Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 47, 21 November 1891 — HALAWAI A NA LAWE MAUNU! Liberala Hawaii Pauaka! Na Haiolelo Hoehaa! Na Pane Hauna Hala Ole! E Heluhelu i Pau Kuhihewa! [ARTICLE]

HALAWAI

A NA LAWE MAUNU!

Liberala Hawaii Pauaka!

Na Haiolelo Hoehaa!

Na Pane Hauna Hala Ole!

E Heluhelu i Pau Kuhihewa!

[ Hoike a ke Kiu Kuikawa.] Ma ka po Poaha, Novemaba 12, ua malama ia ka halawai a ka Hul Libarala Pauka Kino Poolua malo* ko o ka Hule Palkau kahiko ma Alanui Moiwahine.

0 nn ruea nno nui wale no ma ia hnlawni nnn, oin ka noonoo ana i ke kumukanawui a me na ru!a no ka uluihul a ua hooholoia ma ke koho arm i Pereaidena no ka Hui, ka Hope Pereiitlenn, kakauolelo ame ka Puuku, a penei ke koho ana, ia J. E. Dush i Pereai(fena; J. Nawahi Hope; J. Prendegast, Kakauolelo; C. B. Maile i Puuku. Mahope iho, ua kohoia ho mau komite, a pau it\ waiho mai o J. Nawahi he olelo hooholo e lulu dala ke anaina no na iilo o ka halawai no na uoho, he Umi dala u oi. l*a hele kino muoli o J. Nawahi a me R.W, Wlicox mo na papalo ma nalima o nonoi ana, aiawa i puehu ai na kanaka iwaho i ka makau no ke noi iu mai, a nolaila aoie i lawa ke dala. Mahopo iho he koho komite hou a pau ia, kaheaia o 11. W. \VHcox o haiolelo. Ia wa i poha mai al ua

hekili pa maloo la e nakoloana i ka makani a ike ia aku la ho mao hua hekili i ka helelei ana iho. I—Mamuli o ka lokohi o ka lahui Farani ma o Napoliona i kau ai oia i Emepcra no ia aupuni. 2—No ka lahui Heiekane no o Wasinetona a no na hana hookaumaha a ke aupuni Be< | lekane, noiaiia ua kipi ola a alakai i ka lahui v kue i ke aupuni makua, a lua ka lokahi ioaa ka lanakiia. | ■I—lnt\ uoie e ko ka makeinake oka j inhui i keia kau alaila e kaua a e lilo ko aupuni i Uipuj>alika, a e noho l alli (PereBidena) no 1 maka-1 hiki a e waiho ana oia (R. W. W.) \ oia ka inoa mua e waiho ia mal i moho holo aiii (Peresldena). Ma keia mau hua heklli I heleiei iho, ua ike kou kiu, ua pa pono no ia iluna iho o ka puniu o ua o H. W. W. penei e maopopo ai. (1) Ina he makawelawaie haalele o ua o K. W. W. la I keia kumukanawai e ku nei o ka M H ISB7, me kona apooo no nae he maikai a o ke kipi wale no kahi I inoino ai, aiaila pehea hoi ola e apono ako nei i ka Napoilooa hana hookahuli aupunl oiai he moi no ko Ftaani e noho ana I ke aupuni la wa? Aole anei he kumu ko ia hookahuii aupuni ana, pela no hoi ka hookihuli 0 1887? Ina aole I ike 0 K. W. W. I ke kumu f alailn na ka Nupepa Kuokoa a me Paeina e kula ako iaia. Helo 1 ka eha o ka puniu a tse ke naho i ke alelo. (2) Pela no me Wasinetona, he kumu kona klpi ana a oia ka K. W. W. e apono nei. Maikai wale ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie 1 ka Whia kipi. «<0 ke kipi I*. nakila aoie U he kipi". NoiaOa alua naho ana i ke alelo, aloa no a pana i iele, a oa inoino ka 1010 i ka pa aoa i ka hoaheklll he hapaloa

