuni mokupuni o Oahu, a hoopaaia ma ke Keena Kakau Kope, buke 112, a ma na aoao @ a mai iaia aku i hool@ oia ai ia D. Paul R Isenberg ma ka palapala i hanaia ma ka la 15 o Mei, A D 1889, a hoopaaia ma ka Keena Kakau Kope, buke 112, a ma ka aoao 132, ke makemake nei ka mea i lilo mai ai o ka moraki e hooko no ka uhakila o na olelo o loko o na moraki la, oia ka hookaa ole ia o ka ukupanee, oini ua haia loa ka manawa hookaa.

            Ke hoolaha hou ia aku nei, manope aku o ka hoopukaia ana o keia olelo hooiaha ma na olelo Hawaii a me Enelani no na pule ekolu, e kuai ia aku no ma ke kudala akea na aine a me na waiwai a pau i paa a i kuhikuhlia maloko o ua moraki la ma ke awakeu o ka POAKAHI, la 14 o Dekemaba, 1891, ma ka hale kudala o Jas. F. Morgan, Alauui Moiwahine, me Honolulu i olelo ia.

            O na waiwai i morakila penei i kuhuku'aua ai:                        O kela apana aina a pau e waiho ia ma Kaluaopalena, Kalihi, ma ka mokupuni o Oahu i olelo la, a i kuhikuhila na palena e like me keia malalo iho:                     

            E hoomaka ana ma ka auwai e holo ana hema 55 degere kom, 2.45 kaul, ma ka palena o ka auwai, mai laila aku hema 76 degere kom, i 2.50 kaul, ma ka palena no Makakuaaina, mai laila aku hema 57 degere kom 3.42 kaul, ma ka palena no Kaleahalau; mailaila aku ak, 22 degere kom, i 1.95 kaul, ma ka palena kuia o Ko nohiki; mailaila aku akau 13 degere kom i 3.21 kaul, ma ka paleno o Koela; mailaila aku akau 65 degere hik, i 6.73 kaul ioa ka palena no Konohiki: mailaila aku hema 33 degere.  Hak ma ka palena o ka mahele o Kanwahi a hiki i kahi i hoomaka ai.  A oia ka hapa o ka Palapala Sila Nui Helu 681, a Kuleana Hoona.  Aina Helu 1204, a oia no hoi ka aina i hooliloia ai ia Hopoe (w), ka makuahine o ua Benito Guerrero Jr. la ma ka palapala mahele i hana ia i lalai 30, 1860.                   D. PAUL R. ISENBERG.  Moa i lilo mai ai o ka moraki.  No na mea i koe, e ninau ia                       J. M. MONSARRAT.  Loio o ka mea i lilo mai ai ka moraki Hanaia ma Honolulu, Nov. 17, 1891.                     2384-@

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki.

            I KULIKE AI ME KA MANA O KE KUAI I hookomo ia iloko o kekahi moraki i hana'a e Kaaiwaiwai o Kohaia Akau, Hawaii, ia Henry Waterhouse, ma ka la 10 o Mei, 1886, a i hoopaa ia ma ka buke 98, a ma no aoao 215 a me 216, a mai a Kaaiwaiwai aku i olelo mua ia ae la ia Z Kalai ma ka la 29 o Aperila, 1876, i hoopaaia ma ka buke 102, a ma na aoao 72 a me 73 a i hoololi a hoolilo ia e Henry Waterhouse a me Z Kalai a mai a C F Hart ia D W Pae a me S W Nawahie ma ka la 14 o Iune, 1888, a me Augate 25, 1888, a i hoopaaia me ka buke 98, aoao 216, a me buke 102, aoao 73.  Ke hoolaha ia aku nei na mea a pau, ke manao nei ka mea e paa nei i ka moraki e hooko aku, no ke kumu ka uhakiia o na olelo o loko, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee.

            Ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o ka pau ana o na hebedoms ekolu mai ka la aka o keia hoolaha ana, e hoolaha ia aku no e kuai ma ke kudala akea no waiwai i hoopaaia na loko o ua moraki la, ma Kapaau, Kohala, mamua iho o ke alo o ke Keona Loio o H L Hoistein, ke hiki aku i ka hora 12 awakaa o ka POAONO, ia 12 o Dekemaba, 1891.  O ua uku hana palapala aia i ka mea e lilo ai.

            E loaa no na mea aku i koe mai a H I. Hoistein ae, Loio o ka mea e paa nei i ka moraki.  Hanaia me Kohala, Oct. 15, 1891.  D. W. PAE a me

 S. W. NAWAHIE,   Na mea e paa nei i ka moraki.

            O na waiwai a pau maloko o ua moraki la, eia no pono, no pomaikai, na kuleana a me ka waiwai o ua Kaaiwaiwai la iloko o kela aina e wa iho ia ma Waiapuka, Kohala Akau, Hawaii, i hookaawale ia nona ma ka palapala i hanaia i ka la 8 o Maraki, 1882, a i hoopaaia ma ka buke 72, a ma na aoao 430 a me 431, nona ka ili he 23 mau eka, oi aku a emi mai paha.  O ia no ka hapa o ka aina i haawlia ai ia Kaea, Palapala Sila Nui Helu 1102.    2364-@

 

Hoolaha Hooko a me ke Kuai o ka Moraki.

            I KULIKE AI ME NA HOOKO ANA O KEKAHI moraki i hanaia e Kaaikaula ka me Ninipo, kana wahine, ia C. Afong, ma ka la 2 o Ianuari, 1889, a hoopaaia ma ka Keena Kakau Kope o Honolulu, buke 112, a ma na aoao 321, 322 a me 323, nolaila ke hoolahaia aku nei ka lohe i na mea a pau, ke manao nei ka mea e paa nei i ka moraki i hooko aku, no ka uhaki la o na olelo o loko, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.

            Ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o ka hala ana o na hebedoma ekolu mai kela la aku, e hoolahaia aku no ke kuai ma ke kudala akea o na waiwai a pau i paa maloko o ua moraki ia, ma ka hale kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu ke hiki aku i ka hora 12 awakea o ka POAKAHI, ia 14 o Dekemaba, 1891.

            No na mea i koe, e ninau ia J. A. MAGOON,  Loio ma ke kanawai, ai ole ia S. M. DAMON, Hope o C. Afong.

Hanaia ma Honolulu, Nov. 21, 1891

O na aina i paa maloko o ua moraki la, oia keia:

O keia apana aina a pau e waiho la ma Kikihale, oia kekahi hapa o ka Apena 2 o ka Pala Sila Nui Helu 1631, a Kuleana Hoona Alna Helu 1043, nona na palena penei:

            E hoomaka ana ma ka aoao mauka i ka alanui i pili ana ia Kekoa, ma ke kihi hei e pili ana ia Keaweehu a moe aku ma ka aoao mua hema @9 degere kom. 125 5--12 kupuai ma ko Keaweehu a pili i ke alanui ololi, alaila, huli ak. 47 degere kom. 42 11--12 kapuai ma ka alanui ololi a pili i ko.  Hoomoeapule, alaila huli ak 54 degere @ hik. 153 10-12 kapuai ma ko iloomoeapale a hiki i ke alani e pili ana ia Kekoa, alaila huli hema 7 degere hik, 54 9-12 kapuai ma ke alanui ahiki i kahi i hoomaka ai.  Wa keia mahele he 130 anana, 26 kapuai.                  2364-3@

 

Hoolaha Hooko a me ke Kuai o ka Moraki.

            I KULIKE AI ME NA HOOKO ANA O Kekahi moraki i hanaia e Antone Silva a Sylve peha a me Hannah Silva, kana wahine, ia C Afong, ma ka la 25 o Aperila, 1889, a i hoopasia ma ke Keena Kakau Kope ma Honolulu, buke 111, a ma no aoao 478, 479, a me 480, nolaila ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na mea a pau, ke manao nei ka mea e paa nei i ka moraki i hooko aku, no ka uhakila o na olelo o loko, oia ka hookaa ole ia o ka kumupaa i ka wae hookaa ai.

