Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 10, 5 March 1892 — NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI [ARTICLE]

NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI

Ka Sani e haule ai ka Honua; Ka Mahina M?li o Saīared*na; Ka La Alohi o SJulis€dera: ' Sa Kulu Koko Kamahno Ekoiu

Na Ui Hookelakela O KK AO HOI.OOKOA.

-A. 2ST I Panwai Uaioa o h Hona nei A O EZ Kila Ma(je.ncti o ke. Aloha —*' O Parameri no ia."

Noho hoomalu iho nei ka mana huna o kela mau huaheiu kamahao malalo kainoa wahahee, na panihao paakikl o Kaianapo. Aka e ko ma kou haku, uapee oia me ka manao e nalo ana imua o kou mau maka, aka aole ioa ia e nalo, no ka mea he kolohe iko hai alahele. Auo eko makou haku, heaha hou ae ia mea au i ike, a heaha hoi na pohihihi i koe? O ka nane huna o kela a me keia huahelu, oia ka niea i koe, wahi a Homeala rae ka hoomau ana aku no i ke kamailio ma na aoao a pau o kela mau huahelu, ua like nae wale no a pau, aka o ko lakou mau helehelena, ua kue ia īloko o na maliele like ole eha, a me he la iloko oia mau ouli kamahao o ko lakou mau helehelena, pela no e kue ai na haina loaa oiaioo kolakou mau huahelu.

Ma ka'u hoouliiulu i ka hainaloaa 0 ka mahele hookalii e hiki aku ana kona huina loaa pololei 1 ke 52, a ke pa-ha ia aku ia me na mahelo e pehu aku auaneī kona heluua i ka 3(JS, a mailokoae o kela huina e hoolawe 1 na waihooluu likeole elua, a e ioaa auanei ka huina helu oiaio o 300, e like me ka nui o na la īloko o ka makahiki hoo'eahi, a i ole hoi pela, alaila e hoouluulu i ka huaheiu eiua a hiki i ka huahelu umi, a e ioaa auanei ka huina oiaio o 54, mailoko aku o keia helu loaa, e lawe Ina helu waihooluu like ole elua, e koe ilio auanei ka huina pololei o 52, a ua like hoi ia me na hebetloma he 52 iloko o ka makahiki hookahi. Alaila e ke kilokilo kamahao o Bagesara, ua hewa anei ka'u mau wehewehe ana. Aole e ko makou haku, ua pololei ua pololei oe ma na mea a pau. Aka e ninau aku au ia oe, a e pane mai oe i ka haina. Ae, wahi a Homeala, alaila i pane hou mai ai ke kulu koko kamahao ekolu, ua hoike mai nei hoi paha oe he 52 ka huahelu a Liuliana ke kamahao ekolu. Alaila eke alii he kanalimakumamalua ia hele au e aea ai, alaila hoea aku oe i kahi i oielo ia na panihao paakiki loa o Kaianapo, a o kela mau huinahelu hoouluulu maluna o kela a me keia ki huahelu no lakou ka huinahe 3G6 oia no ka uui o na i puka komo au e alo aku ai i ke ehuehu, malalo o ka malama kiai ana a na koa elua i lako me na haawina e lilo ai oe i

mea ole. A—-i hooho ae ai o Homeala, ua a-a au e ku imua o laua i na wa a pau, e like me ka'u i a-a ai e ku aku imua o nu kupua o Homelana ke hooa aku au ilaila. Nolaila e ke kulu koko kamahao ekolu, e hai mai, heaha ka i puka mua ioa a Komeala e komo aku ai? E ke alii, e nana aku maluna o na ki huahelu he 52, a e koho iho kou loea a me ka noeau, owai ia o lakou kau e lawe ae ai, oia ka ipuka mua loa a kou ihiihi e komo aku ai, wahi ake kulu koko ekolu. Eka loea o liagesara, wahi a Uomeala me ka hoomau ana aku no i ke kamailio, au i haawi aku nei i ko*u uoonoo akahele ana maluna o na ki huahelu he 52, kaupaona ae la au no na ki huahelu i hoailona ia me ka lau o na pua, a ike iho laau, aoie au i loko o ka inaina a me ka huhu, aole hoi lloko oka uluaoa ame ka mokuahana. Nolaila, ke hoole aku nei au aoie au i kuikahi like me na ki huahelu he 13 o ke ."Kalaunu." Alailn, o wai kau i koho aku Ia? %>*ahi a na huaheiu kilokilo i ninau mai ai. Paue aku ia o Komeala, ua koho