kaana ki manāwa. (.1) Ke ko ole ko H. W. W. lia I keU kao, aUiU us lilo kMi ke «Job« «lil m «k>h« Moi boi ina • poloaa oei I me* ole. Ko ke aha? wahi ake klo. No ka maa t ia wa e hookomo aoa oU i ke aopool Moi i Aupanl Ripobalika a e bok> mobo Pereaidena «oa ua RW. W.hae kipakoae iaLiiiookaUoi mai ke kalaooa ae. Meoemeoeoie no hoi!! Moko hoa ekolo apaoa o kooa eleio i kooa oiho ponoi iho, a oa hoipu ae U ka 1010 me ke koko. Poina ka hoi, ¥rahi aoa. <4 E komo ka aioa I ke kaoa! Oke tiga ka hoo llke, aka he oaea oie oae kooa paoi koko I ka oawallwali ame kahi koi aoo oie oka meii e hoohoa aoa Ika poka iho. Mamoli o keU pa pioepine oke poo i oa hoahekili, oa lilo ae U ka 1010 o ua o K W. W. U i koko wale oo a o ka liio ako koe i ka uUU a oa paUle ka ieo i ke aielo ole. Mahope iho o keU oiia i loaa U R. W. W. oa waiho maule aku ia oU a U wa i kahea ia ai o J. Nawahi e haiolelo mai. £ia me ka noonoo iioko o ke kiu la wa, pehea la OJ. X. eaa mai nei e paio me ka naita o ke Ke-a dala (01 ineda) me kona ike mai aia kona hoa naita ke kapaliii la ka Uu oka wawae i ka papahele. Ia wa awaU mai ia oia i kana mau haona koi. I—E pono e koho Balota na wahine e like rae ko Amerika poe wahine i makemake ai e lilo lakou i poe koho 13alota, a haule nae. 2—Mai ka hookuoiu ia ana o keia aupunl he aupuni maikai. 3—He paewaewa ka olelo hoopai a ka luanakanawai Hoomalu o Honolulu ma na hihia Pakaplo ame Chifa i keia mau la. Ika pake hoopaiia he $.250.00 pakahi, a i ke kanaka hol he $500.00 pakahi a pela aku. Ua manao o J. N. e moku ka naita oke Ke-a dala i kana mau hauna koi ekolu eia nae ilona pono iho no o kona manawa ipa ai. Pehea e maopopo ai? Wahi ana iua halawai la, ina e poka oia ī keia kau ae alaila o ka 20 U o kona mau makahiki i noho ai he hoa no ka Hale Ahaolelo. Pane ake klu: (1) Ma ke kumukanawai o Kamehameha V. o na ka* ne wale no kai ae ia e koho Balota, eia nae "aole no I ikeia e ka lehulehu mal oaohehoololi kumuKanawai ka ua o J. X., "e kolio Balota na wahine." Ua pau aku nei «ta hapa nui o na wahine i ka make me ka iko ole i keia pono nui a J. N. e liki pau paka mai nei, poino wale lakou.

