Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 8, 20 February 1892 — Ko Beritania Aumokukaua Nawaliwali. [ARTICLE]

Ko Beritania Aumokukaua Nawaliwali.

" Ko Beritania Nui kulana pilikia loa ina e hoea ae ana he kaua mawaona o Karani a mo kakou iho, M oia ke poo kehakoha a hoohikileie hauli o kekahi manao i piha na kohunu nupepa eiwa i kakauaia o ka , Adimarala o na aumokukaua Beritania ka Haku ThomaB Symonds O. C. H. i puka ae ma ko ano pepa manuahi Karisimaka e hoolawa ai i tia nupepa a pau o na aupuni hui o Knelani a me Ireiani. Ua lele kamoko mai ka Ailimarala ma keia hoikeike manao malalo o na kumu he umikumamakahi i hookahua ia ai, e like me keia malalo iho nei: Akahi.—O ke kulana o ko Beritania Nui aumokukaua, aohe i lawa. Alua,—Aolie mauluina moku kaua knlkawa oiaio. Akolu. —O ka heluna o ko kakou mau mokukaua, aolo i lawa. Aha. — Aoheo kakou mau mokukaua ano hou kuikawa. Alima.—O ko kakou mau mokukaua ano hou he kanakolu knmamaouo, he paoioi ka hoolala a me ke kapili ia ana. Aono.—He kanaha kumamalua o ko kakou mau mokukaua kahiko, ua kupono ole ka mahelehele ia ana a hala malalo o ke kai, a ua hoolako kupono ole ia no ka hakaka aku me na mokukaua hou. Ahiku.—O na iako kaua o ko kakou mau mokukaua, aoho mai^ai. Awalu.—O ka waiho ana i ko kakou mau wahi hoahu lanahu me ke kiai ole ia, oia kekahi o na poino lahui. Alwa. —O na wahi kapili mokukaua e waiho nei ma na wahi kakaawale o ko kakou emepire, aohe i lawa uo ko kakou nele. Um(.—O ke kuiana o na wahi kapili mokukaua aohe maikai iki. Umikumamakahi.—O ko kakou mau mokukaua holo, ua hiki ole ke kial me ka ikalka 1 ko kakou emepire akea e malaina afmeke kaiepa, No ka mea e piii ana i ke kumu mua, ua holke ae o Adimarala Symomis, oa hele aku kekahi Haku oka Oihana Aumokukaua a olelo

aku iaia, (< ua haia iaia a me kana kakauoleio he elua hora oka iiui ana a loaa ona lulanela i kupono no ka hana i makemake ia," a ua pakui ponoi mai ua Adimanila ta:" ua makemake kakou e ioea i 300 hou aku inau luianeia i lawa ai ka heluna kupono e hoopiha ai no oa moku topiUo a me na haua e ae." Xo ka mea plli ina luina mokukaua kuikawa, ke olelo nei ka AdU marala, ko Beritania Nui wale no e helu aku &i aia ma ka 20,000 poe kanaka e komo mai ana paha iloko oke aumokukaua, a eia lakou ke noho kauliilii nei maluna u na mo* ku kaiepa a puni ke ao nei. O Farani, he 114,512 poeiuina i maopopo loa e komo mai ana, mawaho ae o 30,000 mau koa marina, aiaiia e piha ana ka huina he 144,000 kanaka 1 ko Knelani 20,000. Nolaiia he mea pono ke lapaau ia keia iike ole nul loa, a e kiai ia ena koa na kuianakauhale awa Kumoku a me na wahi hoahu lanahu iloko o ka wa