            Ke hoolaha hou ia aku nei, mahope iho o ka pau ana o no hebedoma eha mai kela la aku, o hoolaha ia aku no ke kuai ma ke kudala akea no waiwai a pau i pea maloko o ua moraki ia ma ka hale kudala o Jas F Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka hora 12 awakea o ka POAKOLU,  Dekemaba 25, 1891.

            No na mea i koe, e niniau ia J. A. Magoon, Loie no S. M. Damon, Hope o C. Afong.

            Hanaia ma Honolulu, Novemaba 21, 1891.

            O na aina a pau maloko o ua moraki ia, oia no na aina i kuhikuhlia iloko o ka Palapala Sila Nui Heln 3444 is Antone Sylva, e waiho ia ma Puumaneoneo, Kaupo, Maui, nona ka ili hehe 116 2 mau eka.                              2364-11

 

Hoolaha Hou

            AHA HOOKOI KO@    K@     E@    Ma  @     KAPINA NON@    m@    Ha @   a ana m @    Alak@ ma Nui e Luna @    wau  @  ia a@  ana @

            N @a k@  u @

            Ke lil@ ia @ Kaik@ k@  aka ma a K@na @ ma@ a a ma ia oia @  k@ k pau @ a @ k @ a @ i  ua @  Kakau @ Na Ka Aka@  h@me

 

            MA KE KEENA O KA I NAN@ kaapuni apana @ ama.  Ma ka ma@na@   Ha@ he mea o oie.    i a @ ihaia@ a na wa @ a ka @  laha. Ua na @ Hawaii e a@a @ ka mana ia a @ hooili @ o kana ke @  Anne@ ma Kuanau H@ H@ mea @ malama @  i ia a me @ pilikia l@a.

            Nolaila ia @ aia na mea @ ka POAKAHI @a ka a @ 18@ i ka hora @ kakahia@ koi @ ma Hi@ Hawa@ a @ manaua kuho ia n@ ka h@ ia me ua w@ kuo ke h@ @ aka an ai Kaapuni Apana ha @ Hawaii Oa@.

 

            MA KE KEENA O KA @ Kaapuni Apana E a@  Aina.  Ma ka a ai o a@ MA@  Hawaii i make.

            Ua @ h@  a a ia @ a @ a ka @ a Mau@ a @ ai a  @ p @ au o k@ mai iahine Ma@ mea ka @ i ana @ make a@ a@ ak@ a@ Keh@aa l@ a@ p@ ia waiwai@

            N@ laila, ua @a@ @a @a @a mea a pa@ ka POAHA,@ a ka a @ ma a @  aka ma P@ Ka@ hana@ kahi a me ka manaw@ a @ ak@ ia @ mei ia me ua mea k@.          @NM@          !@akauana Kaapuni Apana Ka@ Hai @ HAWAII, @ Novemaba, @ 18@

           

            AHA KAAPUNI APANA @ wai@ Pa@ A@ Ma ka H@p Waiwai Mokupun@ Ma@ Hana @ Ma ka waiwai e MAN@NI H@ kapa, Maui, i make

            No ka mea, ma ka ia @ a @ ua waihoia mai @ a @ ka Aha @ pala, i oleloia, oia @ k@ ka@ a @ Manuel Flores, i make ak i la a me ka @ hoopu e mei ana e hoolaha ia koia @ Kaneha a e hoopuka h# ka palapala @ Hooko no Jose de Souza N@ mai e Jose de Souza Nun@

            Nolaila, na kauohaa ia o ka POAHA @ 17 o Dekemaba, M. H. 1891 ma ka hora @ ma ka rume hookelokolo @ a Aha, ma W@ Maui, oia ka ia me ka hora, e h@ Palapala Kauoha, a @ hoolohe @ mai, a me ka poe a pau i pili, e ku@ Iapala Kahoha, a me ka hoopaha  a @ Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoopaha @ a u@ ua pule ekola iloko @ ke K@k@ h@ pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

            Kakauia ma Wailuku, Ko Hawaii @ Oct. 30th, 1891.         GFO F K@H@   Lunakanawai Kaapuni, Apana @

 

            A HA HOOKOLOKOLO KAAPUNI @ EHA.  Ma ka Waiwai o @  Kai Nu@ i make.  Ma ke Keena.