aku nei au no na ki huaheiu i alana ia me na hoailona o ka opuu pua, me kuu manao o ko'n hoa la ia e kohu ai, aka ike hou iho la au i kou kuhihewa nui, oiai o na pua, he nani a he ui wale no ko lakou i ka manawa, e kaomi oialie ia ana e na kulu kehau huihui o ke kakahiaka, aka, ke wela mai ka la me he ahi la, e mae iho no auanei lakou me he mea hohe wale la Nolaiia aole

0 Komeala iloko o ka hoohe wale. aoie hoi i ka hoi hope, aka aia oia a me kona mau kapuai no ka hele 1 mua 8 hiki i ka wa e hooko ia ai o ka'u hoohiki e wawahi ana au i na panihao paakiki o Haianapo. Ano ia e ka ioea o Bagesara, aoie au me na ki huahelu he 13 o ka peki t a aole hoi oia ko'u hoa e kohu ai ka oleio. O oe o wau ia hana Xa uilani koi a ka inakemake Makemake no au e ike lihi, I ke kai kapu o Heeia. Aole pu hoi au i na ki huaheiu o ke il.iīniana, aka, aia au i na hua-h»-Iu he 13 o ka Haku, ka mea iaia ka hoaiiona i olelo ia, he puuwai huo kela ko Heima, aohe makeneti e paioke ai. Ae, eke kilokilo kamaliao o na huahelu he 53> o ko'u hoa auanei ia e kohu ai. E heie mai ana ia ma ka aoao o ke aupuul o Hiianapo me'kona ikaika kupaa e hiki ole ai i ko ke ao ke hookahuli, a o Komeala hoi, ke hele aku nei ia me kona loea o ke kiia makeneti, a hoolilo aku iaia i mea hohe waie i mua o ko ke ao hoiookoa, ma ka olelo īa ana ua nohaha a weiuwelu liilii o Haianapo i mua oke kila makeneti hookelakela o Paramerl.

Me keia uiau olelo a Koiaeala, ia \va i wawalo kupiuai ae ai ka leo o ua kulu koko kamahao ekolu me ka huaolelo hookahi, pololei pololei e ko makou haku, a ia wa pu uo hoi i hakui iho ai ka leo paapaaina o na hekili ekolu me ka ikaika nui, a i ka hala ana aku o ia mau hiohiona hookalakupua, ia wa i poha hou mai ai ka leo o ke kulu koko ekolu me keia mau olelo. E ke keikialii Komeala, iwaena o kela mau ki huahelu ho 13 eka Haku, owai o lakou kau e lawe ae ai oia ka ipuka mua loa au e komo aku ai Hoko o Hianapo? Pane aku la o Komeala oke ki huahelu, iaia wale no na hoailona holookoa o ka puuwai o Reima, oia ko'u ipuka mua loa e komo aku ai, a ke haule pio ia'u ka hanohauo o kela ipuka, alaila o ka nui aku a nie ka lehulehu aohe olelo ana, he hooluu wale no. A-ha! o ka Eiki Ilaka ka ka ipuka mua loa, a ka loea o ke ao i makemake ai e komo e hoohauhee ai, maule Ewa me ka Moae, wahi a ke kulu koko ekolu I hooiio ae ai. Alaila, o Peinehame ka hua e hemo ai o ua ki huahelu la, oia hoi ma ka hoohaiike ana ka puuwai kupaa o lleima. Oia! oia! i hooho ae ai e Homeala ua loaa īa oe ka mea au i inakemake ai no ka wa mua loa e kulai ilalo a ke haule oia, alaila e lilo pu no auanei kona kino holokoa, no ka mea o ka pauwai ke kumu o na

