Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 11, 12 March 1892 — KO ENELANI ALII HOU. [ARTICLE]

KO ENELANI ALII HOU.

I 1 ka wa e ailiili ana ka hanu o ka houilina alii kane o Rusia maluna o kona wahi moe, e ku ana ke kama aliiwahine Dagema o Denemaka ma ka aoao o ka moe, ka wahine hoopalau a ua hooilina alii la e mare aku ai. Lalau aku la oia i ka hma 0 ke kama aliiwahine a hookomo ae la iloko o na lima o kona hoahanau Alekanedero ma. ke ano e hoike ana ia, i kona make ana e hoolilo ia ai | kona hoahanau i hooilina no ka nohoalii o Rusia, a e hoohui ia laua ma ka raare. Ma keia la, eia ke uoho Emeperese nei ke kama aliiwahine Dagema 110 Rusia. He hapalua keneturia i hala ma-! hope o ka ike ia ana o kela hiohiona, aia ke waiho inake la ke keiki hanauna a ua Emeperese nei, a hiapo hoi a ka hooilina o ka nohoalii o ka Emepire o Beritauia, a e ku ana ma ka aoao o ke kelkialii make he kama aliiwahine opio nohea e mare aku ana me ia iloko o na la pokole. Maanei, ke kn nei ko Keikialii Keoki oia hookalii ka hoahanau o ka mea i make, nona na iini ikaika a ka hapanui o ka lahui Enelani e hahai oia i ka hana a kona makuakane hanauna, ka Emepei'a (Czar), ma ka lawe ana ae e mare ī ka wahine hoopalau a kona hoahauau 1 make. He mea maopopo ka hului ia aku o ko ka lehulehu manao ohohia o ke aloha maluna o ua kama'iii la ke kaikamahine alii May o Teck. I hoike mua no kona ohohia ia, ua hoolaha ae la na nupepa i na mea pili i kona kahiko mare a pela hoi me ko na ku aoao he mau la mamua koke iho o ka make ana o ke keikialii. He mea hou ano nui loa keia i na kanaka, no ia mea i hoala ae ai kela a me keia wahi a puni ka emepire o Beritania i na lulu dala ana i mea kuai i mau makana mare ' na ke kama aliiwahine. 1 Ano, aole oia i hoonele wale ia me ka raare, aka, ua auhulihia pu aku mai iaia na kuleana a pau e hoolilo ia ai oia i Kama'lii Moiwahlne no Enelani. He keu aku ka ehaeha o kona mau manao, oiai e lawelawe ia ana na hana haipule kupapau hope maluna o ke keikialii ma ka luakini o Sana Keoki, ma Windsor, a maluna hoi o ke kuahu like kahi ona e ku ai ma ka aoao o kana kane hoopalau e lawe i ka hoohiki laahia o ka mare, a e lohe i na olelo "ana ka make olua e hookaawale." Ina ī hahai ole ka paoa a me ka poino, iloko o na la pokoie mahope mai e aahu auanei oia i ke kahiko keokeo o ka mare a komo aku iloko o ka luakini,a na na elele aiii e kukala aku ka mare me ko Enelani alii hou o keia mua aku, ma kahi e kau la ka pahu o kana aloha i hala. Aole no i ohohia nui' ia ke duke i make ma kona aina iho. He paukiki wale me ka hilihewa; he hopohopo wale nona iho a me kekahi poe e aku. Aka nae, he keiki a honhanau aloha oia. He milimili oia na kona makuahine a ua ikea ka paa o ke aloha mawaena o iaua. Iwaena o kona regimana koa e noho poo aoa, ka puali Husa Helu Umi, he mea nui oia o ka makema&e ia, a iwaena hoi o ka lehulehu mawaho ua uhiia oia e ka lahui ma o ke kauiana o kona makuakane. Ano, ua hoopihala kona hakahaka e ke Keikialil Keoki, ka luina, a e hoopiha hou aku ana oia i ke kulana Moi no Enelanl ko haule e kona kupunawahine a me kona makuakane a hoomau ia aku kona ola ana. Ma kekahi aoao hoi o ka hoike ana,