            Ma ka wailio a me ka heluhelu ana i ka palapala noi a J. W. Lola, ka lunahooponopono waiwai o ka waiwai o Kala@ole W ele@a @ i palapala kaueha no ka huai ana i keka@ wai paa o ua mea make ia a oia no h@ k@ Ap@ Kauai, e like me ia i heakakaia ma ka @ a@ Sila Nui Helu 5927, e 111 ana 1eka, 2 @

peka, e hoike ana i kekahi mau ku@   kanawai e hiki ai ke kuai in ni waiwai i @.

            Nolaila, ke kauoha ia nei na p@h e ka i @ make a me na poe a pau i kuli ana, ua wa@ la, e lille mai @ mua o keia Aha, ma ka POAHA  la 1 o Dekemaba, 1891, ma ka hora lu a @ ka Hale Hookolokolo ma Koi ana ma ia w@ hoike mai i ke kuu e apo@ ole ia ana @ oha no ke kuai ana i ua waiwai pau a.

            A ke kauoha hou ia nei e hooiahaia @ eha i ekolu pule mamua ai o ka ia @ kolo ai maloko o ka nupepa ku@ pe@ a i pai a i hoolalia ia @a H@ puni o Oahu.       

            Hanaia ma Koloa,  Kauai  H. P. @   Okatoba, 1891.     J @ HAK@                @ K @                                            2@2-@

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki.

            O KA UNION FEED COMPANY @ hoohui ia malalo o ka kauawai @ paa nei i kekahi moraki i haua a mai.  1@ o beta Meek Crabbe a me Horatio G. Crabbe ha kane, me ka la 4 o Iune, 189@, a i hoopaa ia @ ke Keena K@k@i hope, Buke 1@  a ma i a@ @2 @,  Ke hoolaha ia ahu nei, ke makou n i ka aoao e paa nei i ka moraki e heia ka uhakim@ na olelo o loko, eia ka h@ ia i ka wa e uku a ka nota i hoopaa @ moraki la.  A nolaila  e kuai ia aku a @ kudala i ka hora 12 awakea o ka POAON@ 1 @ o Dekemaba 1891, ma ka hale kudala @ F. Morgan ma Honolulu, 1 kela aina @ maloko o no moraki la, oia.

            Ka hapaiua i makele ole @ o keia ma i apa ailia e waiho a ma Auwai @lau.  H@ hookaawaie ia mai e ku palapala hoopaa John Meek in Elizabeta Meek oia kela apa ke Kulenna Hoona Aina Pe @ a Pa apa Sila Nui Hela 1964 a ma 1@7 o ua hapaia hoailona ia me na laina papai ia ka @a Crabbe ma ke kiho ua mau a@ la i ai @ J. Lyons i ka 187@.

           KUIKE KE PALA.  Oia uk i hana palapala @ i ka mea e Mo ai.       THE UNION FEEDING COMPANY        Mae F. W. Macfarlane ia Pauku  @-@

 

Hoolaha Hooko a me ke Kuai o ka MoriaKi.

            KE HOOLAPA IA AKI MEI KA I @ kulike @ hu ohana o ke kuai @ o ke kahi @k@ aua ai @am Waiwai @ a me K@ awa@ h@p@ me Tho@a H. H o@ no ua Makawaoia @ ia l@o M@ A. D. @ a i @ paaia ma ka h@ Kelau kep na Honolulu @ Huki @ ai a@ aia a me @ a i l@ Poana ia H. J. A@ Hopoli @ a @ malu@a @a a a Peter Pa@ H@ a@ i aia ma pa @ a @ a @ a malaiu W@ na @  Kailuka o La Palapala Kau@a a Peter I P@ i mak@ hooke aku i na moraki ia @ ia, oia ka la kaa @ ia o ku kumupaa @ ame ka aku pa@ maiuna iho ma ka i ia kapo haneri o ka makahiki, mai @mala @ mai.