mea a pau, a ke neie oiiv me ia mea, alaila ua neie pu oia 1 ka hanu ola, ano e na kauwa hoolohe ekoiu o Bagesara e makaukau no ka oukou hana, i mua no ke panihao ekahi o Ilaianapo no ka wawahi ana aku i malaio o ka'u mau kauolia. No keia mau olelo kauoha a Roineala, na ia mea i oehu koke ae i kana mau kauwa hoolohe ekolu me ka puahiohio nui, a i ke sekona a ka ioea o ke ao i moeuhane mua ole ai, aia hoi liaukawewe ana ka ihu o kona mau kamaa i ke pani puka ekahi o Kaianapo, malaio o ka mana o ke kulu koko kamahao ekahi Leko! i hooho like ae ai ua mau kuiu koko la. Puka ekahi, koa kiai elua, aupuni o Kaianapo, Ha, ha, ha, ha, a hehe ae la ka aka a ua mau kuiu koko kamahao nei ekolu.

j O kela leo hooho o na kulu koko | ekolu o ia ka Komeala i hoomanao koke ae ai, ua hoea mai oia i kahi e hoohana ia ai o kona loea no ka wa mua ioa imua o na panihao paakiki 0 Kaianapo, nolaiia me ka leo moakaka, kahea ae la oia i keia mau oleio! E ka puuwai o Peioehame e wehe ae i kou mau ipuka i komo aku ai au iloko o Kaianapo, no ka mea iiaiia ka'u liuakai o keia la. O keia mau olelo a Komeaia i kahoa aku ai i ke panipuka ekahī o Kaianapo, oia ka ua panipuka nei i uiua nakolokolo mai ai meka ikaiku a i>oha mai ia he ieo me na huaoleio moakaka o ka ninau. O wai kela, a heaha kau hana me na panihao paakiki o Kaianapo nei? Pane aku Ia o Komeaia, o ka loea au o ke ao, a e makemake ana e ike 1 kahi i oleio ia na panihao paakiki o Haianapo. Aiaila, heaha ka hua, a owai hoi ka puana? wahi a ka niuau. o ka A puuwai o Peinehame, oia ka hua, o Eiki Haka ka puana, ua poiolei anei? wahi a ka pane. Aohe pane no kela hana a liomeala, aka o ka mea i īke ia, oia no ka hemo ana aku o ke pani puka a hainama, a maioko aku o ua paaipuka la e ku ana he eiua mau koa kiai me ka laua mau mea make ua makaukau e hamare iUo maiuna o ka loea o ke ao. O ka huaolelo moa o ke kauoha, a ua mau koa kiai la i pane mai ai, oia no keia. £ ke komo hewa, ma kena wahi huli hoa aku ko ak> i hope a hoi aku ma kahi au i heie mai nei, nee hou mai oe imua ne;,

he make wale 110 koa. O keia leo kauoha o na koa kiai, aole ioa ia i hoolohe ia aka e Komeala, aka hele aku la no oia imna me ka pane pu ana aku I keia mau olelo; o ka pahi kaua, no ka la hoouka kaua ia, a o ka'u e hele aku no ka berita kuikahi mawaena o ka honua a me ka lewa. Aole i pau pono loaaku keia mau olelo a Komeala, aia hoi ua awaia koke mai ia no na wahi kos kiai i ka laoa mau hanna pahi e hoolana ai ka loea o ke ao i ka wai, aka, mamuli o ka mana a me ka makaaia o kana mau kauwa hoolohe, aia ua kila makeneti nei ua puhalahiu aku la no ioko, a ona wahi koa kiai hoi, ke hookala wale ala no i ka oi a rae ke oolea o ka iaua mau pahi i iuna o na paiapahao paakiki o Kaiauapo, me ka hooho ana he kipi! he kipi! a i kela a me keia manawa 9 o ka laua mau hauna pahi e hauie aku ai, o ke koele wale uo o ua paiahao o Raianapo ka mea lohe ia. O Koiueala hoi, laia i pu* haiahiu aku ai mai ka maka pahi aku a na kiai o Kaianapo, malaio o ka mana huna o ke kulu koko elua, a me ka mana holo o ke kulu koko ekahi, leha ae la ia maluna o keia aupuni a mahalo iho la ia i ka jiani.