l ua ulumahiehie mai na ohohia iloko . ooa poai like oie. He wahi Lxnoht' oia no loko o ka i ohana alii. t*a hoikeiu ae nona oi?<i t he walii kanialii wale no, e paina ; awakea ana oia me kona kupuna- ► wahine (Moiwahine Vitoriaj, ua ; nui kana mau hana kolohe. lluhu ; aku ke kuptin uvr.hnn\ aoie nae ona hoolohe, nolaila, kauuhaia oia e hoi , malalo oke pakaukau e noho ai a - hiki i kona ike ana ika mea maikai i| e hana ai. Kokolo aku oia m&l&lo o l | ke pakaukau a noho mumule no kel • kahi mau minute, ia wa i hooho ae i| ai oia: «* Ua maikai au i keia ma* nawa, e 6upuna." '<AiaJla, ua hiki ia oe ke puka mai iwaho," wahi a t ke kupunawahine. Oiii ae la kahi I keiki kolohe iwaho ua hemo ke ka- , pa aua kahaha ioa ke kupunawahine me kona mau hoaai. Ma kekahi aha hulahula i haawi ia no laua, ua kipa aku oia a me kona hoahanau i make ma ia anaina. O na kaikamahine ui ka ke keikiaiii Keoki e makaala ai, oiai kona kaikuaana ke keikialii Aiabeta, ua hookuu ia mai la e hoomaopopo i na wnhine kanenvikc. Ua p.me ;ik 11 ke kaikuaana i ke ku|v>no ?lo o kana mau hana i ko.na kul:tn:i aiii, a pela aku, eia nae k:i pane k(»lo!ie a kahi keikiulii luinu: i4 O hele ama kekahi kihi, alaii.i, meie iho op, K ola kuu kupunawahine i ke Akua. ,r I-Ie niau uuikahiki pok le i h:ila ae nei, hoemi ia iho la kona haawina (lala e kona makuakanu mamuH oka emi mai ona ioaa. Aole nae 0 ke Keikialii Ke»»ki ke ano kanaka opio manao kupikipikio wale a hoonuhanuha iho 110 keia hoemi ia o kona haawina, a i ole, hoololi ae paha i kana mau huna i kupono ni me kona haawina daia i hoemi ia. Iloko nae o keia inanawa, hanau mai la ka wahine a ke Keikialii Heneri o Batenabuga i ke keiki, a ma ka ia e hea inoa ia ni ke keiki, ua lioea ae na makana he lehulehu loa. lwaena ona makana he walii kiaha kepau opakapaka kekahi mai ke Keikialii Keoki mai me keia uiau huaolelo i kuhakaha ia: <<Mai ke Keikialii Keoki o Wule 1 kona Kausini, me ka lana oka inanao iaia e ulu ae ai a kaheaia oia e haawi makana 110 ka hea inoa o kona mau I\nu.sini, e loaaauanei iaia ka ikaika e hana i mau makana oi ae mamua o keia." Ile mau la pokole maliope mai, ua hoihoi hou ia kona haawina i hoemi ia a piha pono e like me mumua. Maluna o ka moku Thrush he hana maa ka lawelnwe ia o na haipule kakahiaka Sabati me na hai pauku paanaau. Eia k;*ke Keikialii Keoki pauku: ««Ua liana kakou i na mea i kuponoia kakou ke hana, a ua waiho aku me ka hana ole ia na mea i kuponoole na kakou e hana." He pauku hoopahaohao nui keia i ko ka moku poe. Ma ke kulana a me na helehelena ua kaokoa ke Keikialii mai na nanaina o kona kaikuaana. Ua ku kona kaikuaana ma ka aoao o ka ohana alii Denemaka ma ke kiekie, ka loihi o ka a-i a me ke kilakila o { ke kino, a o ke Keikialii Keoki hoi ua ku oia i kona makuakane, ke Keikialii o Waie, ma ke pahaahaa ke kino puipui a me ka a-i nui. Hanauia ke Keikialii Keoki iloko 0 lune 3, lS6ō, a ua hoonaauaoia oia me kona kaikuaana malalo o Rev. Jolin N. Dalton. Piha iaia ka 14 o na makahiki ua hookau ia aku la oia me kona kaikuaana maluna o ka inokuao kaua Britannia no ka oihana kaua moana. Hora 6:30 o na