            Ke h olaha i@ ma aku nei, ma@ pe il@a hoopuka ia ana o keia hoolaha ma @ a Knelani me Hawaii, no ekoiu hebed ma hoolaha aku no oa Inna Hooko Ka loha @ kuai aku ma ke kukala akea i na waiwai moraki ia ma ke awakea o ka ia 1@ o Dekemaba A. D. 1891.  Ma ka hale kudala o James H. M@ ma Honolulu.

            Eia malalo iho na waiwai i paa i ka moraki'a.

            O keia mau apana aina a pau e waiho ia @ Makawa@ ia penel:

            Eelu 1-E. hoomaka ana ma ke kihi E o @ pawa o Hahimaile, a e holo ana hema @ degere komohana 76 20 mau kaulahao ma ka aina helu 2.0 W. L. Lee mamua, aiaila akau 7@ degere komohana 3 00 mau kaulahao o ka a@ Aupuni ia J. Miller, alaila akau 47@ degere hakina 70 40 mau kaulahao ma ka aina o J. M@ ahiki 1 ka piko o ka pail o Hahimaile, aiana e hoio ana mai ka piko aku o ka pail ahiki i ka@ i hoomaka ai, nona ka ili he @mau @ aku a emi mai paha.

            Helu 2-E hoomaka ana ma ke kihi E@ aina helu 1, a e kuhikuhi ana i na paiena wa ka aoao Hamakua ka piko o ka pail o Ha@ maile, mauka ka aina o James Bramen, ma @ aoao ma Kula he wahi oawa u iku a me @ ai@ aupuni, a makai ka aina helu 1 ahiki i kahi hoomaka ai nona ka ili he o me 11 @ ma eka, a oia ka aina 1 lilo mai ia makau mai a William Foho, ma ka palapala keia, @ hana@a ma ka malama o Mei, A. D. 188@ a i @ paa ia ma a@ Keena Kakau Kope, Buke @ a ma na aoao @ a me @        @. M. DAMON         M.M. INERN@

            Na Luna Hooko Kauoha o @a Palapala ka oha a Peter Dalton i make.  Hanaia ma Honolulu, Nov. 1@1891.        @

 

Hoolaha Hooko Moraki

            MAMULI O KEKAHI MANA KUAI I HO ike ia maloko o kekahi palapala m@ i hanaia mawaena o Pai Yip, he Kum, i he @ Wah, Yong Kow a me sing In ma ka inoa, Wing Wo Wai o ka aoao mua a me Ying Ah I o ka aoao elua.  Ma ka la 30 o Sepatemaba, 18@, i kakau kope ia ma ka hike 1@, aoao 24@ a ma muli o ka uhalia ana o na kuma aeilke o kela moraki, oia hui ka hookaa ole ia ana o ke ku mupaa a me ka uku panee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o na moraki nei e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hoa ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai kela la aku, aiaila e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki a ke kudala ana, ma ke keena kudala o @ Jas. H. Morgan, ma Honolulu, ma ka la @ o Dekemaba, 1891, hora 12 o ia la.

            Aia ma kahi o W. R. KAKLA na olelo hoakaka no keia mea.           Hanaia i keia'a 10 o Novemaba, 1891.    YONG AH IN. Mea moraki mai

            Penei ua aina i moraki ia:

            Kela mahi raike a me na mea e pili ana, a i haua ia malalo o kela hoolimalima o Irele H. Brown ma ia Pat Yip ma na mea moraki, i ka kau kope ia ma ka buke 128, aoao, 51, me na lio.  Na holoholona e ae, na hale, na pa, na pipi kauo, na mea hana, ka raiki a me na mea e ae e ulu ana, na pono hale a me na mea e ae a pau loa e pili ana i ua mahi raike nei.                                           2363-4@