He wahi aupuni uuku keia nona ka loa a me ka lauia a Komeala i koho iho ai he elua wale no mile kuea, a ma kona mau palena apuni e popohe ana na opuu pua o kela a me keia ano, a no lakou hoi na ea kupaoa iike ole he mau tausani e hooheno ana i ke a-a lole ihu o ka loea hookalakela o ke ao. Ma kela a me keia aoao o ke ala hele, e popohe ae ana na pua iilia o na waihooluu eha, a o ia ka ua loea nei okeao i mahalo ae ai me keia mau olelo. He wahi aina uuku nani ka hoi keia, aka nae, aole no i loaa aku ka nani o kuu Parameri ka aina o ka waiu a me ka meli. Mahope iho o na kilohi a mc na makaikai ana a Komeala i keia aupuni o Haianapo, hoomau hou aku la oia i ka hele ana i mua ma ke ala e hoea aku ai i ka i puka elua. Ile puahiohio ana me he makani la, he maalo ana me he aka kino wailua la, hoea aku Ia oia malalo o kekahi mau puka pio elua, a matalo o ko laua mau umalu, komo aku la ua loea nei o ke ao, a iaia i hala aku ai ma kekahi aoao, aia hoi i loko o kona pahaohao nui ike aku la oia ī kana mea i namunamu ae ai iaia iho.

Kupanaha, ua hoea mua iho nei no hoi au ma keia wahi aupuni, a eia ka e hoea hou ana no au ia nei, he keu keia o ka mea kupaianaiul loa, ke nana ae nei au o na mea no a pau a'u i ike mua ihonei,ea, aoie anei keia he mau hana hookalakupua? Ao he mau hana hookalakupua keia, koe wale iho ho he elua | i puka komo o keia a'u I komo mai nei, o ka'u i komo mua mai ai he I hookahi, aka he elua nae mau koa kiai, a o keia hoi he eha, he keu keia a ke pahaohao. No ka piha a |>oihihihi ioa o ke kila niakenetJ, ua kahea ae Ia oia i kekahi o kana mau kuuwa hoolohe, kulu koko kamahao ekolu, huahelu kiiokilo eepa he 52, e hai mai, o wai keia aupuni, a o wai hoi kela mau i puka elua i hala akula i hope. O ke aupuni ekahi no keia 0 Kaianapo malaio o na hoomalu ana a ka puuwai o Peinelnune, a e like me ka'u i hai mua aku ai ia'oe e aea ana oe iloko o na la hele he 52 mamua o kou hoea ana aku no ka'ii 1 olelo ia ke panihao paakiki loa o Haianapo. Alaila, he keu keia a kahi aina uuku nui wale a ke pahaohao, ma ka'u koho īho nei he elua wale no ona miie kuea, aka nae ma ka nana aku he keu aku nae a ke kamahao, wahi a Romeala. Ae e ke alii, he wahi aina uuku keia au e noke iho ai a maluhiiuhi, a no keia wahi aina ka oieio. Kuu kiuo aia i muli Ke aloha nae aia i mua Ae e ke alii, he uuku keia wahi aupuni la, eia nea, he oi a»cu ka panee ka holo ana i mua, a ma ka hoike pokole aua aku, aole ioa oe e hiki i ka paleea o keia wahi aupuni uuku, a.i>au na la he 13, u o kou iiiki ana aku hoi ia i ke 82 o na i | puka o Haianapo nei. { A-he! eia no ka kakou i ke aupuni; mua e lohi apa nei, alaila he eha waie no ka aupuni o Kaianapo nei? wahi a Komeaia. Ae e ke aiii he eha wale no aupuni o Haianapo nei, a o ko lakou wahi kuleana iki waie iho ia no nae | ia a pau eha, aka iloko nae oia wahi uuku la, koikoi nae na la hana au e; olelo iho ai. O ka iki waikini ia, Uhi paa ka noe o Alakal. Ano e ke alii e makaukau nou iho, i na aku ka i puka ekolu, a maalo mai i mna o kou mau kiionohi ike. (Aole i pau.)