maluhia. Oiai ua nui waie ka hoikeike ia ana no ka lawa ole o ka heluna o na mokukaua e ona ia nei e Beritania Nui e ka Ailinv\rala, nolaila aohe nuu olelo hou i koe no ia kuuiuhana. Ua olelo nae oia, ika 1807, aia ine Beritania Nui he 206 mau mokukaua i ko Europa, he 180 mau niokukaua, oiui nae he (»0 wale no o Farani nnu mokuknua. la wa ua hooia ia ka pono oka ho:»mahnahua ana aku i na īnokukau », a nulaila ua naauao o Enelani nm ka hoomahuahua ana ia heluna a hiki i ka 240 mokukaua, oia hoi lie pnpaha ka nui i ko Farani heluna mokukaua. *< K loaa ana ia kakou i ka 1594," wahi a Adimarala Symontls, "he 77 wale no mau mokukaua kupono no ka hakaka, —a he heluna palaueka maoli—i ko Kuropa 250 a me ko Farani 00." Ma ka hoohallkelike aua mawaena o ko Knelani mau mokukaua a me ko Farani a me ko Kusia, ke hoike nei ka Aeiimaiala he 3C» wale no o Knelani mokukaua i ko Farania 30 a ine Ru.sia 15 mau mokukaua. Ua pakui hou mai nae ua Adimarala la," mamuli o ko Faran i noho launa kokoke loa me Italia, alaila ua oi loa aku ka ikaika o ko lakou mau mokukaua, o hiki 010 ai ke kanalua ia o komo ole ana na mokukaua o Ilalia me ko Farani iloko o ka wa kaua. K lawa ana paha ka hakoko ana o ko Knelani 30 mau mokukaua ano hou me ko Farani a me llusia mau mokukaua i pale ia mai nnia a hope ma kahi pili i ka ilikai me umikumamakolu a umikumamaha inilia ka manoanoa mamua a mahope. Akrv ina pale ia na mokukaua Farani, 'he mea pouo e palo pu ia ko Kn6lani niau mokukaua, a ina aole ia alaila e komo io mai ana na poka pahu ikaika ma na wahi i pale ole ia, a e luku ia ana me ka weliweli a me ka hoopiholo pu ia. No ka inea e pili ana i na lako kaua i hoolako ia ai na mokukaua Beri(ania, eia ka olelo a ka Ailimarala: "Ua oi loa aku ko kakou hemahema, ahe hapakue maoli no paha, oiai o na pukuniahi nunui i kau ia iluna o Vietoria, Sans Paiell a me Benbow, a ina hoi e hui ia mai me na pukuniahi eha, he kanawalu tona pakahi iluna o ka Infle.\ible, alaila he umi wale no ka nui. O ko ua mokukaua Italia hoi, oia he iwakalua kumimawalu mau pukuniahi pa 100 tona ka nui a oi aku kekahi i mahelehele ia maluna o ehiku o ko lakou mau mokukaua nunui, a o ko Farani hoi he umikumamaha mau pukuniahi nunui i hoolako ia maluna o kona mau mokukaua eono, nolaila aia iluna ona mokukaua he umikumamakoiu o keia mau aupuni, he kanahakuma- ; malua mau pakuniahi nuuui aka

launa ole. No ka mea e pili i ko Euelani mau mokukaua holo mama, ua olelo ka Adimarala, "he liilii loa lakou a akea no ko iakou loloa, he uuku ka lanahu e hali pu ai, a he hapn hoi ko lakou heluna. Ona mokukaua Hiake a me Blenheim, na mokukaua holo mama maikai loa, aia laua ma ka 375 knpuai ka lōlhi, G5 kapuai keakea, oia lioi he 7 kapuai oi o ke akea i ko ka Black Priueo, ka uiokukaua he 3SO kapuai ioa a he 3S kapuai laula. Mamuli oke akea īoa o ka Blake a me ka Bleuheim, nolaila he ulolohi loa i ka wa kui kupikipikio. Ua manao au ike kumu o koia, noka hooili i&o na pukuniahi nunui maluna o laua, a nolaila ioi aku ai ko na Farani mau mokukaua ka īnaikai. Oko lakou Depuy de I>> me, he 376 wale no kapuai ka loihi 51) kapuai laula, oia hoi he l:U kapuai olowi mai i ko ka Blake a me Elenheim, eia nae ua pale la ko lakou mokukaua." Eia o Bereia me hookahi kolamu wale no, a ke ole e lohe hewa o Pinaau, alaila aia ae ia ka msa kakau o ua ui nohea la i Maui o Kama kahl i paniku ai i ka wai o lao. Ea, ua eueu no. U-hu !