Un holko au ua J. N. la penei: owau wale no ka iunamakaaiuana kahiko i koe i waiho ia mai i mea holke. He oiaio ia, i hoike oe no kou paiauaielo hana ole i ko na wahine pono. Helu 1 oe, kou pa i kau maka koi iho. [2] Mai ko J. N komo ana 1 ka ahaolelo a hiki i ka M. H. 1836, aole loa oia i hana i kekahi kumukanawai e hookumu al i aupuni maikai koo wale no ma ka M. H. 1800 iho nel. Loihi no ko J. N. nana maka wale ana i ka lahui iloko o I<> makahiki i hala. Ua hoike mai o J. N. i ka ohaka o ka puniu, kikiholo Ra oielo imua, aohe nana i kana hana o hope he noho palaualelo a nana maka wale no me ka hooikaika oie i kumukanawai maikai e kukulu ai i aupuni hinuhinu e like me ka la. Alua aa hauna koi iluna o kou poo iho e J. N.. O ka oielo hooholo a ka lunakanawai hoomaiu o Honolulu no ka poe pakapio a me sifa, ua kulike me ke kanawai a J. X» i hana ai o ka M. H. IBBtf. E nana ma ka pauku 3 a ine 5 o ka mokuna 51 o ua kanawai la, a penel ka heiuhelu ana o ka pauku 8 ma kahi plli i ka hoopai: K hoopai ia no a e uku hoi i kekahi puu dala aole e ol aku mamua o elima haneri dala. A penei uo ka pauku :»: E hoopai 1» no oia ma ka hoopai dala aole e oi aku mamua o elima haneri dala no ka hewa mua. Ma keia mau hoopai ae la, he mana ko ka lunakanawai ma ka hookahi dala malalo a pii aku hoi a ka hiki i ka ellma haneri dala. Aole no hoi I hoopai ia a oi aku maiuna 0 ka ellma haneii dala e kue ai i ke kanawai a Nawahi I kao ai. Auhea la ka hewa o ka hoopai a J. N. e nuku nei ? Aohe hewa aia no iloko o na palena o ka hoopai a ke kanawal i kuhikuhi al. No ka lunakanawal anei ka hewa ? No J. N. paha i ka hoakea i ka hoopai a hlkl i ka elima haneii dala. Ina he aloha o J. N. I ka poe e hana hewa ana, oia hol ha kona mea i huoikalka ole ai ma ua makahiki 1886 la i hookahi no dala no ka mea e uhaki aoa i ua kanawal la ? Aole no i hana ke kao ahaolelo o 1886 a me 1890, he aki loa no, malona iho no o kou poo kau maka koi a nahoahoa. Helu aloa no ka naita o ko kea dala. Ma ka hoomaopopo ana I ko J. N. kulaoa, me he la he wahi keiki ai waiu ola iloko 16 makahiki ana 1 hehi ai 1 kapapaheie o ka hale ahaoleio, a ! kala wa akahi do a paa ae ka mana-

«ao ke poo—Ho » kola ka waa 0 ka hopa. Ua holokiki loaau a oa poioa U'u ka J. E. Ba*h pahuoa ihe peoei: 1 kooa koho ia ana ae I Pere?ideoa i oa po nei, ua haawi koke mai la oia i ka hoomaikai, a mahope 6kt\o mai la oia I keia mea ano ooi boo kahi. Hookahi wale oo wahi pomaikai i ioaa i ka iahoi i ke Kao Ahaolelo o 1890 oia ke "kanawai koho haiola maio," oa ia kaoawai i kaupole i oa haoa kipe pakaha e like me a'o i ike ai i Koolaupoka Ma ko'u lohe mai, o ko Bosh aoao kai kipe a me ka pakaha I ka pooo oJ. L. Kaalakou, peoei ko'u lohe mai. O ka iaoa hoolkaika oJ. E. Bosh, oa kaooha oia i ka poe e ooho aoa a e hooKuo aoa oa holoholooa malaoa o ko ua lunahooikalka Ia e koho i krt balota o Bush. 2He kaa kekahi e kii ai i ka poe koho oo Buth. Eia ka oioau, o J. L. K. eoei kal kue kanawai a i ole o Bush paha ? O Bush no, pehea ia e akena nel o Bush i ka loaa ana o ke kanawai maikai, me koua ike oia a kona poe kai hahaki kanawai i ke kau koho iho nei o 1890. Nolaila ua ku ka piko o Bush i klna pahuna ihe ponai. Ma keia halawai aua a me ua haiawai pu i haia, hemeahaohao na'u ka oaauao o keia mau kaoaka ekolu e liki nei ī ke aloha iahui a peia aku. He naauao io no ma na mea ma ke alo iho, aka, o na inea i hala a me na mea i kahi mainao loa, he nahu hewa ina eleio. "Hu ka aka ka bipi ke hou oie ia ka ihu. Ika pau ana o ka J. N. ua noi ia e hoopanee ka halawal a o ka hopena ia o na hana a ke kiu.