Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 52, 26 December 1891 — "E KOHALA NUI. E KOHALA IKI, E KOHALA UA APAAPAA. OWAI KAU?" [ARTICLE]

"E KOHALA NUI. E KOHALA IKI, E KOHALA UA APAAPAA. OWAI KAU?"

He wa kupono keia e ui ai, e ninau ai, e kilo ai, e halo ai, oiai, ke kokoke mai nei ka wa e kono ia ai keia a me keia e koho i kana lunamakaainana, no ke kau ahaolelo o ko kakoa aina aloha; ma ka mahina aenei o Feberuari, 1892. O keia kau ae a kiei mai, he kau ano nui la, oiai, o ka mea nana e hoomana mai ma ke kakau inoa ana i na bila kanawai, he lima palupala ia, oia ko kakou Makuahine Alii Liliuokalani, a o kona puuwai, he puuwai wahine ia. Nolaila, he mea pono e loaa ona mau kanaka kupono e komo i ka ahaolelo, e kokua ana, e hana ana i na kanawai maikai no ka aina, e loaa ai ka pono kaulike mawaena o na ano lahui a pau e noho nei iloko o keia aupuni, a i mau kanaka aloha hoi i kona Moiwahine, kona aina aloha, a i mau kanaka e makau ana i ka hewa a hoanaokoa, e kuni ana i ka hoopono iloko o kona puuwai, a oia ke kanaka e koho ai, ola ka aina, ola ka lahui. Aka, nou e Kohala keia ninau, owai kau lunamakaainana e koho ai, a hoouna aku i keia kau ahaolelo ae a hiki mai? Ae, e pane like mai no oukou, o Hon. J. K. Kahookano no, ka liona opio nana i kaili ka hanohano nui o ka noho ou e Kohala, ma ke kau o 1890 iho nei. Aole no i ikea kona kinaunau, oiai oia ma ka ahaolelo ia kau. E koho hou no kakou iaia e pono ai. Pehea hoi o G. P. Kamauoha? ua kilohi ia oia e kona aina hanau, oia o Kona Kaiopua i ka Lai, Opuahinano ua malie.

No ke aha hoi? Ua lawa na wahi dala a ka lahui huelo loihi ma ke poo, o ke kau o ka 1887—88 i kaipuu la'i mawaena o lakou me mea a me kahi poe e ae. Nolaila, hilahila loa o Kona a haalele iaia ma ke kau o ka 1890 iho nei. A heaha hou ae, ua wahi nukee? Ka! Elua kaua i ka unu, i kolu i ke ala lipoa —He laupai nae ia o ka aina, ua kamaaina oe i keia wahi apakee o ua G. P. Kamauoha nei. O Hamebire, a o ianei, ua waikani. A heaha hou ae ua pauaka? Ka! O ianei iho la ka moho a ka aoao Liparala a R. W. Wilikoki a me W. While i koho iho la, a poni iho la i lunamakaainana nou e Kohala; i hiki ai e hookoia na manao haakei o ua Hui Liparala la, e hoolilo ia Hawaii nei i Ripubalika. Auwe o Hawaii oluolu! Hawaii aloha! Ina puka o Kamauoha, e alakai wale ia ana no kona ihu e R. W. Wilikoki, ka paipai kipi ia Hawaii malie. Nolaila, eia ka leo o ke ola, o Hon. J. K. Kahookano ka kakou e koho ai — Ola o Hawaii uuku a mau aku. Mau ke aupuni Moi. THOS. G. KIHEILANI. Kapaau, Kohala, Dec. 16, 1891.