kakahiaka a pau a puni ka makahiki, ua hoala mau ia laua mc na keiki e ae, a ua hoauau ia, paikau ia no ekolu hapaha hora, a ma ka hora 8 ua makaukau no ka pule a me ka paina. Ma ka hora 8:4o he kahea inoa, a o ke koena aku o ke kakahiaka he kula. Mahope oka paina awakea, ua hookuu ia laua i hookahi hora ma ka aine. Eidn hora kula hou ma ka auina la, he mau hora paani ma ka aina, paina aina ahiahi ma ka hora 7, kula hou a ka hora 9*15, hiamoe ma ka hor.t 9:30. Aohe mau hoihiihi i hana ia aku no laua. Ua hoomoe ia laua ma ka aoao akau o ka moku a ma ka papa haahaa loa no hoi. Mai wnena mai o na paaua ikaika ana i pii mai ai laua. Elua makahiki i hoohala ia maluna o ka Britannia, ua hookohu ia na keikialii i mau pikimana no ka mokukaua Bacchanle. Ua kipa aku laua ma na panalaau a pau o Beritania a me na wahi e ae. Ia laua e holoholo ana ma na kal, aia hoi o Enelani lloko o ke pihoihoi nui ma o kekahi lono i hoikela ua 'kakau ia na ihu o ua mau keikialii la i ka uAia onionio me kekahi mea 1 kapaia he broad-arrow, he hoailona i lawelawe ia e ke aupuni o Beritania ma ke kuni ana i na waiwai aupuni. E ike ia no keia mau hoailona maluna o na aahu o na poe paahao. Ua hoomaopopo hou ia, oiai laua e pii like mai ana no ka nohoalii, e kuni hoailona paa loa ia ka ihu a pau ke ola.

Ua lilo i mea nune nui ia na ihu o keia roau keikialii i kela a me keia la. Ma rm ninaa aka aha kuhina, ua |>ane pili aupuni mai ko Kiaain.i o Vitoria e hoike ana i ka mea oiaio aole he kiko eleele i pena ia maluna o na ihu, a ua hoolauluha ia keia mea hou maloko o kn nupepa Manawa o Liidana ma ko kauoha a ke aupuni i hoopau ia ai na pioo. Iloko o ia huakai aumnana, ua ikea ke Keikialii Keoki hp akamai ma ka hakaka o ke kii'na puupuu me ka paie ana a me na hooikaika I kino no a pap. He pauiehia oia ma ka haiolelo imua o na anaina akea, ' a ke malama ia nei kana haioleio mua ioa he elua makahiki i hala, iioko o kekahi pahu i hanaia mai ka papa o ka mokukaua Lanakila o ka Haku Nelekona. Ehiku makahiki o keia huakai aumoana, ua hoolilo ia ae la ke Keikialii Keoki i alii kiekie no ka mokukaua Thrush t a huipu aku la me na aumoku ma na kai o Amerika, oia hoi ka wa e hoonioni ana 0 na kanaka Xu Founelana o ala ona kaua mawaena o Farar.j me Enelani. laia ma Montreal, ua hoohiha wale ae na nupepa i kekahi mau hau.i lima ikaika o ke kuikui puupuu ma kekahi haunaeie ma ke alanui. l'a eleu koke ae la ke keikialii ma ka hoopii ana i kola mau hana laipila a na nupepa, a ua hookolokolo ia a ahewa ia, a ma ka oluolu no o ke keikialii ua kauoha oia e kapae ia ka hoopai. Ma kela ano ua nui kona mahalo ia e na ka- | naka Kanaela a pau me na hoomaikai no kona mau manao maikai. | Iloko oka malama o Augate <> ka j makahiki i hala, hoi mai oia 110 Enelaui a hele makaikai aku la ine kona kaikuaana iloko o Irelani, Ka | huakai hope hoi a na hoahanau i I pili like ai. Ke oia ke Keikialii Keoki a hiki 1 kona lilo ana i Moi no Enelani, oia i 1 auanei ka elua o na luina i pinana ae a kau maluna o ka nohoalii. O ka mua, o Wiliama I\*., makuakane hanauna o ka Moiwahine Vitoria a Duke o Kalalena (Clurenco) mamua j o kona lilo ana i Moi.